Betrokken dienstverlening

Betrokken dienstverlening

Jaarverslag 2008

Betrokken dienstverlening

Jaarverslag 2008

Voorwoord

.........................................................................................................................................................

Fusie Raden voor Rechtsbijstand

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 6

Raad voor Rechtsbijstand mag afgerekend worden op prestaties

Stevige ambities, transparante doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 De regio’s aan het woord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Raad in gesprek met (sociale) advocatuur en verzekeraars

Pleidooi voor nog meer samenwerking

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

Kwaliteitsbeleid advocatuur maakt grote sprong voorwaarts

2

Van organisatie naar inhoud

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

Nieuwe Wet beëdigde tolken en vertalers

‘Een wet met een hybride karakter’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Wsnp

Wet leidt nog niet tot gewenst effect

Inhoudsopgave

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

32

Voorstellen tot verbetering van de asielprocedure

Op kruispunt van beleid en uitvoering

.................................................................................................

34

Hoge waardering cliënten

Juridisch Loket presteert goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Monitor gesubsidieerde rechtsbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Cijfers en balansen 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

52

Amsterdam Arnhem

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56

’s-Hertogenbosch Den Haag

Leeuwarden

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

Adressen Raad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Samenstelling Raden voor Rechtsbijstand in 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Colofon

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

62

3

Pieter Jan Biesheuvel

Voorwoord

D

it jaarverslag heeft als thema ‘betrokken dienstverlening’. Onze betrokkenheid richt

zich in de eerste plaats op de rechtzoekende.

De Raad maakt zich sterk voor het klantbelang van burgers bij goed functionerende mogelijkheden voor geschiloplossing, zonder drempels die het verkrijgen van recht belemmeren of illusoir maken. We richten ons op een goed functionerend stelsel voor de verlening van gesubsidieerde rechtsbijstand. De overheid heeft het rechtsbijstandstelsel vorig jaar integraal doorgelicht. Uit die beleidsdoorlichting valt op te maken dat het huidige stelsel robuust is. De toegang tot het recht voor de minder draagkrachtige is goed geborgd en de voorziening kan op een breed draagvlak in de maatschappij rekenen. De controle op de financiële middelen wordt bovendien adequaat uitgevoerd. De Raad concludeert dan ook dat de bezuinigingen op rechtsbijstand niet zozeer ingegeven worden door het functioneren van het stelsel zelf, als wel door beleidsvoornemens om in zijn totaliteit te bezuinigen op overheidsuitgaven. De Raad heeft waardering voor de manier waarop de staatssecretaris van Justitie het ontwikkelen van beleidsalternatieven heeft opgepakt, via het interactieve traject ‘Naar een duurzame en toegankelijke rechtsbijstand’. Daar wordt in dit jaarverslag uitgebreider op ingegaan. Het is goed dat samen met diverse ketenpartners kritisch is gekeken naar het functioneren van rechtsbijstand en de juridische keten. Er zijn goede voorstellen ontwikkeld. De meest in het oog springende conclusie was dat betere afstemming en regie binnen de justitieketen onmiskenbaar leidt tot een betere aanpak én tot verlaging van kosten. Zonder verlies van kwaliteit, zelfs met perspectief op beter, ook van rechtsbijstand die vaak als ‘end of pipe solution’ gewoon voorhanden moet zijn. En natuurlijk was ook de erkenning belangrijk dat de overheid door pro-actief optreden zelf juridische geschillen kan voorkomen. In het traject zijn mogelijkheden geopperd die het zelf oplossen of het anders oplossen van geschillen stimuleren. De Raad steunt voorstellen voor het gebruik van nieuwe technieken en proefprocedures die bijdragen aan de toegang tot de

oplossing van problemen, zonder de toegang tot het recht te blokkeren. Voorbeelden hiervan zijn de Rechtwijzer, het echtscheidingsplan, Mediation online en de ontwikkeling van een webportal met elektronische dienstverlening. Bij massaschade kan stroomlijning middels proefprocedures veel efficiencywinst opleveren. Terug naar het motto ‘betrokken dienstverlening’. Dit motto slaat niet alleen op rechtzoekenden, maar vanzelfsprekend ook op de dienstverlening ten behoeve van onze partners. Partners met wie wij samen inhoud willen geven aan rechts­ bijstand: advocaten, mediators en de medewerkers bij het Juridisch Loket. In 2008 is intensief gewerkt aan de voorbereidingen van de fusie van de Raden, die op 1 februari 2009 zijn beslag kreeg. Ook hierover gaat dit jaarverslag. ‘Van wens naar werkelijkheid’ mogen we zeggen, omdat ons fusieproces een antwoord is op wensen van onze partners, die behoefte hebben aan grotere eenduidigheid in beleid en uitvoering. Ook hebben ze behoefte aan een duidelijk en herkenbaar gezicht, met kennis van zaken en een grotere bestuurlijke slagkracht. Onze partners zullen de meerwaarde van de fusie gaandeweg ervaren, met name door het teruglopen van onze afhandelingstermijnen. Naast bezuinigen en de fusie worden ook andere onderwerpen in dit jaarverslag belicht. Zo moet de kwaliteit van de rechts­ bijstand van hoog niveau zijn. Daarom wordt stilgestaan bij het Advies Kwaliteitsstelsel Rechtsbijstand 2008 van de Commissie Metatoets en de nieuwe wegen die de advocatuur en de Raad met elkaar moeten inslaan. Ook komen in interviews ontwikkelingen op het terrein van de asiel­ rechtsbijstand, de nieuwe Wet beëdigde tolken en vertalers en de Wet schuldsanering natuurlijke personen aan bod. Tussen de interviews door vindt u informatie over het Juridisch Loket en nieuwsberichten. Wij hopen dat het geheel de ontwikkelingen in een goed perspectief plaatst. Raad voor Rechtsbijstand,

mr. P.J. Biesheuvel Voorzitter

5

Fusie Raden voor Rechtsbijstand

I

n 2008 is de bestuurlijke centralisatie van de vijf Raden voor Rechtsbijstand voorbereid.

Deze fusie heeft vorm gekregen doordat – via een personele unie – voor alle Raden per 1 februari 2009 één en hetzelfde bestuur is benoemd.

Het bestuur bestaat nu uit negen personen die zijn gerekruteerd uit de voorzitters en de leden van de vijf Raden. Het aantal bestuursfuncties is hierdoor verminderd van 45 naar 9. De Raad staat na de fusie onder voorzitterschap van de heer mr. P.J. (Pieter Jan) Biesheuvel (Raad Den Haag). De andere bestuursleden zijn: • Mw. dr. S. (Sandra) van Thiel, lid (Raad Den Haag); • Mw. mr. W.M.C (Wil) de Vrey-Vringer, vicevoorzitter (Raad ’s-Hertogenbosch); • Prof. mr. J.M. (Maurits) Barendrecht, lid (Raad ’s-Hertogenbosch); • Mr. J.H. (Jeroen) Brouwer, lid (Raad Arnhem); • Mr. J. C. (Joost) van Dijk, lid (Raad Amsterdam); • J.A. (Arnold) Gerritsen, lid (Raad Arnhem); • Drs. L.J. (Ren) Sluis, secretaris (Raad Amsterdam); • Drs. R. (Rob) de Rooij RA, penningmeester (Raad Leeuwarden).

De tweekoppige directie van de nieuwe organisatie wordt gevormd door Peter van den Biggelaar (directeur Stelsel) en Jan Wijkstra (directeur Bedrijfsvoering). De Raad heeft een centraal kantoor met 35 medewerkers ingericht aan het Jaarbeursplein 15 in Utrecht. Op centraal niveau zijn ondersteunende en uitvoerende taken onder­ gebracht: ICT, financiën, beheer, HRM, onderzoek, beleids­ ontwikkeling, communicatie, inschrijven van advocaten en mediators, beroep en kwaliteit. De fusie van de Raden werd op vrijdag 30 januari 2009 gemarkeerd in een bijeenkomst met alle medewerkers, in aanwezigheid van staatssecretaris van Justitie mr. N. Albayrak. Helaas gaat een proces van bestuurlijke vernieuwing onvermijdelijk gepaard met afscheid nemen. Aan de Raads­ leden die niet per 1 februari 2009 in de landelijke Raad zijn benoemd, is op hun verzoek eervol ontslag verleend. Ook werd afscheid genomen van Frans Ohm en Jan van Dijk, die leiding hebben gegeven aan de Raden in Amsterdam en Den Haag. Als gevolg van de fusie vervielen de functies van vijftien mede­werkers. Op deze plaats past een heel oprecht woord van dank voor de bijdrage die al deze mensen aan de organisatie van de gesubsidieerde rechtsbijstand hebben geleverd.

7

Linkerpagina van links naar rechts: mr. P.J. (Pieter Jan) Biesheuvel, voorzitter; drs. R. (Rob) de Rooij RA, penningmeester; mw. dr. S. (Sandra) van Thiel, lid; mr. P.J.M. (Peter) van den Biggelaar, directeur Stelsel; mw. mr. W.M.C (Wil) de Vrey-Vringer, vicevoorzitter; drs. L.J. (Ren) Sluis, secretaris

Rechterpagina van links naar rechts: mr. J. C. (Joost) van Dijk, lid; prof. mr. J.M. (Maurits) Barendrecht, lid; drs. J. (Jan) Wijkstra, directeur Bedrijfsvoering; mr. J.H. (Jeroen) Brouwer, lid; J.A. (Arnold) Gerritsen, lid

Jan Wijkstra

Raad voor Rechtsbijstand mag afgerekend worden op prestaties

Stevige ambities, transparante doelen

I

n 2007 werd de knoop doorgehakt – de vijf Raden voor Rechtsbijstand zouden opgaan in

één centrale organisatie. In 2008 is het grootste deel van deze klus geklaard. En met succes: iedereen zit op de plek waar hij moet zitten, aldus directeur Bedrijfsvoering Jan Wijkstra. Nu – in 2009 – is de tijd gekomen om vooruit te kijken. Om in alle openheid ambities te formuleren, doelen te stellen. En om die te halen natuurlijk. “Ons schip ligt op koers. Vorig jaar zei ik dat het schip de walkant had verlaten. Om in hetzelfde beeld te blijven: we hebben de havenmond verlaten en stomen op naar volle zee!”

Van vijf Raden naar één Raad voor Rechtsbijstand: een groot­ scheepse, met strakke hand geleide operatie. In 2007 werd de nieuwe organisatie in de grondverf gezet, in 2008 en de eerste maanden van 2009 volgde de laatste laklaag. Nu, medio 2009, is het tijd voor de inrichting, de finishing touch. Aldus Jan Wijkstra, directeur Bedrijfsvoering van de Raad en verklaard liefhebber van metaforen. Wijkstra begeleidde als projectleider ‘Uitvoering’ en directeur van de Arnhemse Raad de fusie in 2007 en 2008.

Eind vorig jaar kwam hij samen met Peter van den Biggelaar, directeur Stelsel, aan het roer te staan van de nieuwe organisatie. Hij blikt terug op de voorbije twee jaren. “Als je me vraagt of ik tevreden ben, zeg ik volmondig ‘ja’. De winkel is open gebleven gedurende de fusie en de kwaliteit van onze dienstverlening heeft daar niet onder geleden. De voordelen van de operatie lijken nu al tegen de nadelen op te wegen. Het over en weer leren van elkaar krijgt al zijn beslag. De lijnen van het besluitvormingsproces zijn korter en we doen minder dubbel werk. Leun ik nu dan ook rustig achter­ over? Nee. Verre van. De enorme druk van de implementatie­ fase is nu weliswaar achter de rug, maar we zijn er nog lang niet. Ik zeg altijd: het schip is uitgevaren en heeft de volle zee bereikt. Het ligt mooi op koers. En misschien is zelfs al een beetje land in zicht. Maar we zijn nog niet waar we willen zijn.”

Open en eerlijk Duidelijke taal: het doel is nog lang niet bereikt. Dat kan ook haast niet anders, want de doelen van de Raad voor Rechtsbijstand zijn ambitieus. Zeer ambitieus. In het ondernemingsplan dat in oktober 2008 het licht zag, stelt de Raad open en eerlijk waar ze naartoe wil. En stelt zich daarmee kwetsbaar op, want ook de zogeheten kritische succesfactoren worden zonder aarzeling geopenbaard. Wijkstra: “Transparantie, transparantie en nog eens transparantie. Dat staat bij ons voorop. Openheid is misschien wel het belangrijkste aspect van good governance. En goed bestuur staat bij ons als publieke organisatie hoog in het vaandel. We willen als Raad voor Rechtsbijstand transparant zijn richting onze klanten, dan doel ik zowel op burgers en advocaten als op de ketenpartners. Maar we willen ook intern transparant zijn. Richting onze eigen medewerkers dus. Bij dat streven past volledige openheid over doelen, prestaties en tekortkomingen.”

