BESTUURSVERSLAG. Jaarstukken 2015

Jaarstukken 2015

1

LANDSCHAPPENNL

/

BESTUURSVERSLAG

Inleiding Voor u liggen de jaarstukken 2015 van Stichting LandschappenNL, Stichting Landschapsbeheer Nederland (LBN) en Stichting Unie van Provinciale Landschappen (De12Landschappen, D12L). Dat behoeft enige toelichting: Reeds in 2013 spraken de besturen van de stichtingen LBN en D12L de wens uit om te verkennen hoe beide koepelorganisaties intensiever zouden kunnen gaan samenwerken. Dat resulteerde medio 2014 in een intentieverklaring en januari 2015 tot de oprichting van de stichting LandschappenNL. De statuten van LandschappenNL (LandschappenNL) beschreven feitelijk de taken, rollen en werkzaamheden van een kwartiermakerstichting: bevoegdheden had LandschappenNL niet of nauwelijks, die lagen bij de vigerende stichtingen LBN en D12L. Het bestuur van LandschappenNL bestond uit 8 personen, 2 keer 4 afgevaardigden uit de besturen van LBN respectievelijk D12L. Dit stond garant voor een sterke binding tussen de drie stichtingen. Medio 2015 kwamen de gesprekken tussen de besturen in een stroomversnelling. Dat leidde tot de conclusie dat de tijd rijp was om concreet

2

bevoegdheden, verantwoordelijkheden en taken neer te leggen bij de stichting LandschappenNL. De besturen van LBN en D12L, alsmede die van LandschappenNL, hebben daarop besloten de statuten van LandschappenNL zodanig te wijzigen dat LandschappenNL daadwerkelijk kan functioneren als koepelstichting. Per 31 december 2015 zijn de nieuwe statuten van LandschappenNL een feit. De stichting kent een Raad van Toezicht met een directeur-bestuurder. En al het personeel dat voorheen in vaste dienst was bij LBN dan wel D12L, is per 1-1-2016 in dienst van LandschappenNL. Een aantal zaken dat niet statutair geregeld kon worden is vastgelegd middels een side-letter. Hoewel formeel de stichting LandschappenNL dus pas recent haar finale (statutaire) vorm heeft gekregen, werd in de praktijk al langer als collectief gewerkt. Met de feestelijke aankondiging van de geboorte van LandschappenNL, in juni 2014, ontstond ook de kans, of beter, de noodzaak, om de beide werkorganisaties in elkaar te schuiven. Daar werd de tweede helft van 2014 al het nodige werk voor verzet, in het boekjaar 2015 was feitelijk (maar dus niet formeel) sprake van 1 werkorganisatie. Weloverwo-

gen (herkenbaarheid, zichtbaarheid) is het gros van de activiteiten in 2015 dat werd uitgevoerd door de werkorganisatie, dan ook gelabeld als activiteit van LandschappenNL. Ergo, door de intensieve versmelting van de landelijke agenda’s van de van oorsprong twee koepelorganisaties, door de herverkaveling van taken en werkzaamheden over de meewerkers (in 2015 nog werkzaam bij twee verschillende stichtingen), en door te kiezen voor een nieuwe afzender (LandschappenNL), is in de jaarverslagen 2015 geen onderscheid te maken tussen activiteiten uitgevoerd voor LBN dan wel D12L. We hebben er daarom voor gekozen de formele jaarverslagen te beperken tot de bestuursverslagen en de jaarrekeningen; de activiteiten uitgevoerd door de werkorganisatie LandschappenNL staan beschreven in het activiteitenverslag. Ik wens u veel leesplezier. Hank Bartelink, Directeur-bestuurder LandschappenNL Directeur Landschapsbeheer Nederland Directeur De12Landschappen

Inhoudsopgave

> LANDSCHAPPENNL > LANDSCHAPSBEHEER NEDERLAND > DE12LANDSCHAPPEN

3

LANDSCHAPPENNL

/

BESTUURSVERSLAG

LandschappenNL

> BESTUURSVERSLAG > JAARVERSLAG > BIJLAGEN

4

LANDSCHAPPENNL

Bestuursverslag LandschappenNL Het jaar 2015 is het jaar van de waarheid geworden voor het samenwerkingsverband LandschappenNL. Nadat reeds in 2013 de eerste verkenningen waren gestart, en in januari 2015 de stichting LandschappenNL werd opgericht, kwamen de discussies en verkenningen in de besturen van de stichtingen Landschapsbeheer Nederland (LBN) en de Unie van Provinciale Landschappen (De12Landschappen: D12L) in het najaar van 2015 in een stroomversnelling. Met als resultaat dat op 30 december 2015 de nieuwe statuten van de stichting LandschappenNL passeerden. De stichting is per die datum voorzien van een raad van toezicht en een directeur-bestuurder. En medewerkers, tot dan in dienst van òf LBN òf D12L, zijn ondergebracht bij LandschappenNL. Structuur en governance van het nieuwe samenwerkingsverband zijn daarmee geregeld. Maar een veel grotere uitdaging ligt nog voor ons: hoe kunnen we de gezamenlijke belangenbehartiging van de provinciale stichtingen Landschapsbeheer

5

LANDSCHAPPENNL

/

BESTUURSVERSLAG

en de provinciale Landschappen nog beter vormgeven, hoe halen we maximaal rendement uit de strategische krachtenbundeling? Uiteraard wordt het speelveld van LandschappenNL opgespannen door de thema’s ‘natuur’, ‘landschap’, ‘erfgoed’ en ‘mensen’. En natuurlijk zullen we de komende tijd verzwaard inzetten op thema’s die verband houden met de kwaliteit van het landschap (zoals het agrarisch natuurbeheer, de uitrol van de PAS, en de duurzame landbouw) en met burgerbetrokkenheid (van vrijwilligersondersteuning tot het faciliteren van burgerinitiatieven). Maar uitdaging zal zijn daar scherp in te kiezen. En daarbij maximaal profijt te trekken van het feit dat we als LandschappenNL het gehele speelveld (groen, rood en maatschappelijke betrokkenheid) omvatten; met een verantwoordelijkheid voor ruim 100.000 hectare natuur, voor honderden monumentale gebouwen, namens meer dan 300.000 donateurs en leden, en samen met ruim 75.000 vrijwilligers. Dat maakt de samenwerkende provinciale organisaties ook landelijk tot een factor

van betekentis. Dat schept kansen, maar even zo zeer verantwoordelijkheden. Het voorliggende jaarverslag kenmerkt de overgangsperiode waarin we de afgelopen tijd zaten. Hoewel er formeel geheel 2015 nog sprake was van 2 separate stichtingen (D12L en LBN) met eigenstandige begrotingen en jaarrekeningen, was er al wel sprake van 1 werkplan en 1 werkorganisatie. Dat vraagt om lenigheid, maar onder het adagium ‘vorm volgt inhoud’ hebben we ons daar mee weten te redden. De weerslag daarvan treft u ook aan in de tekst van dit jaarverslag; afgezien van de bestuurlijke verslagen (dat zijn er ditmaal dus 3), hebben we de rapportage over onze werkzaamheden in 1 verhaal gegoten. Ik wens u veel inspiratie en plezier bij het lezen daarvan. Namens het bestuur van LandschappenNL, Mr. A. van der Meer, voorzitter W. Koeneman, vicevoorzitter

Jaarverslag > LANDSCHAP > NATUUR > BETROKKEN > SAMEN > ORGANISATIE > ZICHTBAAR > BIJLAGEN

6

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

Landschap Natuur en landschap zijn essentiële voorwaarden voor een gezonde maatschappij. LandschappenNL staat voor de kwaliteit van het Nederlandse buitengebied, zodat huidige en toekomstige generaties daar in alle opzichten van kunnen genieten. Het behouden, gebruiken en doorgeven van een waardevol landschap is onze ambitie, samen met burgers die betrokken zijn bij hun omgeving. We kunnen dat doel alleen bereiken als we structureel aandacht vragen voor de waarde van natuur, landschap en cultureel erfgoed bij beleidsmakers in de landelijke en provinciale politiek. Naast de inzet van onze regionale organisaties zijn beleid en regelgeving immers van groot belang om de kwaliteit van het landschap te bewaken en te borgen. Belangrijke aandachtspunten in 2015 waren onder meer: natuurwetgeving, subsidiestelsel natuur en landschap en gemeenschappelijk landbouwbeleid. Bij alle dossiers bekijken we – samen met strategische partners – op welke thema’s lobby, overleg of andere proactieve inzet nodig is.

7

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

> OMGEVINGSWET > LANDSCHAPSOBSERVATORIUM > ERFGOED > LEESTEKENS VAN HET LANDSCHAP > KAPVERORDENING EN BOSWET > GEMEENSCHAPPELIJK LANDBOUWBELEID > BOERENLANDVOGELS > WEIDEGANG > LANDBOUW EN MESTBELEID > KARAKTERISERING NEDERLANDS LANDSCHAP > LANDSCHAPSKWALITEIT AGRARISCH GEBIED

Omgevingswet De uitwerking van de nieuwe Omgevingswet in 2015 baarde LandschappenNL de nodige zorgen. Bij het bepalen van vier algemene maatregelen van bestuur (Amvb’s) wordt voor natuur grotendeels verwezen naar de wet Natuurbescherming, waardoor landschap tussen wal en schip lijkt te vallen. LandschappenNL heeft daarom in de verschillende contacten met het ministerie van I&M stelselmatig gewezen op het belang van een goede borging van natuur- en landschapskwaliteiten, ook die van alledaagse landschappen.

Dat de wet Natuurbescherming opgaat in de Omgevingswet, vindt LandschappenNL bedenkelijk. Want wat betekent dit voor o.a. de omgevingswaarde natuur, instructieregels voor natuurbeheer, monitoring natuur en instructieregels voor natuurbescherming in omgevingsverordeningen? En hoe zit het met de nationale basisbescherming van de Ecologische Hoofdstructuur? Samen met de G11-partners heeft LandschappenNL haar vragen en standpunten toegelicht in een gezamenlijke brief aan het ministerie van I&M.

LandschappenNL ziet wel kansrijke instrumenten, zoals de Omgevingsvisie, maar in de uitwerking van de wet is nog niets terug te vinden over de (minimale) behandeling van het landschap. Ook de samenhang tussen verschillende instrumenten – zoals de doorwerking in het Omgevingsplan – is nog onduidelijk, waardoor de verankering van landschapskwaliteit afhankelijk is van de goodwill van decentrale overheden. Op landelijk niveau biedt de Nationale Omgevingsvisie een ingang, maar wegens de decentralisatie moet landschap een plek krijgen in de provinciale en gemeentelijke procedures. Daarbij is het voor LandschappenNL vooral van belang dat het formuleren van het gewenste eindresultaat (landschapsdoelen) plaatsvindt in de provincie of regio.

Tot slot de verhouding van de Structuurvisie Ondergrond (STRONG) tot de nieuwe Omgevingswet. De ontwikkeling van deze visie doorloopt een apart traject en daarbij heeft LandschappenNL zich uitgesproken over de zorgelijke impact van delfstoffen op het landschap. Worden economische belangen eenzijdig ingevuld zonder oog te hebben voor natuur en landschap? Het is aan de overheid om dit te voorkomen door passende wetgeving en regels.

8

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ LANDSCHAP

Landschapsobservatorium LandschappenNL heeft de publieke en politieke aandacht voor landschap weten te vergroten door in 2015 het Landschapsobservatorium op te richten. Deze (sinds augustus) online vindplaats van gegevens over het landschap en de ontwikkeling ervan, geeft inzicht over de staat van het landschap. Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber (CU) verklaarde dat het Landschapsobservatorium wat haar betreft ‘een belangrijke functie heeft om te borgen dat er bij het Rijk en de provincies voldoende aandacht voor het landschap blijft’.

Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Vereniging Nederlands Cultuurlandschap, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Planbureau voor de Leefomgeving en het Servicenet Nationale Landschappen. Bovendien was de oprichting van het Landschapsobservatorium aanleiding voor

Het observatorium monitort het landschap (‘waarnemingen uit het veld’), maar volgt óók de daarmee verbonden beleidsactiviteiten (‘waarnemingen bij overheden’) en biedt bovendien ruimte aan signalen uit de maatschappij (‘waarnemingen uit de samenleving’). Bewoners, deskundigen, beleidsmakers en politieke beslissers kunnen op Landschapsobservatorium.nl objectieve beschrijvingen van de landschappelijke waarden vinden, maar ook veranderingen daarin opmerken. Zo bevordert het Landschapsobservatorium bij zowel burgers als overheden het bewustzijn van de omgevingskwaliteit en landschap. Bij dit initiatief van LandschappenNL hebben zich zeven partners aangesloten: Alterra, 9

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ LANDSCHAP

samenwerking tussen LandschappenNL en het Interprovinciaal Overleg (IPO). In 2015 zijn de gezamenlijke voorbereidingen getroffen voor de themabijeenkomst over landschap die in maart 2016 wordt georganiseerd voor statenleden en ambtenaren.

Erfgoed De nieuwe Erfgoedwet – onderdeel van de Omgevingswet – is in 2015 definitief vastgesteld. De lobbyinzet van LandschappenNL is ten dele geslaagd: monumenten en hun directe landschappelijke omgeving zijn in de wet opgenomen als een te beschermen ensemble. Helaas is het niet gelukt om landschap als cultureel erfgoed à

la Schokland en Beemster te beschermen. Wel heeft de Tweede Kamer een amendement op de wet Natuurbescherming aangenomen (van D66) dat een samenhangend beleid vereist op het behoud, beheer en herstel van bijzondere provinciale natuurgebieden en landschappen, inclusief die van cultuurhistorische waarde.

Leestekens van het landschap Voor het project ‘Leestekens van het landschap’ is LandschappenNL in 2015 gestart met de interactieve ontsluiting van regionale en specifieke kennis over landschapselementen. Doel is het verbeteren van de inhoudelijke kwaliteit en het delen van deze kennis met zo veel mogelijk mensen binnen het landelijke netwerk van professionals en vrijwilligers. De bijbehorende website is in oktober 2015 gepresenteerd, waarna een actieve gebruikersgroep is samengesteld om inhoudelijk bij te dragen aan de uitbouw van het online platform. Een belangrijk doel van het project ‘Leestekens van het landschap’ is bewustwording en het vergroten van kennis over de aard, het ontstaan, de functie, de ligging en de verschillende streeknamen van landschapselementen in Nederland. Verder kan er een community of practice ontstaan door de activiteiten van alle betrokken professionals en vrijwilligers met elkaar te verbinden via de interactieve website. LandschappenNL voert het project uit in samenwerking met Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen (gefinancierd vanuit het in 2012 – bij het Prins Bernhard Cultuurfonds – ingestelde Leestekens van het Landschap Fonds).

10

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ LANDSCHAP

Kapverordening en Boswet Ecologisch en historisch waardevolle landschapselementen in het buitengebied zijn onvoldoende beschermd, zo constateerde LandschappenNL in 2015 op basis van verschillende signalen. Door het wegvallen van het Bosschap is een knelpunt ontstaan: gemeenten mogen geen aanvullende bepalingen meer stellen voor grotere beplantingen buiten de bebouwde kom. Daar geldt bij het kappen van beplanting uitsluitend de Boswet, met alleen een verplichting voor melding en herplant (eventueel zelfs op een andere locatie). Dit betekent dat waardevolle beplanting in het buitengebied legaal gekapt kan worden, om daarvoor in de plaats (elders) bijvoorbeeld een goedkoop plantsoen te realiseren.

cies om oplossingen te vinden voor dit knelpunt. Om te beginnen is een goede inventarisatie van grotere beplantingen in het buitengebied essentieel: op welke locatie zijn ze te vinden en welke ecologische en historische waarde hebben ze voor het landschap?

Alleen landschapselementen kleiner dan 10 are of laanbeplantingen van minder dan 20 bomen zijn nog te beschermen met gemeentelijke kapverordeningen. Maar veel ecologisch en historisch waardevolle landschapselementen zijn groter dan deze gestelde maat, zodat zij een reëel risico lopen te verdwijnen (bijvoorbeeld omdat boeren kansen zien voor een gunstiger hectarevergoeding). Veel gemeenten waren zich in 2015 niet bewust van de risico’s in deze nieuwe situatie, daarom initieert LandschappenNL samenspel tussen gemeenten en provin11

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ LANDSCHAP

Handhaving bleek in 2015 ook een aandachtspunt en daarnaast zorgde LandschappenNL ervoor dat een vergeten uitzondering in de concepttekst van de nieuwe wet Natuurbescherming alsnog is opgenomen: de bescherming van knotwilgen en knotpopulieren in beplantingen langs wegen en landbouwgronden.

Gemeenschappelijk landbouwbeleid

Boerenlandvogels

Groene landschapselementen kunnen vanaf 2016 in aanmerking komen als ecologisch aandachtsgebied in de uitvoering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Daar heeft LandschappenNL voor gezorgd, met dank aan een haalbaarheidsstudie naar de verbetering van registratie die samen met Alterra is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van EZ.

LandschappenNL speelt dankzij haar netwerk van vrijwilligersgroepen een belangrijke rol bij de bescherming van weidevogels binnen en buiten de kerngebieden voor weidevogels in het kader van de subsidieregeling natuur en landschap. De vrijwilligers dragen in toenemende mate bij aan de beheermonitoring van boerenlandvogels. Ze worden daarbij ondersteund door de provinciale organisaties, daarom heeft LandschappenNL in 2015 drie informatieve en inspirerende bijeenkomsten georganiseerd voor de provinciale coördinatoren Boerenlandvogels. Betrokkenheid van vrijwilligers is een randvoorwaarde voor draagvlak voor (succesvol) weidevogelbeheer, daarom heeft LandschappenNL in het verslagjaar ook besloten de website www.weidevogelbescherming.nl in 2016 te vernieuwen. De database met weidevogelgegevens van LandschappenNL speelt een centrale rol bij het uniform verzamelen van informatie over boerenlandvogels en is tevens bedoeld voor medegebruik door agrarische collectieven.

Het GLB omvatte in 2015 een eerste aanzet tot vergroening, door o.a. de toepassing van ecologische aandachtsgebieden (EA’s). Op zich kansrijk, maar boeren hebben deze EA’s vooral ingevuld met vanggewassen. Nu ook landschapselementen in aanmerking komen, nemen de mogelijkheden tot vergroening en landschappelijke kwaliteit verder toe. In de studie naar verbetering van de registratie van landschapselementen zijn verschillende opties getoond die voldoen aan de EU-voorwaarden (vanuit het GLB gesteld). Hierbij zijn ook varianten meegenomen die verder gaan dan de huidige beperkte toepassing in het GLB. Van alle bestudeerde varianten heeft landelijke basisregistratie een duidelijke voorkeur, omdat deze vorm onafhankelijk is van een beleids- of subsidieregeling. Daarmee is landelijke continuïteit en vergelijkbaarheid gewaarborgd. Bovendien zijn de toepassingen veel breder: van regelingen tot en met monitoring van het landschap, of zelfs het gebruik door private partijen. Het rapport van de haalbaarheidsstudie is begin 2016 gepubliceerd; daarin toont het Meetnet Agrarisch Cultuurlandschap van LandschappenNL ook aan dat de – nu nog ontbrekende – zeer kleine landschapselementen relatief eenvoudig te registeren zijn.

