Beste collega s, Informatieblad van LBC-NVK en ACV Energie Chemie voor onze leden werkzaam bij Janssen Pharmaceutica

Informatieblad van LBC-NVK en ACV Energie Chemie voor onze leden werkzaam bij Janssen Pharmaceutica Verschijnt driemaandelijks

België - Belgique P.B. 2300 Turnhout 1 8/5507

Jaargang 26 nr 70 - juni 2009 Afgiftekantoor Turnhout Goedkeuringsnr P-808-150

Beste collega’s, Onze gedelegeerde bestuurder vergeleek de huidige economische onzekerheden met een storm op zee en ons bedrijf met een bootje dat overgeleverd is aan de woeste golven. Janssen probeert zich meer en meer te verankeren in samenwerkingsverbanden met universiteiten en hoge scholen, maar tegelijk wordt onze boot overspoeld door werkstromen en roepen de kapiteins alle hens aan dek om de overvloed aan werk de baas te kunnen . Spijtig genoeg kenden we ook enkele situaties van ‘man overboord’ en werden heel wat van onze kornuiten zeeziek, dit niet ten gevolge van de - soms - bedenkelijke kwaliteit van de voedselvoorraad, maar van de gevolgen van doldraaiende kompassen en meedogenloze beslissingen van sommige stuurmannen. Bij het verschijnen van de 2e editie van dit jaar van ons Medicijntje hebben we weer heel wat stormen doorstaan. Zo heeft J&J net de boot gemist bij de geplande overname door Hewlett Packard van de globale ITS diensten, gelukkig nog juist voordat onze Janssen collega ’s uit de boot waren gesprongen; zo zijn we sterk uitgevaren tegen de economische crisis op de Europese manifestatie van 15 mei in Brussel en ondanks de slechte vooruitzichten die ze de chemische productie in Geel voorspiegelden was de productie in

Q1 2009 nog steeds boven het jaargemiddelde van 2007 en 2008. En in maart kreeg zuster Jeanne Devos een reddingsboei in de vorm van een cheque voor haar strijd tegen HIV. De werknemersafvaardiging was daarentegen meer onder de indruk van haar inzet ter bestrijding van het systeem van huisslaven en kinderarbeid in India. Door haar jarenlange bewustmakingsacties is zij immers uitgegroeid tot het sterke boegbeeld van de ‘National Domestic Workers Movement’. In de campagne over Waardig Werk - Werknemers zijn geen gereedschap hijsen we de zeilen voor een respectvolle benadering van alle werk. Laat je meedrijven op de golven van volgende artikels:

Inhoud:

• • • • • • • • • •

Rukwinden in de ondernemingsraad Kracht van water in: ‘Comité Beerse’ Relaas van de vuurtorenwachter: ’t is van den hond Chemische productie Geel Europese manifestatie in Brussel Jeanne Devos Actie: ‘Waardig Werk’ Cafetariaprijzen Registreer je en blijf op de hoogte! Mandaatverdeling

VU: LBC-NVK, F. Geerts, Korte Begijnenstraat 20, 2300 Turnhout - ACV Energie Chemie, F. Jordens, Mgr. Broeckxplein 6, 3500 Hasselt

Medicijntje juni 2009.indd 1

18/06/2009 11:31:20

Janssen Pharmaceutica. Eind vorig jaar volgden de ondernemingsraden en bijzondere ondernemingsraden elkaar in bijzonder hoog tempo op, met tussendoor interne vakbonds- vergaderingen, en overleg tussen directie en Syndicale Delegatie (uw “déléguées”). Het was bijna niet te volgen om de verslagen tijdig klaar te hebben, maar mits keihard werken zijn we er toch in geslaagd. Dachten we. Maar… verslagen werden niet goed- gekeurd -eerste agendapunt van een OR is steeds goedkeuring van verslag vorige OR- de standpunten van directie en vakbonden omtrent verwoordingen, en gedetailleerdheid liepen sterk uiteen. Om tot een oplossing te komen waar beide partijen (werkgevers- afvaardiging & werknemersafvaardiging) zich in kunnen vinden hebben we geheel volgens de “Janssen-traditie” een werkgroep rond OR-verslaggeving opgericht. Alle openstaande verslagen en bijhorende opinies werden hier op tafel gelegd. Door dit moeilijk, grondig, maar uiteindelijk ook constructief overleg zijn we binnen deze werkgroep tot een oplossing gekomen. Een oplossing die nog steeds zeer dicht bij onze vereisten staat. En zo komt het dat in het verslag van de OR van 14 april 2009 het volgende te lezen was: 1 Goedkeuring verslagen BOR 15/102008, BOR 17/10/2008, BOR 24/10/2008, BOR 20/11/2008 & BOR 08/12/200 De verslagen worden goedgekeurd. 2 Goedkeuring verslagen OR 09/12/2008, OR 13/01/2009, OR 10/02/2009 & OR 10/03/2009 De verslagen worden goedgekeurd.