11

Sneller en slimmer

12

Klanten en partners

Vier kernambities, tien kritische succesfactoren en een Het woord klanttevredenheidsonderzoek (KTO) is gevallen. veelvoud aan prestatie-indicatoren. Transparant is het Zo’n KTO is een methode om te toetsen of een publieke ondernemingsplan zeker. Maar aan welke factoren hecht organisatie als de Raad voor Rechtsbijstand haar werk Wijkstra de meeste waarde? Met andere woorden: welk goed doet. Een belangrijke methode, dat zeker, maar aspect is écht cruciaal voor het welslagen van de Raad dan moet het begrip klant wel duidelijk gedefinieerd zijn. voor Rechtsbijstand? “De doorloopsnelheid”, antwoordt “Wij hebben gezegd: we zijn er in principe voor de burger Wijkstra zonder aarzelen. “Die bepaalt alles. Uit de met een rechtsvraag. Dus dat is onze klant. Simpel. baaierd aan activiteiten is dat de meest essentiële factor. Daarnaast hebben we natuurlijk partners. Ketenpartners, De doorlooptijd bepaalt voor een groot deel hoe klanten stakeholders, denk aan advocaten, mediators, het Juridisch de kwaliteit van onze dienstverlening ervaren. Dat bleek Loket. Dat noemen we dan het werkveld. Tot slot zijn er de vorig jaar ook uit de licht tegenvallende resultaten van relaties met het beleidsveld. Met partijen als het ministerie het klanttevredenheidsonderzoek van Justitie en de gerechten. Maar (KTO). De doorloopsnelheid was te de klant, de burger dus, staat te ‘De doorlooptijd bepaalt voor laag. We zaten op het randje, of allen tijde centraal. Die moet als eigenlijk net daaronder. De slechte eerste tevreden zijn over onze een groot deel hoe klanten onze score voor de doorloopsnelheid service”, aldus Wijkstra. dienstverlening ervaren’ haalde het gemiddelde cijfer enorm De Raad voor Rechtsbijstand heeft omlaag. Terecht hoor, begrijp me voor elk van de doelgroepen een niet verkeerd, maar op de zachte specifiek communicatiebeleid factoren – denk aan communicatie, klantgerichtheid, ontwikkeld. Ook hier geldt weer: transparantie boven alles. bereikbaarheid – scoorden we een dikke zeven. Dat Waar het werkveld vooral via de website, persberichten haal je niet zomaar even. Direct in het verlengde van de en mailings benaderd wordt, en het beleidsveld via directe doorloopsnelheid ligt de doelstelling van uniformering van afstemming, overleg, congressen en symposia, daar speelt werkprocessen. Dat verwacht de omgeving ook echt van ons!” de website voor de burger een allesoverheersende rol. Andere ‘toppers’ zoals Wijkstra de voornaamste “We willen dat onze producten helder zijn voor de burger. succesfactoren omschrijft, zijn de bereikbaarheid van het Voorlichting is dus essentieel. In de eerste plaats natuurlijk recht voor de burger (een van de vier ambities van de via het Juridisch Loket. Maar we willen ook duidelijker op Raad voor de Rechtsbijstand), de mate waarin stakeholders de site gaan uitleggen wat de klant in bepaalde situaties én medewerkers van de Raad zelf betrokken worden bij van ons kan verwachten. Maar: we wijzen de mensen ook het beleid, en de manier waarop de Raad erin slaagt de op hun eigen verantwoordelijkheid. Ook zij hebben hun efficiencytaakstelling van tien procent door te voeren. verplichtingen. Transparantie betekent ook: geen cryptisch “Dat betekent dat we de zaken slimmer moeten aanpakken. taalgebruik. Geen juridisch jargon. Leesbaarheid. Meer werk met dezelfde mensen verrichten, of hetzelfde werk met minder mensen. De fusie draagt daar zeker toe bij. Het is geen onoverkomelijke taakstelling in mijn ogen.”

Nieuws Dus gaan we formuleringen rond afwijzingen herzien. Met als doel: minder bezwaarprocedures. En die bezwaarprocedures zelf moeten we proberen in te korten. Dat is óók transparantie. Ten slotte willen we de burger in 2010 voorzien van een heldere en duidelijke uitleg van het juridische stelsel. Ook wij kunnen bijdragen aan de kabinetsdoelstelling van een meer proactieve overheid.”

Korte en lange termijn Zo helder en duidelijk als de doelen en de aanpak van de Raad voor Rechtsbijstand op korte termijn zijn, zo moeilijk is het om de toekomst op langere termijn te voorspellen. Wijkstra: “Dat heeft te maken met het onvoorspelbare karakter van ons Umfelt, het maatschappelijk kader waarin onze organisatie haar werk verricht. Daar hebben we nauwelijks invloed op, ook al omdat het goeddeels een politiek krachtenveld is. Ik kan wel een aantal mogelijke scenario’s schetsen. Ik denk dat de kans groot is dat onze dienstverlening er over een jaar of vijf heel anders uit ziet dan nu het geval is. Dat is vooral het gevolg van de technologische ontwikkelingen. De computer neemt nog meer taken over van de mens. Dat is welhaast zeker. Onze medewerkers gaan zich meer richten op het voorlichten en adviseren. De zogeheten ‘nulde lijn’ (eigen zoekinspanning van de rechtzoekende op de website) wordt ook vrijwel zeker belangrijker de komende jaren. En als ik kijk naar de klanttevredenheid, dan verwacht ik dat we op termijn overall een ruime voldoende zullen scoren. Een zeven, inclusief de doorloopsnelheid dus. Dat is een prima score. Per slot van rekening zal er altijd spanning zijn tussen het wettelijk kader dat wij uitvoeren en sommige wensen. Some people don’t take no for an answer. Die uitdrukking moeten we bij een publieke dienstverlener als de Raad voor Rechtsbijstand altijd in het achterhoofd houden.”

Pilot Advocaat bij politieverhoor De pilot ‘Advocaat bij politieverhoor’ is sinds 1 juli 2008 in twee politie­ regio’s, Amsterdam-Amstelland en Rotterdam-Rijnmond, uitgevoerd. De pilot houdt in dat advocaten op het politiebureau aanwezig zijn bij het verhoor van verdachten van voltooide levensdelicten. Doel van deze aanwezigheid is dat wordt toegezien op een correct verloop van het verhoor. In Amsterdam-Amstelland en RotterdamRijnmond zijn per 1 juli piketregelingen van start gegaan. Ook zijn in deze regio’s speciale verhoorruimten (studio’s) ingericht. Advocaten zijn tijdens hun roosterdienst 24 uur per dag beschikbaar. Uitgangspunt is dat zij binnen een half uur na melding vanuit de piketcentrale op het politiebureau arriveren om de verdachte bij te staan. De pilot duurt twee jaar, tot 1 mei 2010, en wordt begeleid en geëvalueerd door onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

13

De regio’s aan het woord…

Janny Lubbers, regiomanager Arnhem

Klaas Kamphuis, regiomanager Amsterdam

“Ik ben een tevreden mens als het geheel – de nieuwe centrale Raad voor Rechtsbijstand – meer is dan de som der delen. Als er een bepaalde synergie ontstaat. En als we zowel ‘naar buiten’ als ‘naar binnen’ sterk zijn. De klant staat voor mij altijd en overal op de eerste plaats. En dat moet iedereen binnen de Raad voor Rechtsbijstand uitstralen. Dus geen protectionisme van de regio meer. Als mensen mij vragen: ‘Wat doe je voor onze regio?’, zeg ik altijd: ‘Niets. Ik werk voor de Raad voor Rechtsbijstand. Niet voor het regiokantoor.’”

“We hebben een moeilijke tijd achter de rug. Veel mobiliteit in de formatie, veel ziekteverzuim. Je kunt nog zulke mooie plannen maken, maar dáár heb je weinig invloed op. We hadden moeite om de advocatuur te bedienen. Ik denk dat het nu op de rails staat. We kunnen sturen op resultaat. Op productie en kwalitatief goede dienstverlening. Mijn persoon­ lijke doel is een prettige werkomgeving creëren. Dan komt de rest vanzelf, daar ben ik van overtuigd. Zeker als de regio’s elkaar versterken.”

Piet Huisman, regiomanager Leeuwarden

“Heel 2008 stond in het teken van de fusie. Naarmate het moment van de fusie dichterbij kwam, begon het steeds meer te leven. In de meeste gevallen positief, maar af en toe toch ook met een weemoedig gevoel. Het gevoel van ‘samen de schouders eronder’ is na 1 februari 2009 – de echte fusiedatum – eigenlijk alleen maar toegenomen. Dat geldt voor de medewerkers van het kantoor in Den Haag, maar zeker ook voor mij als regiomanager. Het is een uitdaging om ook buiten het eigen kantoor te kijken en de organisatie als geheel sterker te maken.”

“De fusie is goed voor de organisatie. Het moet leiden tot meer efficiency. En meer eenduidigheid. Dat kan allebei beter. Maar tegelijk bestaat het gevaar dat er meer bureaucratie optreedt. Vooral bij relatief kleine, onbelangrijke processen. We moeten ervoor waken dat we niet voor elk wissewasje een uitgebreid besluitvormingsproces doorlopen. Maar als iedereen zich aan de gemaakte afspraken houdt, is er geen reden tot zorg.”

Herman Peters, regiomanager ’s-Hertogenbosch “Na woorden komen daden. In die fase zitten we nu. De organisatie staat, nu kunnen we ons concentreren op de producten en diensten die van ons verwacht worden. Dat is heerlijk om te doen. Ik hoop – en denk – dat we als regiomanager ruimte hebben om onze eigen accenten te plaatsen in dat proces. Juist dan komt het ‘van elkaar leren’ ook echt van de grond. Dan maak je elkaar sterker. Deze ontwikkelingen geven de medewerkers, waaronder ikzelf, energie.”

Patrick Buijs, regiomanager Den Haag

15 Op de foto van links naar rechts: Janny Lubbers, Piet Huisman, Herman Peters en Klaas Kamphuis. Patrick Buijs was verhinderd tijdens het maken van de foto.

Van links naar rechts: Peter van den Biggelaar, Harm Gelderloos, Jan van der Burgh en Lotje van den Puttelaar

Raad in gesprek met (sociale) advocatuur en verzekeraars

Pleidooi voor nog meer samenwerking

D

e toegang tot het recht voor minder

Dat klinkt heel plausibel, maar het moet nog

De gesprekspartners zijn best bereid kritisch naar elkaar te kijken en te reflecteren op het functioneren van de rechtsbijstand, aldus Van den Biggelaar. “We zijn in staat om goede voorstellen te ontwikkelen. Een heldere conclusie is dat betere afstemming en regie binnen de keten onmiskenbaar leidt tot een betere aanpak en verlaging van kosten. Maar zonder verlies van kwaliteit en zelfs met perspectief op beter.”

wel worden waargemaakt. Een aantal van de

Burgers

draagkrachtige burgers moet goed geborgd

zijn; dat is een gemeenschappelijk belang.

strategische partners van de Raad, maar ook de verzekeraars die belangrijke spelers zijn op het erf, geven samen de rechtsbijstand handen en voeten in Nederland. Zij onderstrepen die ambitie. Een (nog) intensievere samenwerking geeft de rechtsbijstand in Nederland een positieve impuls. Daar zijn alle gesprekspartners het over eens. Directeur Stelsel Peter van den Biggelaar: “Dat is belangrijk als krachtig signaal richting alle partijen die met rechtsbijstand van doen hebben. Voor de ketenpartners rest bovendien de uitdaging om de komende tijd meer met minder te doen.”

De omvorming van de Rechtsbijstand, het terugbrengen van vijf organisaties naar één, is een feit. Van den Biggelaar: “Natuurlijk was 2008 een cruciaal jaar, feitelijk zijn we pas kort bezig om met de vernieuwde structuur de rechtsbijstand een impuls te geven. Daarbij gaat het ons niet om het instituut Raad voor de Rechtsbijstand, het gaat ons om de burgers die goed geholpen moeten worden. Daarom moet je juist in een tijdperk van bezuinigingen en andere bedreigingen, met alle spelers daarover in gesprek blijven.” Dat gebeurt nu letterlijk in een gesprek van Van den Biggelaar met Lotje van den Puttelaar, waarnemend Deken van de Nederlandse Orde van Advocaten, Jan van der Burgh, adjunct-directeur DAS Rechtsbijstand, en Harm Gelderloos, advocaat en bestuurslid van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland. Ze zijn het eens met de visie van Van den Biggelaar, die rechtsbijstand beschouwt als een groot goed dat bijdraagt aan de democratische en beschaafde samen­ leving die we willen zijn. “Dat moet je vervolgens goed organiseren, met maatwerk via internet zoals Rechtwijzer, het Juridisch Loket, helpdesks en noem maar op. Ook een relatief recente ontwikkeling als mediation past daarin. De burger moet makkelijk een keuze kunnen maken. Het blijft mensenwerk, maar we beseffen ook dat de dienstverlening snel en efficiënt moet zijn. We kunnen het proces nog verder vereenvoudigen. Daar zijn we samen verantwoordelijk voor”, aldus Van den Biggelaar.

17

“Gezamenlijk optreden kan helpen, zeker als bezuinigingen de verkeerde kant op lijken te gaan. Het is een krachtig statement richting Den Haag. We maken dan ook helder wat er kan, maar ook wat er niet kan.” Van den Puttelaar: “Misschien dat wij als ketenpartijen wel meer winst kunnen behalen dan het bedrag dat ons wordt Recht toegankelijk opgelegd.” Er zijn voldoende terreinen waar wat te halen valt. DAS is een commerciële ketenpartner, maar ook daar “Vaak staan we als advocaten juist tegenover de overheid. is de maatschappelijke dimensie van de rechtsbijstand In zeventig procent van de rechtszaken is de overheid van prominent belang. Van der Burgh: “Natuurlijk moeten tegenpartij. Dat is dezelfde overheid die steeds meer wetten we het recht toegankelijk houden voor de burger. Dat kan maakt en strafbaarstellingen creëert ook via een rechtsbijstands­ voor maatschappelijke problemen. verzekering. Die kan voor een deel ‘Je kunt het recht ook toegankelijk De stijging van de kosten van overlappend zijn met het stelsel.” de rechtsbijstand zijn daaruit te Ook Van den Puttelaar is op zich houden voor de burger via verklaren.” Het beleid om jongeren tevreden over de toegang tot het een rechtsbijstandsverzekering’ sneller naar de strafrechter te stelsel. “Het is goed dat in 2008 brengen, is een andere kwestie fundamenteel gesproken is over die Van den Puttelaar aan de orde het garanderen van die toegang. stelt. “Heeft dat wel minder ongewenst gedrag tot gevolg? De basisvoorzieningen moeten blijven bestaan, daar mag Misschien creëer je eerder een nieuw probleem dan dat je niet aan getornd worden. Je moet wel voortdurend de een ander oplost. De oplossing is om juist met elkaar te reflectie hebben: gaat het effectief en efficiënt? Het is kijken hoe je zoiets aanpakt.” alleen jammer dat dat nu moet gebeuren met het gehijg van die miljoenenbezuiniging in je nek.” Zij juicht verdere samenwerking toe. “Wat we minimaal kunnen afspreken is Oplossing dat we gewoon blijven volhouden om met elkaar te over­ Ook een commerciële verzekeraar als DAS kan, letterlijk, leggen over hoe we het recht toegankelijk kunnen houden.” bijdragen aan de financiële positie van de rechtsbijstand. “Om te beginnen door vaker de vraag te stellen: bent u verzekerd, heeft u een rechtsbijstandsverzekering? Bezuinigingen Uit onderzoek blijkt dat 25% van de mensen die in aan­ Bij de kabinetsformatie moesten bezuinigingen ruimte merking komen voor rechtsbijstand, ook een verzekering scheppen voor nieuw beleid. Ook justitie ontkwam daar heeft. Die kunnen in veel gevallen dus ook aanspraak niet aan. In het regeerakkoord van 2007 is door de maken op hun verzekering. Dan blijft er dus meer geld regeringspartijen besloten dat er op rechtsbijstand een over voor anderen. Het houdt het budget zuiver”, aldus bedrag van vijftig miljoen euro moest worden bezuinigd, Van der Burgh. Hij benadrukt een groot voorstander te zijn op een totaal budget van 400 miljoen euro. van regelmatige afstemming tussen de ketenpartners. Van den Biggelaar benadrukt hoe belangrijk het was dat veel betrokken organisaties ieder vanuit hun eigen gezichtshoek argumenten hebben aangedragen tegen aantasting van het stelsel. “Partijen werken steeds meer samen aan een oplossing. Het gebruik van mediation, de Rechtwijzer en het Juridisch Loket neemt toe. Maar de noodzaak om een goed stelsel overeind te houden, blijft gehandhaafd.”