12

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ LANDSCHAP

Weidegang

Landbouw en mestbeleid

Ondanks de inspanningen van de coalitie Weidegang – waar LandschappenNL samen met zo’n zeventig andere partijen deel van uitmaakt – bleek tijdens de presentatie van een tussenrapportage in 2015 dat de weidegang tijdens het verslagjaar verder is afgenomen. Na deze teleurstellende uitkomst stelde Milieudefensie een ultimatum: medio 2016 moet er een omslag zichtbaar zijn bij melkveebedrijven waarvan het vee niet (meer) in de wei komt. LandschappenNL heeft in 2015 een inventarisatie uitgezet onder de provinciale Landschappen om de eigen bijdrage aan de weidegang in beeld te krijgen. De resultaten worden in 2016 verzameld en gecommuniceerd.

Het agrarisch natuur- en landbouwbeheer op boerenbedrijven komt mogelijk in de knel door het fosfaatrechtenstelsel dat in 2015 door het ministerie van EZ is aangekondigd. Het volgende speelt: door de afschaffing van het melkquotum is het aantal melkkoeien en daarmee ook de geproduceerde hoeveelheid mest fors toegenomen. Het met de EU afgesproken ‘fosfaatplafond’ werd in 2015 overschreden. De landbouwsector bleek niet in staat dit zelf te corrigeren. Reden voor EZ om de fosfaatproductie omlaag te brengen door invoering van een fosfaatrechtenstelsel. De invulling van dit stelsel kan nadelig uitpakken voor bedrijven die geen

13

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ LANDSCHAP

oorzaak zijn van de mesttoename, maar wel een belangrijke bijdrage leveren aan het agrarische natuur- en landschapsbeheer. Met name bij de invulling door een verplichte vermindering van het aantal koeien bij alle bedrijven worden zij ten onrechte geconfronteerd met een beperking in de bedrijfsvoering. LandschappenNL was daarom in het verslagjaar ook actief betrokken bij de zoektocht naar oplossingen voor deze problematiek, onder meer door bijdragen aan bijeenkomsten van de coalitie van groene organisaties getrokken door Natuur en Milieu en van het Centrum voor Landbouw en Milieu. Daarnaast heeft LandschappenNL in 2015 de eerste aanzet gedaan tot een eigen lange termijn visie op de landbouw van de toekomst, omdat zo’n visie in het mestbeleid van het ministerie van EZ lijkt te ontbreken.

Karakterisering Nederlands landschap In opdracht van de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed (RCE) is LandschappenNL in 2015 gestart met de uitvoering van het project ‘Karakterisering Nederlands Landschap’. De resultaten vormen straks één van de basislagen in de Landschapsatlas die nu bij de RCE in ontwikkeling is. Bovendien is de karakterisering van het landschap een goede ingang voor gebiedsinformatie; zo biedt het bijvoorbeeld overheden een cultuurhistorische context voor nieuw beleid. Uitgangspunt bij het project is de indeling van Nederland in tachtig regio’s. Over elke regio wordt een korte cultuurhistorische schets geschreven, met daarin op hoofdlijnen de ontwikkelingen van het landschap. Het zijn nadrukkelijk géén waarderingen, maar juist vlakdekkende beschrijvingen per regio. Het is de eerste keer dat op deze manier een neutrale landsdekkende beschrijving wordt geformuleerd, in lijn met de definitie die de Europese Landschap Conventie (ELC) voor landschap hanteert. De karakterisering van de regio’s loopt tot en met augustus 2016; inmiddels zijn er al circa 75 schetsen geschreven.

14

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

Landschapskwaliteit agrarisch gebied Europese en nationale subsidies voor agrarisch natuurbeheer hebben vanaf het jaar 2000 nauwelijks bijgedragen aan de landschapskwaliteit in het agrarisch gebied in Nederland. Tot deze conclusie komt een Geo-communicatiestudent die voor LandschappenNL onderzoek heeft gedaan naar de impact van subsidieregelingen. De student heeft gekeken naar de sturing van overheden, de uitvoering van het beheer en het resultaat in het landschap. Daaruit kwam naar voren dat er vrijwel geen sturing van de subsidie was op landschapsdoelen, dat boeren niet specifiek zijn gestimuleerd om landschapselementen te beheren en dat regelingen als erg complex zijn ervaren. De conclusie van het

/ LANDSCHAP

onderzoek is dat het Europees en landelijk verstrekte subsidiebudget (€77 miljoen in totaal) in de periode tussen 2000 en 2015 ontoereikend was om structureel bij te dragen aan het verbeteren van de kwaliteit van het Nederlandse landschap. Ook in het nieuwe ANLb, dat in 2016 van start is gegaan, is de effectiviteit voor landschap gering, omdat de doelen gericht zijn op biodiversiteit. Verbetering is mogelijk door meer op landschapsdoelen te sturen. LandschappenNL zal daar dan ook op inzetten bij de beleidsbeïnvloeding en lobby.

Natuur Op het natuurdossier was ook in 2015 sprake van een grote variatie aan dossier: groot een klein, nieuw en doorlopend. Het meest in het oog springend waren de ontwikkelingen rond de nieuwe wet Natuurbescherming en de Natuurvisie, discussies over aanpassingen van het subsidiestelsel SNL en de dynamiek met betrekking tot de opbouw van het stelsel agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Bij alle dossiers bekijken we – samen met strategische partners – op welke thema’s lobby, overleg of andere proactieve inzet nodig is.

> SUBSIDIESTELSEL NATUUR EN LANDSCHAP > AGRARISCH NATUUR- EN LANDSCHAPSBEHEER > NATURA2000 > WET NATUURBESCHERMING > MONITORING EN NATUURGEGEVENS > NATIONALE PARKEN > KENNISUITWISSELING NATUURBEHEER > TIJDELIJKE NATUUR > BIOMASSA > FAUNABEHEER > WATER EN NATUUR > CERTIFICERING > PACHT EN GLG > GRONDAANKOOP

15

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) Via de SNL-overlegstructuur heeft LandschappenNL in 2015 bijgedragen aan de herstructurering van de Index Subsidieregeling Natuur en Landschap, inclusief de evaluatie van de standaardkostprijzen die gehanteerd worden bij het opstellen van de vergoedingen voor beheerpakketten. Dit systeem staat immers aan de basis van de subsidietarieven voor het beheer van natuurgebieden en landschapselementen Vanuit de wens om bepaalde kosten inzichtelijker te maken en sterker toe te rekenen naar reële kosten, zijn in de zomer van 2015 drie verdiepende deelonderzoeken uitgevoerd. Het IKL, de provinciale organisatie Landschapsbeheer in Limburg, voerde het onderdeel ‘technisch-ecologische evaluatie beheer landschapselementen’ uit, waarbij onder meer de kostprijsopbouw van diverse beheerpakketten onder de loep is genomen. De uitkomsten van de evaluatie dragen bij aan steviger onderbouwingen voor de verschillende facetten van de standaardkostprijzen, waardoor tarieven in een nadere uitwerking mogelijk worden bijgesteld. Alle adviezen worden in de loop van 2016 beoordeeld op haalbaarheid en urgentie. Voor gecertificeerde beheerders wordt toegewerkt naar een lumpsum-subsidie met zo weinig 16

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

mogelijk controle en administratieve lasten en met veel eigen verantwoordelijkheid. LandschappenNL ondersteunt het streven om daarbij het subsidieproces nog verder te stroomlijnen en te vereenvoudigen, en daarom niet te veel te wijzigen nadat de subsidiebeschikking is afgegeven is voor het beheer van het vastgestelde natuurareaal inclusief de verwachte toename daarvan. Mede op aandringen van LandschappenNL wordt het wel mogelijk in de nieuwe procedure om in overleg met de provincie bij grotere areaalwijzigingen nieuwe afspraken te maken over financiering van het beheer. Daarnaast hebben de gezamenlijke terreinbeheerders met succes gepleit om bij het uitkeren van natuurbeheersubsidie indexering toe te passen conform de tarieven van beheertypen. Eerder bleek een verschil in opvatting tussen de provincies en beheerders over de indexering van verschillende toeslagen (o.a. voor recreatie, varen, schapen en monitoring). Deze overeenstemming is van belang, want onder het Natuurpact is afgesproken dat de natuurbeheersubsidie 75% van de standaardkostprijs van de beheertypen bedraagt en dat de uitgekeerde bedragen worden geïndexeerd.

/ NATUUR

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer LandschappenNL heeft in 2015 bijgedragen aan de startnotitie van het Kennisnetwerk ANLB, inclusief het overzicht van projecten, nieuwe ontwikkelingen, lacunes in kennis en knelpunten in de toepassing van deze kennis door boeren. Bovendien heeft LandschappenNL zich opgeworpen als trekker van het dossier Agrarisch natuur- en landschapsbeheer binnen de Groene 11. De bedoeling is om in 2016 een gezamenlijk lobbyplan voor het ANLB te realiseren om de effectiviteit van het beheer door boeren te vergroten, evenals vergroting van het draagvlak ervoor. LandschappenNL is in 2015 intern gestart met het opstellen van een eigen visie op het ANLB.

schappenNL is vanwege haar rol bij de coördinatie van beheermonitoring rond weidevogels met behulp van vrijwilligers in veel provincies nauw

Betrokkenheid van provinciale organisaties en vrijwilligersgroepen bij de gebiedsprocessen bij het opstellen van provinciale natuurbeheerplannen en collectieve gebiedsplannen voor agrarisch natuur- en landschappen was onderwerp van gesprek tijdens twee interne themamiddagen bij de LandschappenNL. De betrokkenheid bleek te variëren van niet of beperkt betrokken tot nauw betrokken. Eind 2015 hebben alle agrarische collectieven de beschikking van de provincies gekregen, zodat zij in 2016 van start kunnen met de uitvoering van collectieve gebiedsplannen. Land17

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ NATUUR

betrokken bij de voorbereiding van de beheermonitoring. De database Boerenlandvogels speelt hierbij een belangrijke rol.

Natura2000 Binnen een coalitie van natuurorganisaties heeft LandschappenNL in 2015 de verrichtingen gevolgd rondom de Europese “fitness check” van de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). Hoewel de Europese Commissie aangaf dat het wijzigen van de richtlijn niet aan de orde is, rezen er twijfels over de opstelling van de Nederlandse overheid als EU-voorzitter in 2016, gezien haar inzet op meer flexibiliteit en minder regels. LandschappenNL droeg daarom in 2015 de waarde van (Europese) natuurbescherming proactief uit, met als centrale boodschap dat Europese richtlijnen goed uitpakken voor de natuur. Op diverse gelegenheden hebben wij onze standpunten toegelicht. Bovendien konden bezoekers op de website van LandschappenNL de button ‘Stem voor natuur’ aanklikken. Deze campagne is door de coalitie van natuurorganisaties in gang gezet met het oog op de publieke internetconsultatie van de Europese Commissie. Later werd de historisch grote respons op deze online publieksconsultatie meermalen genoemd als sterk bewijs van het grote draagvlak voor Natuurrichtlijnen onder Europese burgers. Ook veel lidstaten uitten hun steun voor het behoud van de VHR en verbetering van de uitvoering. Voor LandschappenNL en andere natuurorganisaties reden om de Nederlandse regering op te 18

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

roepen zich duidelijk uit te spreken vóór behoud van de VHR en bovendien een constructieve dialoog aan te gaan om de uitvoering op een hoger niveau te tillen. Aandacht voor PAS Een ander aandachtspunt rondom de Natura2000 gebieden was in 2015 de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). De PAS moet bijdragen aan de dalende stikstofdepositie in Natura2000-gebieden en bovendien leiden tot natuurherstel, zodat er vergunningsruimte komt voor economische activiteiten. LandschappenNL en andere natuurorganisaties waren niet gerust op de uitvoering en spraken de volgende zorgen uit richting Tweede Kamer:

/ NATUUR

• Agrariërs en industrie kwamen meteen na invoering van de PAS met een groot aantal meldingen en vergunningaanvragen. Het gevolg: extra stikstofdepositie, terwijl er nog nauwelijks brongerichte maatregelen zijn genomen. • Door onduidelijkheid over technisch-organisatorische en juridische aspecten komen de benodigde herstelmaatregelen in Natura2000 gebieden nog niet goed van de grond. • Financiering van de uitvoeringskosten is onvoldoende geborgd. Doordat het IPO/BIJ12 deze zorgen onderschrijven, heeft dat in 2015 geleid tot serieuze aandacht voor bovengenoemde punten.

Wet Natuur bescherming

Monitoring en natuurgegevens

In de aanloop naar de nieuwe wet Natuurbescherming in 2015 heeft LandschappenNL zich – samen met een coalitie van natuur- en dierenorganisaties – sterk gemaakt om de bescherming van landschappen te verankeren in de wet. Dat is dankzij een motie van D66 gelukt, maar pijnpunten zijn er ook, zoals het intact blijven de wildlijst en het verdwijnen van de wettelijke bescherming van natuurmonumenten. Verder bevat de nieuwe wet veel elementen uit de nota Mooi Nederland, die voor een groot deel is gebaseerd op de ideeën van natuurorganisaties. LandschappenNL zorgde er bovendien voor dat een vergeten uitzondering in de concepttekst van de nieuwe wet Natuurbescherming alsnog is opgenomen: de bescherming van knotwilgen en populieren in beplantingen langs wegen en landbouwgronden.

19

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

De landelijke terreinbeherende organisaties hebben samen met particuliere gegevensbeherende organisaties in 2015 een gezamenlijke visie opgesteld om de SNL-monitoring en het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) beter op elkaar te laten aansluiten. Insteek is het vrijwilligersnetwerk te versterken en de kennis te verbeteren, zodat de uitvoering van de natuurmonitoring kosteneffectiever gebeurt en de natuurbetrokkenheid van de burgers omhoog gaat. Vooral het gezamenlijk werven, aansturen en opleiden van vrijwilligers is kansrijk, zodat er een vitaal en deskundig netwerk ontstaat. Om protocollen te ontwikkelen voor de SNL-monitoring hebben de LandschappenNL en andere beheerders diverse sessies doorlopen met BIJ12. De provinciale Landschappen kregen in 2015 toegang tot de Natuurdatabank Flora en Fauna. Het gebruik en de exploitatie werden eind 2014 geregeld in een samenwerkingsovereenkomst met BIJ12, waarna in het verslagjaar individuele gebruikersovereenkomsten zijn getekend. Verder heeft LandschappenNL op verzoek van BIJ12 bijgedragen aan het opzetten van een systematiek voor de Voortgangsrapportage Natuur. Om de voortgang van het Natuurpact goed te kunnen volgen, is een namelijk een gestructureerde

/ NATUUR

levering van kwantitatieve gegevens nodig over het beheerde natuurareaal. Van meerdere Landschappen hebben GIS-specialisten meegewerkt aan de zogenoemde ketentest en er is een leveringsprotocol opgesteld voor de uitwisseling van digitale gegevens tussen provincies en Landschappen.

Nationale Parken

Kennisuitwisseling natuurbeheer

LandschappenNL heeft in 2015 samen met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer een ‘Handelingskader Nationale Parken 21e eeuw’ (NP21) opgesteld. Dit is één van de concrete bijdragen die de terreinbeherende organisaties leveren aan de uitrol van het Programma Nationale Parken. Het ontwikkelen van een ‘nieuwe stijl’ voor het beheer van deze parken kwam op gang nadat het vorige kabinet de Nationale Parken afstootte als rijkstaak, terwijl de provincies geen geld meekregen om het beheer hiervan over te nemen. Het nieuwe handboek NP21 biedt handvatten voor kennis en ondersteuning bij de rol en opstelling van terreinbeherende organisaties in de Nationale Parken. Ook dient het als leidraad voor belangenbehartiging en samenwerking.

LandschappenNL speelt een centrale rol in het faciliteren van kennis- en informatie-uitwisseling, zowel tussen de Landschappen onderling als met andere organisaties. Onder regie van de Vereniging van bos- en natuurterreineigenaren (VBNE) draagt LandschappenNL bovendien bij aan de kennisagenda, kennisbijeenkomsten, het opzetten van een fonds voor kennisdeling

20

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ NATUUR

en – in 2015 – ook aan het ontwikkelen van een actieplan voor verdere kennissamenwerking in de toekomst. Het eerste initiatief hiervoor was (in het verslagjaar) een symposium over beheerevaluatie, naast de al geplande themabijeenkomsten voor provinciale Landschappen en Landschapsbeheerorganisaties (o.a. over biomassa).

Tijdelijke natuur

Biomassa

Faunabeheer

De Green Deal ‘Tijdelijke Natuur’ eindigde begin 2015, maar in het najaar is de stichting Tijdelijke Natuur Nederland opgericht om nieuwe initiatieven te ondersteunen en potentiële deelnemers (grondeigenaren, overheden) te blijven informeren en enthousiasmeren. LandschappenNL, die afgelopen jaren al actief participeerde in de Green Deal, is hierbij opnieuw betrokken. Nadat de nieuwe wet Natuurbescherming is geïmplementeerd (2016/2017), maakt de stichting via de bestaande website ook een nieuwe Gedragscode Tijdelijke Natuur bekend. De voortzetting is mede mogelijk dankzij de steun van het ministerie van EZ, onder meer door personele inzet van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Als lid van de VBNE-werkgroep Groene Grondstoffen heeft LandschappenNL in 2015 bijgedragen aan de eerste aanzet voor een visie op de rol van groene grondstoffen in het energievraagstuk. De zienswijzen van de organisatie op mogelijke bijdragen van biomassa uit natuur en landschap is bovendien ingebracht tijdens stakeholdersbijeenkomsten van de Nederlandse Bos- en Houtsector. Verder organiseerde LandschappenNL in oktober voor het eigen samenwerkingsverband een bijeenkomst om in kaart te brengen hoe biomassa het natuur- en landschapsbeheer kan versterken. De nadruk lag op uitwisseling van praktijk en marktexploitatie, de nieuwste ontwikkelingen en de mogelijkheden tot samenwerking. Vooropgesteld is dat de productie van biomassa niet mag leiden tot vermindering van natuur- en landschapswaarden, maar de conclusie was dat – mits goed opzet en uitgevoerd – er goede kansen liggen om biomassa te benutten. Zeker als dat met de juiste partners gebeurt. Daarom was het mooi dat externe organisaties in 2015 alvast een grote bereidheid tot samenwerking toonden.

De nieuwe wet Natuurbescherming en de nieuwe provinciale verordeningen bieden een kans om bij de Faunabeheereenheden diverse organisaties te betrekken die alternatieven zien voor afschot. In 2015 heeft LandschappenNL zich – samen met de Dierenbescherming, Zoogdierenbescherming, Vereniging Het Reewild en andere terreinbeherende organisaties – in het bijzonder gebogen over het ontwikkelen van een (concept)visie op het beheer van reeën. Wat betreft de aanpak van de ganzenoverlast volgen provincies allemaal hun eigen lijn (sinds het uiteenvallen van het G7-Ganzenakkoord); hetgeen nogal wat verschillen oplevert. Deze ontwikkelingen zijn besproken in het reguliere overleg.

21

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ NATUUR

Water en natuur Het natuurbeheer in Nederland is gebaat bij een goede waterhuishouding en waterkwaliteit, daarom houdt LandschappenNL beleidsmatig diverse waterthema’s in de gaten. In 2015 speelden de volgende zaken: • LandschappenNL heeft standaardinformatie opgesteld over veel voorkomende waterthema’s, zodat de regionale Landschappen – indien nodig – konden reageren op de wateren omgevingsplannen voor 2016-2021 die de waterschappen en provincies in 2015 ter inzage gaven.

waterbedrijven (vertegenwoordigd door VEWIN). Aandachtspunt: het combineren van waterwinning en natuur zónder dat dit schade oplevert voor natuur die afhankelijk is van grondwater. Hiervoor zijn nog geen goed werkende oplossingen gevonden, maar ecosysteemdiensten kunnen als grondslag dienen voor een bijdrage van de waterwinsector aan het robuust maken van natuurgebieden.