Nieuws uit de Ondernemingsraad.

Misschien hadden jullie het zelf al gemerkt, maar de verslaggeving van de Ondernemingsraad is in de winterperiode niet echt van een leien dakje verlopen… Er is tussen directie en vakbondsvertegenwoordiging fel gediscussieerd over verslaggeving en rapportering : hoe gedetailleerd moet het verslag zijn, wat moet er allemaal gerapporteerd worden, en hoe letterlijk mogen de besprekingen worden weergegeven ? De OR is namelijk het enige overlegorgaan binnen een bedrijf waar de werknemersvertegenwoordiging verantwoordelijk is voor het opstellen van het officiële verslag. De wet schrijft voor dat de fractie met de meeste vertegenwoordigers in de OR de secretaris levert, en sinds jaren is dat iemand van “de groene vakbond”. Aangezien dit verslag het enige officiële document is, is het voor ons zeer belangrijk dat het duidelijk, overzichtelijk en uitgebreid is met oog voor detail, want “wat niet in het verslag staat, is niet op de OR besproken…” Op deze manier creëren we een duidelijke officiële opvolging van de structurele veranderingen die in ons bedrijf plaatsvinden. En dat ligt bij momenten toch wel wat moeilijk bij de directie van

We blijven streven naar een verslaggeving die correct en duidelijk is, maar steeds met respect voor de visie van een ander. We blijven bij ons standpunt dat een open en gedetailleerd verslag mogelijk moet zijn, want iedereen heeft recht op info. De ondernemingraad behandelt alles wat de hele onderneming, alle werknemers dus, aanbelangt. Vandaar dat er openheid moet zijn, nochtans een gevoelig thema bij Janssen Pharmaceutica… “Overleg als het kan, actie als het moet” blijft meer dan ooit onze slagzin en is volgens ons de beste manier om voor uw rechten op te komen in deze moeilijke tijden. De volledige verslagen van de verschillende ondernemingsraden kan je ook lezen op het J&J netwerk via onze website (medicijntje.be) (klik op nieuws overlegorganen en vervolgens op ondernemingsraad). Je kan ze ook lezen via ‘advalvas’ op de ‘intranet homepage’. Vragen en of opmerkingen i.v.m. de verschillende behandelde onderwerpen kan je steeds doorgeven via [email protected]. 

Medicijntje juni 2009.indd 2

18/06/2009 11:31:21

er geen effectieve behandeling. Aan elke gevarengroep is een inperkingsniveau gekoppeld; bij Janssen heeft gebouw 162 het hoogste inperkingsniveau in Beerse, nl. L3 wat betekent dat men verplicht is om heel wat alarmsystemen aan te brengen in deze lokalen met beperkte toegang. Personen dienen tevens hun kledij te ontsmetten vooraleer deze lokalen te verlaten. Het ontsmetten van biologisch gecontamineerde afval gebeurt met een autoclaaf, natuurlijk mag dit enkel gebeuren door personen die hiervoor de nodige scholing en training gekregen hebben. Wij hadden hieromtrent wel wat bedenkingen omdat ook mensen van VWR deze autoclaven gebruikten. Bij navraag bleek dat deze inderdaad geen specifieke opleiding gekregen hadden. Door ons toedoen zullen betrok- kenen nu wel opgeleid worden en zal met het bio- veiligheidscomité afgestemd worden wat de specifieke vereisten zijn. Wij hebben ook nog verder gediscussieerd over een memo die in januari verscheen in BU parenterals waarin gesteld werd dat operatoren zelf een kleine Spill Velcade mochten opruimen, mits ze hiervoor de correcte training hadden gekregen. (In 2008 werden 4 Velcade spills in gebouw 140 genoteerd, waarbij telkens een ontruiming van het lokaal gebeurde en de interventiediensten werden verwittigd.) Naar ons weten heeft Velcade een PbOEL 4 klasse en volgens de noodplanprocedure NP-24 mag een incident met een klasse 3 product al niet meer als kleine Spill worden beschouwd, laat staan een klasse 4 product. We staan wel open voor de bedenkingen die gemaakt worden over de ernst van zo ’n incident met Velcade, maar we blijven kritisch als het over de aanpak gaat. Er bestaan immers niet voor niets veiligheidsprocedures en die dienen gevolgd te worden of te worden aangepast. De afdeling besloot daarop om de werkinstructie - waarin het opruimen van een Spill met klasse 3B en 4 beschreven staat - te actualiseren. In de noodplanprocedure zal bij een volgende update een regel worden toegevoegd : na akkoord van de preventiedienst kunnen kleine spills voor producten met een PbOEL 3 of hoger door de afdeling zelf worden opgekuist. Hier is de preventiedienst dus de bewaker van de opruiming en een afdeling kan dus niet éenzijdig beslissen. Voor ons blijft het belangrijk dat de veiligheid van betrokkenen gegarandeerd wordt en dat ook deze kleine Velcade spills worden gerapporteerd als bijna-ongevallen in het ongevallenmelding en registratiesysteem (OMR) In april kwam de bedrijfsarts ons melden dat Diphotérine toch niet meer is dan wat veredeld water en dat ze het gebruik hiervan gaan afschaffen, behalve op plaatsen waar geen nooddouches zijn. We weten ook dat Diphotérine een duur product is