18

Nieuws Ook Gelderloos pleit voor continu overleg tussen de ketenpartners. “Zo ben je een factor van belang richting Binnenhof. Je straalt samen uit: het kan anders en wij zoeken samen naar een oplossing.” De wetgever zou wel moeten beseffen dat ‘Door continu overleg tussen ook zij een belangrijke rol speelt als het om de ketenpartners ben je een factor effectiviteit en efficiency van belang richting Binnenhof’ gaat. Gelderloos is kritisch. “Het lijkt soms zo’n trein die maar doordendert. Wij als uitvoerders moeten ons schikken naar wat in Den Haag wordt uitgevonden. Een hartenkreet: doe eens rustig aan en luister goed wat het veld te vertellen heeft.”

Bezuinigingsmaat­ regelen in 2008 In 2007 heeft de regering bekend gemaakt 50 miljoen euro op de gesubsidieerde rechtsbijstand te willen bezuinigen. De Tweede Kamer had echter grote reserves tegen deze plannen. Om die reden is in 2008 slechts een tweetal maatregelen doorgevoerd. De eerste is dat op toevoegingen die na 1 juni 2008 op ambtshalve last zijn afgegeven, geen vergoeding meer voor administratieve lasten wordt betaald,

Vlotter Inderdaad, soms kan het ook bij de Raad vlotter, vindt Gelderloos. “Waar het om draait, is meer transparantie en minder bureaucratie. Wat ons betreft moeten we vlot duidelijkheid hebben vanuit de Raden. Geef die zekerheid sneller, dan kunnen we ons werk doen.” Gelderloos is helder over de verwach­tingen. “Wij verwachten dat de medewerkers van de Raad een spirit vertonen die je nu ook wel ziet. Gemotiveerde medewerkers, dwars door de kolom heen. Mensen die geen drempels opwerpen maar samen met ons procedures soepel willen afwerken. En een iets proactievere houding zorgt ervoor dat als er struikelgevallen zijn, je die vlotter oplost.” Aan een vlotte afwerking kan zowel aan de kant van de advocatuur als die van de Raad gewerkt worden.

omdat bij dit proces de advocaat voor het verkrijgen van de toevoeging praktisch geen werkzaamheden hoeft te verrichten. Verder werd de hoogte van het voorschot dat de Raad aan advocaten kan verstrekken, met 25 procent verminderd. De Raden hebben voor advocaten die niet aan de voorschotregeling willen deelnemen, een tweewekelijkse betaling geïntroduceerd. Dit heeft erin geresulteerd dat een behoorlijk aantal advocaten de overstap heeft gemaakt naar de tweewekelijkse betaling. In enkele individuele gevallen is maatwerk geleverd door de hoogte van het kwartaalvoorschot in 2008 in stappen af te bouwen.

19

20

Zij geeft een voorbeeld. “In gevallen van TBS moet je toch “We beseffen dat het soms best ingewikkeld is en dat ook regelmatig je cliënt opzoeken, maar dat wordt eigenlijk niet advocaten zich wel eens schuldig maken aan een afwachtende vergoed.” houding. We moeten aan beide kanten ingesleten bureau­ Gelderloos zoekt ook naar een balans tussen de toegevoegde cratische procedures zien te vermijden. Daar moeten we de advocatuur en de betalende advocatuur. Hij beaamt de hele advocatuur nadrukkelijk bij betrekken.” gedachte dat speciale gevallen, denk aan de TBS advocatuur, Van den Biggelaar: “We hebben nog wel tijd nodig om de misschien wel een ander tarief behoren te krijgen. “Werken zaak helemaal op orde te brengen, we zijn een organisatie met een gedifferentieerd tarief kan een optie zijn, op het in ontwikkeling. We beseffen dat bij toewijzingen het nog gevaar af dat je het ingewikkeld wat sneller kan, maar vijf à zes maakt. Ik heb er geen behoefte aan dagen heb je altijd nodig om eerst ‘Advocaten moeten om het hele puntenstelsel tegen het de check te doen bij het GBA en licht te houden, maar zaken zoals daarna bij de Belastingdienst.” kwaliteit leveren, maar we echtscheidingen kosten heel veel tijd Van den Biggelaar beseft dat er kunnen hen niet overvragen’ en worden te laag gewaardeerd.” binnen de Raad op een aantal punten Ook bij DAS wordt gezocht naar nog beter en vlotter geacteerd kan het juiste evenwicht. “Hoe stimuleer worden. “Als Raad kunnen we niet je differentiatie, zorg je dat voldoende zaken snel afgewikkeld alles wegpoetsen, wel kunnen we problemen verminderen. worden zodat ze niet veel kosten, maar bewaar je toch de Gesubsidieerde rechtsbijstand heeft een positief imago en kwaliteit van je diensten? Wij als verzekeraars weten intern dat moeten we koesteren. Als ketenpartners moeten we dat we over een heel jaar genomen ook zaken oppakken die elkaar scherp houden. De kwaliteit kan en moet hoger. heel bewerkelijk zijn en waar de eigen juristen veel tijd aan We controleren niet om het controleren. We moeten met besteden of die door externe advocaten met hoge externe elkaar iets bedenken om die balans te vinden.” kosten worden behandeld. Die compenseren we dan met relatief eenvoudige zaken.” Juiste evenwicht De waarnemend deken stelt dat er nog altijd voldoende advocaten zijn die bereid zijn om rechtsbijstand te verlenen Transparantie in toevoegingszaken. “Maar we moeten er wel voor zorgen Transparantie is voor de Raad niet alleen een modewoord, dat we deze groep kunnen behouden. Natuurlijk moeten benadrukt Van den Biggelaar. “Het recht is er niet om het deze advocaten kwaliteit leveren, maar wij kunnen hen niet mensen moeilijker te maken, maar juist rechtvaardige overvragen. Veel specialismen kennen inschrijfvoorwaarden, behandeling te vergemakkelijken. Dat lijkt soms zo wel te denk aan strafrecht, BOPZ en asielrecht. Van advocaten wordt zijn”, verzucht Van den Puttelaar. “Het recht is ingewikkeld verwacht dat zij zich jaarlijks op dit terrein verder bekwamen. en dat vraagt om expertise. Laten we mijnenvelden en Hun werk wordt regelmatig bemoeilijkt omdat bijvoorbeeld in valkuilen vermijden.” het strafrecht vaak sprake is van extra bewerkelijke zaken waarbij advocaten het hemd van het lijf wordt gevraagd waarom zij bepaalde werkzaamheden hebben verricht. Bovendien is de vergoeding in een aantal zaken te laag.”

Nieuws Ook Gelderloos beaamt dat. “Laten we het voor rechtzoekenden niet te complex maken. Houd het taalgebruik toegankelijk, laten wij voorkomen dat we in een justitiële molen terechtkomen.” Hij verstaat onder transparantie ook een vlotte afwerking in de praktijk van alledag. “Het zou prettig zijn dat we als ketenpartner binnen twee weken horen of er een toevoeging komt of niet. Zo houden we samen het tempo erin en de motivatie op peil.” Het kan in sommige gevallen zeker eenvoudiger. Van den Puttelaar geeft een voorbeeld. “De kantonrechter als arbiter. Artikel 96 wordt te weinig gebruikt. Er zijn wel eenvoudige oplossingen, maar misschien promoten we ze te weinig. Denk aan een eenvoudige oplossing die het Juridisch Loket kan aandragen. Dan heb je de kantonrechter als arbiter niet nodig. En mensen moeten ook leren om zaken zelf op te lossen. Misschien moeten we de burger anders opvoeden en al op school leren om zelf tot een oplossing te komen in plaats van naar de rechter te stappen.” Dat vraagt om goede voorlichting, aldus Van der Burgh. “Zodat mensen weten wat ze zelf kunnen doen. Kiezen voor preventie en niet toewerken naar een toevoeging.”

Content Aardige ideeën, aldus Van den Biggelaar. “Dit soort zaken moeten we eens gezamenlijk bespreken met de Raad voor de rechtspraak.” Het sluit bovendien aan bij de beleidsopvattingen binnen de Raad. Laten we niet meteen gaan juridiseren. Soms kun je mensen in een kort gesprek al voldoende op weg helpen of alternatieven aanreiken en voorkom je een onnodige gang naar de rechter. We zijn zeer content met de positieve waardering voor het Juridisch Loket als laagdrempelige voorziening voor vraagverheldering, informatie, advies en verwijzing. Ook met Rechtwijzer, de nieuwe route via internet, bereiken we steeds meer mensen. Het zijn allemaal ontwikkelingen die bijdragen aan onze missie: het recht toegankelijk maken en houden voor iedereen.”

Afschaffing wettelijk vereiste procureur Per 1 september 2008 trad het wetsvoorstel in werking waarmee het verplicht procuraat werd afgeschaft. Doel hiervan is de procesvoering te vereenvoudigen. Dat is gerealiseerd door afschaffing van de verplichte procesvertegenwoordiging van cliënten door een procureur in civiele zaken. Tegelijkertijd is elektronisch berichtenverkeer tussen gerechten en advocatuur mogelijk gemaakt. Tot deze wijziging was het zo dat een advocaat voor het voeren van een procedure bij de rechtbank (behalve bij de sector kanton) en bij het gerechtshof hulp nodig had van een procureur voor procesverrichtingen. Tenzij een advocaat in zijn eigen arrondissement procedeerde: dan kon hij zelf als procureur optreden. Nu kan een advocaat voortaan zelf bij iedere rechtbank en bij elk gerechtshof alle proceshandelingen verrichten. De manier van procederen in civiele zaken wordt daarmee op dit punt in lijn gebracht met het bestuursen strafrecht. Het uitbetalen van een toeslag door de Raad voor verplichte inschakeling van een procureur, gaat hiermee tot het verleden behoren.

21

Van links naar rechts: Herman Schilperoort, Harry Gundlach en Gerard Bordes

Kwaliteitsbeleid advocatuur maakt grote sprong voorwaarts

Van organisatie naar inhoud

D

e kwaliteit die advocaten leveren, moet

kwaliteitsslag. En voor (inter)collegiale toetsing.

“Uit onderzoek blijkt dat de mensheid grofweg in drie groepen is te verdelen. Een klein deel, zo’n vijf procent, is volledig onkreukbaar. Die deugen echt. Een andere vijf procent deugt helemaal niet, en zal ook nooit deugen. Daar tussenin zit de overgrote meerderheid. Mensen als u en ik. Die hebben een kader – bijvoorbeeld wetten, regels of toezicht – nodig om zich fatsoenlijk te gedragen. Deze onderverdeling geldt voor alle beroepsgroepen, dus ook voor advocaten. Daarom is dit hele ‘circus’ van kwaliteitsbeleid zo belangrijk. Het helpt advocaten een handje hun werk goed te doen. En te blijven doen”, aldus Harry Gundlach, voorzitter van de Commissie Metatoets. Deze commissie bracht zowel in 2006 als in 2008 advies uit aan de Raad voor Rechtsbijstand over kwaliteitsbeleid. Gundlach is duidelijk gegrepen door het thema. “Het is ontzettend interessant om dit proces te volgen. En te sturen. Hoe krijg je hoogopgeleide professionals zo ver dat ze zichzelf en hun functioneren onder de loep nemen? Niet met van bovenaf opgelegde regels, zoveel is zeker. Bij incidenten bestaat nogal eens de reflex om onmiddellijk een extra palet aan maatregelen en regels te bedenken. Ik denk niet dat dit de weg is, zeker niet in de advocatuur. Deze beroepsgroep moet je op intelligente wijze prikkelen, verleiden tot het leveren van topprestaties.”

Een gesprek met Harry Gundlach, voorzitter van

Verantwoordelijkheid

vanzelfsprekend zijn. Kwaliteit moet zeker

niet van bovenaf opgelegd worden. Een helder beleid met effectieve instrumenten én strenge handhaving kan de kwaliteit van rechtsbijstand wel naar een hoger niveau tillen. De Raad voor Rechtsbijstand vroeg de Commissie Metatoets ook in 2008 om advies over deze kwestie. Belangrijkste aanbeveling: de audits moeten baliebreed worden ingevoerd op basis van steekproeven en het is tijd voor een inhoudelijke

de Commissie Metatoets, Gerard Bordes, advocaat en adviserend lid van de commissie, en Herman Schilperoort, hoofd staf / directie­secretaris van de Raad voor Rechtsbijstand.

Naast drie ‘externen’ waaronder Gundlach – hij is ouddirecteur van de Raad voor Accreditatie – telt de Commissie Metatoets ook leden uit de advocatuur zelf. Een van de commissieleden die in de woorden van Gundlach ‘met z’n voeten in de modder staat’, is advocaat Gerard Bordes. Ook hij heeft z’n hart verpand aan het thema kwaliteit.