• De watersysteemheffing voor gebieden met een natuurbestemming is lager dan bijvoorbeeld landbouwgebieden, maar soms worden natuurterreinen onterecht onder de verkeerde categorie geschaard. De verdere afwikkeling van bezwaarschriften en proefprocedures tegen te hoge heffingen speelde in 2015, waarvoor LandschappenNL regelmatig informatie heeft uitgewisseld met de regionale Landschappen.

• De Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers – waar LandschappenNL deel van uitmaakt – besloot in 2015 door te gaan met haar activiteiten. In aansluiting op het Deltaprogramma bepleit de coalitie grote ‘systeemtransities’, zoals de alternatieve aanpak van veiligheid en natuur langs grote rivieren. Nieuw is het aansluitende initiatief Coalitie Natuurlijke Rivieren, bedoeld om informatie uit te wisselen over riviernatuurthema’s en gezamenlijke standpunten te formuleren over onder meer dijkversterking, rivierinrichting en het beheer van riviernatuur.

• Ter voorbereiding op de Groene Tafel Natuur & Drinkwater (begin 2016) heeft LandschappenNL samen met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer overlegd met de drink-

• Om de Natuurambitie Grote Wateren concreet uit te werken, heeft het ministerie van EZ onder andere LandschappenNL in 2015 betrokken bij een grote Europese

22

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ NATUUR

LIFE-aanvraag (10 miljoen euro) in de categorie Integrated Projects Nature. Een aantal provinciale Landschappen heeft voorstellen ingediend, waarbij de nadruk ligt op meer biodiversiteit en de integratie van beleidsvelden, economie en veiligheid (meekoppelen). Na goedkeuring door de Europese Commissie werkt het ministerie in 2016 voorstellen uit in een definitieve aanvraag.

Certificering

Pacht en GLB

Grondaankoop

Bijna de helft van de provinciale Landschappen is in 2015 door de Stichting Certificering geauditeerd voor natuurbeheer. LandschappenNL heeft bijgedragen aan de voorbereidingen en was aanwezig bij de eerste audit (Drentse Landschap) om op basis van deze ervaringen de collega’s in andere provincies verder klaar te stomen. Bij de audits wordt de naleving van het kwaliteitshandboek gecheckt. In de loop van 2015 hebben de laatste provinciale Landschappen vanuit de IPO-vergoeding een bijdrage ontvangen voor de ontwikkeling van dit kwaliteitshandboek. Ze kunnen daarbij onderdelen van het modelhandboek van LandschappenNL als basis gebruiken.

De betalingsrechten van het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) waren een actueel thema in 2015. Bepaalde natuurbeheertypen kunnen namelijk meetellen voor de inkomenssteun aan agrariërs die via pacht en graasdieren gebruikmaken van natuurgrond of subsidiabele landbouwgrond. Ook terreinbeheerders kunnen een beroep doen op betalingsrechten als zij aan bepaalde criteria van ‘actieve agrariër’ voldoen. Een kans voor beheer en natuurkwaliteit, maar wel met risico’s en onduidelijkheden, daarom heeft LandschappenNL de provinciale Landschappen voorzien van een visie en een handreiking over deze kwestie.

De Europese Commissie heeft in september 2015 uitspraak gedaan over een klacht van de Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VGG) n.a.v. de subsidieregeling voor natuurbeschermingsorganisaties die per 2011 van kracht is voor de aankoop van gronden voor realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur. Deze maatregel – die in de plaats kwam van de zogenoemde PNB-regeling – was ten onrechte niet van tevoren aangemeld bij de Europese Commissie, maar is nu alsnog goedgekeurd. LandschappenNL ziet de verdere afwikkeling van deze uitspraak met vertrouwen tegemoet, maar verwacht dat het dossier in 2016 nog wel aandacht zal vragen van de landelijke werkorganisatie.

23

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ NATUUR

Betrokken > NATUURWERKDAG Meer dan ooit vertalen burgers hun betrokkenheid bij natuur en landschap in het nemen van (mede)verantwoordelijkheid voor het groen dichtbij huis. Een plantsoen in de straat, een hoogstamboomgaard in de buurt of een terrein met fraaie landschapselementen in de nabije omgeving: mede dankzij vrijwillige inzet in het naaste buitengebied blijft Nederland groen. De provinciale Landschappen en Landschapsbeheerorganisaties kunnen niet zonder deze waardevolle vrijwilligers, daarom blijven wij ons hard maken voor structurele middelen om deze groep burgers te faciliteren met kennis, kunde en materialen.

24

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

> GROEN EN DOEN > JAAR VAN DE GROENE VRIJWILLIGER > BEHEERMONITORING WEIDEVOGELS

Natuurwerkdag Samen buiten aan de slag, daar draait het om bij de jaarlijkse Natuurwerkdag. LandschappenNL heeft in 2015 voor het eerst de landelijke coördinatie verzorgd en kon daarbij een aantal eerder geformuleerde ambities en wensen waarmaken. Zo zijn de website (zowel database

25

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

als vormgeving) en het beeldmateriaal van de campagne vernieuwd en is de communicatie anders ingericht, met als belangrijkste doel: het bereiken van een breder publiek. Om dat voor elkaar te krijgen, is ingezet op online bannering, spots op Skyradio en free publicity in o.a. Metro

/ BETROKKEN

en de Telegraaf. Het aantal werklocaties is in 2015 uitgebreid van 483 naar 524 en in totaal deden 14.345 enthousiaste deelnemers mee! Nieuw in 2015 was ook de samenwerking met De Friesland Zorgverzekeraar rondom de Natuurwerkdag. Deze organisatie stimuleert verzekerden met de collectieve polis Groen&Fit om buiten te bewegen en daar past deelname aan de Natuurwerkdag uitstekend bij. Het samenspel met landelijke partners is een belangrijke voorwaarde voor een breed gedragen Natuurwerkdag, daarom zijn we blij met deze inzet van De Friesland. Ook de relatie met Scouting Nederland is in 2015 verstevigd. Een aantal provincies hadden de ambitie om meer jeugd te betrekken bij de Natuurwerkdag. Dat is geslaagd, getuige een mooi item bij het Jeugdjournaal over de inzet van een scoutinggroep uit Utrecht tijdens de Natuurwerkdag.

Groen en Doen Het project Groen en Doen van de landelijke groene vrijwilligersorganisaties – waaraan ook de provinciale organisaties actief hebben meegewerkt – heeft een substantiële impuls gegeven aan het vrijwilligerswerk in natuur en landschap, zo bleek in 2015 uit de resultaten: • Meer dan 330 extra activiteiten voor het opleiden en begeleiden van mensen die actief zijn in het natuur- en landschaps beheer (cursussen, excursies, themabijeenkomsten en instructiedagen)! • Deelname van ruim 6.000 enthousiaste mensen! • Zeker 250.000 mensen waren dankzij VARA’s Vroege Vogels op de hoogte van Groen en Doen activiteiten! • Nog eens 10.000 geïnteresseerden hebben via internetfilmpjes van de stichting VeldOnderzoek Fora en Fauna (VOFF) hun kennis vergroot over (het beheer van) natuur en landschap!

schappenNL was hierbij voor het ministerie het aanspreekpunt. Het inhoudelijke eindrapport is in november 2015 opgeleverd; de laatste financiële stukken volgen uiterlijk april 2016, waarna het ministerie in de loop van 2016 de definitieve beschikking zal vaststellen.

Het ministerie van EZ heeft in 2015 teruggeblikt op de resultaten van het project Groen en Doen, dat in de jaren 2013, 2014 en 2015 is uitgevoerd door De12Landschappen, het Instituut voor Natuureducatie, Landschapsbeheer Nederland, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Vereniging Onderzoek Flora en Fauna. Land26

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ BETROKKEN

Jaar van de Groene Vrijwilliger

Beheermonitoring Weidevogels

Zonder de vele vrijwilligers – en een professionele organisatie die hen ondersteunt – is het onmogelijk om ons landschap kwalitatief in stand te houden. Om deze boodschap nog eens te benadrukken, werd 2015 door LandschappenNL uitgeroepen tot het Jaar van de Groene Vrijwilliger. Centraal stond de actiewebsite www.jaarvandegroenevrijwilliger.nl, vol met relevante nieuwsberichten, vacatures en blogs van groene vrijwilligers. Bovendien is bij landelijke activiteiten als het NK ‘Maaien met de zeis’ en de Natuurwerkdag extra aandacht besteed aan het profileren van groen vrijwilligerswerk bij onze organisaties, om mensen te enthousiasmeren. Een speciaal campagnelogo en een roll-up banner trokken de aandacht; bovendien vestigde LandschappenNL via Twitter extra aandacht op de actiewebsite. Ook de provinciale organisaties gebruikten de hashtag #groenevrijwilliger en gaven volop aandacht aan de campagne via website, donateursmagazine, nieuwsbrieven, evenementen en bijeenkomsten. Met de aandacht voor dit ‘Jaar’ in het RTL-programma ‘Koffietijd’ werd ook landelijk een grote groep mensen bereikt.

27

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

In opdracht van de Stichting Collectief Agrarisch Natuurbeheer (SCAN) heeft LandschappenNL in 2015 samen met SOVON Vogelonderzoek Nederland de docentencursus Beheermonitoring Weidevogels ontwikkeld. In het verslagjaar zijn 21 docenten opgeleid die op basis van het cursusmateriaal vanaf het voorjaar 2016 vrijwil-

/ BETROKKEN

ligers gaan opleiden tot deskundige tellers. Om de betrokkenheid bij de beheermonitoring verder te verhogen, wordt in 2016 een terugkomdag georganiseerd. Bovendien heeft de SCAN akkoord gegeven om de docentencursus ook dit jaar weer in te zetten voor het opleiden van nog meer nieuwe docenten.

Samen > NATIONALE POSTCODE LOTERIJ Het behoud en beheer van natuur en landschap wordt mede mogelijk gemaakt door steun van waardevolle partners. We doen het samen! Van lokale stichtingen en bedrijven tot grote landelijke partijen: zij dragen allemaal bij aan een gezonde groene omgeving, omdat ze zien dat investeren in een duurzame toekomst winst is voor iedereen. Op onze beurt dragen wij als LandschappenNL bij aan kennisuitwisseling tussen de provinciale organisaties, behartigen we hun belangen en faciliteren wij activiteiten waarmee we de positie van natuur en landschap op provinciaal niveau versterken. Hetzelfde doen we op landelijk niveau samen met andere terreinbeheerders, sponsors en overheden.

28

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

> LEKKER LANDSCHAP > NATUUR IN BEELD EN GELUID > ZEEUWSE DROOM VERPLAATST > GROENZOEKER > LANDSCHAPSSYMPOSIUM

Nationale Postcode Loterij De grootste goededoelenloterij van Nederland – de Postcode Loterij – heeft tijdens haar vijfjaarlijkse evaluatie in 2015 kenbaar gemaakt dat zij LandschappenNL ook de komende vijf jaar blijft ondersteunen. Vanzelfsprekend waardeert LandschappenNL deze steun enorm, want daardoor kunnen de provinciale Landschappen en Landschapsbeheerorganisaties extra investeren in het beschermen van natuur en landschap en het betrekken van mensen bij hun groene leefomgeving. LandschappenNL is blij met de financiële steun – die dankzij maar liefst 2,7 miljoen deelnemers mogelijk wordt gemaakt – maar ook met het platform dat de Postcode Loterij biedt om Nederland te laten kennismaken met het werk van de goede doelen. Via alle mogelijke mediakanalen laat de loterij zien waar de deelnemende organisaties het extra geld aan besteden. Vanzelfsprekend zetten LandschappenNL en de provinciale Landschappen en Landschapsbeheerorganisaties ook hun eigen communicatiemiddelen in om het effect van de samenwerking met de Postcode Loterij onder de aandacht van het natuur- en landschapminnende publiek te brengen.

29

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ SAMEN

Lekker landschap Maar liefst 40 foodwalks – 25 wandelroutes en 15 fietstochten – zijn in 2015 georganiseerd onder de vlag van het project Lekker Landschap dat we samen met de Stichting wAarde uitvoeren. Dat is een succesvolle (bijna) verdubbeling van het voorgaande seizoen. Het is mede met dank aan bewonersgroepen en andere organisaties dat Lekker Landschap zo’n vlucht heeft genomen. Van de stichting Wrâldfrucht in Friesland en stichting Ondernemend Bloesemlint in Limburg tot diverse gemeenten en terreinbeheerders: de Landschapsbeheerorganisaties ontmoetten

30

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

overal samenwerkingszin, waardoor het bovendien mogelijk werd om de fooldwalkroutes langs bijvoorbeeld (ecologische) boerderijen, natuurboeren en landgoederen te laten lopen. In combinatie met de wandelingen en fietstochten – of los daarvan – hebben de provinciale organisaties in 2015 ook 48 foodwalk evenementen georganiseerd, waarbij een gids uitleg gaf over de route, het landschap en aanwezige eetbare vruchten en planten. In veel gevallen betrof het echte wildplukexcursies, geleid door

/ SAMEN

experts. Wegens de maatschappelijke discussie over de ecologische impact van het populaire wildplukken is in 2015 ook het Wildplukkersgilde opgericht, bedoeld om het wildplukken beter te sturen en er een inhoudelijke lading aan te geven. Het feit dat wildplukken in de media veel aandacht kreeg, laat zien dat de betrokkenheid bij de eigen groene omgeving volop leeft in de samenleving. Het project is mogelijk gemaakt dankzij de Postcode Loterij.

31

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

Natuur in beeld en geluid

Zeeuwse Droom verplaatst

Filmers van de Stichting Natuurbeelden konden ook in 2015 weer terecht in de natuurgebieden van de provinciale Landschappen om beeldmateriaal te verzamelen. LandschappenNL vormt samen met tien andere natuurorganisaties deze stichting, die samen met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid een unieke collectie bewegende beelden aanlegt van de natuur in Nederland met steun van de Postcode Loterij. In 2015 leverde LandschappenNL ook een redactielid, die samen met een team duizenden bijzondere natuurshots selecteert. De collectie – die bestaat uit historische filmpjes en nieuwe clips van professionele filmers – geeft een overzicht van de grote variatie aan landschappen, planten en dieren. Het beeldmateriaal wordt ongemonteerd bewaard, zodat natuurorganisaties, onderwijs en mediaprofessionals de ‘ruwe’ filmshots naar eigen inzicht kunnen verwerken.

Een grote verandering voor het Postcode Loterij-Droomproject Kustlaboratorium van het Zeeuwse Landschap: in 2015 is besloten de locatie te verplaatsen van Burghsluis naar Sluis in West-Zeeuws-Vlaanderen, waar ook het project Waterdunen wordt gerealiseerd. Waterdunen draait om kustversterking in combinatie met een investering in de kwaliteit van natuur en landschap, plus ruimte voor recreatie. Het Kustlaboratorium sluit daar goed bij aan, door de toevoeging van verantwoord ondernemen met aquacultuur in een landschappelijke setting met recreatieve beleving. Het eerste deel van het Kustlaboratorium wordt in 2016 opgeleverd; Waterdunen als geheel is naar verwachting medio 2017 klaar.

/ SAMEN

Groenzoeker

Landschapssymposium

Om burgers te stimuleren wat vaker te bewegen in de natuur, is in het voorjaar van 2015 de Beter in het Groen-zoeker gelanceerd. Op dit online platform zijn beweeg- en zorginitiatieven eenvoudig vindbaar voor gebruikers en zorgverleners. De website komt als concreet product voort uit de Greendeal Beter in het Groen, op

32

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

initiatief van Mediquest in samenwerking met o.a. De Friesland Zorgverzekeraar, Landal en de ministeries EZ en VWS. LandschappenNL heeft meegedacht in het ontwikkelproces, meegewerkt aan de lancering van het platform en bijgedragen aan communicatie over de mogelijkheden van de zoeker.

/ SAMEN

Door de samenvoeging van Landschapsbeheer Nederland en De12Landschappen in LandschappenNL heeft het jaarlijkse landschapsbeheersymposium – ‘Het landschap ben je zelf’ – per 2015 een iets andere insteek. In de nieuwe setting ligt de nadruk meer op landschapgerelateerde ontwikkelingen voor een landelijke doelgroep. Het symposium blijft een ontmoetingsplek voor het netwerk dat zich richt op landschap binnen een brede context. Thema in 2015 was de vraag: Is het landschap vogelvrij? Centraal stond het bieden van inzicht in de gevolgen van het ontbreken van wettelijke bescherming voor het landschap. In het kader daarvan overhandigde Rijksadviseur Landschap en Water Eric Luiten een kaart met de ‘Landschappelijke constitutie van Nederland’ aan directeur Hank Bartelink van LandschappenNL. Conclusie aan het eind van de bijeenkomst was dan ook dat landelijk beleid en betrokkenheid van bewoners voorwaardelijk is voor een kwalitatief hoogwaardig landschap.

Organisatie De samensmelting van De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland is een feit: in 2015 is de nieuwe stichting LandschappenNL opgericht. Al vanaf 2013 is toegewerkt naar het verenigen van de beide werkorganisaties en na de gezamenlijke huisvesting in 2014 kreeg de samenwerking in 2015 zowel officieel als praktisch gestalte. In het verslagjaar is toegewerkt naar een bestuurlijke constellatie, zodat beide stichtingen per 1 januari 2016 vrijwel alle activiteiten en personeel konden overdragen aan LandschappenNL.

33

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

> WENDBARE WERKORGANISATIE > STRUCTUUR 2015 > PERSONEEL EN ORGANISATIE > ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN > ZIEKTEVERZUIM > RISICOMANAGEMENT > CBF-KEUR EN ANBI

Wendbare werkorganisatie

Structuur 2015

Personeel en organisatie

Formeel bestonden De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland nog, maar in 2015 heeft de werkorganisatie zoveel mogelijk als één geheel geopereerd. Alleen de financiële verantwoording is gescheiden in dit jaarverslag. Als samenwerkingsverband heeft LandschappenNL een verbindende rol. Alle werkzaamheden die daaruit voortvloeien, worden opgepakt door de nieuw samengestelde, zeer wendbare werkorganisatie. De belangrijkste aandachtsvelden zijn: beleidsbeïnvloeding, beleidscommunicatie en relatiebeheer. Alle inhoudelijke thema’s die het provinciale niveau overstijgen worden ingebracht in landelijke overlegstructuren. Verder oefent de werkorganisatie zoveel mogelijk invloed uit bij het publieke debat, politieke bijeenkomsten en werkbezoeken.

Als samenwerkingsverband van de twaalf provinciale Landschappen is De12Landschappen een stichting (Stichting Unie Van Provinciale Landschappen) met een bestuur, een directie en het directeuren-rentmeestersoverleg (DRO). Het bestuur bestaat uit vertegenwoordigers uit de besturen of Raden van Toezicht van alle twaalf Landschappen (bij voorkeur de voorzitter).

De werkorganisatie van LandschappenNL is gehuisvest in De Bilt, telt dertien medewerkers en wordt aangestuurd door een directeur. Daarnaast zijn er nog vier projectmedewerkers in dienst die projectactiviteiten en extra werkzaamheden voor hun rekening nemen. Per december 2015 omvatte de formatie 13,4 fte, inclusief de projectmedewerkers. De verhouding m/v in deze groep is gelijkwaardig; de leeftijden variëren van eind twintig tot in de zestig (gemiddeld circa 47,5 jaar).