Comité Beerse In maart kregen we een overzicht van het waterverbruik bij Janssen. Schrik niet, maar wat men bij Janssen aan water verbruikt op één uur komt overeen met het jaarlijks waterverbruik van een gezin van 4 personen! Nochtans mogen we niets verkeerd zeggen over de Discipline water, want al jaren zoekt men naar oplossingen om het gebruik van Pidpawater te verminderen. Vooral het hergebruik van regenwater in koelwatertoepassingen is vorig jaar met bijna de helft gestegen tegenover 2007; dat wil eigenlijk alleen maar zeggen dat het heel veel geregend heeft in 2008, maar toch. In de waterzuivering werd de zandvang uit dienst genomen. Deze diende om grote hoeveelheden zand te kunnen opvangen, afkomstig van afbraak- en bouwwerken, maar vermits er toch geen grote werken gepland zijn - Janssen is volgebouwd en er zijn geen wegenwerken meer nodig – heeft men de zandvang ook niet meer nodig. In feite was dit alleen een kost voor de technische dienst en betekent de afschaf geen besparing van de werkingskosten van de waterzuivering. In 2009 komt er een nieuwe lijst van normen, het gaat hier om een enorm strenge richtlijn die we normaal gezien toch wel kunnen halen, ook al hebben we een (te) grote waterzuiveringsinstallatie. Jaarlijks wordt zo ‘n 1018.000 m3 gezuiverd water geloosd in de Oude Dijkloop en de waterkwaliteit van dit riviertje mag gezien worden. 50% van de geneesmiddelen die vandaag op de markt zijn, zijn afkomstig van planten; reden temeer waarom Janssen actief wil werken aan de verhoging van biodiversiteit. Dit doet men door o.a. een jaarlijkse amfibieën overzetactie en het aanleggen van amfibieënpoelen in Beerse II, het plaatsen van nestkastjes, het bewustmaken van het belang aan biodiversiteit, enz. Als men zo doorgaat wordt de Janssensite over enkele jaren uitgeroepen tot natuurgebied waar nog slechts enkele witte raven en andere beschermde soorten kunnen overleven. Meer en meer krijgen we te maken met biologische agentia; dit zijn micro-organismen (met inbegrip van genetisch gemodificeerde), celculturen en menselijke endoparasieten die een infectie, allergie of intoxicatie kunnen veroorzaken. Biologische agentia worden, naargelang van het risico van infectieziekte dat zij met zich meebrengen, in vier gevaargroepen ingedeeld: groep 1 bevat de minst gevaarlijke, wat wil zeggen dat het onwaarschijnlijk is dat ze bij de mens een ziekte zullen veroorzaken; groep 4 de gevaarlijkste omdat deze bij de mens een ernstige ziekte kunnen veroorzaken of omdat er is een grote kans dat ze zich verspreiden; gewoonlijk bestaat 