23

24

Maar ergens moet je een grens trekken. Anders geef je En dat heeft weer alles te maken met zijn liefde voor het geen ruimte aan iets wat vanzelfsprekend zou moeten zijn: vak. “Wij hebben een prachtig beroep. Maar het is ook de kwaliteit van de rechtsbijstand. Kwaliteitsbeleid zou een moeilijk vak, dat om de nodige vaardigheden vraagt. ‘verinnerlijkt’ moeten worden. Daar is nog veel te winnen.” Als advocaat moet je uit het verhaal van je cliënt de Bordes wordt in zijn opvatting gesteund door Herman hoofdvraag weten te destilleren. Ik zeg altijd: wij doen aan Schilperoort van de Raad voor Rechtsbijstand. Ook verwachtingsmanagement. Achterhalen wat de verwachting is Schilperoort noemt de extra beloning in de eerste fase van de cliënt en aan die verwachtingen voldoen, daar gaat het van het kwaliteitsbeleid een logische maatregel. “Maar nu om. Daarnaast is de bejegening van de cliënt ook essentieel. moet iedereen gewoon meedoen. Cliënten moeten zich prettig voelen. Advocaten moeten beseffen dat Ze moeten zich begrepen en gehoord ‘Als mensen zich serieus de kosten voor de baten uitgaan. voelen. Op die terreinen speelt kwaliteit een centrale rol. Niet in de genomen voelen, treedt er minder En baten zijn er wel degelijk. Neem de audits waar we ons de laatste plaats omdat er in ons werk agressie op in de maatschappij’ voorbije jaren sterk voor gemaakt sprake is van kennis­asymmetrie. hebben. Voordelen genoeg: zo De cliënt heeft een enorme biedt het allerlei nieuwe inzichten kennisachterstand ten opzichte van als je je organisatie doorlicht. Met behulp van een checklist zijn advocaat. Hij steunt en leunt volledig op de advocaat.” beschrijven hoe de zaken verlopen, is niet alleen leuk. Er is nog een reden waarom Bordes zich graag inzet voor een Het kan ook ontzettend nuttig zijn, zeker voor beginnende belangrijk thema als kwaliteitsbewaking: de maatschappelijke kantoren. Maar kijk ook eens naar de peer reviews waar verantwoordelijkheid van de advocatuur. “Ik ben er van over­ we ons de komende tijd op gaan richten. Ook dat kan iets tuigd dat wanneer mensen zich serieus genomen voelen, opleveren, bijvoorbeeld als uit de review blijkt dat je te veel als hun wensen juridisch vertaald worden en als ze het tijd besteedt aan dossiers. Dan leer je van je collega’s: goed gevoel hebben ergens ‘terecht te kunnen’, dat er dan minder is goed genoeg. Op die manier word je als bureau of als agressie in de maatschappij optreedt. Maar: het is een advocaat behoed voor een mogelijke overkill. Pure winst.” gedeelde verantwoordelijkheid. Het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht moeten zich ook sterk maken voor een zinnige rechtsgang.” Collegiale toetsing Peer review. Het woord is gevallen. Dit reflectie-instrument, in goed Nederlands collegiale toetsing, is samen met intervisie Financiële prikkel een speerpunt in het advies van de Commissie Metatoets. Juist vanwege de belangrijke maatschappelijke taak van de De Raad voor Rechtsbijstand sluit zich hierbij aan. advocatuur, betreurt Bordes het dat er nog steeds bureaus “De invoering van de audits voor alléén de gesubsidieerde zijn die een relatie leggen tussen kwaliteit en een financiële rechtshulp is afgekaart”, legt Herman Schilperoort uit. prikkel. “Natuurlijk: kwaliteitsbeleid kost tijd en geld. Ik vind het ook logisch dat advocaten die hierin voorop liepen en er veel tijd en energie in staken, extra zijn beloond.

Nieuws “De weerstand die vanuit de advocatuur aanvankelijk bestond, is deels weggeëbd. Bij de laatste meting was iets meer dan de helft van de advocaten voor het auditsysteem. Het is nu tijd voor een baliebreed en meer inhoudelijke kwaliteitsslag en dan kom je bij de vakinhoud en dat is iets wat advocaten ‘Kennis is één van de weinige sterk bezighoudt.” Van organisatie naar dingen die meer worden inhoud, dat is ook de door het te delen’ weg die de commissie schetst. Volgens Harry Gundlach zijn instrumenten als intervisie en (inter)collegiale toetsing daarin van onschatbare waarde. “Kennis is één van de weinige dingen die meer worden door het te delen. Dus breken we in ons advies een lans voor peer reviews. Hoewel ik meer iemand ben van de geleidelijke vooruitgang en dus wil waken voor te grote stappen, noem ik graag het voorbeeld van de medisch specialisten. Zij laten naast hun vakinhoudelijke kennis en vaardigheden ook het individueel functioneren toetsen door collega’s, met name ook op het vlak van de interactie met de patiënt. Een radicale stap, dat zeker, maar wel een maatregel die ik toejuich. Dat is de toekomst.”

Faillissementen advocatenkantoren Twee advocatenkantoren die zijn voortgekomen uit een vroeger Bureau Rechtshulp, gingen in 2008 failliet. Dit zijn Noord-West advocaten in Alkmaar en Dondersstraat 1 Advocaten in Utrecht. In 2007 waren drie dergelijke kantoren failliet gegaan. Gelukkig betekende het faillissement niet steeds het einde van de loopbaan van mede­ werkers in de rechtsbijstand. Veel advocaten hebben in kleiner verband een doorstart gemaakt, waarmee ook de expertise voor het stelsel behouden bleef.

25

26

Toekomst kwaliteitsstelsel advocatuur

Leerzame pilot

10 december 2008. De Amsterdamse Rode Hoed is het toneel van het symposium ‘Toekomst kwaliteitsstelsel advocatuur’, georganiseerd door de Raad voor Rechtsbijstand en de Stichting Opleiding Advocaten arrondissement Amsterdam. De aanwezigen buigen zich deze dag over vragen als: hoe moet zo’n kwaliteitsstelsel worden ingericht? Wat zijn de rollen van de Orde, de Raad voor Rechtsbijstand en het Ministerie van Justitie? Hoe transparant wordt het stelsel voor de cliënt? Hoe regel je toezicht en handhaving? En: welke lessen kun je trekken uit best practices in de advocatuur en vergelijkbare beroepsgroepen? Het advies van de Commissie Metatoets is het vertrekpunt voor de beschouwingen en de discussie. Nu, enkele maanden later, luidt de vraag: welke punten zijn blijven hangen? En: wat is de voornaamste winst van het congres? “De aansporing van Klaas de Vries om de maatregelen snel door te voeren”, antwoordt Gundlach. “Als ik de boodschap van De Vries mag samenvatten: wacht niet langer, traineer de maatregelen niet, want daar heb je uiteindelijk alleen jezelf mee als beroepsgroep. Daarnaast viel het me op dat de aanwezigen duidelijk aangaven dat het hen niet om het financiële gewin te doen is, maar om de belangrijke maatschappelijke taak van de advocatuur. Een hoopvol teken.” Ook Herman Schilperoort is vooral de sense of urgency bijgebleven die de sprekers en aanwezigen uitstraalden. “Er worden echt stappen gemaakt. De audits zijn afgekaart, nu is het tijd voor het vervolg. En dat is de inhoudelijke kwaliteitstoetsing. Wij als Raad faciliteren dat, doen er alles aan om het kwaliteitsbeleid te stimuleren, maar de advocatuur moet het zelf oppakken. En na het symposium had ik sterk het gevoel dat dit ook het geval is.”

Het hofressort ’s-Hertogenbosch is dit jaar het toneel van de eerste pilot op het vlak van inhoudelijke toetsing van kwaliteit. Advocaten worden opgeleid tot reviewers. Het is de bedoeling dat zij medio 2009 de eerste BOPZdossiers onder de loep nemen. Gerard Bordes is een van de beoogde reviewers. Ook al staat een en ander nog in de kinderschoenen, toch heeft hij hoge verwachtingen van de inhoudelijke toetsing. “We gaan nu bepalen aan welke criteria een dossier moet voldoen. Hoe gaan we de werkwijze en aanpak beoordelen? Maar ik ben vooral enthousiast omdat het echt om een inhoudelijke toetsing gaat. Vanaf het allereerste contact met de cliënt wordt het dossier gevolgd. Als het goed is, zien we op een gegeven moment grotere verbanden. Dan kunnen we ook op basis van vergelijking conclusies trekken. Ontzettend leerzaam.” De pilot in Zuid-Nederland vindt plaats op initiatief van de Raad voor Rechtsbijstand. De Raad subsidieert het project. “Het is onze taak om goede rechtsbijstand te faciliteren”, legt Herman Schilperoort uit. “We houden ook toezicht op de kwaliteit van de rechtsbijstand. Dat is onze verantwoordelijkheid richting de cliënt. Maar ik herhaal het nog maar eens: het is eerst en vooral de verantwoordelijkheid van de advocatuur zelf. Veel leden van de beroepsgroep hebben planmatige ontwikkeling op het vlak van kwaliteit lang kunnen afhouden, maar nu is dit langzaamaan steeds meer gemeengoed aan ’t worden. De Raad voor Rechtsbijstand en de Nederlandse Orde van Advocaten spelen daarin samen een rol, zoals bij de ontwikkeling van het auditstelsel dat aanhaakte op nieuwe ontwikkelingen die binnen de Orde zelf al eerder op gang kwamen, bijvoorbeeld het aanbieden van het instrument van de Nulmeting. De adviezen van de Commisie Metatoets spelen op hun beurt een rol bij het beleid van de Orde.”

Hoger niveau De nabije toekomst ziet er dus rooskleurig uit. Maar hoe is het gesteld met de kwaliteit van de sociale advocatuur op de langere termijn, bijvoorbeeld over een jaar of drie? “Ik hoop dat we dan kunnen constateren dat de samenwerking tussen de Raad en de advocatuur zo goed is gebleken dat we een aantal nieuwe stappen hebben kunnen zetten”, stelt Herman Schilperoort. “Ik ben tevreden als de inhoudelijke toetsing of peer review volledig op de rails staat op een aantal rechtsgebieden.” ‘Ik ben tevreden als de inhoudelijke Ook Harry Gundlach stelt de relatie tussen toetsing op een aantal rechtsgebieden de Raad en de Orde volledig op de rails staat’ van Advocaten op de eerste plaats. “Als de partijen niet tegen maar met elkaar optrekken, is de kans groot dat het advies van de commissie over drie jaar geïmplementeerd is.” Gerard Bordes is ambitieuzer. Ongeduldiger misschien ook. Over de aanpak van medisch specialisten zegt hij: “Ik zou niet weten waarom wij ook niet zo ver kunnen zijn over drie jaar. Alle instrumenten zijn voorhanden. We hoeven het wiel niet uit te vinden. Ik ben een groot voorstander van de inhoudelijke individuele toetsing. Niet om elkaar ermee om de oren te slaan, maar vanuit het idee om de advocatuur naar een nog hoger niveau te tillen. Dat verdient ons rechtstelsel en dat verdient de cliënt.”

Nieuws Advocatenzoek­ functie beschikbaar Iedere bezoeker kan sinds medio 2008 op de website van de Raad voor Rechtsbijstand (www.rvr.org) kijken welke advocaten bij de Raad ingeschreven staan. Met de advocatenzoekfunctie kunnen cliënten rechtstreeks op zoek naar een bij de Raad ingeschreven advocaat in zijn of haar eigen buurt. Het is daarbij ook mogelijk om op een bepaald rechts­ terrein te zoeken. Op dit moment is het aantal rechtsterreinen nog beperkt tot vier. Zowel rechtzoekenden als opgenomen advocaten zullen profiteren van deze nieuwe zoekmogelijkheid.

27

Han von den Hoff (links) en Kees van der Zwart

Nieuwe Wet beëdigde tolken en vertalers

‘Een wet met een hybride karakter’

F

or this time I’ll see it through the fingers. Met deze reclamezin wordt het belang

van een goede vertaling in één keer duidelijk. Tekst kun je niet letterlijk vertalen, dat moet je getrouw doen. Zeker als het om juridische informatie gaat. Verdachten en vluchtelingen die recht hebben op juridische bijstand, kunnen gebruikmaken van een tolk of vertaler. Om een constant kwaliteitsniveau te genereren, is op 1 januari 2009 de Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv) ingevoerd. Deze wet wordt uitgevoerd door de Raad voor Rechtsbijstand in ’s-Hertogenbosch. Een gesprek met Han von den Hoff, manager van het uitvoeringsorgaan Bureau Btv, en Kees van der Zwart, voorzitter van het Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers (NGTV), over een jaar van wederzijds aanscherpen.

Hoewel de mismaakte Engelse zin in het intro een fictief voor­ beeld is, was dit wel een punt van aandacht van Kees van der Zwart. “In de originele wettekst kwam het begrip ‘letterlijke vertaling’ voor. Wij hebben er, samen met de andere beroeps­ verenigingen, bij de Tweede Kamer op aangedrongen om daar ‘getrouwe vertaling’ van te maken. Anders kom je in de knel met spreekwoorden en gezegdes. Maar ook woorden als ‘first floor’ kun je niet letterlijk vertalen. Dat is in het Nederlands ‘begane grond’. Niet de eerste verdieping.” Behalve dit soort praktische bezwaren hadden de beroeps­ verenigingen ook inhoudelijk het een en ander aan te merken op de nieuwe wet. Met name op het hybride karakter ervan. “Enerzijds biedt de wet een kwaliteitskeurmerk voor tolken en vertalen in straf- en vreemdelingenzaken”, legt Van der Zwart uit. “Anderzijds vervangt hij ook de Wet beëdigde vertalers uit 1878, plus het oude Kwaliteitsregister tolken en vertalers. Dat maakt de wet wat hybride.” Han von den Hoff van het uitvoeringsorgaan Bureau Btv knikt instemmend. “Het is inderdaad een twee­slachtige wet. Dat maakt ook dat wij in 2008 veel om de tafel hebben gezeten. Een aantal van de bezwaren van de beroepsorganisaties steunde ik, met sommige bezwaren was ik wat minder blij.” 29

Hbo-diploma Volgens de nieuwe Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv) worden tolken en vertalers pas ingeschreven in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv) als ze een hbo-diploma van een tolk- of vertaalopleiding kunnen overleggen, plus een recente Verklaring omtrent het gedrag (Vog). “Zo kunnen ze hun integriteit aantonen”, licht Von den Hoff toe. Alle in het Rbtv opgenomen tolken en vertalers dienen, binnen twee maanden na hun inschrijving, een eed of belofte af te leggen, waarna ze gerechtigd zijn om werkzaamheden te verrichten als beëdigde tolk en/of vertaler.

Nieuw is ook dat opdrachtgevers uit het justitiedomein, zoals de Immigratie- en Naturalisatiedienst, het Openbaar Ministerie, Marechaussee en politie, per 1 januari 2009 verplicht zijn om tolken en vertalers uit het Register in te zetten. Voorheen gold deze zogeheten afnameplicht niet. “Er bestonden toen grote verschillen in de manier waarop opdrachtgevers tolken en vertalers inzetten”, weet Van der Zwart. Vroeger werden tolken die voor rechtbanken werkten, bovendien per zitting beëdigd. Nu hoeft dat maar één keer en geldt die eed of belofte ook als tolken voor andere opdracht­gevers werken. Voor beide groepen geldt in de nieuwe wet een nascholingsplicht – nog zo’n kwaliteitsinstrument. Het nieuwe Register is bovendien openbaar, zodat ook opdrachtgevers zonder afnameplicht gebruik kunnen maken van de gegevens.

Nieuwjaarsnacht

30

De Raad voor Rechtsbijstand ’s-Hertogenbosch is door de minister van Justitie aangewezen om een aantal wettelijke taken uit te voeren. “Wij hadden bij de Raad al ervaring met het beheren van dergelijke registers”, verklaart Von den Hoff. “Het dossier tolken en vertalers belandde al in 2002 bij ons.” Met de nieuwe wet kreeg de Raad er wel flink wat werkzaam­ heden en verantwoordelijkheden bij. Plus een stevige tijds­ druk. “Het register moest al tijdens de – vaak roerige – nieuwjaarsnacht toegankelijk zijn. Zodat de politie meteen aan zijn wettelijke afnameplicht kon voldoen. We hebben de laatste maanden van 2008 dan ook keihard gewerkt om alles op tijd rond te hebben”, zegt Von den Hoff. “Folders maken, een nieuwe huisstijl ontwikkelen, tolken en vertalers aanschrijven, verzoeken tot inschrijving behandelen, het ging maar door.” Maar met succes. Zodra de eerste vuurpijlen de lucht in vlogen, trad de wet volgens planning in werking en was het register toegankelijk. Met zeshonderd ingeschreven tolken en vertalers, in zo’n zestig taalcombinaties.