34

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

Landschapsbeheer Nederland heeft een vergelijkbare structuur, met een bestuur, directie en het directeurenberaad (DirB). Het bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van de vier landsdelen en heeft een externe voorzitter. De directeur van LandschappenNL is als leidinggevende verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van het beleid van de samengevoegde werkorganisatie. Zijn taken en bevoegdheden zijn vastgelegd in het directiestatuut en hij legde in 2015 verantwoording af aan beide besturen en de directeuren.

/ ORGANISATIE

Informatie over functioneren, salarisinschaling en andere personeelsinformatie is terug te vinden in eerdere jaarverslagen.

Arbeidsomstandigheden Om de arbeidsomstandigheden te optimaliseren, waren in 2014 al meerdere bouwkundige maatregelen uitgevoerd. In 2015 zijn de laatste zaken geregeld.

Ziekteverzuim Conform de cao is aan het begin van het jaar aan alle medewerkers een Periodiek Medisch Onderzoek aangeboden. Vrijwel alle medewerkers hebben hier aan deelgenomen.

Het ziekteverzuim is in 2015 nog apart voor beide stichtingen geregistreerd. Voor De12Landschappen geldt dat het verzuim verder is gedaald. Dit komt vooral door een verlaging van het langdurig verzuim. Landschapsbeheer Nederland kreeg daarentegen juist te maken met langdurig verzuim. Bij een klein team zorgt dit direct voor een piek in het ziekteverzuimpercentage. De verwachting is dat het verzuim nu stabiliseert. De cijfers zijn ontleend aan de verzuimstatistieken van onze verzuimverzekeraar: 2015 2014 2013

35

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ ORGANISATIE

D12L LBN 0.91 8.05 3.05 2.23 10.82 0

Risicomanagement LandschappenNL is zich bewust van de financiële en juridische risico’s die met haar activiteiten gepaard gaan. Met risicomanagement zetten wij ons ervoor in om deze risico’s systematisch te bewaken, te beperken en te beheersen. Beleid LandschappenNL deelt op het landelijke speelveld met verschillende partijen gemeenschappelijke belangen, zoals het behoud van waardevolle natuur en cultureel erfgoed en het tegengaan van de verrommeling van het landschap. Soms is er ook sprake van tegengestelde belangen, bijvoorbeeld in contact met particuliere grondeigenaren of agrarisch ondernemers. LandschappenNL kiest in die gevallen in beginsel voor een constructieve opstelling, want niemand is gebaat bij een regelrechte confrontatie. Vanzelfsprekend stellen wij waar nodig wel onze grenzen, om daarbij (nogmaals) te benadrukken waar LandschappenNL voor staat. Financieel en juridisch De belangrijkste bron van inkomsten voor onze koepelorganisatie is de bijdrage van de provinciale organisaties. Het jaarlijks direct rendement van de spaarrekeningen wordt gebruikt voor een bijdrage aan de jaarlijkse exploitatiekosten. Voor het uitvoeren van ons werk zijn ook ad hoc

36

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

bijdragen van fondsen en projectgelden noodzakelijk. Als stichting houden we grip op de uitgaven door een planning- en controlcyclus die ervoor zorgt dat middelen worden toegekend op basis van goedgekeurde werkplannen. Dit systeem volgt bovendien gedurende het hele jaar de uitvoering van activiteiten en de besteding van middelen. Voor de provinciale organisaties zet onze stichting zich actief in om nieuwe verdienmodellen te identificeren en alternatieve inkomstenbronnen te onderzoeken. Verzekeringen LandschappenNL bezit geen grond of onroerend goed; de materiële bezittingen bestaan uitsluitend uit de inventaris van het kantoorpand en die is verzekerd tegen brand en diefstal, inclusief eventuele gevolgschade. De personeelsleden zijn bovendien verzekerd voor ongevallen en voor de bestuursleden is een aansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Voorkomen van fraude Functiescheiding, inkoopprocedures en een regeling voor mandatering – allemaal vastgelegd in het directiestatuut – zijn bedoeld om fraude te voorkomen.

/ ORGANISATIE

Automatisering Bij LandschappenNL is de betrouwbaarheid en continuïteit van de kantoorautomatisering hoog, evenals de digitale, fysieke en organisatorische beveiliging van het systeem. In 2013 is een onderzoek gedaan naar het verbeteren van de uitwijkmogelijkheden; naar aanleiding van dat onderzoek is een deel van het datacenter nu in tweevoud uitgevoerd. Reputatierisico’s Een open en transparante handelswijze en berichtgeving zijn essentieel voor de geloofwaardigheid en reputatie van LandschappenNL. Wij communiceren daarom intern via diverse overlegcircuits, intranet en een E-nieuwsbrief en extern gebruiken we onze website en het jaarverslag om andere partijen te informeren.

CBF-Keur en ANBI De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland – samen LandschappenNL – beschikken beide over het onafhankelijke CBF-Keur voor goede doelen. Met dit instrument leggen wij verantwoording af richting samenleving en provinciale organisaties. De Code Goed Bestuur voor Goede Doelen is in het reglement van het CBF-Keur opgenomen en in 2013 is het keurmerk opnieuw voor drie jaar uitgereikt. Wel werd in 2015 helder dat het CBF-Keurmerk wordt vervangen door de Erkenningsregeling Goededoelenorganisatie. LandschappenNL onderzoekt of het zinvol is om deze regeling aan te vragen. Verder beschikken zowel De12Landschappen als Landschapsbeheer Nederland over de ANBI-status; een bevestiging dat onze stichtingen beide een ‘algemeen nut beogende instelling’ zijn.

37

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ ORGANISATIE

Zichtbaar LandschappenNL werkt voornamelijk achter de schermen. Als we communiceren met het grote publiek, dan vertellen we vooral over de provinciale Landschappen en stichtingen Landschapsbeheer. Hun werk, nieuws, excursies, recreatiemogelijkheden en andere wetenswaardigheden delen we voornamelijk via www.inhetlandschap.nl en soms ook via sociale media. Als LandschappenNL stellen wij relaties vanzelfsprekend wel op de hoogte van onze standpunten, visies, lobby-inspanningen en behaalde resultaten. Deze informatie delen we via www.landschappen.nl.

38

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

> GEZAMENLIJKE WERVINGSCAMPAGNE > DIGITALE COMMUNICATIE > NK MAAIEN MET ZEIS

Gezamenlijke wervingscampagne

Digitale communicatie

De provinciale Landschappen hebben in 2015 door een gezamenlijke wervingsactie bijna 5.000 nieuwe donateurs welkom kunnen heten. Een geslaagde actie die voor herhaling vatbaar is. Het idee om samen op te trekken in de werving ontstond in 2014 en in het verslagjaar nam LandschappenNL de landelijke organisatie en coördinatie van de actie op zich. Door inkoop en publiciteit landelijk aan te vliegen, is tijd en geld bespaard, terwijl het extra energie en aandacht genereerde. Tien van de twaalf provinciale Landschappen deden mee en hebben zichzelf daarmee extra zichtbaar gemaakt.

LandschappenNL hecht veel waarde aan goede communicatie met de medewerkers van de provinciale organisaties Landschapsbeheer en Landschappen. Het landelijk kantoor heeft afgelopen jaar een nieuw intranet laten maken, waar o.a. nieuws(brieven LandschappenNL), inhoudelijke content, vacatures, bijeenkomsten, verslagen etc. worden gedeeld. Met de geboorte van een nieuwe organisatie, ontstaat ook de behoefte aan een nieuwe corporate website. Dat heeft geresulteerd in www.landschappen.nl.

39

LANDSCHAPPENNL

/

JAARVERSLAG 2015

/ ZICHTBAAR

NK Maaien met zeis Op 12 september vond het Nationaal Zeis kampioenschap plaats tijdens de ‘Beleef Landleven-dagen’, voor de 5e keer en georganiseerd door LandschappenNL. Van oudsher werd het leren werken met de zeis van oud op jong doorgegeven. Het aantal mensen dat de zeis nog hanteerde nam zo snel af, dat het ambacht dreigde uit te sterven. Gelukkig zijn tegenwoordig meer en meer mensen geïnteresseerd in het beoefenen van dit ambacht. Winst voor het Nederlandse landschap want bij kleinschalig natuurbeheer is een zeis vaak een heel goed alternatief voor een bosmaaier of maaimachine.

Bijlagen > ORGANOGRAM > BEGROTING 2016 > SAMENSTELLING RAAD VAN TOEZICHT LANDSCHAPPENNL > NEVENFUNCTIES DIRECTEUR-BESTUURDER

40

LANDSCHAPPENNL

/

BIJLAGEN

Organogram Stichting LandschappenNL 01-01-2016 Bestuur De12Landschappen

Raad van Toezicht LandschappenNL

Bestuur Landschapsbeheer Nederland

Directeurenrentmeesters overleg

Directeur(-bestuurder) 1,00 fte

Directeurenberaad

Medewerker Public Affairs 0,80 fte

Beleidsmedewerkers 3,66 fte

Coördinator Communicatie en Marketing 0,86 fte

Coördinator Bureau 0,86 fte

Medewerkers Communicatie en Marketing 2,0 fte

Secretaresse 0,65 fte

Helpdeskmedewerker 1,0 fte

Formele lijn Systeembeheerder 1,0 fte

Inhoudelijke aansturing Interne communicatie provinciale organisaties

41

LANDSCHAPPENNL

/

BIJLAGEN

Coördinator Financiën 0,60 fte

Begroting 2016 LASTEN

€

€

- Personeel 853.500 - Reis en verblijfkosten 28.500 - Huisvestingskosten 43.500 - Bureau- en organisatie 93.500 - Overige algemene kosten onvoorzien 16.500 Uitvoeringkosten eigen organisatie

1.035.500

Kosten derden besteed aan doelstellingen

199.500

TOTAAL LASTEN

1.235.000

BATEN

€

€

Ontvangen bijdrage Nationale Postcode Loterij 13.500.000 Uitbetalen bijdrage NPL tbv provinciale organisaties -13.500.000 Renteopbrengsten 30.000 Lopend buffet 5.000 Bijdragen provinciale organisaties* 1.200.000 TOTAAL BATEN

1.235.000

“één-op-één doorbelaste kosten” deelname facultatief Totaal Lasten Totaal Baten

p.m. p.m.

* Bijdrage provinciale organisaties per provincie

42

LANDSCHAPPENNL

/

BIJLAGEN

100.000

Toelichting In deze begroting zijn de kosten eigen organisatie nog niet toegerekend aan de doelstellingen. Er wordt nog gewerkt aan een strategisch meerjarenplan en de hieraan gekoppelde meerjarenbegroting. De verwachting is dat deze in de loop van 2016 gereed is.

Samenstelling Raad van Toezicht LandschappenNL per 31-12-2015 Dhr. mr. A. van der Meer (voorzitter) Dhr. W. Koeneman Dhr. E. van Dijk Dhr. A. Rombouts

Dhr. H. Dijksma Dhr. M. Knol Mw. A. Edelenbosch Dhr. T. Steffens

Allen benoemd per 30-12-2015. Een rooster van aftreden moet nog worden vastgesteld.

Directeur-bestuurder LandschappenNL Dhr. dr. ir. H.H. Bartelink Nevenfuncties: Bestuurslid (voorzitter) Koninklijke Nederlandse Bosbouwvereniging KNBV Bestuurslid (voorzitter) Stichting Natuurbeelden Lid Raad van Beheer voor het Kroondomein Lid Commissie van Adviseurs Staatsdomein Het Loo/ Paleispark Het Loo Bestuurslid (secretaris) Platform Landschap Bestuurslid Nederlandse Vereniging van Boseigenaren NVBE Bestuurslid (penningmeester) Vereniging van Bos- en Natuurterrein-Eigenaren VBNE Lid Examencommissie Cursus Kennis & Beheer Reeën, stichting Jachtopleidingen NL Lid Werkveld Adviescommissie opleiding Bos- & Natuurbeheer, Larenstein Lid Werkveldcommissie Bos- en Natuurbeheer Wageningen Universiteit Lid Stuurgroep Kenniscentrum Natuur & Leefomgeving Bestuurslid Stichting Part-Ner (Certificering Particulier Natuurbeheer) Bestuurslid (penningmeester) Stichting Leerstoel Agrarisch Natuurbeheer Bestuurslid (voorzitter) Stichting Tijdelijke Natuur 43

LANDSCHAPPENNL

/

BIJLAGEN

Landschapsbeheer Nederland Financieel verslag > BESTUURSVERSLAG > JAARREKENING > OVERIGE GEGEVENS > SAMENSTELLING BESTUUR

44

LANDSCHAPSBEHEER NEDERLAND

Bestuursverslag Landschapsbeheer Nederland Ook in 2015 heeft Landschapsbeheer Nederland (LBN) nog veel bestuurlijke energie gestoken in het realiseren van de samenwerking met zusterorganisatie De12Landschappen (D12L). Zie het bestuursverslag van LandschappenNL voor meer achtergrond. Het bestuur van Landschapsbeheer Nederland zag zich bovendien geconfronteerd met het afscheid van zijn voorzitter, mevrouw Van Ardenne. Gegeven de verkenning met D12L, die in de loop van 2015 steeds vastere vormen aan begon te nemen, heeft het bestuur van LBN daarop besloten een waarnemend voorzitter aan te wijzen. Inhoudelijk was het voor Landschapsbeheer (Nederland) een bijzonder dynamisch jaar, met vele uitdagingen voor de landelijke werkorganisatie. Naast het gereed komen van de wet Natuurbescherming en de ontwikkelingen rond

45


/

de a.s. Omgevingswet, speelden er landelijke discussies onder meer over de vormgeving van het agrarisch natuurbeheer, de toekomstbestendige landbouw, het Europese gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), de noodzaak van bestuurlijke visies op landschap, en de wens de burgerbetrokkenheid bij natuur en landschap te vergroten. Landschapsbeheer Nederland, onder de vlag van LandschappenNL, heeft daar de nodige bijdragen aan geleverd. Met name in de vorm van samenwerking met de agrarische Collectieven (SCAN), meedenken over de Omgevingswet, het uitroepen van 2015 tot het Jaar van de Groene Vrijwilliger, en de oprichting van het Landschapsobservatorium. Bestuurlijk speelden we uiteraard onze rol bij deze (en andere) dossiers. Belangrijke uitdaging zal zijn, voor 2016 en verder, hoe we maximaal gebruik kunnen maken van het construct

BESTUURSVERSLAG

LandschappenNL op dergelijke dossiers, en met name op de dossiers ‘landschap’ en ‘burgerbetrokkenheid’. Voor de activiteiten van Landschapsbeheer Nederland verwijzen we u graag naar het activiteitenverslag van LandschappenNL. Bijzonder vermeldenswaardig is dat in 2015 de relatie tussen Landschapsbeheer Nederland en de Nationale Postcode Loterij beoordeeld is; wij zijn erg verheugd met de constatering van de PostcodeLoterij dat LBN, in de constellatie van LandschappenNL, zich ook de komend 5 jaar beneficiënt van de Postcode Loterij mag noemen. Namens het bestuur van Landschapsbeheer Nederland, W. Koeneman, waarnemend voorzitter

Landschapsbeheer Nederland Jaarrekening > BALANS PER 31 DECEMBER > STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER HET BOEKJAAR > GRONDSLAGEN VOOR DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING > TOELICHTING OP DE BALANS > TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN > SPECIFICATIE KOSTEN EIGEN ORGANISATIE > VERDELING KOSTEN EIGEN ORGANISATIE NAAR DOELSTELLING > ONDERTEKENING VAN DE JAARREKENING

46


/

JAARREKENING

Balans per 31 december ACTIVA

2015

VASTE ACTIVA Inventaris Subtotaal

0 0

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Vooruitbetaalde posten Nog te ontvangen posten Te vorderen subsidie projecten Debiteuren Geldmiddelen Subtotaal

0 1.959 36.422 25.147 22.933 1.091.126 1.177.587

2014

3.683 3.683

1.300 14.983 53.648 31.247 4.939 1.732.382 1.838.499

PASSIVA

47


1.177.587

/

JAARREKENING

1.842.182

2014

386.275

296.000

RESERVES Bestemmingsreserve "continuïteitsreserve" Bestemmingsreserve "te besteden gelden ten behoeve van projecten" Bestemmingsreserve "te bestemmen binnen bedrijfsvoering LBN" Bestemmingsreserve "financiering activa" Subtotaal

6.305

18.925

138.253 0 530.833

195.558 4.983 515.466

FONDSEN Bestemmingsfonds "te besteden gelden Nationale Postcode Loterij" Subtotaal

212.893 212.893

597.834 597.834

8.675 8.675

18.816 18.816

SCHULDEN OP KORTE TERMIJN EN OVERLOPENDE PASSIVA Reservering vakantiedagen 0 Vooruit ontvangen 47.083 Nog te betalen posten 19.695 Belasting en premies sociale verzekeringen 27.036 Crediteuren 331.373 Subtotaal 425.187

5.653 259.125 199.135 35.357 210.796 710.066

VOORZIENINGEN Voorziening verlieslatend contract Subtotaal

TOTAAL ACTIVA

2015

TOTAAL PASSIVA

1.177.587

1.842.182

Staat van Baten en Lasten BATEN Werkelijk Begroting Jaarrekening 2015 2015 2014 Baten uit eigen fondsenwerving Te besteden projectsubsidies Subtotaal

45.478 45.478

9.100 9.100

40.077 40.077

Baten uit acties van derden Ontvangen bijdrage Nationale Postcode Loterij Postcodeloterijgelden t.b.v. provinciale organisaties Natuurmonumenten en De12Landschappen Subtotaal

2.250.000 -2.250.000 10.000 10.000

2.250.000 -2.250.000 15.000 15.000

2.250.000 -2.250.000 19.100 19.100

Subsidies overheden Te besteden projectsubsidies Subtotaal

31.708 31.708

0 0

492.468 492.468

Rentebaten Rentebaten Subtotaal

13.142 13.142

22.000 22.000

28.635 28.635

Overige baten Bijdragen landschapsbeheerorganisaties Overige baten Subtotaal

601.500 50.564 652.064

601.500 3.500 605.000

660.000 25.447 685.447

TOTAAL BESCHIKBAAR VOOR DOELSTELLING

752.392

651.100

1.265.727

48


/

JAARREKENING

LASTEN Werkelijk Begroting Jaarrekening 2015 2015 2014 BESTEED AAN DOELSTELLING Landschap - kosten derden 4.649 - kosten eigen organisatie 183.130 Subtotaal 187.779 Participatie - kosten derden 511.710 - kosten eigen organisatie 114.973 Subtotaal 626.684 Verbinding met nieuwe sectoren - kosten derden 4.649 - kosten eigen organisatie 56.464 Subtotaal 61.114 Gebiedsontwikkeling - kosten derden 4.649 - kosten eigen organisatie 53.144 Subtotaal 57.793 Financiering - kosten derden 4.649 - kosten eigen organisatie 101.827 Subtotaal 106.476 TOTAAL BESTEED AAN DOELSTELLING 1.039.846 BEHEER EN ADMINISTRATIE - kosten beheer en administratie SALDO VAN BATEN EN LASTEN

49


/

JAARREKENING

82.120 -369.574

1.000 97.102 98.102

6.043 223.585 229.628

410.647 150.000 560.647

903.586 140.372 1.043.958

1.000 86.383 87.383

6.043 68.938 74.981

1.000 86.383 87.383

6.043 64.884 70.927

1.000 86.383 87.383 920.898

6.043 124.322 130.365 1.549.859

62.701 -332.500

103.829 -387.961

BESTEMMING Werkelijk Begroting Jaarrekening 2015 2015 2014

Het saldo van baten en lasten wordt als volgt bestemd: Fondsen - bestemmingsfonds "te besteden NPL gelden"

-384.941

-314.000

-322.002

Bestemmingsreserves - te besteden t.b.v. projecten - te bestemmen binnen bedrijfsvoering LBN Subtotaal

-12.620 27.987 15.367

0 -18.500 -18.500

5.443 -71.402 -65.959

TOTAAL BESTEMD

-369.574

-332.500

-387.961

50


/

JAARREKENING

Grondslagen voor de financiële verslaggeving ALGEMEEN

computers en dergelijke, is dit 33,3%, voor kantoorinventaris, zoals nieuw meubilair, is dit 20% per jaar.

