BETER FOTOGRAFEREN Vraag en Antwoord - Lenzen V RAAG : “Ik heb een vraag en hoop dat jij hem wilt beantwoorden en mij wat wijzer wilt maken. Ik fotografeer nog niet zo lang en moet nog heel veel leren. Ik doe dit me t een : Ca non EOS 400 D Digital camera me t d aar op nog de standaard lens EF-S 1 8-5 5MM Nu werkt dat prima bij portre tfotografie in mijn piepkleine studio maar als ik de dames helemaal wil fotograferen kom ik mijzelf t egen. Ik kom niet uit me t mijn brandpunt afstand zo heet dat g eloof ik. Ik moet te veel mee fotograferen van de omgeving en dat is niet wat ik wil begrijpt u zo wat ik bedoel? Nu dacht ik dat ik toe ben aan een nieuwe lens voor mijn huidige camera om dit probleem op te lossen, Is dat goed gedacht of niet? Zo ja kunt u mij vertellen wa ar ik op moet letten bij de aanschaf ik hoop dat u wat tips voor mij heeft zodat ik mijn gespaarde centjes niet in de prullenbak gooi.”
A NTWOORD : Als ik je vraag goe d begrijp kaar t je eigenlijk twee zaken aan. 1. Het ene is dat je in een kleine studio he t m odel to ch hel emaal in beeld wil t brengen. 2. En he t tweede is d at je niet te veel van d e omgeving in beeld wilt krijgen wa nneer je z o’n f oto maak t. Het eerste ka n je be reiken doo r iets ver der van het mo del weg te gaan staan of d oor een kleiner br andp unt te g ebruiken. Bijvoorbeeld de 18mm die je huidige lens aa nkan. Daarmee s tuit je ech ter wel direct op het tweede deel va n je vraag. Want ga je verder weg staa n, of kies je een kleiner br an dpunt, dan heef t d at gevolgen voo r het gebied da t je gaa t vas tle ggen.
B RANDPUNTSAFSTAND De brand pun tsafs tand va n een ob jectief is d e afstan d in millim eters tussen he t midde n van de lens e n de pl aats wa ar de invalle nde lichts tralen samenkomen.
Een ko rt brand pun tsafs tand ( bijvoorbeeld 1 8mm) zorgt voor een grooth oek opn ame. Da t wil zeggen da t er ee n gro ot gebied o p de foto vastgelegd w ordt.
18mm
180mm
Een vo orbeeld daarvan is een lands chap als hierboven. Met een ko rte b randp unts afsta nd (Gr oo tho ek) zul je een heel landschap k unnen vastleggen. Wanneer de brandp untsafts tan d langer (bijvoo rbeeld 180mm) is (Tele) dan zal er slech ts ee n klei n gebied vas tgelegd worden. Waar je bij een kor te brand pun tsafs tand he t hele lan dschap ziet, zie je bij een lange bran dpun tsafs tand sle chts een klein gebied uit da tzel fde l ands chap. Dit zelfde geldt ook wa nneer je in ee n s tudio fo tografee rt. Bij grooth oek opnames ( bijv. 1 8mm) of verder weg gaa n staa n van het object, zie je meer van de omgeving. De bran dpun tsafs tand heef t niet alleen inv loed op de h oevee lheid informa tie op de f oto, de gr ootte va n het zichtba re veld , maar ook op de scherpte diepte van de f oto. Een k orte bra ndpu ntsaf stan d ( bijvoorbeeld 18mm) geeft een gr otere scher ptediep te dan bij een lange br andpun tsafs tand va n 300mm.
Een diafragma van bijvoo rbeeld f/ 5.6 geef t dus o p ee n bran dpuntsa fsta nd va n 1 8mm meer s cher ptediep te dan op 3 00mm. Wanneer je een fo to maakt op 1 8mm zal z o wel het o nderwerp als de achtergr ond sche rp lijken. Bij een langere bran dpun tsafs tand zal het onde rwerp s cherp zijn , maar de a chtergron d v ager wo rden.