Medicijntje juni 2009.indd 3

18/06/2009 11:31:21

en beperkt houdbaar. Janssen was een grote afnemer en misschien wel de enigste? En het viel de bedrijfsarts op dat nergens in officiële teksten over chemische verbrandingen melding wordt gemaakt van Diphotérine; maar wel: steeds spoelen met NaCl 0,9% steriele vloeistof. In feite heeft deze leverancier ons dus jarenlang blaasjes wijsgemaakt? Nu dat ook Janssen de knip van hun portemonnee dichthoudt, komen we stilaan met de voetjes op de grond en is het gedaan met allerlei tierlantijntjes; dus gewoon terug onder de kraan met je brandwonden! Alleen voor een chemische etsing van de ogen zal nog gebruik kunnen gemaakt worden van de Eye wash; een 200 ml oogdouche met een steriele NaCl 0,9% oplossing. Elke werknemer wordt tijdens de uitvoering van zijn werk blootgesteld aan één of meerdere risico ‘s. Een veiligheidsrisico ontstaat al bij het gebruik van de PC, maar kan ook veel ernstiger vormen aannemen als men werkt met gevaarlijke stoffen. De wetgeving vereist dat de werkgever de werkomstandigheden van iedere werknemer evalueert op het gebied van blootstelling aan bepaalde risico’s. Hiervoor maakt Janssen gebruik van eRES (Electronisch Risico Evaluatie systeem) Het is evenwel aan de afdeling zelf om de juiste risico codes toe te kennen aan zijn werknemers. Wij ondervinden meermaals - en hebben dit ook gemeld - dat dit niet volledig overeenstemt met de actuele blootstellingen. Het is daarom van het grootste belang dat jullie ook eens een kijkje nemen op de site van de preventiedienst onder Quick links welke eRES code je zijn toegekend. Toekenning van die code hangt af van de minimale blootstellingsduur en is ook productafhankelijk. Je moet zeker eens de helptoets indrukken! Zo krijg je meer inzicht in de codes, zo weet je dan bvb. dat je geen eRES code voor gevaarlijke zinkverbindingen(1.19) hebt, als je maar 1x jaar werkt met zinkoxide. Maar ook dat je gecontroleerd dient te worden (en dus een risico code krijgt) vanaf de eerste blootstelling met verdoving, kankerverwekkende stoffen of biologische agentia,….. Doe er iets mee!

’t Is van den hond In de zomer van 2008 hielden een twintigtal militanten van de Anti Dierproeven Coalitie (ADC) een luidruchtige actie aan de hoofdingang. De wijze waarop dat toen gebeurde was op zijn zachtst uitgedrukt onbetamelijk (wel respect voor dieren, weinig voor werknemers). Op 23 mei 2009 waren ze er terug. Ditmaal, aldus Gazet van Antwerpen, met een honderdtal. Ze hadden symbolisch dertig honden bij en lieten, bij wijze van protest, de beesten gelijktijdig blaffen. Gelukkig ditmaal op een zaterdag zodat onze collega’s ditmaal geen spitsroeden moeten lopen. Maar ’t zijn wel doorzetters die van ADC.

Wie ook nog doorzetters zijn, zijn de ACV-militanten van Janssen. Zeer alert hebben ze gereageerd op de snode plannen van de directie om de cafetariaprijzen te verhogen vanaf 1 juni. Begin jaren ’80 reden er diverse besparingstreinen van de regeringen Martens. Hierdoor was het de werkgevers onmogelijk gemaakt - zij waren daarom niet kwaad – om loonsverhogingen toe te staan (alhoewel Janssen er toch in slaagde om voor zijn kaderleden een uitzondering te maken). Een slimme adjunct - personeelsdirecteur kwam toen op het idee 

Medicijntje juni 2009.indd 4

18/06/2009 11:31:21

Onlangs hebben we nog vastgesteld dat een batch twee dagen later dan voorzien werd ingezet, gewoon omdat er te weinig volk in de opkomende ploegen aanwezig was, en in die ploegen was er geen abnormaal absenteïsme te bespeuren. Links en rechts komt dan de gedachte boven dat men misschien toch teveel mensen heeft laten wegvloeien uit de chemische productie. Dat brengt ons bij het volgende onderwerp, nl de productie zelf. Tijdens het eerste kwartaal van 2009 produceerden we een 192 000 kuuburen. Vergeleken met eerste kwartaal van 2008 betekent dit een daling met ongeveer 43000 m3uur oftewel een 18%. Let wel: het eerste kwartaal 2008 was meteen het hoogste in m3uur van het ganse jaar 2008 en we moeten al teruggaan naar Q4 2006 om een nog hogere waarde dan Q1 2008 terug te vinden en we weten allemaal nog dat 2006 het topjaar was voor wat betreft de chemische productie. Uitgedrukt in ABU’s , dus rekening houdend met een aantal factoren zoals kostprijs grondstoffen en installaties, kost van het labo, al dan niet registratie- of validatiebatch , merken we wel een daling van ongeveer 30 % (van 264 naar 183 000). Laten we er rekening mee houden dat Q1 2008 en sterk kwartaal was en sinds 2002 slechts overtroffen werd door Q1 2006, weer het topjaar voor wat betreft productie. Q1 2009 situeert zich nog steeds boven het jaargemiddelde van 2008 en 2007. We volgen het verder op. Verder kunnen we nog vermelden dat men op de afdeling centrale afwas overgegaan is naar een ander werkregime. Opzet was een efficiëntere benutting van het personeel om tegemoet te komen aan het wisselende werkvolume tussen week en weekend. Van de oorspronkelijke 16 volcontinu medewerkers zijn er 6 naar 3 ploegen gegaan waarvan één shiftverantwoordelijke om de 3 maanden vervangen wordt door een andere. Zo wil men meer personeelsbezetting tijdens de week, de periode dat er meer werk te verrichten is. Om eventuele tekorten in het weekend op te vangen is er ook een stand-by regeling uitgewerkt. Afwachten hoe dit verder verloopt. Op een ander afdeling, namelijk technische dienst chemie, dreigen er problemen te ontstaan rond het volcontinu ploegensysteem. De oorzaak vinden we terug in het feit dat er enkele mensen onttrokken zijn aan de curatieve dienst. We volgen de problematiek op en komen hierop terug zodra we meer info of mogelijks een oplossing hebben. Tijdens het voorjaar mochten we de personeelsinfo- sessies van de directie met Tom Heyman bijwonen. We kregen hier en daar te horen dat deze sessies nogal abstract en weinig concreet overkwamen. Deze indruk zal op directieniveau ook wel ergens ontstaan zijn want onze general manager gaf later zelf nog een aanvullende personeelsinfosessie met een concrete vertaalslag naar Geel.