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen.

BEGROTING De in de jaarrekening verwerkte begroting betreft de begroting 2015 zoals die door het Bestuur van de Stichting Landschapsbeheer Nederland op 26 november 2014 is vastgesteld.

BALANS Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld.

Debiteuren De vorderingen zijn gewaardeerd op basis van nominale waarde. Openstaande posten ouder dan een jaar worden opgenomen onder dubieuze debiteuren, het bijbehorende bedrag wordt als kosten genomen bij oninbare vorderingen. Voorraden en kostprijs verkopen Er wordt een voorraadadministratie gevoerd voor de nieuwe en bijgedrukte uitgaven. De betreffende artikelen staan voor de historische kostprijs op de balans. De kostprijs van verkopen van recente publicaties wordt ten laste gebracht van de verkoop opbrengst.

Activa De inventaris wordt gewaardeerd op de balans voor de historische aanschafprijs.

Te vorderen subsidie projecten Vooraf en tijdens de uitvoering van het project worden door de subsidiegever voorschotten verstrekt. Met deze posten wordt het verschil aangegeven tussen gemaakte kosten en ontvangen voorschotten.

Afschrijving Er wordt een vast percentage per jaar van de historische aanschafprijs afgeschreven. Voor automatisering, zoals de aanleg van een netwerk, aanschaf van

Voorziening verlieslatend contract De voorziening is gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de betreffende verplichtingen af

51


/

JAARREKENING

te wikkelen. Vanaf 1 juli 2014 deelt LBN samen met De12Landschappen de huisvestingskosten. De huur van het voormalig kantoor van LBN is opgezegd maar loopt nog tot eind 2016. Vooruit ontvangen Deze rekening geeft de verschillen aan tussen reeds ontvangen voorschotten en de geboekte opbrengst ofwel de nog beschikbare bedragen. Als de projecten worden afgerond komen ook de bedragen van de tussenrekening te vervallen (voor zover gebruikt ten behoeve van het project). De bedragen worden dan als opbrengst geboekt.

STAAT VAN BATEN EN LASTEN Alle ontvangsten en uitgaven worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Resultaten met betrekking tot voorgaande jaren Kosten en baten die in de jaarrekeningen van voorgaande jaren thuishoren worden opgenomen onder diverse lasten en diverse baten. Over het algemeen betreft dit verschillen in “nog te betalen” of “nog te ontvangen” posten. Kosten eigen organisatie in relatie tot projectkosten De kosten eigen organisatie worden toegerekend aan de doelstellingen op basis van de urenbesteding per doelstelling. De kosten van derden per doelstelling bestaan uit de kosten van de daaraan toegerekende directe projectkosten. Ontvangen gelden Nationale Postcode Loterij Het totaal ontvangen bedrag wordt door Landschapsbeheer Nederland verdeeld over de 12 provinciale organisaties landschapsbeheer (ieder 1/12 deel). Deze bijdrage wordt door de provinciale organisaties in hun jaarrekening verantwoord. Bijdragen Landschapsbeheer organisaties De 12 provinciale organisaties landschapsbeheer betalen een bijdrage aan het landelijk bureau voor de uitvoering van het jaarplan.

52


/

JAARREKENING

Toelichting op de balans

2015 2014

Inventaris Automatisering / netwerk Stand per 1 januari Aanschafwaarde activa Cumulatieve afschrijving Boekwaarde op 1 januari Mutaties in boekjaar Investeringen Desinvesteringen Afschrijving desinvestering Afschrijving Totaal mutaties in boekjaar Stand per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde automatisering / netwerk 31 december Kantoorinventaris Stand per 1 januari Aanschafwaarde activa Cumulatieve afschrijving Boekwaarde op 1 januari Mutaties in boekjaar Desinvesteringen Afschrijving desinvestering Totaal mutaties in boekjaar

53


/

JAARREKENING

Stand per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde kantoorinventaris 31 december

7.302 -3.619 3.683

27.945 -27.189 756

0 0 0 3.683 0

3.891 -24.535 24.535 965 3.682

7.302 -7.302 0

7.302 -3.619 3.683

10.401 -10.401 0

37.805 -37.805 0

0 0 0

-27.404 27.404 0

Boekwaarde inventaris 31 december

2015 2014

10.401 -10.401 0

10.401 -10.401 0

0

3.683

De materiële vaste activa zijn in 2015 afgeschreven en worden ingebracht in LandschappenNL. Voorraden Voorraad weidevogelartikelen Totaal

0 0

1.300 1.300

De resterende voorraad is afgewaardeerd en wordt ingebracht in LandschappenNL. Vooruitbetaalde posten Abonnementen tijdschriften, bijdragen organisaties Verzekeringen, arbodienst Reiskosten Onderhoudscontract netwerk, kosten automatisering Huur Bijdrage jaar groene vrijwilliger Totaal

0 1.107 0 0 852 0 1.959

349 7.958 4.045 266 1.155 1.210 14.983

Bovenstaande kosten hebben betrekking op het boekjaar 2016 maar zijn reeds in 2015 betaald. Om die reden drukken ze niet op de staat van baten en lasten van 2015.

2015 2014

Nog te ontvangen posten Nog te ontvangen rente Nog te factureren Overig Totaal

13.142 21.161 2.119 36.422

28.635 24.287 726 53.648

Dit zijn vorderingen op activiteiten en gebeurtenissen die in 2015 hebben plaats gevonden. De opbrengsten worden verantwoord in de staat van baten en lasten 2015. Onder nog te factureren is een bedrag opgenomen van € 4.127 te factureren aan LandschappenNL. Te vorderen subsidie projecten Leestekens in het Landschap Vervolg Leestekens in het Landschap Totaal

0 25.147 25.147

31.247 0 31.247

Dit betreft te vorderen subsidie, voor zover kosten zijn gemaakt, ten behoeve van de betreffende projecten. Debiteuren Debiteuren 22.933 4.939 Totaal 22.933 4.939 In de kortlopende vorderingen en schulden zijn posities opgenomen betreffende De12Landschappen Geldmiddelen Rabobank Rabobank Spaarrekening ASN bank Meersparen Totaal 54


107.119 1.011 982.996 1.091.126

/

JAARREKENING

27.382 250.000 1.455.000 1.732.382

Bestemmingsreserve “continuïteitsreserve” Stand per 1 januari Naar/van bestemmingsreserve “te bestemmen binnen bedrijfsvoering LBN” Overheveling reserve financiering activa Stand per 31 december

2015 2014

296.000

315.000

85.292 4.983 386.275

-21.399 2.399 296.000

De continuïteitsreserve is bedoeld als reserve bij onvoorziene omstandigheden en is daarom niet vastgelegd maar vrij beschikbaar. Door het bestuur is bepaald dat de reserve maximaal 50% van de kosten eigen organisatie bedraagt. Met ingang van 1 januari 2016 draagt Landschapsbeheer Nederland zoveel mogelijk activiteiten over naar LandschappenNL. Als inbreng voor de te vormen continuiteitsreserve bij LandschappenNL geldt dat een bedrag van € 386.275,- wordt ingebracht. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de overige gegevens. Bestemmingsreserve “te besteden t.b.v. projecten” Stand per 1 januari Restant budget Natuurwerkdag 2014 Natuurwerkdag 2015 Stand per 31 december

18.925 0 -12.620 6.305

13.482 5.443 0 18.925

In eerdere jaren is een overschot voor de Natuurwerkdag toegevoegd aan deze bestemmingsreserve. Het resterende bedrag zal in 2016 aan de Natuurwerkdag worden besteed.

2015 2014

Bestemmingsreserve “te bestemmen binnen bedrijfsvoering LBN” Stand per 1 januari 195.558 Kosten imago/identiteit/samenvoeging/positionering -21.793 Uit / naar bestemmingsreserve “continuiteitsreserve” -85.292 Kosten afvloeiing personeel 0 Resultaatbestemming 49.780 Stand per 31 december 138.253

245.561 -46.655 21.399 -40.000 15.253 195.558

Deze bestemmingsreserve zal worden besteed aan activiteiten Landschapsbeheer en kosten in het kader van LandschappenNL.

2015 2014

Voorziening verlieslatend contract Stand per 1 januari 18.816 0 Toevoeging 0 18.816 Onttrekking 10.141 0 Stand per 31 december 8.675 18.816 In het kader van de samenvoeging van De12Landschappen en LBN is het grootste deel van de medewerkers van LBN verhuisd naar het pand van De12Landschappen. Het huurcontract van de niet meer gebruikte ruimte loopt echter tot en met 31 oktober 2016. De kosten hiervan worden gedeeld met De12Landschappen. Het LBN deel is hierboven opgenomen.

Bestemmingsreserve “financiering activa” Stand per 1 januari 4.983 7.382 Reservering vakantiedagen 0 Overheveling ten gunste van de continuïteitsreserve -4.983 -2.399 Stand per 31 december 0 4.983 In verband met de overgang van het personeel naar LandschappenNL zijn in december 2015 de gereserveerde vakantiedagen uitbetaald. De reserve financiering activa betreft vermogen gereserveerd voor voorraad en inventaris. Vooruit ontvangen Groen en Doen t.b.v. provinciale organisaties Landschapsbeheer 0 Specificatie bestemmingsfonds “te besteden Nationale Postcode Loterij gelden” Groen en Doen t.b.v. partnerorganisaties 14.628 Stand per 1 januari 597.834 919.836 Groen en Doen afrekening 1e tranche te betalen aan EZ 0 Bestede gelden in boekjaar 384.941 322.002 Groen en Doen afrekening 2e tranche te betalen aan EZ 32.455 Stand per 31 december 212.893 597.834 Totaal 47.083 In maart 2013 heeft Landschapsbeheer Nederland een bedrag ontvangen van de Nationale Postcode Loterij ten behoeve van het project Lekker Landschap. Het restant van het bedrag wordt besteed in 2016.

55


/

JAARREKENING

5.653

141.200 94.100 23.825 0 259.125

2015 2014

Nog te betalen posten Accountantskosten controle projecten en jaarrekening Gas water electra Vakantiegeld Focus op Landschap Weidevogellaboratorium Afvloeiing personeel Arbeidsmarktbeleid Ik wil dit blijven doen Lopend Buffet LEU Meetnet Kadaster Reiskosten bestuur Inventarisatie KLE Diversen Totaal

4.765 780 0 0 0 0 0 0 716 8.368 0 4.800 266 19.695

6.500 780 13.023 367 5.400 40.000 520 1.500 129.949 0 400 0 696 199.135

Dit betreft kosten die betrekking hebben op 2015. De kosten worden ook als zodanig in de ‘staat van baten en lasten’ over 2015 verantwoord. De betreffende facturen of declaraties zijn echter nog niet ontvangen. Belasting en premies sociale verzekeringen Pensioenpremies, loonheffing etc. Omzetbelasting Totaal

56


/

20.994 6.042 27.036

JAARREKENING

13.967 21.390 35.357

Crediteuren Nog te betalen facturen en declaraties Totaal

2015 2014

331.373 331.373

210.796 210.796

In de crediteuren zijn schulden opgenomen aan provinciale organisaties Landschapsbeheer en De12Landschappen. Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen en activa Voor de huur van het pand is een overeenkomst afgesloten voor 5 jaar (van 1 november 2011 tot en met 31 oktober 2016). Deze ruimte wordt voor een groot deel niet meer gebruikt, zie toelichting onder ‘Voorziening verlieslatend contract’. De aangegane verplichtingen ten behoeve van doorlopende projecten zijn circa € 210.000. Dit betreft overeenkomsten aangegaan met onder andere provinciale landschapsbeheerorganisaties. Vanuit de bestaande overeenkomsten worden bestedingen verantwoord en gefactureerd aan LBN.

Toelichting op de staat van baten en lasten BATEN Baten uit eigen fondsenwerving Dit betreft de bijdragen voor de Natuurwerkdag 2015 € 20.331 van De Friesland Zorgverzekeraar, Staatsbosbeheer en Platform Landschap. Tevens is er een vervolg van het project Leestekens van het Landschap gestart in 2015. De subsidie voor dit project, € 25.147, is afkomstig van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Deze projecten worden hieronder verder toegelicht. Baten uit acties van derden Dit betreft de ontvangen jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij in 2015. Dit bedrag is volledig verdeeld over de provinciale organisaties landschapsbeheer. Daarnaast zijn bijdragen ontvangen van Vereniging Natuurmonumenten en De12Landschappen ten behoeve van de Natuurwerkdag. Subsidies overheden Dit betreft bijdragen van overheden die specifiek zijn toegezegd aan Landschapsbeheer Nederland ten behoeve van projecten. Alleen bijdragen die in 2015 zijn besteed zijn opgenomen onder deze post. Het restant van de toegezegde bijdragen is opgenomen in de balans onder ‘te vorderen subsidie projecten’ of ‘Vooruit ontvangen’. De opgenomen subsidies overheden betreffen het project Groen en Doen.

57


/

JAARREKENING

Rentebaten Van het totaal aan rentebaten is een bedrag van € 3.250 ontvangen in verband met het vooruit ontvangen bedrag van de Nationale Postcode Loterij ten behoeve van het project ‘ Lekker Landschap’. Deze rentebaten komen ten gunste van dit project.

OVERIGE BATEN Bijdragen landschapsbeheerorganisaties De kosten van het uitvoeren van het jaarplan worden volledig betaald door de provinciale organisaties landschapsbeheer. Overige baten Dit betreft voor € 46.849 opbrengst van uren voor derden en voor € 3.715 baten met betrekking tot voorgaande jaren. De uren voor derden betreffen hoofdzakelijk opdrachten van Bij12 voor door LBN uitgevoerde certificeringen (€ 25.800) en van Scan op het gebied van boerenlandvogels en vrijwilligers (€ 13.284). Daarnaast is er een opbrengst van € 7.765 voor administratieve dienstverlening aan en tijdelijke ondersteuning van andere organisaties. Lasten - besteed aan doelstelling Per doelstelling is een bedrag opgenomen voor kosten derden en kosten eigen organisatie. De kosten

derden betreffen alle kosten van de bijbehorende projecten exclusief personeelskosten (uren x tarief). De kosten eigen organisatie betreffen de kosten zoals opgenomen op pagina 61 Specificatie kosten eigen organisatie 2015, verdeeld naar doelstelling. Een specificatie van de verdeling naar de doelstellingen is te vinden op pagina 63. Verdeling kosten eigen organisatie naar doelstelling. Het percentage kosten besteed aan doelstelling betreft 93 % van de totale kosten in 2015. Kosten derden De kosten van Groen en Doen, Natuurwerkdag, Lekker Landschap en Symposium zijn verantwoord onder ‘Participatie’ De kosten in verband met het vervolgproject Leestekens van het Landschap horen niet specifiek bij een doelstelling en zijn daarom evenredig verdeeld over de doelstellingen. Kosten beheer en administratie De norm voor kosten van beheer en administratie is door Landschapsbeheer Nederland vastgesteld op 10% van de kosten eigen organisatie. Het percentage in 2015 bedraagt 14 %. Op pagina 62 worden deze kosten verder toegelicht.

Resultaat 2015 Er is een negatief resultaat van € 369.574. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de in 2013 vooruit ontvangen gelden ten behoeve van het project ‘Lekker Landschap’. Een bedrag van € 384.941 wordt gefinancierd vanuit het bestemmingsfonds dat hiervoor gevormd is. Daarna resteert er een resultaat van € 15.367. Natuurwerkdag Baten (ten behoeve van kosten derden): Budget vanuit bijdrage provinciale organisaties landschapsbeheer 50.000 De Friesland Zorgverzekeraar 10.331 Natuurmonumenten 5.000 Staatsbosbeheer 5.000 Platform Landschap 5.000 De12Landschappen 5.000 Totaal baten 80.331 Lasten Besteed in 2015 Totaal lasten

92.951 92.951

Lekker Landschap In maart 2013 heeft Landschapsbeheer Nederland een bedrag van € 1.215.000 ontvangen van de Nationale Postcode Loterij ten behoeve van het project Lopend Buffet, later Lekker Landschap genoemd. Het nog beschikbare bedrag heeft in 2015 € 3.250 aan rentebaten opgeleverd die ook besteed zijn aan het project. Vanuit de NPL gelden is een

58


/

JAARREKENING

bedrag van € 384.941 besteed. Het restant van € 212.893 wordt besteed in 2016. Dit bedrag is verantwoord op de balans onder ‘bestemmingsfonds “te besteden Nationale Postcode Loterij gelden”. In 2015 is het bestede bedrag als volgt verdeeld: - Uren landelijk bureau LBN 11.500 - Uren provinciale organisaties 212.826 - Directe kosten provinciale organisaties 26.395 - Kosten stichting wAarde 133.583 - Overige directe kosten 3.887 Totaal 388.191 Bovenstaande kosten zijn, met uitzondering van de uren van het landelijk bureau verantwoord in de staat van baten en lasten onder de doelstelling participatie, kosten derden. Leestekens in het Landschap Module B In maart 2015 heeft het Prins Bernhard Cultuurfonds € 46.000 toegezegd voor de uitvoering van dit project. In 2016 wordt dit project afgerond. De kosten voor 2015 bedragen in totaal € 25.047 opgebouwd uit € 1.900 uren LBN, € 18.528 kosten Landschapsbeheer Friesland en € 4.719 uren derden. Groen en Doen 2e tranche In 2013 heeft Landschapsbeheer Nederland wederom een subsidietoezegging ontvangen voor de uitvoering van Groen en Doen vanaf 1-8-2013. Het ministerie van Economische Zaken heeft een bijdrage van 1 miljoen euro toegezegd aan 6 organisaties waarvan Landschapsbeheer Nederland penvoerder

is. De activiteiten zijn 1 april 2015 afgerond. Het toegezegde bedrag is ontvangen in 2013 en eind december 2013 zijn de plannen van de organisaties goedgekeurd door het ministerie van Economische Zaken. In 2014 zijn door Landschapsbeheer Nederland voorschotten overgemaakt naar de betreffende organisaties. Het restant zal in 2016 worden overgemaakt Deze bedragen zijn terug te vinden op de balans onder ‘ vooruit ontvangen’. De ontvangen bijdrage is als volgt toegezegd: Landschapsbeheer Nederland 529.500 VOFF 200.000 IVN Nederland 83.000 Staatsbosbeheer 62.500 Natuurmonumenten 62.500 De12Landschappen 62.500 Totaal 1.000.000 Het grootste deel van de activiteiten is reeds in 2014 uitgevoerd. Op pagina 60 staat een specificatie van de kosten en baten van het samenwerkingsverband Landschapsbeheer Nederland in het kader van Groen en Doen.