DE
BRANDPUNTSAFS TAND BIJ POR TRETF OT OGRAFI E De bra ndpun tsafs tan d van een lens word t zo als we gezien heb ben weergegeven in millimeters. Bij een kleinbeeldcamera is dat voor een groo thoek 2 8 mm, voo r een gewone len s 50 mm en voo r een telelens vanaf 1 35 mm. Een pr aktische zoo mlens moet dus o ok ongeveer dit bereik he bben , maar da t is hel aas vaak niet he t g eval. Vaak is een gewone bran dpun tsafs tand aan te bevelen omdat die overeen komt met wa t o ns o og waarneem t, maar binnen een a f stand van 1 mete r krijg je daarmee verteke nde gezichten (d at is een veel gemaakte fo ut). Daarom moet je v oor close -up po rtre tten een afs tan d van minimaal 1 meter aa nho uden en een telelens van ron d 100 mm gebruiken. Wil je grote menigten fotograferen d an geb ruik je het be s te een grooth oeklens. Die zijn gemakkelijk in het gebruik omda t je ee n grote sche rpte diepte heb t, wa t de kans op een o nsche rpe fo to aanzienlijk verkleint. Boven dien kan je me t een gro otb oekobje ctief mensen om de tuin leiden. Voo ral wan neer je ze niet in h et midden kader t, krijgen ze de indruk da t je i ets a nders wilt f ot ograferen. Met een s terke telelens kan je no dige afstan d to t de te fo tograf eren persone n bewaren. Een nadeel is wel d at de a chtergr ond als het ware tegen je onderwer p 'aanplak t'.
EEN
ST AP J E V E RD ER :
We hebben in feite nie t alleen te maken me t bran dpun tsafs tand , maar ook met fo cus afstand
brandpuntsafstand (ƒ): afs tand to t aan he t "bra ndpu nt" voor evenwijdige lich tstralen, focus afstand : vlak waa r het reëel beeld ontstaat (en waar de senso r moe t s taan).
T ELEPHOTO
EN RETROF OC US Bij telelenzen w ordt een speciale lease cons tructie gebruikt ( telephoto) waar door men nie t verplich t is te werken met ex treem lange lenzensystemen. Zonde r "telefoto" z ou een telelens van 200mm bij na een halve me ter lang m oeten zi jn! Dezelfde principe (maar n u omgekeerd) w ordt trouwen s toeg epast bij ex treme gr oot hoeklenzen , omda t a nders de lenzen veel te dicht tegen de sensor zo uden moeten gepl aa tst wor den.
I NVLOED
VAN DE SENS ORAFM ETING Met alleen het gegeven van een bra ndpu ntsafstan d van bijvoo r beeld 50mm kan je nie t zeggen h oe he t be eld (gezichts hoek) er uit zal zien. Di t ha ngt namelijk ook af van de sensor. In een comp act toes tel (met een kleine sen sor) geef t ee n b randpuntsa fsta nd van 5 0mm een tele beeld , bij e en gro otbeeld camera (met een gevoelige plaat van bijvoo rbeeld 6 ×6cm) geeft een lens van 5 0mm een gr oothoek beeld. Omdat de mees te f ototoe stellen met he t f o rmaat 24*3 6mm we rken, w ordt er vaak "omgerekend" naar dit f ormaat om z o verg elijkingen te kun nen maken. Een zakcamera met een kleine sensor (som s wel 4 maal kleiner dan een full size sens or) z ou een lens met ee n brand pun t van 7.1 51mm kun nen he bben. Omgerekend k omt dit da n overee n met een lens van 28 -20 0mm op een 24×3 6 toes tel. Deze omgerekende waarden s taan bij s ommige toestellen op de zoom -ring , in plaats van ech te optis che waa rden (wa armee je g een vergelijkingspunt hebt). De cropfactor van de Canon EOS 40 0D van de vraagsteller is 1.6
In het b ovenstaa nde voor beeld zie je w a t de profes sionele 5 D camera vas tlegt te n o pzich te van een camer a uit de 3 00 of 20 s erie. De Canon EOS 5 D is een zogenaamde F ull F rame (FF) digitale reflex, wa t inho udt dat de afmetingen van d e beeldsens or (nag enoeg) iden tiek zijn aa n de kleinbeeld film, te we ten 36x 24 mm. Dit o ppervlak is het uitgangsp unt. Het buiten ste ka der geeft aan wat we op de foto krijgen wannee r we de opname maken met een bepa alde le ns. Welke lens is niet relevant. Vervolgens bevestigen we die zelf de lens op een Can on EOS 2 0D. Dit is een digitale reflex met ee n sens or van 22 ,5x 15 mm. Deze is een s tuk kleiner en registreer t d us een kleiner gedeelte van het beeld. Dit is aangegeven met het bi n nenste kader. Conclusie: Met een camera me t ee n kleinere sens or krijgen we dus minder in beeld t.o.v. een camera met een F ull Frame sensor bij het gebruik va n de zel fde lens. Minder in beeld krijgen be tekent dus een stuk verder i nzoomen. Dus een lens van 20 0 mm in kleinbeeld (Full Frame) word t een 3 20 mm lens op een digitale reflex met een sens or van 22,5x1 5 mm. Hoe komen we n ou aan die 3 20mm? Welnu, tussen de 2 sensore n zit een fa ctor 1 ,6 : 36 / 22 ,5 = 1 ,6 1,6 x 20 0mm = 320mm Let op: Omdat de EF-S lenzen afgestemd zijn op ca mera’s ui t de 30 0 e n 20-serie zijn de ze nie t te gebruiken op ee n full frame camera. Plaats je z o’n lens op een Full Frame came ra, dan geef t dit een ernstige vignetering op de fo to.