van de maaltijdcheques. Wij waren er niet zo’n voorstander van omdat dit bij werkloosheid of ziekte geen invloed had op je vervangingsinkomen. Hoe dan ook was sindsdien de prijs van een hoofdmaaltijd in het bedrijfsrestaurant en de maaltijdcheque aan mekaar gekoppeld en jarenlang bleef een volwaardige middagmaaltijd ongewijzigd geprijsd op 90 Bef (44 Bef voor de werknemer en 46 Bef voor de werkgever). Toen ik op 28 mei laatstleden ‘s morgens toevallig langs Janssen passeerde, kon ik het toch niet laten, om mijn pamfletuitdelende collega’s gedag te zeggen en een exemplaartje mee te nemen. Ik was totaal niet verwonderd dat daarin geprotesteerd werd tegen deze graaicultuur van de directie. In het verleden nam de directie nog de moeite om met regelmaat een werkgroep ‘prijzen bedrijfsrestaurant’ in het leven te roepen. Vanzelfsprekend werden zij door de vakbonden terug naar af verwezen. Nu lijken ‘harde tantes’ te kiezen om zonder overleg eenzijdige beslissingen te nemen. Is dit een nieuwe vorm van sociaal overleg? In de Standaard van 25 mei stond te lezen dat Fortis adviseert om J&J-aandelen te kopen wegens goedkoper en redelijke winstgroei in het vooruitzicht. De analist beschouwt het aandeel vooral als een veilige haven… De militanten hebben gelijk: ‘Niet de werknemers moeten de crisis betalen’. Oh, voor ik het vergeet te vermelden… Weet je wat ook ontzettend deugd deed… dat ik tijdens de Europese manifestatie in Brussel op 15 mei een twintigtal ACVmilitanten van Janssen tegen het lijf liep. Ja, het zijn doorzetters Uw waarnemer

Chemische Productie Geel Met de zomer in het vooruitzicht nog een laatste stand van zaken vanuit Geel. De gevolgen van de reorganisatie van 2008 laten zich nog steeds opmerken. Zo hebben onlangs nog twee collega’s van Geel die naar Beerse gemuteerd waren ervoor gekozen om het bedrijf te verlaten. Dit roept vragen op over de gelijkwaardigheid van de aangeboden jobs met alle bijhorende facetten zoals arbeidsplaats, ploegenregime, aard van het werk en omgeving. Een ander gevolg dat we reeds eerder ondervonden maar dat nu weer bevestigd werd is het feit dat ondanks de totale verminderde productie, de operator indivi- dueel toch minstens zoveel werk moet verzetten als vroeger. Gewoon een gevolg van minder mensen. 

Medicijntje juni 2009.indd 5

18/06/2009 11:31:21

Knap toch hoe ook onze groene VEREP’ers mee in te bres blijven springen om hun achtergebleven collega’s moreel een hart onder de riem te steken. Ook zij blijven bekommerd over het lot van de vele werknemers die momenteel in de grootste onzekerheid leven over wat de toekomst hen zal brengen.

Europese manifestatie 15 mei te Brussel Het Europees Vakverbond organiseerde op vrijdag 15 mei een Europese manifestatie te Brussel onder de titel:

Met ‘geslachte kippen’ in de aanslag en een meterslang groen spandoek maakten we tijdens deze manifestatie aan iedereen duidelijk dat ook een gerenommeerd bedrijf als Janssen Pharmaceutica zich laat meeslepen in zijn ijver om z’n aandeelhouders ook in deze tijden van de nodige rendementen te voorzien. We werden dan ook veelvuldig op de gevoelige plaat vastgelegd. En zelfs enkele reporters met annex cameraploeg hadden in de mot dat hier een verhaal te halen was. Al stonden enkelen onder ons niet meteen te springen om zomaar een microfoon onder de neus te laten drukken...().