Samenwerking “De samenwerking met de brancheorganisaties, zoals het NGTV, is daarbij zeer waardevol gebleken”, blikt Von den Hoff terug. “Ondanks of juist dankzij de soms wat tegenstrijdige

belangen, hebben we elkaar aangescherpt.” Van der Zwart knikt. “In het begin hinkten wij bij het NGTV op twee gedachten. Natuurlijk vinden wij een kwaliteitskeurmerk belangrijk en goed, maar wij moeten ook denken aan de belangen van onze leden. Daarom hebben we ons bijvoor­ beeld sterk gemaakt voor een overgangsregeling.” Tolken en vertalers die al in het ‘oude’ Kwaliteitsregister Tolken en Vertalers stonden ingeschreven, kunnen zich via een eenvou­dige administratieve procedure inschrijven in het nieuwe Register. Ook voor vertalers die al onder de Wet beëdigde vertalers van 1878 zijn beëdigd, geldt dat zij gedurende twee jaar na inwerking­treding van de wet een beroep kunnen doen op de overgangsregeling. Een regeling waar Von den Hoff persoonlijk wat minder blij mee is. “Wij hadden liever gezien dat iedereen meteen aan de criteria van de nieuwe wet moest voldoen. Dan geldt het kwaliteitskeurmerk direct voor de hele beroepsgroep. Er zijn natuurlijk al veel goede en goed opgeleide vertalers beëdigd, maar omdat de wettelijke eisen voor beëdiging veel beperkter en vager waren dan volgens de Wbtv en rechtbanken daar een eigen interpretatie aan gaven, heb je nu toch nog grote kwaliteitsverschillen in het register, terwijl dat juist pretendeert gegarandeerde kwaliteit te bieden. Maar ach, we hebben desondanks een flinke stap voorwaarts gemaakt. En soms moet je wat water bij de wijn doen om iets praktisch realiseerbaar te maken.”

Uitwijklijst Een ander punt van zorg bleek de groep mensen die zich niet in het register kon inschrijven. Omdat er simpelweg geen hboopleiding bestaat voor hun bron- of doeltaal. Voor hen is een zogeheten Uitwijklijst in het leven geroepen. Daarop staan tolken en vertalers die wel aan een aantal minimumeisen vol­ doen, zoals het kunnen overleggen van een recente Verklaring omtrent het gedrag, maar niet beëdigd zijn volgens de nieuwe regels. “Dat is eigenlijk een soort service naar opdrachtgevers toe”, zegt Von den Hoff. “Als een justitiële afnemer bijvoorbeeld een vertaler of tolk zoekt in een taal die niet in het Register voorkomt, dan kan hij uitwijken naar deze lijst.

Nieuws Een soort vangnet dus.” In de toekomst wil Bureau Btv ook met losse toetsen gaan werken, om zo objectief te meten of een tolk of vertaler aan de in het Register gestelde eisen voldoet, vooral in de talen waarvoor geen regulier opleidingsaanbod bestaat.

Op 1 januari 2009 is de Wet

Taponderzoeken Sowieso ligt er nog aardig wat werk op het bordje van Bureau Btv in 2009. “De grootste fout die we achteraf gezien gemaakt hebben, is dat we onvoldoende rekening hielden met allerlei overgangsperikelen”, zegt Von den Hoff. ”Veel zaken zijn al lang van tevoren gepland, toen er nog geen Rbtv was en de opdrachtgever dus niet kon vaststellen of hij met een tolk de afnameplicht zou gaan nakomen. Bij langlopende taponderzoeken bijvoorbeeld zijn tolken al in 2008 ingeschakeld. Of ze nu beëdigd zijn of niet. Moet je dan na 1 januari een beëdigde tolk op het onderzoek vervangen omdat hij niet in het Rbtv staat? Aan dat soort zaken hadden we van tevoren niet gedacht.” En nu Von den Hoff toch bezig is: hij zou ook de termijn waarbinnen een tolk of vertaler wordt ingeschreven, wel willen verkorten. “De wettelijke behandeltermijn is nu zes weken. Daar zitten we in de meeste gevallen ruim binnen, maar als je gedurende die periode je werk niet mag doen, dan is dat best lang. Te meer omdat de meeste tolken en vertalers zelfstandige ondernemers zijn.”

Katalysator “Toch, onderbreekt Van der Zwart hem, ook als we alle mitsen en maren meenemen, ligt hier een mooie wet op tafel. Wij zijn er blij mee. Ik krijg steeds meer telefoontjes van leden die sinds ze ingeschreven staan in het Register, benaderd worden door partijen waar ze voorheen niet voor werkten. De Wbtv geeft wat dat betreft een kwaliteitsimpuls aan de hele beroepsgroep. Het vertaalvak krijgt nu meer status, het is een vorm van erkenning.” Von den Hoff: “De nieuwe wet werkt inderdaad als een katalysator voor verdere kwaliteitsversterking. Zo hebben we onlangs ook de handen ineengeslagen met de tolk- en vertaalopleidingen. Om gezamenlijk in zoveel mogelijk talen betrouwbare toetsen te ontwikke­ len en de permanente educatie op te zetten. Met die samenwerking kunnen we de praktijkkennis en ervaring van de beroepsbeoefenaren gebruiken, de ervaring in kennisoverdracht van de opleidingen inzet­ ten en kunnen wij dat als overheid faciliteren. Dan heb je een mooie basis voor kwaliteitsborging en verdere verbetering.”

Wet Tijdelijk Huisverbod Tijdelijk Huisverbod in werking getreden. De wet voorziet in de mogelijkheid om een preventief huisverbod op te leggen aan degene van wie (een dreiging van) huiselijk geweld uitgaat. Het huisverbod houdt in dat de betrokkene voor een bepaalde periode zijn woning niet mag betreden. In beginsel duurt het verbod tien dagen, te verlengen met maximaal achttien dagen. De uithuisgeplaatste mag in die periode geen contact opnemen met zijn huisgenoten.

Zodoende ontstaat er een ‘adempauze’ die benut kan worden om structurele maatregelen te nemen die (de dreiging van) geweld wegnemen, zowel ten aanzien van de uithuisgeplaatste, als de huisgenoten. Een uithuisgeplaatste kan het opgelegde huisverbod aanvechten door

een verzoek om voorlopige voorzieningen in te dienen bij de rechtbank en beroep in te stellen. Wanneer de uithuisgeplaatste dat wenst, is het de verantwoordelijkheid van de burgemeester om via de Raad te zorgen voor rechtsbijstand. De Raad heeft in alle regio’s een voorziening getroffen voor vroeghulp (piketbijstand). Voor deelnemende advocaten zijn introductiebijeenkomsten georganiseerd.

31

H

ij begon het jaar met een frisse huisstijl, een fonkelnieuwe website en een

gewijzigde Wet schuldsanering natuurlijke personen. Aan het eind van het jaar is de nieuwe wet uitgerold, maar blijft het beoogde effect nog achterwege. “Ik maak me zorgen”, zegt Han von den Hoff, manager Bureau Wsnp.

Minnelijk akkoord En dus werden er in 2008 drie beschermende maatregelen aan de Wsnp toegevoegd, die de kans op een minnelijk akkoord via de Gemeentelijke Kredietbank vergroten. Het moratorium is er daar één van. “Een soort afkoelings­ procedure die voorkomt dat de schuldenaar terwijl hij in het minnelijk traject zit, door schuldeisers uit huis wordt gezet of wordt afgesloten van Nutsvoorzieningen en zijn zorgverzekering.” Ook zijn de toelatingseisen voor de Wsnp aangescherpt. De bewijslast is omgekeerd (je moet voortaan bewijzen dat je aan de toelatingseisen voldoet) en indien je je niet aan de regels van de Wsnp houdt, word je er onmiddellijk uitgezet en ga je terug naar de Kredietbank.

Toestroom gedaald

32

Ze noemen hem intern wel de ‘Manager Special Products’. Han von den Hoff is manager van het Bureau Beëdigde tolken en vertalers (Wbtv) en het Bureau Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp). Beide bureaus zijn onder­ gebracht bij het regiokantoor van de Raad voor Rechtsbijstand in ‘De Wsnp ’s-Hertogenbosch.

“Ondanks deze instrumenten zien wij nog niet dat de wetswijziging het beoogde effect heeft”, zegt Von den Hoff. “De toestroom tot de Wsnp is weliswaar gedaald, in 2008 zijn er veertig procent minder mensen tot de Wsnp toegelaten dan in 2007, maar we hebben niet de indruk dat al die mensen nu op een is een prima andere manier geholpen worden.” Volgens Von den Hoff zijn er geen functionerend instrument, betrouwbare indicaties waaruit Preventief effect maar wel een zwaar middel’ blijkt dat de Gemeentelijke Krediet­ De Raad ging het jaar 2008 in banken, verantwoordelijk voor de met een nieuwe Wet schuldsanering uitvoering van het minnelijk traject, natuurlijke personen. Doel van deze substantieel meer zaken succesvol afhandelen dan in het jaar wetswijziging was een preventief effect te laten uitgaan van daarvoor. “Terwijl dat toch echt doel van de wetswijziging de Wsnp. Von den Hoff: “De Wsnp is een prima functionerend was. We hebben de indruk dat mensen met problematische instrument, maar het is wel een zwaar middel. De naam schulden nu in de wacht staan bij de Kredietbank. Hun pro­ van de schulde­naar wordt gepubliceerd, er wordt een bleem groeit dan alleen maar en ze kunnen intussen niet door bewindvoerder aan­gesteld, alles wordt gecontroleerd, naar de Wsnp. Wij maken ons daar echt zorgen over.” tot en met zijn post aan toe, het is best pittig. Het aantal mensen dat via een minne­lijk traject tot een akkoord komt met zijn schuld­eiser(s), dus zonder tussenkomt van de rechter, moest omhoog.”

Wsnp

Wet leidt nog niet tot gewenst effect

Mogelijke problemen Von den Hoff ziet drie mogelijke problemen voor het komende jaar. “Allereerst bestaat de kans dat de burger met financiële problemen nu minder vaak wordt geholpen. Dat is kwalijk. Daarnaast wordt de bewindvoerdersector uitgehold. Doordat er vanuit de gemeentelijke schuldhulpverlening minder mensen worden doorgestuurd naar de Wsnp, zitten veel bewindvoerders zonder werk. Ze stoppen of scholen zich om, terwijl het mogelijk is dat de toestroom straks weer aantrekt. Mede met het oog ‘De continuïteit en stabiliteit op de recessie, is er straks misschien te staan onder druk, weinig mankracht om nu de toestroom zo is gedaald’ dat op te pakken.” Dat geldt volgens Von den Hoff ook voor de rechtbanken die Wsnp-aanvragen behandelen. “Ook daar staat de continuïteit en stabiliteit onder druk, nu de toestroom zo is gedaald.”

Hoge slagingskans Maar Von den Hoff vindt het vooral jammer dat een prima functionerend instrument nu onvoldoende benut wordt. “De Wsnp heeft een hoge slagingskans. 75 á 80 Procent is na drie jaar schuldenvrij en kan met een schone lei beginnen. Ook de kans op recidive is klein. Slechts tien procent van de mensen die het Wsnp-traject heeft doorlopen, maakt daarna opnieuw schulden. Dat zijn mooie cijfers.”

Nieuws De interactieve applicatie Rechtwijzer De interactieve applicatie Rechtwijzer (www.rechtwijzer.nl) werd in 2008 door steeds meer burgers bezocht, zo’n tweeduizend keer per week. Rechtwijzer ondersteunt burgers op een laagdrempelige wijze bij het – zelf of met behulp van derden – oplossen van een conflict. De website is ontwikkeld door de Raad voor Rechtsbijstand in nauwe samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Rechtwijzer bestaat uit een ‘geschillenboom’ die burgers de weg wijst bij conflicten op het gebied van wonen, werken, familie, gezin en relatie, consumentenzaken en overheid. Naast de verdere ontwikkeling van deze geschillenboom, wordt Rechtwijzer uitgebreid met nieuwe applicaties, zoals het echtscheidings- en ouderschapsplan en Mediation online. Deze applicaties worden in 2009 operationeel en kunnen de burger in belangrijke mate ondersteunen bij een echtscheiding en ouderschapsplan. Deze ontwikkeling past volledig binnen het beleid van de overheid en de Raad om burgers te stimuleren om waar mogelijk zelf het conflict op te lossen. Rechtwijzer helpt daarbij!

33

Jo Alberts (links) en Willem van Bennekom

Voorstellen tot verbetering van de asielprocedure

Op kruispunt van beleid en uitvoering

A

fdeling Asiel kijkt terug op een bewogen

van de snede. Jo Alberts, manager Asiel van

in de Raad voor Rechtsbijstand. Een eigen bestaansreden had de stichting niet meer; het aantal asielverzoeken was sinds de invoering van de Vreemdelingenwet in 2000 zó gedaald, dat eerst de drie afzonderlijke SRA’s opgingen in één landelijke stichting, om in 2008 helemaal opgeheven te worden. Aan asieladvocaten was immers geen gebrek meer. De speciaal voor dit doel opgeleide asieljuristen van de SRA zochten noodgedwongen elders emplooi. Maar omdat de rechtsbijstand aan asielzoekers nog steeds moest worden gecoördineerd en georganiseerd, ging de logistieke afdeling – waar zowel de Raden als de advocatuur zeer tevreden over waren – op in de Raad voor Rechtsbijstand. In Arnhem, om precies te zijn. “Sindsdien kent de Raad ook afdelingen in Ter Apel, Schiphol en Zevenaar”, zegt Alberts. “Al zijn we voor asielzoekers herkenbaar onder de naam Legal Aid.” De koffers waren nauwelijks uitgepakt, of de Raad in Arnhem werd samengevoegd met de vier andere Raden. “We hadden liever in één keer een doorstart gehad”, merkt Alberts op. “Maar veel tijd om daar bij stil te staan hadden we niet.”

de Raad, gaat hierover in gesprek met Willem

Wet herzien

jaar. Niet alleen ging de logistieke afdeling

van de Stichting Rechtsbijstand Asiel (SRA) op in de Raad, ook werden de kwaliteitsinspanningen in en rond de aanmeldcentra geïntensiveerd. Maar bovenal stond 2008 in het teken van de discussie over de voorstellen tot verbetering van de asielprocedure. Interactie tussen beleid, uitvoering en kwaliteitsbewaking, op het scherp

van Bennekom, oud-vreemdelingenrechter en voorzitter van de Landelijke Adviesraad voor Asiel- en Vreemdelingenbewaring (LARAV), die de Raad adviseert.