I NVLOED VAN DE AFSTAN D ( FOCUS BREATHING ) De br andp unts afsta nd word t altijd vermeld voor een onderwerp op ‘oneindig’. Als er w ord t s cherp ges teld o p een o nderwerp dat dichter bij staa t, dan kan de brand pun tsafs tand (en d us de op eningshoek) veran deren.
Bij voorbeeld de Nikon 70 -20 0mm f2. 8-GB AF-S ED VR II heef t een brandpu ntsa fsta nd van 2 00mm v oor o nder werpen op ‘oneindig’. Op 1.4m ( de kor tste afsta nd waar op s cherp gesteld kan wor den), is de bra ndpun tsafs tan d geredu ceerd to t 12 8mm. Dit is he t geval bij de meeste lenzen , maar in dit geval is h et fen omeen duidelijk merkbaar. Ook de bekende 18 -20 0-lenzen ( in al h un gedaante s) hebben las t va n di t fen omeen. Enkel cinematografische lenzen zijn volledig gecompensee rd.
O PENINGSHOEK ( GEZICHTSHOEK ) In plaats van te we rke n met b randp untsafs tanden (die omgerekend moete n wor den reke ning hou dend met de sens orgroo tte om een "equivalente brand pun tsafs tand " te ver krijgen) zou men beter de ope ningshoek k unnen gebruiken. Een normale lens met ee n bran dpun t equiva lent va n 50mm heef t een ope ningshoek va n 45°. Een lens met e en ope ningshoek van 90° heef t een brede kijk o p de wereld en wordt daar om gro othoeklens genoemd. Door de openingsh oeken met elkaar te verge lijken kan je een idee krijgen van het soor t beeld dat de lens zal p r odu ceren, zon der de brandpu ntsa fsta nd en de sens orgroo tte te k ennen. Het pr obleem is echte r da t men zo gewo on is te werken met de b randp unts a fstand (vroeger bes ton d er eigenlijk maar é én fo rmaat, namelijk het 24× 36mm filmformaa t) dat de mijns inzi ens juis tere weergave d.m.v. de openingshoek misschien wel no oit in gebr uikt zal wor den.
G EZICHTSVELD Het gezich tsveld dat o p de foto zich tbaar ga at zijn heft d us e ne rzijds te maken met de brand pun ts af stan d en ander zijds me t de grootte van de sensor.
Bij een bran dpun tsafs tand van 50m m en een afsta nd van 3,5 meter tot het onderwerp is het gezi chtsveld v oor de vers chillende camera’s Sensorafmetingen
Langste zijde
Korste zijde
Diagonaal
Full si ze (36 × 24m m)
2m 52 cm
1m 68 cm
3m 3 cm
Canon 1.3 (28 .1 × 1 8. 7m m)
1m 97 cm
1m 31 cm
2m 36 cm
Nikon 1 .5 (23 .6 × 1 5. 8m m)
1m 65 cm
1m 11 cm
1m 99 cm
Canon 1.6 (22 .2 × 1 4. 8m m)
1m 55 cm
1m 4 cm
1m 87 cm
Olympus 2. 0 (18 .0 × 1 3. 5m m)
1m 26 cm
0m 95 cm
1m 58 cm
Het Olympus Fo ur T hirds formaa t gebruik t een sensor d at meer vierkantig i s (letterlijk: 4/3) zoals bij de me este compacttoeste llen. Four thirds (van een in ch) is o ok de afm eting van de compl ete sens or. Reflextoestellen blijven de klassieke beeld verhouding (3/ 2) g ebruiken. Opgelet: Bij de meeste spiegelreflex camera’s geeft de op tische z oeker niet het exacte beeld weer zoals he t o pgenomen zal worde n . Op de uiteindelijke f oto z al ong eveer 5 to t 10% méér zich tbaar zijn.