KOSTEN EIGEN ORGANISATIE 2015 Algemeen In totaal zijn de kosten eigen organisatie 2015 ten opzichte van 2014 sterk gedaald. Ten opzichte van de begroting 2015 zijn de kosten nagenoeg gelijk aan de begroting. Personeel Door het intern binnen LandschappenNL, en met inhuur van derden, vervullen van de vacante positie van de medewerker communicatie per 1 augustus en mede door het ontvangen van uitkeringen van de ziekengeldverzekering voor de medewerker Lobby en Public Affairs zijn de totale personeelskosten circa 23.000 lager dan begroot. Huisvesting Er is een overschrijding ten opzichte van het budget. Dit wordt onder andere veroorzaakt door een huurverhoging voor de fruitschuur en het in gebruik houden van een gedeelte van het door LBN gehuurde hoofdhuis. Kantoorkosten De aan LBN doorberekende kosten voor automatisering (“onderhoud apparatuur”) vanuit NMLAN zijn hoger dan begroot.

59


/

JAARREKENING

PR, coördinatie en communicatie De kosten in verband met de Cao vereniging Landschapsbeheerorganisaties zijn hoger dan begroot. Dit in verband met een wijziging in de berekeningsmethodiek aan de aangesloten leden.

Groen en Doen 2e tranche Activiteiten vanaf 1 augustus 2013 tot en met 31 maart 2015

Landschaps Gefinancierd Gefinancierd beheer Groen en Doen uit Groen en t/m 2014 Doen 2015 Zeeland Noord-Brabant Limburg Gelderland Utrecht Zuid-Holland Noord-Holland Flevoland Drenthe Groningen Friesland Overijssel

Totaal Overige REALISATIE BEGROTING Gefinancierd financiering uit Groen en of tekort Organisatie Doen (LBN deel) Totaal Uitvoering Communicatie kosten Totaal Uitvoering Communicatie

Organisatie kosten

44.125 42.087 44.125 44.125 44.125 28.556 35.715 44.125 37.590 44.125 39.645 44.125

0 2.038 0 0 0 14.614 4.041 0 6.535 0 4.480 0

44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 43.170 39.756 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125

50 466 14.735 1.121 0 0 0 938 2.108 19.951 1.850 7.275

44.175 44.591 58.860 45.246 44.125 43.170 39.756 45.063 46.233 64.076 45.975 51.400

35.815 40.425 52.257 45.246 39.029 39.138 34.473 43.904 43.233 55.235 45.816 44.085

6.080 498 0 0 2.912 1.248 2.500 1.159 3.000 4.572 159 3.895

2.280 3.668 6.603 0 2.184 2.784 2.783 0 0 4.269 0 3.420

44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125 44.125

34.525 37.947 44.125 44.125 39.029 44.125 37.947 41.960 41.125 39.761 36.198 38.045

2.880 3.089 0 0 2.912 0 3.089 2.165 3.000 3.040 3.093 3.040

6.720 3.089 0 0 2.184 0 3.089 0 0 1.324 4.834 3.040

492.468

31.708

524.176

48.494

572.669

518.656

26.023

27.991

529.500

478.912

26.308

24.280

Toegezegd 529.500 Niet besteed - retour EZ 5.324 Bovenstaand overzicht betreft de provinciale organisaties Landschapsbeheer.

91%

5%

5%

60


/

JAARREKENING

Specificatie kosten eigen organisatie

Werkelijk Begroting Werkelijk 2015 2015 2014

Salarissen / sociale lasten Salarissen Sociale lasten Totaal Pensioenlasten Overige personeelskosten Reiskosten woon-werkverkeer Arbodienst Premie ziektegeldverzekering Opleidingskosten Kosten inhuur personeel / gezamenlijke directie D12L Kosten afvloeing personeel Overige personeelskosten Totaal fte (exclusief ouderschapsverlof en seniorenverlof)

227.949 39.065 267.014

271.000 38.000 309.000

262.964 44.788 307.752

40.328

39.000

40.197

10.586 764 3.040 6.671

7.000 500 2.500 6.000

11.211 1.414 3.614 6.277

81.386 0 4.398 106.845

70.000 0 4.000 90.000

91.158 43.080 2.100 158.854

4,7 4,9 5,3

Bezoldiging directie Met ingang van 1 juli 2014 worden, vooruitlopend op de beoogde fusie met De12Landschappen per 1 januari 2016, het salaris en bijkomende kosten van de directeur van De12Landschappen, dr. ir. H.H. Bartelink, gedeeld door De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland. Het betaalde bedrag voor 2015 bedraagt € 74.344,- bij een volledig dienstverband (1 Fte). 61


/

JAARREKENING

Reis en verblijfskosten Geen woon-werk en niet specifiek voor een project

Werkelijk Begroting Werkelijk 2015 2015 2014 3.598

3.500

3.483

16.161 10.575 0 533 27.269

12.000 9.000 0 0 21.000

26.394 19.885 18.816 191 65.286

Kantoorkosten (bureau- en organisatiekosten) Onderhoud apparatuur (incl. abonnementen software) 26.699 Afschrijvingslasten Hardware en software 3.684 Kantoorartikelen 361 Briefpapier, enveloppen etc. 142 Porti- en vrachtkosten 353 Telefoon 6.128 Kopieerkosten 3.375 Documentatie 0 Abonnementen / deelname organisaties 1.972 Verzekeringen 3.209 CBF-keur 465 Overige bureau- en org.kosten 681 Totaal 47.069

17.500 1.500 500 500 500 3.000 3.500 0 2.000 3.000 500 500 33.000

23.138 965 291 61 752 5.141 8.170 130 1.336 2.934 2.725 555 46.198

Huisvestingskosten Huur Servicekosten (incl. schoonmaak) Mutatie voorziening verlieslatend contract Overige huisvestingskosten Totaal

Werkelijk Begroting Werkelijk 2015 2015 2014

PR, coördinatie en communicatie Coördinerende taken samenwerkingsverband 10.776 Beleidsbeïnvloeding 7.282 PR, communicatie en draagvlakontwikkeling 21.701 Samenvoeging / positionering LNL 21.793 Meetnet 14.000 Relatiebeheer NPL 1.361 Cao Vereniging Landschapsbeheerorganisaties 9.012 Totaal 85.925 Bestuur Overige algemene kosten - onvoorzien Accountantskosten (algemeen) Salaris-administratie Rente- en bankkosten Diverse lasten Onvoorzien Totaal TOTAAL KOSTEN EIGEN ORGANISATIE

62


/

13.000 8.000 20.000 18.500 14.000 3.000 4.200 80.700

18.869 7.464 6.352 27.839 14.000 131 4.132 78.787

1.367

2.000

2.155

9.000 1.032 297 1.914 0 12.243

7.000 1.000 500 0 5.300 13.800

10.735 1.331 328 10.315 0 22.709

591.658

592.000

725.422

JAARREKENING

Kosten beheer en administratie Een deel van de kosten eigen organisatie betreft kosten voor beheer en administratie. Dit betreft een deel van de kosten van secretariaat, financiële adminstratie en directie. Op basis van de salariskosten die hier aan toegerekend kunnen worden zijn de overige kosten eigen organisatie naar rato verdeeld over de doelstellingen en over de beheer en administratiekosten. Dit met uitzondering van kosten van abonnementen en PR, coördinatie en communicatie, welke voor 100% aan de doelstellingen zijn toegerekend. De kosten eigen organisatie worden naar rato van de urenbesteding doorbelast aan de doelstellingen.

Verdeling kosten eigen organisatie naar doelstelling DOELSTELLING Totaal Totaal Jaar Landschap Participatie Verbinding Gebieds Financiering Beheer en Werkelijk Begroting rekening met nieuwe ontwikkeling administratie 2015 2015 2014 sectoren

Salarissen / sociale lasten 78.600 Pensioenlasten 11.871 Overige personeelskosten 34.015 Reis-/verblijfskosten (geen woon-werk en niet specifiek voor een project) 1.087 Huisvestingskosten 8.236 Kantoorkosten (bureau- en organisatie kosten) 14.329 PR, Communicatie en coördinatie 30.882 Bestuur 413 Overige algemene kosten / onvoorzien 3.698 Totaal kosten eigen organisatie

183.130

49.347 7.453 21.355

24.235 3.660 10.488

22.810 3.445 9.871

43.705 6.601 18.913

48.318 7.298 12.203

267.014 40.328 106.845

309.000 39.000 90.000

307.752 40.197 158.854

682 5.171 8.996 19.388 259 2.321

335 2.539 4.418 9.522 127 1.140

315 2.390 4.158 8.962 120 1.073

604 4.579 7.967 17.171 230 2.056

574 4.354 7.200 0 218 1.955

3.598 27.269 47.069 85.925 1.367 12.243

3.500 21.000 33.000 80.700 2.000 13.800

3.483 65.286 46.198 78.787 2.155 22.709

114.973

56.464

53.144

101.827

82.120

591.658

592.000

725.422

Gemiddeld aantal personeelsleden in dienst van Landschapsbeheer Nederland: 4,7 4,9 5,3 Uitgedrukt in fulltime arbeidsplaatsen, exclusief ouderschapsverlof en seniorenverlof. Het bestuur verricht zijn activiteiten onbezoldigd. Er worden geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt aan bestuurders en toezichthouders.

63


/

JAARREKENING

Ondertekening van de jaarrekening Ondertekening van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld door de directie van de stichting. De Bilt, 5 april 2016,

Dr. ir. H.H. Bartelink, directeur Vaststelling van de jaarrekening De jaarrekening is vastgesteld door het bestuur van de stichting. De Bilt, 6 april 2016,

Dhr. W. Koeneman, waarnemend voorzitter Dhr. M. Knol, penningmeester

64


/

JAARREKENING

Landschapsbeheer Nederland Overige gegevens > CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT > GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM

65


/

OVERIGE GEGEVENS

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Landschapsbeheer Nederland te De Bilt. Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaar rekening 2015, opgenomen op pagina 44 tot en met 68, van Stichting Landschapsbeheer Nederland te De Bilt gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2015 en de staat van baten en lasten over 2015 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, in het bijzonder Richtlijn 650 “Fondsenwervende instellingen”. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

66


/

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne

OVERIGE GEGEVENS

beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening, opgenomen op pagina 44 tot en met 68 een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Landschapsbeheer Nederland per 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeenstemming met de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, in het bijzonder Richtlijn 650 “Fondsenwervende instellingen”.

Amsterdam, 6 april 2016 Dubois & Co. Registeraccountants

A.P. Buteijn RA

Gebeurtenissen na balansdatum Het bestuur van Landschapsbeheer Nederland heeft in december besloten om de samenwerking met De12Landschappen in de vorm van LandschappenNL te bestendigen en heeft daarom besloten per 1 januari 2016 het grootste gedeelte van haar activiteiten over te dragen aan Stichting LandschappenNL. De medewerkers in vaste dienst gaan met behoud van arbeidsvoorwaarden over naar LandschappenNL, tijdelijk personeel blijft achter bij de latende werkgever. Landschapsbeheer Nederland zal een bedrag van € 386.275,- inleggen in de continuïteitsreserve van LandschappenNL.

67


/

OVERIGE GEGEVENS

Samenstelling Bestuur Landschapsbeheer Nederland per 31-12-2015 Landsdeel Noord

Dhr. W. Koeneman Benoemd in 2011, herbenoemd in 2014, tweede termijn loopt af in 2017. (Neven)functies: Voorzitter a.i. Raad van Toezicht Landschapsbeheer Drenthe Lid Raad van Toezicht LandschappenNL Lid Dagelijks Bestuur Waterschap Hunze&Aa’s Lid bestuur Stichting Vrienden van NOVO Voorzitter Stichting Industrieel Erfgoed Noord-Nederland Voorzitter Molenstichting Midden- en Oost Groningen DGA Koeneman Reizen bv Secretaris/penningmeester VvE De Zeilmakerij

Landsdeel Zuid

Dhr. drs. A.J.M. Rombouts Benoemd in 2015, herbenoembaar in 2018. (Neven)functies: Lid hoofdbestuur Stichting Het Noordbrabants Landschap Voorzitter Beheercommissie van Brabants Landschap Lid Raad van Toezicht LandschappenNL Voorzitter Adviesraad zusters Franciscanessen van Etten

68


/

SAMENSTELLING BESTUUR

Landsdeel Oost

Dhr. M. Knol Benoemd in 2011, herbenoemd in 2014, tweede termijn loopt af in 2017. (Neven)functies: Voorzitter Raad van Toezicht Landschap Overijssel Lid Raad van Toezicht LandschappenNL Voorzitter Stichting IJsselacademie Voorzitter Gezondheidscentrum De Fenix Lid Raad van Commissarissen Studentenroeivereniging Boreas

Landsdeel West

69

Dhr. T. Steffens Benoemd in 2012, herbenoemd in 2015, tweede termijn loopt af in 2018. (neven)functies: Lid Raad van Toezicht Landschap Noord-Holland Lid Raad van Toezicht LandschappenNL Principal Boston Consulting Group


/


De12Landschappen

Financieel verslag > BESTUURSVERSLAG > JAARREKENING > OVERIGE GEGEVENS > SAMENSTELLING BESTUUR

70

DE12LANDSCHAPPEN

Bestuursverslag De12Landschappen Naast veel discussies over de samenwerking met zusterorganisatie Landschapsbeheer Nederland (zie bestuursverslag LandschappenNL) stond de bestuursagenda van De12Landschappen (D12L) 2015 nadrukkelijk in het teken van een aantal majeure ijkpunten op het dossier natuur. Zo werd de wet Natuurbescherming aangenomen door zowel de 2de als de 1ste Kamer, waren er ontwikkelingen op het Natura2000-dossier (het stikstofvraagstuk, de PAS-regeling), en werden stappen gezet met betrekking tot de Uitvoeringsagenda van de (rijks) Natuurvisie. Ook nam het parlement een concepttekst aan over de nieuwe omgevingswet. En niet in de laatste plaats vermeldenswaardig: in 2015 is de Erfgoedwet definitief vastgesteld. Deze onderwerpen, en meer, verschenen op de bestuursagenda van het samenwerkingsverband; soms ter informatie, altijd ter bespreking, en vaak ter besluitvorming. Waarbij ook in 2015 weer bleek dat daarmee de samenwerkende Landschappen niet alleen een zichtbare partij zijn op het landelijke speelveld, maar ook dat de

71

DE12LANDSCHAPPEN

/

BESTUURSVERSLAG

bestuurlijke overleggen van grote waarde zijn voor het uitwisselen van kennis en ervaring tussen de Landschappen, en voor het creëren van gemeenschappelijke interesses en standpunten. Mijlpaal in dat opzicht was het feit dat het samenwerkingsverband in 2014 haar 25ste levensjaar beleefde; dat was aanleiding voor een jubileumfeest, begin 2015, te gast bij Brabants Landschap in het prachte fort Altena. Daar ontving Matthijs Schouten ook de eerste Klinkenbergh-prijs: vernoemd naar Albert Klinkenbergh, in 1989 de oprichter van de Unie van Provinciale Landschappen. Hij ontving de prijs voor zijn inspanningen en opmerkelijke prestaties op het gebied van het behoud van natuur, landschap en erfgoed in binnen- en buitenland. De werkorganisatie van het samenwerkingsverband D12L was ook in 2015 op vele fronten actief, van otters en koeien-in-de-wei tot subsidieregelingen en wetgeving. Voor de activiteiten van De12Landschappen verwijzen we u graag naar het activiteitenverslag van LandschappenNL.

Ook in 2015 was sprake van verschillende externe bestuurlijke representaties. De belangrijkste daarvan betroffen het te gast zijn bij de receptie van ZKH de koning, de aanwezigheid bij het Goed Geld Gala van de Nationale Postcode Loterij, overleg met collega-organisaties Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, en de vertegenwoordiging bij afscheidsrecepties van scheidende bestuursleden. Tenslotte: bijzonder vermeldenswaardig is dat in 2015 de relatie tussen De12Landschappen en de Nationale Postcode Loterij geëvalueerd is; wij waren en zijn erg verheugd met het bericht van de Postcode Loterij dat D12L, in de constellatie van LandschappenNL, zich ook de komend 5 jaar beneficiënt van de Postcode Loterij mag noemen. Namens het bestuur van de De12Landschappen, Mr. A. van der Meer, voorzitter

De12Landschappen Jaarrekening > BALANS PER 31 DECEMBER > STAAT VAN BATEN EN LASTEN > TOELICHTING LASTENVERDELING > KASSTROOMOVERZICHT > GRONDSLAGEN > TOELICHTING OP DE BALANS > TOELICHTING BATEN > TOELICHTING LASTEN BESTEED AAN DOELSTELLINGEN > OVERIGE TOELICHTINGEN EN ONDERTEKENING VAN DE JAARREKENING

72

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

Balans per 31 december (na verwerking van het voorstel bestemming resultaat) ACTIVA

2015

Materiële vaste activa Financiële vaste activa Subtotaal

0 15.757 15.757

Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Subtotaal

264.060 1.297.949 1.562.009

2014

PASSIVA

0 1.250 1.250

Reserves - continuϊteitsreserve - bestemmingsreserve PrAss Klinkenbergh - overige reserves reserve financiering activa Subtotaal

238.520 1.285.692 1.524.212

2015

2014

889.331

860.840

250.037 51.740

241.331 61.740

0 1.191.109

0 1.163.911

Voorzieningen Voorziening verlieslatend contract 13.745 34.500 Subtotaal 13.745 34.500 Kortlopende schulden Crediteuren 133.030 147.012 Nog te betalen bedragen 239.882 180.038 Subtotaal 372.912 327.050 TOTAAL ACTIVA

73

DE12LANDSCHAPPEN

1.577.766

/

JAARREKENING

1.525.462

TOTAAL PASSIVA

1.577.766

1.525.462

Staat van Baten en Lasten BATEN

Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014

Baten uit gezamenlijke fondswerving - - Baten uit acties van derden (NPL) 11.251.328 11.250.000 11.250.000 Subsidies overheden 51.109 0 Resultaat spaarrekeningen 17.298 22.000 24.202 Extra activiteiten en overige baten kerntaken 746.817 476.325 563.531 Bijdragen Landschappen 663.252 663.250 727.500

LASTEN Besteed aan doelstellingen Zichtbaar zijn en beïnvloeden Relatiebeheer en fondsenwerving Faciliteren en verbinden Subtotaal

Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014

246.995 329.350 333.222 11.299.351 11.310.888 11.307.173 885.956 503.050 590.473 12.432.302 12.143.287 12.230.869

Kosten Werving Baten Niet van toepassing op De12Landschappen Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Subtotaal Totaal Baten

12.729.803 12.411.575 12.565.233

Totaal Lasten RESULTAAT

74

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

270.303 270.303

-

-

268.288 268.288

308.213 308.213

12.702.605 12.411.575 12.539.082 27.198

-

26.152

Toelichting Lastenverdeling 2015 2015 2014 DOELSTELLINGEN Realisatie Begroting Realisatie Bestemming Zichtbaar Relatie- Faciliteren * Beheer en Totaal Totaal Totaal zijn beheer administratie Lasten Lasten Lasten Projecten in het kader van de doelstellingen 39.854 11.264.052 13.475 - 11.317.381 11.328.000 11.317.884 Projecten Extra activiteiten 25.683 16 602.612 - 628.311 303.825 441.317 Reis/verblijf/opleidingskosten 4.680 910 3.380 4.030 13.001 25.000 25.344 Huisvestingskosten 21.002 21.002 42.000 28.428 Bureau- en algemene kosten 57.021 57.021 75.000 59.784 Afschrijving en rentekosten 18 18 0 191 Organisatiekosten 36.007 36.007 30.000 33.701 Personeelskosten 212.577 41.334 153.528 183.053 590.492 525.000 487.269 Personeelskosten NeLis/NMLAN/CMSi 138.817 138.817 172.500 130.100 Ontvangen ziektekosten / vergoedingen personeel 35.800- 6.961- 25.856- 30.828- 99.445- 58.750- 72.523Inhuur personeel - 31.527 Overige (samenvoeging LBN) 31.000- 56.059 TOTAAL

246.995 11.299.351

2015 2014 Doelbestedingspercentage van de baten Bestedingen aan de doelstellingen / totale baten: 97.70% 97.34% Doelbestedingspercentage van de lasten Bestedingen aan de doelstellingen / totale lasten 97.91% 97.54% Fondsenwervingspercentage Kosten eigen fondsenwerving / baten eigen fondsenwerving n.v.t.** n.v.t.** Percentage beheer en administratie Kosten beheer en administratie / totale lasten 2.1% 2,5%

75

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

885.956

270.303 12.702.605 12.411.575 12.539.082

* “Werving baten” Hier horen 3 kolommen te staan; kolom 1: Eigen fondsenwerving, kolom 2 Beleggingen, 3 Verkoop goederen. Deze zijn niet van toepassing op De12Landschappen. ** De12Landschappen is geen fondsenwervende instelling, maar kansspelbegunstigde. De stichting doet geen beroep op de publieke offervaardigheid en heeft dus geen kosten, noch baten uit eigen fondsenwerving.