“Het was een soort permanente reorganisatie”, blikt manager Asiel Jo Alberts terug. Op 1 januari 2008 ging de logistieke afdeling van de Stichting Rechtsbijstand Asiel (SRA) op

Staatssecretaris Nebahat Albayrak besloot vorig jaar, na de aanhoudende stroom kritiek op de huidige asielprocedure, de Vreemdelingenwet te herzien. Niet alleen binnenlandse partijen als VluchtelingenWerk Nederland hadden hun zorgen geuit, ook de UNHCR, het VN Anti-foltercomité, de Raad van Europa en het Europees Hof van de Rechten van de Mens uitten eerder al kritiek op de asielprocedure in Nederland. “Als asielzoeker in Nederland kun je in twee trajecten terechtkomen”, legt oud-vreemdelingenrechter Willem van Bennekom uit. “Een korte AC-procedure of een langere OC-procedure. De korte procedure in het aanmeldcentrum is volgens critici, maar ook volgens Albayraks eigen Commissie Evaluatie Vreemdelingenwet, te grofmazig.

35

In 48 uur heeft de IND vaak nauwelijks tijd om gedegen onderzoek te doen naar het vluchtverhaal. De langere opvangcentrumprocedure zou volgens critici weer te lang duren; asielzoekers wachten maanden en soms jaren in onzekerheid. Dat is onnodig lang.” Redenen te over dus voor Albayrak om alle betrokken partijen om de tafel te vragen en een voorstel tot wetswijziging te formuleren.

Werkveld

36

Maar daar is volgens Van Bennekom iets mis gegaan. “In de ex ante toets is gesproken met allerlei gespreks­ partners, maar de asieladvocatuur werd niet uitgenodigd. Op zich kan ik me daar iets bij voorstellen, want asiel­ advocaten vormen geen homogene groep. De advocaten die verenigd zijn in de Vereniging Asieladvocaten en -juristen Nederland (VAJN) vormen weliswaar een strijdbare groep, die de barricaden niet schuwt. Maar daarbuiten staat een omvangrijke groep advocaten die zich minder activistisch opstelt en asiel ‘erbij’ doet. Zij zijn niet verenigd, hebben geen vast aanspreekpunt en zijn dus lastig te betrekken bij overleg.” Van Bennekom haalt zijn schouders op. “Maar ja, als je tevoren met helemaal niemand van hen praat, loop je het risico dat de belangen van de hele advocatuur, namelijk kwaliteitsbewaking, ondergesneeuwd raken.”

Asielzoeker als individu De door het kabinet aangekondigde maatregelen om de asielprocedure sneller en zorgvuldiger te maken, zijn wat Van Bennekom betreft dan ook te veel gericht op het logistieke proces rondom de asielaanvraag en te weinig op de asielzoeker als individu. “De ambtelijke doelen, namelijk uiteindelijk toch zoveel en zo snel mogelijk dossiers afhandelen, botsen nu met de kwaliteitsdoelen.” In het voorstel van Albayrak wordt de versnelde asielprocedure in het aanmeldcentrum verlengd tot acht dagen, zodat er meer ruimte is voor voorlichting en rechtsbijstand aan asielzoekers. De lange procedure wordt vervolgens ingekort

met acht weken, omdat het kabinet verwacht meer aanvragen al in het aanmeldcentrum af te kunnen handelen. Minder asielzoekers zullen dus ‘doorstromen’ naar de verlengde procedure. “Dit heeft alle schijn van een verkorte procedure”, zegt van Bennekom. “Op papier lijkt de wijziging misschien een verbetering. De huidige korte procedure wordt verlengd naar acht dagen. Maar waar deze korte procedure tot nu toe gold als een uitzondering naast de gewone asielprocedure, om alvast de evident kansloze zaken eruit te halen, zou de aangepaste uitzondering als norm kunnen gaan functioneren.”

Logistieke uitdaging Het kabinet heeft daarnaast ook voorstellen gedaan om het logistieke traject rondom de rechtsbijstand te verbeteren. Drie doelen van de Raad lijken daarbij kansrijk: vanaf het begin van de procedure dezelfde advocaat (continuïteit), meer tijd voor rechtsbijstand en de mogelijkheid dat de asielzoeker tenminste één keer naar het kantoor van de advocaat reist. “De staatssecretaris heeft voorgesteld dat de advocaat die een asielzoeker al in de Rust en Voorbereidingslocatie (RVL) krijgt toegewezen, hem ook in de Algemene Asielprocedure bijstaat. Pietje blijft gekoppeld aan Ali, zeg maar”, vat Alberts samen. Dit is volgens de manager Asiel op papier een prima plan, “principieel ook volledig juist”, maar praktisch levert dit nog wel de nodige hoofdbrekens op. “De periode die een asielzoeker in de RVL verblijft, is minimaal zes dagen. De RVL is eigenlijk een soort noodopvang, waar de asiel­ zoeker kan bijkomen van zijn reis en de IND en zijn advocaat de instroom in de Algemene Asielprocedure alvast kunnen reguleren. Van tevoren is echter niet bekend wanneer de asielzoeker precies de procedure in gaat. Die termijn verschilt van persoon tot persoon. Maar eenmaal in de asielprocedure, moet diezelfde advocaat hem op dag twee, vier, zes en acht bijstaan. Dat staat vast.” Alberts zucht. “Wij hebben hiermee in de aanmeldcentra een ingewikkelde uitdaging op ons bord gekregen. De Afdeling Asiel moet die logistieke planning immers gaan uitvoeren.”

Nieuws

Hof in Luxemburg “Als je de Kamerstukken bekijkt”, zegt Van Bennekom, “lijkt het alsof de staats­ secretaris misschien niet helemaal goed heeft ingeschat wat er allemaal boven haar hoofd hangt.” Hij doelt daarmee ook op het steeds belangrijker wordende Europese asielrecht. De Europese kwalificatierichtlijn en procedurerichtlijn gelden als supra­ nationaal. “De nieuwe procedure die de staatsecretaris heeft voorgesteld, heeft alle schijn van een verkorte procedure. En dergelijke procedures mogen volgens het Europees recht slechts in uitzonderingssituaties gebruikt worden. De kans dat het Hof in Luxemburg ons dus over een paar jaar terugfluit, is niet gering.”

Leidraad uiterst bewerkelijke zaken De Raden hebben in december 2007 de Leidraad Bewerkelijke Zaken gepubliceerd, om de landelijk verschillende uitvoeringen van het beleid onder één noemer te brengen. Na publicatie bleek dat advocaten behoefte hadden aan

Knopen doorhakken

aanpassingen in het beleid en aan verdui-

Op dit moment houden alle betrokken partijen nog even de adem in. delijking op onderdelen. In overleg met de De Kamer is weliswaar in grote lijnen akkoord gegaan met de voorstellen NOVA, het Ministerie van Justitie en de van de staatssecretaris, maar op een paar punten bestaat nog onzekerheid. Raden is een gezamenlijke werkgroep in het “Een soort stilte voor de storm”, beschrijft Van Bennekom de huidige sfeer. leven geroepen, waarin mogelijke aanpasWaar 2008 vooral het jaar was van de discussie, zal 2009 het jaar zijn waarin singen worden besproken. Vanuit de advocade knopen doorgehakt worden. In ieder geval is 2008 ook het jaar geworden waarin de asieladvocatuur en de Raad voor Rechtsbijstand elkaar op het tuur zijn op punten waarop frictie werd ervaren kwaliteitsdossier hebben gestimuleerd. Er is inhoudelijke dagcoördinatie voorstellen voor aanpassing gedaan. Een aantal in de aanmeldcentra door een van de deelnemende advocaten, er zijn daarvan is overgenomen. In december 2008 goede afspraken gemaakt over het werk van de juridisch coördinatoren is de herziene Leidraad gepubliceerd. Uit cijfer­ van de Raad, de documentatiefunctie is versterkt, nieuwe advocaten matige rapportage van de werkgroep blijkt dat worden begeleid, de intervisiegesprekken gaan door en er is een het belang­rijkste doel van de Leidraad, het hareerste experiment geweest met ‘peer review’ op basis van de Leidraad rechtsbijstand asiel. “Er is sprake van een goede kruisbestuiving”, moniseren van het uitvoeringsbeleid, in de praktijk zegt Alberts. “De Raad toetst nu ook of er binnen de advocatuur gerealiseerd wordt. In het hofressort Amsterdam, voldoende draagvlak is om bepaalde beleidsmaatregelen door te waar het aantal toegekende bewerkelijke zaken en de voeren. We leggen adviezen aan ze voor.” Van Bennekom knikt. hoogte van de vergoedingen sterk afweek van de vier “Ook instrumenten als de introductie van een aparte klacht­ andere ressor­ten, heeft de Leidraad het meeste effect mogelijkheid tegen asieladvocaten en intercollegiale toetsing gehad. De toename van het aantal afwijzingen was 28% zijn via de samenwerking met de Raad tot stand gekomen. ten opzichte van 10% in 2007. Landelijk daalde het aantal Het werkt prettig als je elkaar kunt versterken met logistieke en inhoudelijke expertise. Want het is al met al nog steeds toekenningen met 12%. In het ressort ’s-Hertogenbosch een bijzonder dynamisch werkveld. Met veel delicate kanten.” werden onder de werking van de Leidraad meer extra uren toegekend.

37

Hoge waardering cliënten

Juridisch Loket presteert goed

E

ind 2008 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de wijziging van de Wet op de rechts­

bijstand die de instelling van het Juridisch Loket formeel regelt. Dit markeert de afgeronde discussie over de structuur van het stelsel.

Binnen die structuur functioneert in het publieke domein het Juridisch Loket, als voorziening voor eerstelijns rechts­ hulp. Daarnaast zijn er de bij de Raad ingeschreven rechts­ bijstandverleners (advocaten en mediators) die ‘in de markt werken’ en via verwijsarrangementen met het Loket zijn verbonden. Als de wetswijziging in werking treedt – naar verwachting in de zomer van 2009 – is het vijf jaar geleden dat in juni 2004 het eerste Loket in Breda werd geopend. Vanaf dat moment heeft het Juridisch Loket zich ontwikkeld tot een sterk presterende speler binnen het stelsel. In 2008 hielp het Juridisch Loket bijna 645.000 cliënten (2007: ca. 600.000). Daarvan werden 37.011 cliënten naar de advocatuur verwezen en 2.311 cliënten naar bij de Raad ingeschreven mediators. Via de Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand doet de Raad regelmatig onderzoek naar de dienstverlening van het Juridisch Loket. Vorig jaar werd in het jaarverslag gemeld dat cliënten de dienstverlening van het Loket met gemiddeld een 8.1 waardeerden, onderzoek dat in 2009 zal worden herhaald. Recent werd het verwijsarrangement onderzocht. Positief nieuws is dat advocaten die zaken verwezen krijgen vanuit het Juridisch Loket goed te spreken zijn over de samen­ werking. Loketmedewerkers maken in de meeste gevallen

een goede inschatting van het soort zaak, vindt driekwart van de 491 ondervraagde advocaten. Advocaten gaven aan dat in minder dan tien procent van de gevallen de Loket­ medewerker de ernst van de zaak had onderschat. Dan bleek toch een reguliere toevoeging nodig in plaats van een lichte adviestoevoeging. Van de ondervraagde advocaten die in 2008 meededen aan het arrangement kreeg bijna de helft jaarlijks acht of meer cliënten binnen. Voor de anderen lag dat aantal tussen vier en zeven. Advocaten hebben soms behoefte aan een mondelinge toelichting op het aangeleverde elektronische dossier. Even met elkaar bellen zou de dienst­ verlening dan ten goede kunnen komen. Goede prestaties zorgen ervoor dat het Juridisch Loket ook in beeld komt bij de ontwikkeling van nieuwe diensten. Het Euro­ pees Consumenten Centrum is ondergebracht bij het Loket. Daarnaast werd een samenwerkingsovereenkomst gesloten met ConsuWijzer, onderdeel van de Consumenten­autoriteit. Het Juridisch Loket treedt op in consumenten­programma’s op TV. Ook participeert het Loket in Galleria. Medio 2008 is een aanvang gemaakt met het verzorgen van een juridische advies- en informatiefunctie voor vreemde­lingen in detentiecentra. In het traject ‘Naar een duurzame en toegankelijke rechts­bijstand’ werden het belang van een goede diagnose en verwijzing én een brede blik naar meerdere oplossings­ richtingen en de positie van het Juridisch Loket onderstreept. Contacten Juridisch Loket Balie Email Telefoon Totaal Spreekuur Totaal (incl. spreekuur)

2008 149.363 32.950 375.631 557.944 86.619 644.563

39

I

n de zomer van 2008 is de zesde editie van de ‘Monitor gesubsidieerde rechtsbijstand 2007’ gepubliceerd. Enkele bevindingen op een rij:

• Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat rechtzoekenden drempels ondervinden bij het verkrijgen van eerstelijns rechtshulp. De overgang van eerste naar tweede lijn verloopt soepel. • De vraag naar en het aanbod van gesubsidieerde rechtsbijstand zijn met elkaar in evenwicht.

• Er zijn aanwijzingen dat de prijsprikkel sterker werkt voor de hogere dan de lagere inkomenscategorieën. • De kwaliteit van de dienstverlening (servicegerichtheid) wordt door de gebruikers van de eerste- en tweedelijns gesubsidieerde rechtsbijstand.

• Voor de rechtzoekenden bestaan nog nauwelijks drempels tijdens het doorlopen van de toevoegingsprocedure.

• De klanten van het Juridisch Loket ervaren dat de dienstverlening effectief is. Over de effectiviteit van de rechtsbijstand in de tweede lijn binnen het stelsel is nog weinig bekend.

• Het aanbod van juridische dienstverlening is nog niet volledig transparant. Informatie over de verschillende soorten aanbieders binnen het stelsel, hun erkende specialisaties en tarieven en alle andere bijkomende kosten is niet optimaal beschikbaar.