“Europa moet anders en beter: niet de werknemers moeten de crisis betalen” Ook militanten van ACV-LBC-NVK van Janssen Pharmaceutica waren, samen met heel wat Europese vakverbonden, aanwezig op deze manifestatie.

De VEREP’ers droegen dan weer een pamfletje met een dubbele bodem en zonder verdere uitleg.....

“Krisis weg” Aan het einde van deze betoging gaf een klein groepsfeessie een waardig slotakkoord aan deze knap georganiseerde manifestatie. Na een frisse pint en, in tegenstelling tot duizenden anderen, droge kledij stapten we met z’n allen terug in ons openbaar vervoer om daarna in de thuishaven nog lang na te keuvelen over hoe het nu echt verder moet met deze crisis én met Janssen.

Met z’n zeventienen + een aantal van onze VEREP’ers, in een mensenzee van 50.000, trotseerden ze de zon om mee op te komen tegen het ongebreidelde kapitalisme, welke aan de basis ligt van de huidige wereldwijde economische, sociale en financiële crisis. En Europa... die blijft angstvallig op de achtergrond. Niks van een krachtdadige aanpak met gerolde spieren, eerder een lauw soepje met een flauw afkooksel van een dagschotel (of is het nu dagsuggestie..), zonder nagerecht of pousse café. Het is niet door werknemers werkloos te maken dat je de crisis oplost. De werknemers dreigen alsmaar duidelijker de pasmunt te worden voor een niets ontziende drang naar maximalisatie van winsten welke leidde tot een situatie waarvan het einde zeker nog niet in zicht is. Ganse bevolkingsgroepen zijn ondertussen getroffen door de ergste crisis sinds de jaren 30. Ook bij Janssen verkeren we al ruim 2 jaar in een crisissfeer. En ook hier waren het de gewone werknemers die het gelag moesten betalen tijdens 2 opeenvolgende reorganisaties op evenveel jaren. 

Medicijntje juni 2009.indd 6

18/06/2009 11:31:23

(WG = hoofd van een familie) en werknemers (WN = huisarbeidster). Het ging over dezelfde feiten maar met een heel andere inhoud. Als een WG zegt: de huismeiden eten met ons mee en ze krijgen onderdak, dan is dat juist. Als WN-ers, de huismeiden, de huisarbeidsters, dan vertellen dat ze 14 tot 16 uur per dag moeten werken als hulpje in een gesloten huis, dat een teljoor etensresten van de kinderen hun maaltijd is die ze op de grond naast de vuilbak opeten, dan is dat ook juist.

Een krachtige, gelovige vrouw: Jeanne Devos Vrijdag 13 maart werd de Indische benefietweek bij Janssen afgesloten met een bezoek van Zuster Jeanne Devos. Die dag luisterde ik naar haar toespraak toen ze de cheque met de bijdrage van de Janssenmedewerkers mocht in ontvangst nemen; ik luisterde naar haar krachtig verhaal aan de militanten in het vakbondslokaal, ik las met veel passie haar boek ‘Denken en doen’ dat uitgegeven werd in 2007 over een leven in spiritualiteit. Het werd me vlug duidelijk dat ze twee verhalen vertelde, die dag bij Janssen. Bij de ontvangst van ‘t geld hoorden we een verhaal over HIV, aids, hutscholen,…….. De aanwezige militanten kregen een verhaal van rechtvaardigheid, kracht en bewustmaking in het vakbondslokaal. Door mensen bijeen te brengen die voordien geïsoleerd werkten, vechten ze samen voor een opwaardering van hun werk en een verbetering van hun statuut. Met die overtuiging ging zuster Jeanne Devos van start. Zo ontstond een volksbeweging die bestond uit straatkinderen en huispersoneel: ‘National Domestic Workers Movement’ Ze had het bij ons onmiddellijk over de essentie van haar werk: de situatie verbeteren van de armste mensen, van hen die het meest uitgebuit worden. Zij noemde dit doorgedreven vakbondswerk.