W AT
HOUDT DI T AL LES N U IN ? Dat je op 3 ,5 meter a fsta nd met een reflextoestel me t een full size senso r en een 5 0mm lens , ( de professi onele toestellen) een basketbalspeler (2.5 2m) full b ody k unt fo tograferen in por tre tmode en kinderen (1.6 8m) in lan d sca pe. Met een Nikon zo u het miss chien lukken o m een volwassen pe r soon diago naal in beeld te bre ngen (1.9 9m) en met e en Olympus kan je enkel kinderen full b ody fotograferen.
Natuurlijk kan je o p een an dere bran dpun ts afstand die perso nen wel goed in beeld k rijgen. Daar om hier onde r nog even ee n ove rzichtje van het gezich tsveld b ij een bran dpu ntsafs tand van 18 mm , wederom op een afs tand van 3,5 met er.
Z OOML ENS
Sensorafmetingen
Langste zijde
Korste zijde
Diagonaal
Full si ze (36 × 24m m)
7m 0 cm
4m 67 cm
8m 41 cm
Canon 1.3 (28 .1 × 1 8. 7m m)
5m 46 cm
3m 64 cm
6m 56 cm
Nikon 1 .5 (23 .6 × 1 5. 8m m)
4m 59 cm
3m 7 cm
5m 52 cm
Canon 1.6 (22 .2 × 1 4. 8m m)
4m 32 cm
2m 88 cm
5m 19 cm
Olympus 2. 0 (18 .0 × 1 3. 5m m)
3m 50 cm
2m 63 cm
4m 38 cm
OF EEN VAST E BRANDPUNTSAFST AND ? Stel dat je na dit gelezen te heb ben besluit dat je me t dichterbij of verder weg gaan s taan geen oplossing h ebt en toch een len s wilt kopen. Wat kies je dan? Een z oomlens of een lens me t ee n vaste br andp unts afsta nd?
Op inter netfo ra zijn lenzen keer op keer d e aanleiding to t felle discussies, waa rin mense n beho orlijk vas thou dend wor den in welke lenzen ze wel of niet geb ruiken. Een a ctuele discus sie is die over lenzen met vaste bran dpun tsafs tand ve rsus z oomlenzen. Er zijn mensen die blijven volhou den d at len zen met vas te bran dpuntsa fsta nd (lenzen die niet z oomen; ze hebben een bepaalde afstand en da t is het) duidelijk s cherper zijn dan z oomlenzen. Ik weet zeker dat dit o oit abs oluut het ge val was. Zoomlenzen waren gewoo n va n minde re kwaliteit en l enzen me t ee n vas t brandpu ntsa fsta nd leverden een scherper b eeld. En meestal k on je ook nog eens dich terbij s cherp stellen. Di t laatste is overigens nog stee ds zo. Ik vind echter da t dit niet meer geldt vo or d e moderne kwaliteitszoomlenzen. (Niet z omaar ee n zoomlens , ma ar een van hoge kw aliteit, z oals een f/2.8.) Volgens mij zijn er maa r ee n paar fo togr afe n die zo met he t blote oog zien of een fo to met een z oomlens of m et ee n lens me t vas te brandpu ntsa fsta nd is gemaakt. Maar da t neemt niet weg da t er ein deloz e discussies over b estaan. Degene n die wel geloven da t er een groot vers chil is wor den vas t woedend als ze dit lezen. Maar ik heb fab rikanten ge sproken die beide lenze n maken en ze heb ben me onomwon den gezegd da t er bij moder ne kwaliteitszo omlenzen geen zich tbaa r verschil in scherp te is tussen z oomlenzen en lenzen m et vas te brandpu ntsa fsta nd. Zelf heb ik op dit momen t nog maar een len s met een vas t bran dpuntsa fsta nd. Toegegeven... Hij maakt erg scherpe fo to ’s, maar dat geld ook voor mijn a ndere zoomlenze n.