• Het huidige systeem van kwaliteitsborging bij de advocatuur heeft een belangrijke basis gelegd waarop de noodzakelijke verdere ontwikkelingen kunnen voortbouwen. Kijk voor de volledige monitor op www.rvr.org

40

Monitor gesubsidieerde rechtsbijstand

Nieuws Modernisering automatiseringssysteem (Ingr@s) De systeemsoftware van de Raad is in 2008 opgewaardeerd, de hele hardware is vervangen en de broncode van GRAS, dat vrijwel alle bedrijfsprocessen van de Raad ondersteunt, is technisch verbeterd. De geschoonde software is in delen opgeleverd. In 2008 is een aantal modules voor ingebruikname getest. Begin 2009 wordt dit proces afgerond. Met deze operatie wordt een solide basis gelegd voor verdere functionele uitbreidingen van het automatiseringssysteem, zoals workflow- en documentmanagement. Hiermee worden de bedrijfsprocessen van de Raad gedigitaliseerd en gaan papieren dossiers tot het verleden behoren. In 2008 is een pilot afgerond waarin door

Opening Galleriaproject Rechtbank Rotterdam In het openbare gebied van het Gerechtsgebouw Rotterdam werd op 16 mei 2008 de officiële opening verricht van het Informatiecentrum Rechtspraak, ook wel bekend als het Galleria-project.

de leverancier het toevoegproces is getoond, ondersteund met workflow- en

Galleria is een samenwerking tussen

documentmanagement. Op basis van deze pilot is besloten dit traject verder

Rechtbank, Raad voor Rechtsbijstand,

te vervolgen en zijn er tal van nieuwe procesontwerpen gemaakt.

Juridisch Loket, Openbaar Ministerie van

Digitalisering van de back-office van de Raad is van belang in verband met de

Sociaal Raadslieden, die op één plaats een

wenselijke invoering van een webportaal, waarmee de Raad de dienstverlening

publieksvoorziening hebben ingericht. Deze

verder wil verbeteren. Via dit webportaal kunnen rechtsbijstandverleners in de toekomst toevoegingen aanvragen en declaraties indienen. Met een klein

is bedoeld om een goede toegang te bieden tot diverse vormen van geschilbeslechting.

advocatenpanel is besproken aan welke diensten nog meer behoefte bestaat.

Onderlinge samenwerking en afstemming

Daarbij bleek dat de wensen van de Raad en de voorgenomen inrichting van

moet bijdragen aan een snelle en adequate

het webportaal vrijwel naadloos aansloten bij de behoefte. De inspanningen zijn er nu op gericht om in 2009 de eerste resultaten te bereiken.

dienstverlening aan de burger.

41

Cijfers en balansen 2008

Kunstwerk Eén Raad Dit kunstwerk staat symbool voor de reorganisatie van de Raad voor Rechtsbijstand. De cirkel met de persoon in het midden beeldt uit dat je de controle hebt over je eigen toekomst. Het schetst ook de rol én de kracht van de medewerker. De cirkel is een symbool voor de weg van wens naar werkelijkheid. De weg van vijf Raden naar één Raad. De cirkel is rond. De medewerkers hebben de wens in vervulling laten gaan. Het kunstwerk werd tijdens de feestelijke kick-off onthuld door Peter van den Biggelaar (directeur Stelsel), Jan Wijkstra (directeur Bedrijfsvoering) en staatssecretaris van Justitie Nebahat Albayrak. Het is gemaakt door Marinus Klap en staat bij de receptie op het Centraal kantoor in Utrecht.

43

Rechtsgebieden waarop reguliere toevoegingen zijn afgegeven in 2005 t/m 2008 Rechtsterreinen

44

2005 Index

2006 Index

Aantal

2007 Index

Aantal

Index

Straf (ambtshalve + overige)

100

110

152.639

110

158.054

114

Personen- en familierecht

100

118

91.802

123

99.406

133

Verbintenissenrecht

100

121

28.172

126

31.085

139

Vreemdelingenrecht

100

107

24.370

91

23.258

87

Sociale voorzieningen

100

124

23.400

116

22.703

112

Asiel

100

101

15.963

75

19.176

91

Arbeidsrecht

100

88

14.817

73

16.086

79

Sociale verzekeringen

100

106

14.981

98

14.168

92

Huurrecht

100

114

8.785

121

9.314

128

Bestuursrecht

100

124

6.029

142

6.572

155

Onbekend of foutief ingevuld

100

119

1.896

136

2.544

182

Woonrecht

100

111

1.289

82

1.141

72

Fiscaal recht

100

175

928

240

1.132

293

Faillissementsrecht

100

101

880

104

874

104

Erfrecht

100

124

734

124

869

147

Ambtenarenrecht

100

102

582

76

629

82

Goederenrecht

100

140

192

155

225

181

Totaal

100

111

387.459

108

407.236

114

Bron: Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand 2008

2008

Verdeling van de afgegeven reguliere toevoegingen per rechtsterrein in 2008

Woonrecht Onbekend of foutief ingevuld Bestuursrecht Huurrecht Sociale verzekeringen

Fiscaal recht Faillissementsrecht Ambtenarenrecht Erfrecht Goederenrecht

Arbeidsrecht Asiel

Straf (ambtshalve + overige) Sociale voorzieningen

Vreemdelingenrecht 45 Verbintenissenrecht

Personen- en familierecht

Ontwikkeling afgegeven toevoegingen (2000 = 100%)

160% 140% 120% 100% 80% 60% 46

40% 20% 0% Amsterdam 2000

2004

Bron: MvJ Boekwerk 2008

Arnhem 2005

2006

’s-Hertogenbosch 2007

2008

Den Haag

Leeuwarden

Totaal Landelijk

Percentage afgewezen toevoegingsaanvragen 2008

Civiel

Straf

Ambtsh.

V040

Totaal

Amsterdam

11,66 %

11,29 %

0,58 %

2,44 %

8,49 %

Arnhem

15,86 %

15,14 %

1,18 %

7,62 %

12,50 %

’s-Hertogenbosch

15,32 %

16,12 %

0,05 %

3,67 %

11,94 %

Den Haag

15,23 %

14,46 %

1,68 %

4,92 %

11,58 %

9,65 %

8,91 %

1,90 %

1,70 %

7,59 %

13,77 %

13,53 %

0,95 %

3,75 %

10,49 %

Leeuwarden Totaal Landelijk

Aantal betaalde piketdiensten

Jaargegevens 2008

Jaargegevens 2007

Huidig jaar in % t.o.v vorigjaar

Amsterdam

26.850

28.314

94,8

Arnhem

13.430

13.660

98,3

’s-Hertogenbosch

15.971

15.863

100,7

Den Haag

21.842

23.202

94,1

5.286

5.573

94,9

83.379

86.612

96,3

Leeuwarden Totaal Landelijk

47

Gemiddelde doorlooptijd toevoegproces 16 16 14 14 12 12 10 10 8 8 6 6 4 4 2 2 0 0

Amsterdam

Arnhem

’s-Hertogenbosch

Den Haag

Leeuwarden Totaal Landelijk

Amsterdam 2004 2005

Arnhem 2006

’s-Hertogenbosch 2007 2008

Den Haag

Leeuwarden Totaal Landelijk

2004

2005

2006

2007

2008

Gemiddelde doorlooptijd vaststellen 48

20 18 20 16 18 14 16 12 14 10 12 8 10 6 8 4 6 2 4 0 2 0

Amsterdam

Arnhem

’s-Hertogenbosch

Den Haag

Leeuwarden Totaal Landelijk

Amsterdam 2004 2005

Arnhem 2006

’s-Hertogenbosch 2007 2008

Den Haag

Leeuwarden Totaal Landelijk

2004

2005

2006

2007

2008

Prijzen per toevoeging afgegeven in het betreffende jaar *

2008

2007

2006



Ambtsh.

Asiel

Civiel

Straf

Ambtsh.

Asiel

Civiel

Straf

Ambtsh.

Asiel

Civiel

Straf

Amsterdam

1.282,68

794,61

803,31

789,85

1.218,97

754,63

789,91

757,13

1.175,38

760,36

767,97

765,93

907,19

701,24

759,05

736,54

873,08

692,08

721,21

722,21

828,75

721,19

705,26

670,31

’s-Hertogenbosch

1.053,35

748,44

741,79

730,82

966,85

745,47

716,41

690,19

947,63

745,53

706,42

681,19

Den Haag

1.065,98

787,10

760,55

743,66

1.084,51

745,63

734,28

682,56

988,41

760,91

725,28

632,38

890,34

734,34

663,57

719,62

875,42

687,49

685,49

691,96

801,92

693,88

673,47

683,20

1.108,40

757,57

760,53

752,25

1.065,93

727,61

740,87

711,25

1.013,73

737,27

726,82

686,31

Arnhem

Leeuwarden Landelijk

Bron: Jaarrekeningen Raden voor Rechtsbijstand

49 * Dit overzicht geeft de ontwikkeling van het prijsniveau van de afgegeven toevoegingen in de afgelopen jaren weer. De getoonde cijfers betreffende de betaalde declaraties van de in dat jaar afgegeven toevoegingen, vermeerderd met de toegenomen toevoegingsverplichting voor het betreffende jaar. De z.g. ‘extra uren’ zaken zijn in deze cijfers opgenomen.

Amsterdam BALANS PER 31 DECEMBER 2008 Na resultaatsbestemming en na aanvulling egalisatiereserve (in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

(in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

ACTIVA

PASSIVA

Vaste activa

Egalisatiereserve

-6.566.100

0

Reserve mediation / ADR

125.991

0



2.052.149

1.770.685



465.750

558.900

op lange termijn

11.567.538

10.671.629

Materiële vaste activa Gebouwen/verbouwingen

617.970



674.157

Inventaris

432.654

493.697



1.050.624

1.167.854

Financiële vaste activa Vordering Ministerie van Justitie

materiële vaste activa 82.375.976

74.991.038

10.935.647

17.564.118

Langlopende vordering op rechtsbijstandverleners

Vervangingsreserve

Vooruitontvangen bedragen



93.311.623

herhuisvesting 92.555.156 Langlopende schulden

Vlottende activa

50

Toevoegingsverplichtingen

Kortlopende vordering op rechtsbijstandverleners

667.780

843.174

Raden voor Rechtsbijstand

6.344

0

744.700

695.015

op korte termijn

8.493.390

7.620.461

Rekening-courant

Kortlopende schulden

Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen

Toevoegingsverplichtingen



9.912.214

9.158.650

rechtsbijstandverleners Crediteuren Schulden aan Het Juridisch Loket

93.591.902

86.343.179

2.084.110

2.786.475

23.308

144.127

0



70.228

Raden voor Rechtsbijstand

346.107

140.641

Overige schulden

583.706

395.796

104.274.461 102.881.660

Amsterdam

96.629.133

89.880.446

104.274.461 102.881.660

Amsterdam Rekening van baten en lasten 2008

Baten

Lasten

Resultaat



Bedrag

Bedrag

Bedrag

Civiele toevoegingen

52.034.000

54.398.941

-2.364.941

Straftoevoegingen

11.984.000

13.355.352

-1.371.352

Ambtshalve straftoevoegingen

44.722.000

51.967.693

-7.245.693

Asieltoevoegingen

4.300.000

4.421.051

-121.051

Inverzekeringstellingen

7.397.000

7.008.291

388.709

Lichte Advies Toevoegingen

1.469.000

1.297.236

171.764

Taakstelling Rechtsbijstand

-3.111.000

0

-3.111.000

118.795.000

132.448.564

-13.653.564

4.190.000

4.092.275

97.725



4.190.000

4.092.275

97.725

Projecten/vernieuwingen

1.353.000

904.304

448.696

Overige posten

120.000

129.157

-9.157

Beheerskosten

6.864.000

8.200.449

-1.336.449

Rentebaten

1.027.095

0

1.027.095

132.349.095

145.774.749

-13.425.654

Toevoegingen

Gesubsidieerde instellingen Subsidie exploitatie Stichting Het Juridisch Loket



Gedurende het jaar 2008 is een bedrag van € 117.929,-- aan stimuleringsbijdragen Mediation/ADR betaald. Dit bedrag is ten laste gebracht van de reserve Mediation / ADR.

51

Arnhem BALANS PER 31 DECEMBER 2008 (in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

(in Euro’s)

ACTIVA

PASSIVA

Vaste activa

Egalisatiereserve

Materiële vaste activa

Wet op de Rechtsbijstand

Verbouwingen Inventaris

13.564

15.820

145.735

218.539



159.299

234.359

31-12-08

2.168.691

3.246.900

Tolken en Vertalen

557.045

1.357.611

Reserve mediation / ADR

-46.725

43.001



31-12-07

2.679.011

4.647.512

763.674

677.067

3.623.765

3.705.880

Financiële vaste activa Vordering Ministerie van Justitie

19.285.542

18.381.268

4.648.475

8.724.418

Vervangingsreserve

Verstrekte voorschotten advocatuur

materiële vaste activa



23.934.017

27.105.686

Langlopende schulden Toevoegingsverplichtingen

Vlottende activa Vorderingen advocatuur

52

op lange termijn 215.315

188.010

gesubsidieerde instellingen

0

615.963

Raden voor Rechtsbijstand

127.103

2.160

Vorderingen op

Kortlopende schulden Toevoegingsverplichtingen op korte termijn

Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen

332.084

240.367

17.456.637

14.033.314



18.131.139

29.983.939

2.112.274

0

Crediteuren advocatuur

2.209.848

2.375.697

275.300

0

Crediteuren advocatuur AC 15.079.814

29.319.549

Ministerie van Justitie

Crediteuren

15.971

27.749

0

102.730

gesubsidieerde instellingen

139.553

68.565

Raden voor Rechtsbijstand

223.116

61.132

Overige schulden

862.394

769.588

Belastingen en sociale premies Schulden aan

42.224.455 42.419.859

Arnhem

35.158.004

33.389.400

42.224.455 42.419.859

Arnhem Rekening van baten en lasten 2008

Baten

Lasten

Resultaat



Bedrag

Bedrag

Bedrag

24.302.000

26.174.872

-1.872.872

5.288.000

5.589.992

-301.992

11.533.000

12.571.722

-1.038.722

Asieltoevoegingen

2.448.000

1.504.367

943.633

Inverzekeringstellingen

3.277.000

3.280.620

-3.620

Lichte Advies Toevoegingen

325.000

283.214

41.786

Taakstelling Rechtsbijstand

-1.526.000

0

-1.526.000

45.647.000

49.404.787

-3.757.787

9.669.000

8.542.805

1.126.195

Toevoegingen Civiele toevoegingen Straftoevoegingen Ambtshalve straftoevoegingen

Gesubsidieerde instellingen Stichting Rechtsbijstand Asiel (incl. VWN) Subsidie exploitatie Stichting Het Juridisch Loket

4.190.000

4.092.275

97.725

13.859.000

12.635.080

1.223.920

53 Subsidies tolken en vertaaldiensten

5.733.000

6.533.566

-800.566

Projecten/vernieuwingen

549.000

173.406

375.594

Overige posten

340.000

127.933

212.067

Beheerskosten

3.468.000

3.499.682

-31.682

986.286

0

986.286

70.582.286

72.374.454

-1.792.168

Rentebaten

Gedurende het jaar 2008 is een bedrag van € 89.726,-- aan stimuleringsbijdragen Mediation/ADR betaald. Dit bedrag is ten laste gebracht van de reserve Mediation / ADR.