Jeanne kiest en werkt duidelijk met de WN-ers, de huismeiden, die geen statuut hebben. “Hun situatie grenst aan pure slavernij” zegt ze. Vanuit het naar elkaar luisteren ontstaan er zelfhulpgroepen, evenwel met een trage ontwikkeling en veel tegendruk van de WG. Maar de beweging rond de huismeiden en kinderarbeid, is - na 15 jaar bewustmakingswerk - tot een succes uitgegroeid. De ‘National Domestic Workers Movement’ beweging telt reeds 3 miljoen officiële leden, die actief zijn in 21 van de 28 verschillende deelstaten van India. En met succes: de regering heeft nu ook uitdrukkelijk het standpunt ingenomen dat huisarbeid onder de 14 jaar niet meer kan omdat de schoolplicht is opgetrokken tot 14 jaar. Een enorm doorbraakmoment !!! Er liggen nog eisen als voorstel geformuleerd zoals: minder uren werken en enkele uren bijscholing krijgen i.p.v. 16 tot 18 uur te werken als inwonende werkkracht. Groot probleem is dat huispersoneel niet als arbeiders beschouwd worden. Vandaar kunnen ze ook geen vakbond oprichten en rechten opeisen. Nochtans is er een beweging rond deze problematiek zichtbaar geworden. Men wil eerst een minimumloon bekomen, nadien komt de strijd voor sociale zekerheid en pensioenen. In 2004 werd er in 3 staten reeds de wet op het minimumloon gestemd! De normen over minimumlonen zijn in India van een heel andere orde dan bij ons. Zo betekent het minimumloon bekomen voor hen, niet meer dan de grens van armoede een klein stukje verschuiven. Vandaar is het werken aan sociale zekerheid voor de Indiërs niet: voor babyopvang zorgen; maar wel: de eerste basisrechten bekomen. Enkele firma’s zijn reeds begonnen met een opleiding voor het huishoudpersoneel, maar het moet nog professioneler worden. Ook hutscholen in de slums, waar kinderen leren schrijven (al is het in ’t zand) zijn belangrijk. Weet dat er zo al 52 scholen zijn maar dat slechts in 2 scholen de kinderen een boekentas hebben. Men ijvert ervoor dat de school iets van henzelf wordt; zodat de afstand tussen ouders en school kleiner wordt. Ook rond deze problematiek is er een wetsvoorstel in voorbereiding. Het is duidelijk dat de werken, het engagement van

Een blijde boodschap brengen (christelijk begrip van Jeanne) is een strijd, niet om met zachte handen aan te pakken, maar het is een strijd om rechtvaardigheid. Nu begrijpen we al iets meer van haar krachtige taal. Na haar engagement voor blinde en dove kinderen in het zuiden van India, maakte Jeanne een nieuwe keuze. In ’85 koos ze er als religieuze vrouw, als zuster van ‘De Jacht’ voor om met vrouwen te gaan werken. Met deze keuze bedoelt ze: de vrouwen als huismeiden, de kinderarbeidsters, de vrouwen als seksslaven. Jeanne luisterde ook naar de verhalen van werkgevers 

Medicijntje juni 2009.indd 7

18/06/2009 11:31:23

Jeanne niet in sociale tijdelijke oplossingen te zoeken is, maar dat zij streeft naar rechten die omgezet worden in wetten. Als kinderen (huismeiden) meer rechten gaan krijgen, komen er andere menselijke verhoudingen naar boven. Maar de WG-ers spreken een andere taal en zeggen tegen hun meid : “Wij zorgen er toch voor dat je salaris naar boven gaat? Spreek dan niet langer van rechten krijgen.” Tegen onze militanten zei ze: ‘Ook als fabrieken in het westen sluiten en verhuizen naar het oosten moet men uitzien dat er daar geen goedkope werkkrachten tewerkgesteld worden. Zo moet men op wereldschaal actie voeren tegen georganiseerde goedkope werkkrachten.’

“Werknemers zijn geen gereedschap!”

Jeanne stimuleert mensen in het erkennen van hun eigenwaarden zodat ze geen macht maar een persoonlijke kracht ontwikkelen die uit kan groeien tot een collectieve kracht.

Op woensdag 20 mei hebben we jullie tijdens de lunchpauze kort kennis laten maken met de actie Waardig Werk - Werknemers zijn geen gereedschap. Ons pamflet bevatte “info in een notendop”, maar we vinden het onderwerp de moeite waard om er wat meer aandacht aan te besteden.

Je kan uit je situatie geraken, je kan een verschil maken!

Bij de start van het nieuwe millennium, in september 2000 hielden de Verenigde Naties in New York een Algemene Vergadering. Alle toenmalige 189 lidstaten van de VN (nu zijn het er 191) bekrachtigden daar de Millenniumverklaring. Dit zijn afspraken om met alle landen samen tegen 2015 de belangrijkste wereldproblemen aan te pakken. Er zijn acht concrete en meetbare doelstellingen vastgelegd: de Millenniumdoelstellingen. De doelen moeten een einde maken aan armoede, ziektes, ongelijkheid en milieuproblemen.