Kasstroomoverzicht

2015 2014

Beginsaldo liquide middelen Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat voor rente Rentebaten (-lasten) Buitengewone baten Resultaat Afschrijvingen Mutaties werkkapitaal Mutaties voorzieningen Subtotaal

1.288.641

1.204.848

27.182 16 0 27.198 0 -17.890 0 9.308

1.758 24.393 0 26.152 1.527 56.114 0 83.793

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Subtotaal

0 0 0 0 0 0

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossingen langlopende schulden Subtotaal

0 0 0 0

Totaal mutatie liquide middelen Eindsaldo liquide middelen

76

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

9.308

83.793

1.297.949

1.288.641

Grondslagen ALGEMEEN Doelstelling Voor het uitvoeren van de statutaire doelstelling, zijn de volgende drie subdoelstellingen gedefinieerd: Doelstelling 1 - Zichtbaar zijn en beïnvloeden Doelstelling 2 - Relatiebeheer en Fondsenwerving ten behoeve van de twaalf Landschappen Doelstelling 3 - Faciliteren en verbinden Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De Stichting Unie van Provinciale Landschappen (werknaam De12Landschappen) is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Utrecht, onder nummer 41183891.

jaarrekening bekend zijn geworden. Als houder van het Keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) is de jaarrekening opgesteld en ingericht conform de Richtlijn Jaarverslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ 650). Daarbij is onderscheid gemaakt naar de drie gedefinieerde doelstellingen.

GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA

Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben.

Materiële vaste activa Aanschaffingen en investeringen in inventaris, computers en installaties die nodig zijn voor de exploitatie, staan in dienst van de doelstellingen. De materiële vaste activa worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. De stichting bezit geen terreinen of gebouwen.

Verliezen en risico’s die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de

Deelnemingen De niet-geconsolideerde deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële

De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders wordt vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde.

77

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde, doch niet lager dan nihil. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van Buitenleven BV. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Daarbij worden tevens andere langlopende belangen in aanmerking genomen die feitelijk moeten worden aangemerkt als onderdeel van de netto-investering in de deelneming. Wanneer de vennootschap geheel of ten dele instaat voor schulden van de desbetreffende deelneming, respectievelijk de feitelijke verplichting heeft de deelneming (voor haar aandeel) tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening gevormd. Bij het bepalen van de omvang van deze voorziening wordt rekening gehouden met reeds op vorderingen op de deelneming in mindering gebrachte voorzieningen voor oninbaarheid. Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens

gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordelingen van de vorderingen. Voorzieningen De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de betreffende verplichtingen af te wikkelen. Liquide middelen De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt hiermee bij de waardering rekening gehouden. Schulden Onder schulden wordt verstaan de per balansdatum bestaande en vaststaande verplichtingen van De12Landschappen die gewoonlijk door betaling worden afgewikkeld.

GRONDSLAGEN VOOR DE BEPALING VAN HET RESULTAAT Baten uit acties van derden De toegezegde bijdragen uit nationale loterijen,

78

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

puzzelacties van bladen e.d. en/of andere fondsenwervende instellingen worden verantwoord onder deze categorie. Hierbij is te denken aan gelden van de Nationale Postcode Loterij, maar ook aan gelden van aangesloten organisaties. Subsidies overheden en anderen Onder deze categorie worden toegezegde subsidies van overheden, bedrijven en instellingen verantwoord. Onder subsidies zijn te verstaan bijdragen, die door de verstrekker afhankelijk zijn gesteld van de uitvoeringskosten van een project. Resultaat spaarrekeningen Onder deze categorie wordt het resultaat van de rente-opbrengsten van de liquide middelen verantwoord.

Overige baten en lasten Onder overige baten en lasten worden de bijdragen van de provinciale Landschappen verantwoord. Het gaat hier om de algemene bijdrage (voor elk Landschap hetzelfde) en de bijdragen aan verschillende projecten zoals CMSi, de Topografische kaarten etc. Belastingen De stichting is niet vennootschapsbelastingplichtig en gedeeltelijk btw-plichtig. Kostentoerekening Elk personeelslid behoort tot één van de eerdergenoemde subdoelstellingen (1 t/m 3) of beheer en administratie. De personeelskosten worden zo toegerekend aan de subdoelstellingen. De volgende kostensoorten worden als volgt nader verdeeld over de bestedingscategorieën:

Kostensoort Toerekening Bestuur 100% aan doelstelling 3 Faciliteren Directie 50% aan beheer en administratie 30% aan doelstelling 1 Zichtbaar zijn 15% aan doelstelling 3 Faciliteren 5% aan doelstelling 2 Relatiebeheer Algemeen secretariaat 100% aan beheer en administratie ICT 100% aan beheer en administratie Financiële administratie 100% aan beheer en administratie Personeelskosten naar rato Huisvesting 100% aan beheer en administratie Kantoor en organisatie kosten 100% aan beheer en administratie Reis-/verblijf-/opleidings-kosten naar rato

Bij de verdeling is uitgegaan van de volgende verdeling van fte’s: Personeel toegerekend aan: Doelstelling 1 Zichtbaar zijn 2,5 Doelstelling 2 Relatiebeheer 0,4 Doelstelling 3 Faciliteren 1,7* Beheer en administratie 2,1 Totaal

6,7

*Daarnaast wordt separaat nog 2,3 fte aan deze doelstelling (3) berekend, die worden ingezet voor NeLIS/NMLAN/CMSi.

Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Ontvangen interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde interest en betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Transacties waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, worden niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasecontract wordt voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het

79

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.

Toelichting op de balans ACTIVA Materiële vaste activa Het verloop van deze post in 2015 is als volgt: Stand per 1 januari Investeringen Subtotaal Desinvesteringen Afschrijvingen Overige waardeverminderingen en terugnemingen daarvan Stand per 31 december

2015 2014 0 1.528 0 0 0 1.528 0 0 0 1.528 0 0 0 0

Investeringen worden in drie of vijf jaar afgeschreven, afhankelijk van de econo mische levensduur van de bedrijfsmiddelen. De12Landschappen heeft geen grond of terreinen, bedrijfsgebouwen en vervoermiddelen in eigendom. Voorraden en activa worden afgeschreven in 2015. Boekwaarde eind 2015 is nihil en reserve financiering activa na resultaatbestemming ook. Inventarissen en voorraden worden per 1 januari 2016 ‘om niet’ ingebracht in LandschappenNL.

Financiële vaste activa Het verloop van deze post in 2015 is als volgt: Stand per 1 januari 2015 Kapitaalstorting Resultaat deelneming Stand per 31 december 2015

2015 2014 1.250 0 0 1.250 14.507 0 15.757 1.250

In november 2014 heeft De12Landschappen samen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten Buitenleven vakanties B.V. opgericht. De12Landschappen participeert, evenals Natuurmonumenten met 25 aandelen; Staatsbosbeheer heeft de overige 50. In 2016 worden deze activa overgedragen aan LandschappenNL. Bij liquidatie van de stichting vloeit dit terug naar De12Landschappen of de provinciale Landschappen. Vorderingen en overlopende activa Debiteuren Nog te ontvangen bedragen Vooruitbetaalde bedragen Nominaal per balansdatum

2015 2014 237.529 209.632 19.356 27.772 7.175 1.116 264.060 238.520

De grootste vorderingen zijn ontstaan door de einde kwartaal doorbelasting van diverse projecten aan de afzonderlijke Landschappen. De post debiteuren wordt dan ook grotendeels gevormd door provinciale Landschappen. De ervaring leert dat deze vorderingen in het eerste kwartaal van het nieuwe jaar worden betaald. Voorzieningen dubieuze debiteuren zijn ook dit jaar niet nodig geacht. De post Nog te ontvangen bedragen wordt grotendeels gevormd door de nog te ontvangen rente over 2015.

80

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

Liquide middelen Kruisposten Kas Rabobank PrAss 645 Rabobank PrAss 528 Rabobank 367 Rabobank 259

2015 2014 0 0 0 52 229.864 219.851 14.565 11.884 37.949 81.972 1.015.570 971.932

PASSIVA

Totaal

1.297.949

1.288.641

De liquide middelen betreffen rentedragende, vrij opneembare tegoeden bij banken. De stichting heeft geen beschikking over een kredietfaciliteit in rekening-courant.

Reserves en fondsen Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve is opgenomen om de risico’s op korte termijn af te dekken. Volgens de VFI-richtlijn “Reserves Goede doelen” kan hiervoor een reserve worden aangehouden van maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Het bestuur van De12Landschappen heeft het maximum op 1,0 maal gezet (dd maart 2013). Onder kosten van de werkorganisatie wordt verstaan: kosten eigen personeel, huisvestingskosten, kantoor- en algemene kosten en kosten voor bestuur en DRO. Per 1 januari 2016 draagt De12Landschappen zoveel mogelijk activiteiten over aan LandschappenNL. Voor de continuïteitsreserve geldt dat een bedrag van € 779.225,- wordt ingebracht. Er resteert daarna dus nog een bedrag van € 110.106,Continuïteitsreserve Het verloop van deze post is als volgt: Stand per 1 januari Toename resultaat bestemming Afneming resultaat bestemming Stand per 31 december

2015 2014 860.840 828.374 28.492 32.466 889.311 860.840 0 0 889.331 860.840

Bestemmingsreserves Bestemmingsreserve PrAss De Projectgroep Assurantiën (PrAss) heeft alle verzekeringen van de twaalf Landschappen ondergebracht in een collectieve polis. Jaarlijks storten de twaalf Landschappen een percentage van de premie in de Bestemmingsreserve PrAss. Deze reserve wordt onder andere aangewend om de coördinator van de projectgroep te betalen en om steekproefsgewijs taxaties te (laten) doen van verzekerde objecten en het apparaat te onderhouden. Gezien de bestemming is de reserve gemaximeerd op 250.000. 81

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

In de vergadering van 9 december 2015 heeft het bestuur besloten de Bestemmingsreserve PrAss per 2016 volledig over te dragen aan LandschappenNL, met behoud van de doelstelling en het voorbehoud dat bij liquidatie de reserve terugvloeit naar de oorspronkelijke inlegger(s). Bestemmingsreserve onderhoudsfonds PrAss Het verloop van deze post is als volgt: Stand per 1 januari Toename resultaat bestemming Subtotaal Afneming resultaat bestemming Stand per 31 december

2015 2014 241.331 246.118 24.632 26.187 265.963 272.305 15.926 30.975 250.037 241.331

Bestemmingsreserve Klinkenberghfonds De doelstelling van dit fonds was natuurbeheerders uit Midden- en Oost Europa in de gelegenheid te stellen om opleidingen te volgen of deel te nemen aan conferenties en symposia, om op deze wijze uitwisseling van kennis tussen terreinbeheerders te bevorderen. In 2014 is besloten de doelstelling van dit fonds te herzien en een prijs en penning eens per drie jaar uit te reiken. In 2015 is de eerste Klinkenberghprijs uit dit fonds uitgereikt aan prof. dr. M.G.C. (Matthijs) Schouten, zie pagina 71. In de vergadering van 9 december 2015 heeft het bestuur besloten de Bestemmingsreserve Klinkenberghfonds per 2016 volledig over te dragen aan LandschappenNL, met behoud van de doelstelling en het voorbehoud dat bij liquidatie de reserve terugvloeit naar de oorspronkelijke inlegger(s).

82

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

Bestemmingsreserve Klinkenberghfonds Het verloop van deze post is als volgt: Stand per 1 januari Toename Subtotaal Afneming resultaat bestemming Stand per 31 december

2015 2014 61.740 61.740 0 0 61.740 61.740 -10.000 0 51.740 61.740

Reserve Financiering activa Onder deze post is dat deel van de reserves en fondsen opgenomen dat niet zonder meer kan worden besteed omdat daarmee activa voor de bedrijfsvoering zijn gefinancierd. Reserve financiering activa Het verloop van deze post is als volgt: Stand per 1 januari Toename Subtotaal Afneming Stand per 31 december

2015 2014 0 1.528 0 0 0 1.528 0 1.528 0 0

Voorziening verlieslatende contracten Deze voorziening is opgenomen vanwege de looptijd van het huurcontract van Landschapsbeheer Nederland. Vanaf 1 juli 2014 deelt De12Landschappen samen met hen de huisvestingskosten. De huur van het kantoor van LBN is opgezegd maar loopt nog tot eind 2016.

Voorziening verlieslatende contracten Het verloop van deze post is als volgt: Stand per 1 januari Toevoeging boekjaar Onttrekking boekjaar Stand per 31 december

2015 2014 34.500 0 0 34.500 20.755 0 13.745 34.500

KORTLOPENDE SCHULDEN Leveranciers en handelskredieten Crediteuren

2015 2014 133.030 147.012

Totaal

133.030

147.012

De post crediteuren bestaat deels uit een aantal kleine posten, en deels uit een aantal grote. De grootste worden gevormd door projectbijdragen aan een aantal ICT-projecten zoals CMSi, NeLIS en NMLAN. Overige schulden en overlopende passiva Belastingen (btw) Sociale lasten Vooruit ontvangen bedragen Overlopende passiva

2015 2014 13.657 11.286 71.859 -4.980 19.685 75.586 134.681 98.146

Totaal

239.882

83

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

180.038

Als gevolg van het overgaan van het personeel van De12Landschappen naar LandschappenNL, is in december al het openstaand verlof en vakantiegeld afgerekend. Hierdoor zijn de sociale lasten een stuk hoger. Een ander deel wordt gevormd door de pensioenexcedent (2014-2015). De post vooruit ontvangen bedragen wordt gevormd door een subsidie voor een project dat doorloopt (en afloopt) in 2016. Overige projecten zijn inmiddels afgerond. De overlopende passiva wordt grotendeels gevormd door een terugbetaling aan provinciale Landschappen van teveel ontvangen bijdrage. Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Er is geen sprake van niet in de balans opgenomen activa. Wel is er sprake van niet in de balans opgenomen verplichtingen, dit zijn: Huurovereenkomst kantoorgebouw (looptijd tot sept. 2019 ) € 88.000 Lease auto (looptijd tot jan. 2017) € 13.000 Lease overeenkomst kopieermachine (looptijd tot medio 2017) € 11.200 Deze verplichtingen zullen t.z.t. worden overgenomen door LandschappenNL.

Toelichting Baten Totaal baten alle activiteiten Baten kerntaken Baten Extra activiteiten Baten 1-op-1 doorberekende kosten

Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 11.985.346 11.935.250 12.016.180 100.298 151.000 174.525 644.159 325.325 374.527

Totaal

12.729.803 12.411.575 12.565.233

Baten kerntaken Baten uit acties van derden (NPL) Resultaat spaarrekeningen Bijdragen Landschappen Overige baten

Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 11.251.328 11.250.000 11.250.000 17.298 22.000 24.202 663.252 663.250 727.500 53.469 14.478

Totaal

11.985.346 12.016.180

De12Landschappen mocht ook in 2015 weer € 11,25 miljoen in ontvangst nemen om gelijkelijk te verdelen onder de twaalf Landschappen. Het resultaat spaarrekeningen bestaat volledig uit rente-inkomsten van de liquide middelen. Jaarlijks ontvangt De12Landschappen van de twaalf Landschappen een vooraf vastgestelde bijdrage voor de realisatie van haar kerntaken. De overige baten bestaan uit een aantal kleine posten, waaronder ontvangen vacatiegelden en andere vergoedingen kantoor & huisvesting, maar ook het resultaat uit de deelneming Buitenleven.

84

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

Baten extra activiteiten Bijdragen provinciale Landschappen Projectgroep Assurantiën bijdragen Doorbelasting bijdrage diverse projecten Legaat (tbv provinciale Landschappen) Totaal

Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 60.000 151.000 140.460 24.632 Pm 26.187 8.666 Pm 878 7.000 Pm 7.000 100.298

151.000

174.525

Naast het bedrag voor de kerntaken, dragen de twaalf Landschappen bij aan de realisatie van de extra activiteiten van De12Landschappen. De realisatie is lager dan de begroting omdat eventueel teveel ontvangen bijdrage aan het eind van het jaar wordt gerestitueerd. Dit was dit jaar het geval.

Overige baten 1-op-1 doorbelaste kosten Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 Subsidie overheid (RCE, Project ‘Historische karakterisering’ landschappen) 51.109 pm 0 DRO reis 0 0 18.516 NeLIS 48.804 pm 47.314 NMLAN 170.574 232.825 154.960 CMSi (voorheen GBNL) 198.637 pm 136.036 Verhuiskaart (Cendris) 7.643 7.500 7.079 Topografische kaarten (Kadaster) 0 3.000 380 Wia Excedent (Achmea) 9.753 10.500 10.065 Beeldbank 1.331 1.500 177 Bijdrage VBNE 57.009 60.000 0 Project Werving en zichtbaarheid 99.300 10.000 0 Totaal

644.159

325.325

374.527

In 2015 heeft De12Landschappen een subsidie ontvangen van de RCE voor een project Historische karakterisering (zie pag 14). De overige baten worden voornamelijk gevormd door één op één doorbelaste kosten van projecten waar Landschappen facultatief aan kunnen deelnemen. Nieuw is dat dit jaar de bijdrage aan de VBNE via De12Landschappen liep. Daarnaast is het project werving en zichtbaarheid uitgevoerd. Dit project is groots aangepakt, maar de beslissing daarover viel na het vaststellen van de begroting, vandaar dat begroting en realisatie erg afwijken.

85

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

Toelichting lasten besteed aan doelstellingen Doelstelling zichtbaar zijn en beïnvloeden Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 Projecten in het kader van de doelstelling Politieke / bestuurlijke zichtbaarheid 13.412 15.000 17.295 Europa en internationaal 1.116 1.500 83 Marketing en communicatie 21.827 18.000 11.740 Natuurbeleid 3.500 0 0 Extra projecten in het kader van de doelstelling Landschap & cultureel erfgoed 2.616 3.000 58 Externe communicatie & lobby: Externe communicatie (RTV) 0 50.000 50.820 Publiciteit en onderzoek 5.595 10.000 9.505 Week van het Landschap 0 25.000 0 Actualiteiten 17.472 30.000 65.883 Personeelskosten 212.577 189.000 165.672 Reis- verblijf en opleidingskosten 4.680 9.000 8.617 Teruggave ziektekosten/doorbelastingen -35.800 -21.150 -24.658 Inhuur personeel 0 0 9.148 Overige (samenvoeging LBN) 0 0 19.060

Doelstelling relatiebeheer en fondsenwerving Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 Projecten in het kader van de doelstelling Nationale Postcode Loterij (doorbetaling vaste bijdrage) 11.251.328 11.250.000 11.250.000 Communicatieplan 14.052 26.500 22.305 Extra projecten in het kader van de doelstelling Relatiebeheer prospects 16 0 138 Personeelskosten 41.334 36.750 34.109 Reis- verblijf en opleidingskosten 910 1.750 1.774 Teruggave ziektekosten/doorbelastingen -6.961 -4.113 -5.077 Overige (samenvoeging LBN) 0 0 3.924

Totaal

Totaal

246.995

329.350

333.222

De projecten binnen de doelstelling zichtbaar zijn en beïnvloeden, zijn grotendeels conform begroting gerealiseerd. De kosten voor kerntaken worden gevormd door een bijdrage aan ‘De Groene 11’ -een gezamenlijke lobby-inspanning van groene organisaties-, deelnemersbijdragen aan Eurosite en IUCN en kosten voor communicatie-uitingen.