’s-Hertogenbosch BALANS PER 31 DECEMBER 2008 (in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

(in Euro’s)

ACTIVA

PASSIVA

Vaste activa

Egalisatiereserve

Immateriële vaste activa

Wet op de Rechtsbijstand

Investeringskosten Ingr@s

ADR

(in ontwikkeling)

3.877.871



1.750.405

3.877.871

KTV 1.750.405

Materiële vaste activa – Raad / Wsnp Gebouwen/verbouwingen

140.645



166.897

Inventaris

476.477

626.247



617.122

-1.328.492

1.759.411

1.341.743

1.514.459

54.345

155.197

Automatiseringskosten

9.990.957

9.050.980

Wsnp

3.718.895

2.089.188

0

850.060

-78.129

38.238

CPO Reserve mediation / ADR 793.144

31-12-08



31-12-07

13.699.319

15.457.533

1.719.292

1.488.809

3.877.871

1.750.405

5.040.844

4.566.993

Materiële vaste activa – GIO Investeringen

114.812



149.753

114.812

Vervangingsreserve 149.753

materiële vaste activa

Financiële vaste activa

54

Vordering Ministerie van Justitie Voorschotten advocatuur

24.856.119

24.856.119

5.350.010

8.773.978



30.206.129

Tegenrekening immateriële vaste activa Ingr@s 33.630.097 Langlopende schulden

Vlottende activa

Toevoegingsverplichtingen

Vorderingen op

op lange termijn

rechtsbijstandverleners Raden voor Rechtsbijstand

486.249

660.502

1.234.590

405.595

1.020.246

2.580.652

47.631.719

43.562.734

Kortlopende schulden

Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen

Rekening-courant



50.372.804

rechtsbijstandverleners Verplichtingen Wsnp 47.209.483

1.821.229

1.850.298

15.840.177

17.546.686

40.785.015

36.951.126

24.775

68.262

Toevoegingsverplichtingen op korte termijn Crediteuren Raden voor Rechtsbijstand

344.342

Verplichting project Gras-Grondig

122.129

Overige schulden

2.249.595

1.913.745

1.393.997

85.188.738 83.532.882

’s-Hertogenbosch

209.178



60.851.412

60.269.142

85.188.738 83.532.882

’s-Hertogenbosch Rekening van baten en lasten 2008

Baten

Lasten

Resultaat



Bedrag

Bedrag

Bedrag

36.075.000

35.299.502

775.498

7.501.000

7.950.497

-449.497

19.358.000

23.108.900

-3.750.900

Toevoegingen Civiele toevoegingen Straftoevoegingen Ambtshalve straftoevoegingen Asieltoevoegingen

3.679.000

3.194.008

484.992

Inverzekeringstellingen

4.155.000

4.071.300

83.700

Lichte Advies Toevoegingen

1.103.000

1.057.811

45.189

Taakstelling Rechtsbijstand

-1.925.000

0

-1.925.000

69.946.000

74.682.018

-4.736.018

4.663.000

4.237.275

425.725



4.663.000

4.237.275

425.725

Projecten/vernieuwingen

1.084.000

464.451

619.549

15.708.565

14.007.087

1.701.478

477.775

387.858

89.917

1.190.000

1.362.716

-172.716

657.000

757.852

-100.852

0

585.975

-585.975

Overige posten

50.400

-50.400

4.870.399

4.173.040

697.359

700.569

0

700.569

99.297.308

100.708.672

-1.411.364

Gesubsidieerde instellingen Subsidie exploitatie Stichting Het Juridisch Loket

WSNP Automatisering ADR Kwaliteitsregister tolken en vertalen Delta G

Beheerskosten Rentebaten

Gedurende het jaar 2008 is een bedrag van € 116.367,-- aan stimuleringsbijdragen Mediation/ADR betaald. Dit bedrag is ten laste gebracht van de reserve Mediation / ADR.

55

Den Haag BALANS PER 31 DECEMBER 2008 (in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

(in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

ACTIVA

PASSIVA

Vaste activa

Egalisatiereserve

-3.525.714

0

Reserve mediation / ADR

171.283

295.290

1.417.704

1.091.433

7.650.386

7.504.818

Materiële vaste activa Gebouwen/verbouwingen

245.927



340.858

Inventaris

508.399

697.677



754.326

1.038.535

Financiële vaste activa Vordering Ministerie van Justitie

materiële vaste activa 45.230.581

45.230.581

9.036.205

14.501.199

Voorschotten rechtsbijstandsverleners

Langlopende schulden



54.266.786

Toevoegingsverplichtingen 59.731.780

Vlottende activa rechtsbijstandverleners Raden voor Rechtsbijstand

Toevoegingsverplichtingen 21.586

187.455

225.112

33.610

434.439

422.313

13.010.497

8.614.434

op korte termijn

Liquide middelen



13.691.634

9.225.911

68.712.746 69.996.226

Den Haag

61.898.574

60.720.801

48.177

70.781

Raden voor Rechtsbijstand

436.924

31.901

Stichting Het Juridisch Loket

156.276



0

Overige schulden

459.136

313.103

Crediteuren

Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten

op lange termijn Kortlopende schulden

Vorderingen op

56

Vervangingsreserve



62.999.087

61.136.586

68.712.746 69.996.226

Den Haag Rekening van baten en lasten 2008

Baten

Lasten

Resultaat



Bedrag

Bedrag

Bedrag

Toevoegingen Civiele toevoegingen

44.408.000

43.789.21

618.784

9.678.000

11.013.205

-1.335.205

30.032.000

31.540.885

-1.508.885

Asieltoevoegingen

2.743.000

2.683.762

59.238

Inverzekeringstellingen

5.760.000

5.707.364

52.636

Lichte Advies Toevoegingen

982.000

864.954

117.046

Taakstelling Rechtsbijstand

-2.589.000

0

-2.589.000

91.014.000

95.599.386

-4.585.386

4.190.000

4.092.276

97.724



4.190.000

4.092.276

97.724

Projecten/vernieuwingen

1.017.000

356.884

660.116

Overige posten

129.000

201.316

-72.316

Beheerskosten

6.031.000

6.302.557

-271.557

971.976

0

971.976

103.352.976

106.552.419

-3.199.443

Straftoevoegingen Ambtshalve straftoevoegingen

Gesubsidieerde instellingen Subsidie exploitatie Stichting Het Juridisch Loket

Rentebaten

Gedurende het jaar 2008 is een bedrag van € 124.007,-- aan stimuleringsbijdragen Mediation/ADR betaald. Dit bedrag is ten laste gebracht van de reserve Mediation / ADR.

57

Leeuwarden BALANS PER 31 DECEMBER 2008 (in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

(in Euro’s)

31-12-08

31-12-07

ACTIVA

PASSIVA

Vaste activa

Egalisatiereserve

-1.627.950

0

Reserve mediation / ADR

-13.661

19.421

527.069

493.279

2.288.664

1.901.408

Materiële vaste activa Gebouwen/verbouwingen

30.815



40.027

Inventaris

62.815

96.036



93.630

136.063

Financiële vaste activa Vordering Ministerie van Justitie Voorschotten advocatuur

Vervangingsreserve materiële vaste activa

13.359.814

11.802.167

3.059.055

5.206.405



16.418.869

Langlopende schulden 17.008.572

Toevoegingsverplichtingen op lange termijn

Vlottende activa Vorderingen op rechtsbijstandverleners

58

Raden voor Rechtsbijstand

Kortlopende schulden 78.633

113.142

7.922

33.076

Toevoegingsverplichtingen op korte termijn

Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen

Rekening-courant advocaten 122.506

59.540

3.400.087

1.384.488



3.609.147

Crediteuren Raden voor Rechtsbijstand 1.590.246

18.517.370

15.384.119

38.113

93.673

2.536

6.511

200.203

33.732

0

531.220

189.302

271.518

Schulden aan gesubsidieerde instellingen Overige schulden

20.121.646 18.734.881

Leeuwarden

18.947.524

16.320.773

20.121.646 18.734.881

Leeuwarden Rekening van baten en lasten 2008

Baten

Lasten

Resultaat



Bedrag

Bedrag

Bedrag

-3.221.073

Toevoegingen Civiele toevoegingen

13.174.000

16.395.073

Straftoevoegingen

3.061.000

2.897.137

163.863

Ambtshalve straftoevoegingen

5.446.000

6.050.517

-604.517

Asieltoevoegingen

2.972.000

2.869.220

102.780

Inverzekeringstellingen

1.290.000

1.266.682

23.318

Lichte Advies Toevoegingen

520.000

555.676

-35.676

Taakstelling Rechtsbijstand

-711.000

0

-711.000

25.752.000

30.034.305

-4.282.305

4.190.000

4.092.275

97.725

4.190.000

4.092.275

97.725

Projecten/vernieuwingen

323.000

80.781

242.219

Overige posten

450.434

34.117

416.317

Beheerskosten

2.230.000

2.148.880

81.120

293.117

0

293.117

33.238.551

36.390.358

-3.151.807

Gesubsidieerde instellingen Subsidie exploitatie Stichting Het Juridisch Loket

Rentebaten

Gedurende het jaar 2008 is een bedrag van € 33.082,-- aan stimuleringsbijdragen Mediation/ADR betaald. Dit bedrag is ten laste gebracht van de reserve Mediation / ADR.

59

Centraal kantoor Utrecht Bezoekadres: Jaarbeursplein 15 3521 AM Utrecht

Regiokantoor ’s-Hertogenbosch Bezoekadres: 1e Straatje van Best 10-12 5211 SK ’s-Hertogenbosch

Postadres: Postbus 24080 3502 MB Utrecht

Postadres: Postbus 70503 5201 CD ’s-Hertogenbosch

Tel. 088 - 787 10 00 E-mail: [email protected]

Tel. 073 - 681 41 00 E-mail: [email protected]

Directeur Stelsel: mr. P.J.M. van den Biggelaar Directeur Bedrijfsvoering: drs. J. Wijkstra Hoofd staf / directiesecretaris: mr. H.J. Schilperoort Office manager: mw. M.Y.H. Regenboog

Regiomanager: mr. H.F.H Peters

Regiokantoor Amsterdam Bezoekadres: Naritaweg 227 1043 CB Amsterdam

60

Postadres: Postbus 58132 1040 HC Amsterdam Tel. 020 - 580 59 99 E-mail: [email protected] Regiomanager: drs. K. Kamphuis Regiokantoor Arnhem Bezoekadres: Koningstraat 29 6811 DG Arnhem Postadres: Postbus 900 6800 AX Arnhem Tel. 026 - 352 72 00 E-mail: [email protected] Regiomanager: mw. mr. J. Lubbers

Adressen Raad

Regiokantoor Den Haag Bezoekadres: Laan van Meerdervoort 51 2517 AE Den Haag Postadres: Postbus 450 2501 CL Den Haag Tel. 070 - 370 14 14 E-mail: [email protected] Regiomanager: P.Buijs Regiokantoor Leeuwarden Bezoekadres: St. Jacobsstraat 24 8911 HV Leeuwarden Postadres: Postbus 211 8901 BA Leeuwarden Tel. 058 - 233 62 33 E-mail: [email protected] Regiomanager: mr. P.T. Huisman

Amsterdam mr. J.C. van Dijk (voorzitter) drs. L.J. Sluis, RA (penningmeester) mr. E.J. van der Molen (vicevoorzitter) K. Bleichrodt (waarnemend secretaris) mr. J.H. Vegter mw. mr. W.J.C. Swildens-Rozendaal mw. H.A.M.M. Jansen-van der Gevel mw. mr. M.J. Westhoff

Den Haag mr. P.J. Biesheuvel (voorzitter) dr. T.J. Haan (penningmeester) mr. A.J.J. van Rijen (secretaris) mr. T.G.B.M. Leenders C.J. Heijsman mw. W.M. Verver-Aartsen mw. mr. A.J.H.M. Hopmans mw. dr. S. van Thiel

Arnhem J.A. Gerritsen (voorzitter) mr. G.J.A.M. van der Vossen, RC (penningmeester) mr. H.R. Quint (secretaris) mr. J.H. Brouwer (plaatsvervangend voorzitter en plaatsvervangend secretaris) prof. mr. C.A. Groenendijk drs. R.B. Wagenaar mw. mr. I.D. Jacobs

Leeuwarden J.G.M. Alders (voorzitter) drs. R. de Rooij, RA (penningmeester) mr. P.R. van den Elst (secretaris) prof. mr. drs. A.H.M. Dölle mw. mr. M.C. Fuhler MPA mw. mr. G. Jonkman mr. J.H. Homveld

’s-Hertogenbosch mw. mr. W.M.C. de Vrey-Vringer (voorzitter) prof. dr. mr. P.M. van der Zanden, RA (penningmeester) mr. H.P.H. van Griensven (secretaris) prof. mr. J.M. Barendrecht mw. mr. C.E.M. Renckens mr. C.P.H. van Kaam dr. ir. M. ’t Hart

Samenstelling Raden voor Rechtsbijstand in 2008

61

Dit is een uitgave van de Raad voor Rechtsbijstand Redactie jaarverslag: Raad voor Rechtsbijstand

DamenRomijn, ’s-Hertogenbosch



Sander Peters

Coördinatie:

DamenRomijn, ’s-Hertogenbosch

Vormgeving:

DamenRomijn, ’s-Hertogenbosch

Fotografie:

Willem Jan Ritman, Zeist



Maikel Samuels, ’s-Hertogenbosch (p. 16)

Drukwerk:

Koninklijke Broese en Peerenboom, Breda

Het binnenwerk van dit jaarverslag is gedrukt op FSC-papier.

62

Colofon

63

Centraal kantoor

Regiokantoor

Regiokantoor

Regiokantoor

Regiokantoor

Regiokantoor

Utrecht

Amsterdam

Arnhem

Leeuwarden

’s-Hertogenbosch

Den Haag

Bezoekadres

Bezoekadres

Bezoekadres

Bezoekadres

Bezoekadres

Bezoekadres

Jaarbeursplein 15

Naritaweg 227

Koningstraat 29

St. Jacobsstraat 24

1e Straatje van Best 10-12

Laan van Meerdervoort 51

3521 AM Utrecht

1043 CB Amsterdam

6811 DG Arnhem

8911 HV Leeuwarden

5211 SK ’s-Hertogenbosch

2517 AE Den Haag