86

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

Bij de extra projecten in het kader van de doelstelling zijn twee posten op het gebied van communicatie niet conform begroting. Het succesvolle programma Greenkids heeft in 2015 geen vervolg gekregen waardoor de post RTV niet werd benut. De gezamenlijke organisatie van de Week van het Landschap heeft dit jaar geen doorgang gevonden. Bekeken wordt hoe dit in 2016 toch kan worden opgepakt.

11.299.351 11.310.888 11.307.173

Begroot is de doorbetaling aan de twaalf Landschappen van de vaste bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. Het geld dat wij ontvangen van de Loterij wordt in gelijke delen doorbetaald aan de twaalf Landschappen. Naast deze bijdrage is nog een bedrag van 1.328 via een gulle geven van de NPL ontvangen en doorbetaald aan de provinciale organisaties.

Het communicatieplan behelst de jaarlijkse tegenprestatie voor de Nationale Postcode Loterij. Dit geld is gebruikt voor diverse communicatiezaken ten behoeve van de relatie met de Postcode Loterij. Doelstelling faciliteren en verbinden Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 Projecten in het kader van de doelstelling Operationele facilitering 13.475 17.000 16.462 Extra projecten in het kader van de doelstelling Projectgroep Assurantien (PrAss)* 15.926 Pm 30.975 Themadagen 8.484 8.000 4.000 Doorbetaling legaat 7.000 Pm 7.000 Juridische ondersteuning 66.551 25.000 28.512 Eén op één doorbelaste kosten NeLIS* 48.804 pm 47.314 NMLAN (incl personeel) 170.574 232.825 154.960 GBNL/CMSi(incl personeel) 198.636 Pm 136.036 Verhuiskaart (Cendris) 7.642 7.500 7.079 Topografische kaarten (Kadaster) 0 3.000 380 Wia Excedent (Achmea) 9.753 10.500 10.065 Beeldbank 1.301 1.500 177 DROreis 2014 0 18.516 Bijdrage VBNE 57.009 0 Project Werving en Zichtbaarheid 98.638 10.000 0 Project Historische karakterisering 51.109 pm 0 Personeelskosten 153.528 136.500 126.690 Reis- verblijf en opleidingskosten 3.380 6.500 6.589 Teruggave ziektekosten/doorbelastingen -25.856 -15.275 -18.856 Overige (samenvoeging LBN) 0 0 14.575 Totaal

87

DE12LANDSCHAPPEN

885.956

/

JAARREKENING

503.050

590.473

De projecten van doelstelling faciliteren en verbinden zijn gedeeltelijk pm begroot en daardoor lijkt de realisatie erg uit de pas te lopen. Bij de extra projecten zijn de kosten voor de juridische ondersteuning hoger dan begroot. Deze ondersteuning is afhankelijk van de actualiteit en speelde in 2015 veel sterker dan het jaar ervoor. De één-op-één doorbelaste kosten zijn voor projecten/activiteiten waar Landschappen facultatief aan kunnen deelnemen. De kosten hiervoor worden voorgeschoten door De12Landschappen en doorberekend aan de deelnemende provinciale organisaties. Beheer en administratie Uitbesteed werk/tijdelijk personeel Kantoor en algemene kosten Huisvestingskosten Organisatiekosten Afschrijving en rente Personeelskosten Reis-,verblijf- en opleidingskosten Teruggave ziektekosten/doorbelastingen Inhuur personeel Overige (samenvoeging LBN) Totaal

Realisatie Begroting Realisatie 2015 2015 2014 0 0 22.379 57.021 75.000 59.784 21.002 42.000 28.428 36.007 30.000 33.701 18 0 191 183.053 162.750 160.799 4.030 7.750 8.364 -30.828 -18.213 -23.933 0 0 0 -31.000 18.500 270.303

268.288

308.213

De kosten van beheer en administratie zijn over all zoals begroot. Wel zien we verschillen binnen de diverse posten. Medio 2014 zijn De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland samen gehuisvest in kantoorruimte van De12Landschappen en delen we gezamenlijke kosten.

Uitsplitsing personeelslasten D12L (personeel kerntaken én extra activiteiten) Bruto lonen Pensioenpremies Sociale lasten Vakantiegeld Sazas (ziektekostenverz) Reiskosten w-w Onkostenvergoeding diverse Ontvangen ziekengeld en vergoedingen personeel Ontvangen vergoedingen personeel Totaal

88

Realisatie Realisatie 2015 2014 481.340 438.767 60.790 52.659 73.346 63.220 89.665 69.548 19.034 17.485 18.885 17.623 322 620 0 -14.807 -99.445 -57.716 650.327 587.399

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

Overige toelichtingen en ondertekening van de jaarrekening Beloning bestuurders De leden van het Bestuur van De12Landschappen ontvangen geen bezoldiging. Ook zijn aan de bestuursleden geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Bezoldiging directie De werkorganisatie van De12Landschappen wordt geleid door een directeur. Voor de inschaling van

directeur en medewerkers, wordt gebruik gemaakt van het in 2008 herziene functiewaarderingssysteem. De12Landschappen neemt deel aan de Raam CAO Bos & Natuur en heeft een eigen ondernemersdeel met de bijbehorende salaristabellen. De directeur is ingeschaald in schaal 12. Het jaarinkomen van de directeur blijft ruim binnen het maximum volgens de VFI Beloningsregeling. Aan de directeur werden geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt.

Ondertekening van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld door de directie van de stichting. De Bilt, 5 april 2016,

Dr. ir. H.H. Bartelink, directeur Vaststelling van de jaarrekening De jaarrekening is vastgesteld door het bestuur van de stichting.

Dienstverband directeur Aard dienstverband Onbepaalde tijd Uren full time (37) De Bilt, 6 april 2016, Periode 2015 2014 Bezoldiging Mr. A. van der Meer, voorzitter Brutoloon 91.367 88.407 Drs. F. Koster, penningmeester Vakantiegeld 6.925 7.073 Uitbetaling verlofuren (éénmalig) 12.686 Eindejaarsinkomen/ variabel jaarinkomen n.v.t. n.v.t. SV lasten werkgever 11.726 11.889 Belastbare vergoeding/ Bijtelling leaseauto 4.866 4.866 Pensioenlasten werkgever 7.675 8.812 Pensioen excedent 13.353 Totaal bezoldiging Pensioen excedent 2014 (nabetaling) *Met ingang van 1 juli 2014 worden de kosten voor de directie gedeeld met Landschapsbeheer Nederland.

89

DE12LANDSCHAPPEN

/

JAARREKENING

143.732 12.504

121.047* -

De12Landschappen Overige gegevens > STATUTAIRE REGELING BETREFFENDE DE BESTEMMING VAN HET RESULTAAT > RESULTAATBESTEMMING 2015 > VOORSTEL RESULTAATSBESTEMMING 2015 > CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT > GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM

90

DE12LANDSCHAPPEN

/

OVERIGE GEGEVENS

Overige gegevens Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

In artikel 18 van statuten van de stichting staan de reglementen met betrekking tot het opstellen van de jaarrekening.

Aan het bestuur van stichting Unie van Provinciale Landschappen

Resultaatbestemming 2015

Verklaring betreffende de jaarrekening

De jaarrekening 2015 is vastgesteld in de vergadering van het bestuur gehouden op 6 april 2016. Het bestuur heeft de resultaatbestemming vastgelegd conform het daartoe gedane voorstel.

Wij hebben de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2015 (pagina 72 tot en met 89) van stichting Unie van Provinciale Landschappen te De Bilt gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2015 en de staat van baten en lasten over 2015 met de toelichting, waarin opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Voorstel resultaatsbestemming 2015 Conform Richtlijn RJ650 is door de directie voorgesteld het resultaat voor een groot deel toe te voegen aan de bestemmingsreserves en het restant aan het eigen vermogen, conform onderstaand overzicht. Reserves - continuïteitsreserve - bestemmingsreserves PrAss Klinkenbergh - overige reserves

28.492 8.706 -10.000 0

Totaal 27.198 Dit voorstel is als zodanig in de jaarrekening verwerkt.

91

DE12LANDSCHAPPEN

/

OVERIGE GEGEVENS

Verantwoordelijkheid van de directie De directie en de penningmeester van de stichting zijn verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het bestuursverslag, beide in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “Fondsenwervende Instellingen”. De directie en de penningmeester zijn tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als zij noodzakelijk achten om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting.

Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door zij van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van stichting Unie van Provinciale Landschappen per 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “Fondsenwervende Instellingen”. Utrecht, 5 april 2016 Deloitte Accountants B.V. Was getekend: drs. S.G. Verrips RA

Gebeurtenissen na balansdatum Het bestuur van De12Landschappen heeft in december 2015 besloten om de samenwerking met stichting Landschapsbeheer Nederland in de vorm van LandschappenNL te bestendigen en heeft daarom besloten per 1 januari 2016 het grootste gedeelte van haar activiteiten overgedragen aan Stichting LandschappenNL.

92

DE12LANDSCHAPPEN

/

OVERIGE GEGEVENS

De medewerkers in vaste dienst gaan met behoud van arbeidsvoorwaarden over naar LandschappenNL, tijdelijk personeel blijft achter bij de latende werkgever. De12Landschappen zal een bedrag van € 779.225,inleggen in de continuïteitsreserve van LandschappenNL. Hierna resteert een bedrag van € 110.106. De overige reserves worden met behoud van doelstelling en het voorbehoud dat bij liquidatie de reserve terugvloeit naar de oorspronkelijke inlegger(s) overgeheveld naar LandschappenNL. Ook participatie in andere rechtsvormen, met uitzondering van Stichting Natuurbeelden, worden overgedragen aan LandschappenNL.

Samenstelling Bestuur De12Landschappen per 31-12-2015

Het Groninger Landschap

Bestuurslid

Plaatsvervanger

Mw. J.G. Vlietstra Benoemd in 2012, termijn loopt gelijk aan lidmaatschap Raad van Toezicht Het Groninger Landschap.

Dhr. J.J. Hooft Benoemd in 2013.

(Neven)functies: Voorzitter Raad van Toezicht Het Groninger Landschap Lid Raad van Toezicht University Campus Fryslân Lid Raad van Toezicht zorginstelling ZINN Lid Raad van Advies Herinneringscentrum Kamp Westerbork President-Commissaris Afvalsturing Friesland Voorzitter Energy College Voorzitter deskundigencommissie Waddenfonds It Fryske Gea

Dhr. mr. A. van der Meer (voorzitter) Benoemd in 2008, termijn loopt gelijk aan bestuurslidmaatschap It Fryske Gea. (Neven)functies: Voorzitter bestuur Vereniging It Fryske Gea Voorzitter Raad van Toezicht LandschappenNL Senior rechter A in de rechtbank Nood-Nederland, afdeling privaatrecht Secretaris Vereniging Spavo Secretaris Stichting Munt & Penningenkabinet Secretaris Stichting Spavo Fonds

93

DE12LANDSCHAPPEN

/


Mw. prof. dr. J. van der Meer-Kooistra Benoemd in 2011.

Het Drentse Landschap

Mw. A. Edelenbosch Benoemd in 2008, termijn loopt gelijk aan lidmaatschap Raad van Toezicht Het Drentse Landschap. (Neven)functies: Voorzitter Raad van Toezicht Het Drentse Landschap Lid Raad van Toezicht LandschappenNL Voorzitter Technische Commissie Bodem, ministerie I&M Voorzitter Bestuur Je Maitiendrai Fonds Bestuurslid Vereniging Dorpsbelangen Gasselternijveenschemond

Dhr. P. Bennema Benoemd in 2012.

Landschap Overijssel

Mw. W.M.H. Paalman-Vloedgraven Benoemd in 2013, termijn loopt gelijk aan lidmaatschap Raad van Toezicht Landschap Overijssel. (Neven)functies: Lid Raad van Toezicht Overijssels Landschap/Landschap Overijssel Programmaleider duurzaamheid gemeente Hof van Twente Bestuurder Zuiver Hof van Twente BV i.o. Lid Kerngroep Monumentendag gemeente Hellendoorn Coördinator jaarlijkse tentoonstelling De Smidse Gastdocent ROC van Twente Initiatievenmakelaar voor de provincie Overijssel Secretaris/penningmeester Stichting Kinderboerderij Hellendoorn-Nijverdal Zelfstandig adviseur (‘t Overwater Advies)

Dhr. M. Knol Benoemd in 2013.

Het Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen

Dhr. mr. H.J.E. Bruins Slot Benoemd in 2013, termijn loopt gelijk aan lidmaatschap Raad van Toezicht Geldersch Landschap.

Dhr. drs. A. Welgraven Benoemd in 2013.

94

DE12LANDSCHAPPEN

(Neven)functies: Voorzitter Raad van Toezicht Geldersch Landschap en Kasteelen Lid Raad van Advies Nationaal Park De Hoge Veluwe Vice-voorzitter Vereniging Aegon Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank Apeldoorn e.o.

/


Het Flevo-landschap

Dhr. drs. H. Dijksma Benoemd in 2010, termijn loopt gelijk aan lidmaatschap Raad van Toezicht Het Flevo-landschap. (Neven)functies: Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Het Flevo-landschap Lid Raad van Toezicht LandschappenNL Adviseur en toezichthouder publiek/private samenwerking en corporate governance Vice Chairman Board of the Supervisory Council of the Foundation Wetlands International Treasurer Association Wetlands International Vicevoorzitter Prins Bernhard Cultuurfonds Flevoland Lid Raad van Toezicht Omroep Flevoland Vicevoorzitter Raad van Commissarissen Medrie, Lid Raad van Commissarissen Afvalzorg NV en lid Audit commissie (tot 1 juli 2015); Voorzitter Raad van Toezicht Regiocollege Zaanstreek en Waterland Lid Raad van Commissarissen Beheer Flevoland Participaties BV Lid Raad van Toezicht OMALA (Ontwikkelingsmaatschappij Almere Lelystad Airport) Penningmeester Stichting RDIJ-Award Voorzitter Corrosia! Expo en Theater de Roestbak Lid comité van aanbeveling Almeers Jeugd en Symfonie Orkest

Het Utrechts Landschap

Dhr. drs. M. Kortbeek Benoemd in 2013, termijn loopt gelijk aan bestuurslidmaatschap Utrechts Landschap. (Neven)functies: Voorzitter bestuur Utrechts Landschap Voorzitter bestuur Kasteel Loenersloot Voorzitter bestuur De Utrechtse Molens Bestuurslid Pensioenfonds Metaal en Techniek Voorzitter Raad van Commissarissen PGA Nederland NV Lid Raad van Toezicht Stichting Natuurbeelden

95

DE12LANDSCHAPPEN

/


Dhr. dr. ir. D. Ekkel Benoemd in 2013.

Dhr. B. Verfuhrden Benoemd in 2014.

Landschap Noord-Holland

Dhr. drs. F. Koster Benoemd in 2015, termijn loopt gelijk aan lidmaatschap Raad van Toezicht Landschap Noord-Holland. (Neven)functies: Bestuurslid Raad van Toezicht Landschap Noord-Holland Penningmeester Stichting de Promenade Bestuurslid JP Kuiper Fonds Penningsmeester Raad van Toezicht Eurosite Bestuurslid Raad van Toezicht Stichting Texels Museum

Het Zuid-Hollands Landschap

Dhr. prof. dr. A. van der Zande Benoemd in 2011, termijn loopt gelijk aan bestuurslidmaatschap Het Zuid-Hollands Landschap. (Neven)functies: Voorzitter bestuur Stichting Het Zuid-Hollands Landschap Directeur-generaal Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) Bestuurslid Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) Bestuurslid Stichting Veenweiden Innovatiecentrum (VIC) Zegveld Bestuurslid Economic Board Utrecht (EBU) Chair Supervisory Council Wetlands International

96

DE12LANDSCHAPPEN

/


Dhr. E.C. Bouwmeester Benoemd in 2012.

Dhr. G. Labouchere Benoemd in 2011.

Het Zeeuwse Landschap

Dhr. drs. D.J. van der Zaag Benoemd in 2010, termijn loopt gelijk aan lidmaatschap Raad van Toezicht Het Zeeuwse Landschap. (Neven)functies: Voorzitter Raad van Toezicht van Het Zeeuwse Landschap Voorzitter natuurmuseum Terra Maris Voorzitter hospice Het Clarahofje Voorzitter Raad van Toezicht Allevo Lid Maatschappelijke Raad van Advies zorginstelling Philadelphia Voorzitter Stichting Cadant

Het Brabants Landschap

Dhr. drs. E. van Dijk Benoemd in 2010, termijn loopt gelijk aan hoofdbestuurslidmaatschap Brabants Landschap. (Neven)functies: Voorzitter Hoofdbestuur Stichting Het Noordbrabants Landschap Lid Raad van Toezicht LandschappenNL Wethouder Gemeente Alphen-Chaam Penningmeester Stichting Natuurmuseum Brabant, Tilburg Voorzitter Raad van Advies Maatschappelijk Betrokken Ondernemen Breda Vice-voorzitter Provinciale Raad Gezondheid Voorzitter Provinciale Taskforce Natuur & Economie

Het Limburgs Landschap

Mw. mr. W. Raab Benoemd in 2015, termijn loopt gelijk aan bestuurslidmaatschap Limburgs Landschap. (neven)functies: Voorzitter Algemeen Bestuur Stichting Het Limburgs Landschap Raadsheer Gerechtshof ’s-Hertogenbosch

97

DE12LANDSCHAPPEN

/


Dhr. ir. W.H. van der Hoofd Benoemd in 2008.

Mw. drs. J.L.M. Baartmans-van den Boogaard Benoemd in 2010.

Mw. drs. J.M.C. Driessen Benoemd in 2015.

Colofon Jaarstukken 2015 van Stichting LandschappenNL, Stichting Landschapsbeheer Nederland en Stichting Unie van Provinciale Landschappen

Uitgave LandschappenNL Postbus 31 3730 AA De Bilt T 030-234 50 10 [email protected] www.landschappen.nl

Eindredactie Tekstlabel, Leeuwarden

Ontwerp en realisatie Vandermeer visuele communicatie, Culemborg

Foto verantwoording Voorpagina: Thijs Glastra Overig: Thijs Glastra, Omke Oudeman, Landschap Over ijssel, Dhr. Oussoren, Geldersch Landschap & Kasteelen, Landschapsbeheer Nederland, Het Drentse Landschap, Dhr. Hellema, Landschap Noord-Holland, Dhr. Schouten, Ruud Ploeg. April 2016 LandschappenNL is beneficiënt van de Nationale Postcode Loterij

Provinciale organisaties

BESTUURSVERSLAG. Jaarstukken 2015

Recommend Documents