De laatste 2 jaar ziet men in India een versnelling van bewustmaking en kracht op gang komen, velen willen zich gaan organiseren: de huisarbeidsters, de garnaalpellers…. Ook binnen de verschillende kasten is er een opvangnet aanwezig, maar nog te veel arbeidsters zitten achter gesloten muren Wat is nu eigenlijk die verborgen strategie van Zuster Jeanne om internationaal zo’n sterk bewustmakingsproces, zo’n doorgedreven kracht bij mensen te ontwikkelen? Haar strategie kent 3 toetsstenen: - worden de huisarbeidsters door samenkomsten versterkt in hun waardigheid - leiden onze acties tot meer rechtvaardigheid - hebben de huisarbeidsters voldoende verantwoordelijkheid en een doorslaggevende stem. Samengevat slechts 3 woorden: WAARDIGHEID - RECHTEN - VORMING Het gaat bij Jeanne en haar beweging om sensibilisatie en bewustwording. Nu krijgt de beweging eindelijk erkenning van de minister van arbeid, omwille van het grote aantal personen dat zich ziende in beweging zet. Zo is 9 Januari uitgeroepen tot de dag van de huisarbeidster. Zuster Jeanne is een vrouw die de strijd niet opgeeft en hardnekkig blijft volhouden. Haar geloof in het proces van verandering werkt aanstekelijk. Haar keuze voor de meest zwakste in de samenleving stemt tot nadenken.

Als de 8 Millenniumdoelstellingen gehaald worden, ziet de wereld er in 2015 zó uit : 1 Het aantal mensen dat in extreme armoede leeft, is met de helft gedaald ten opzichte van 1990. Dit geldt ook voor het aantal mensen dat honger lijdt. 2 Alle kinderen op de wereld volgen basisonderwijs. 3 Meisjes krijgen dezelfde kansen als jongens, in het basis- en middelbaar onderwijs reeds in 2005, in 2015 op alle onderwijsniveaus. 4 Het sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar is met twee derde verminderd ten opzichte van 1990. 5 De moedersterfte is met driekwart verminderd ten opzichte van 1990. 6 De verspreiding van HIV/Aids, malaria en andere ziektes is gestopt. We beginnen met de terugdringing van deze ziektes. 7 We voeren overal een milieubeleid gericht op duurzame ontwikkeling en het onomkeerbare verlies van natuurlijke hulpbronnen is gestopt. 8

Medicijntje juni 2009.indd 8

18/06/2009 11:31:24

Het aantal mensen zonder toegang tot veilig drinkwater is met de helft verminderd en de levensomstandigheden van ten minste honderd miljoen mensen in sloppenwijken is aanzienlijk verbeterd. 8 Wereldwijd werken landen en instellingen samen aan ontwikkeling. Er zijn afspraken over goed bestuur, landen voeren eerlijke handel met elkaar en er is een eerlijk financieel systeem op poten gezet. Het schuldenprobleem van ontwik kelingslanden is opgelost en de ontwikkelingslanden beschikken over nieuwe technologieën. Samen met ontwikkelingslanden is er fatsoenlijk werk voor jongeren gecreëerd.

de secretaresse die soms meer een manusje-van-alles is, de operator die de grondstoffen toevoegt in de bereidingsketel, de ingenieur die de lijn terug opstart na een defect, de boekhouder die de rekeningen betaalt, de directeur die de krachtlijnen uittekent voor zijn afdeling, en zijn medewerkers motiveert en aanmoedigt. Iedereen wordt geacht respect te hebben voor de ander, open te staan voor de noden en bezorgdheden van de ander. Respect in twee richtingen: van de medewerker naar de chef, van de chef naar de medewerker, van de vakbondsmilitant naar de directie, en van de directie naar de vakbondsmensen. Respect betekent ook luisteren naar elkaar, in overleg een uitkomst zoeken voor bepaalde problemen die zich stellen. Wederzijds overleg, wederzijds respect, praten met elkaar, luisteren naar elkaar, proberen begrip op te brengen voor elkaars standpunt, dat zijn enkele van de basiswaarden waar we steeds voor blijven gaan.

De campagne Waardig Werk werd door 11.11.11 op gang getrokken met de boodschap “Werknemers zijn geen gereedschap”. Iedereen kent ongetwijfeld nog de TV-spotjes waarin mensen naar beneden tuimelen, en op de bodem van “iets” belanden. Vanop die bodem kijken ze naar omhoog, het beeld zoomt uit, en we zien dat ze in een gereedschapskist zijn terechtgekomen, die dan gesloten wordt. Een beklijvende spot.

Cafetariaprijzen, koud op ons bord gesmeten.

Het beste middel tegen armoede is waardig werk. En dat begint bij een fatsoenlijk loon. Evident, zal je zeggen. En toch verdient de helft van alle werkende mensen ter wereld minder dan 1,50 euro per dag. Werken en straatarm blijven, dat klopt niet. Helaas hebben miljoenen werknemers het moeilijk om een waardig inkomen te verwerven. In Noord en Zuid, Oost en West moeten werknemers steeds flexibeler zijn en genoegen nemen met beperkte sociale bescherming. Hun rechten staan overal ter wereld onder druk. Werknemers worden kwetsbaarder en krijgen in vele landen niet eens het recht om hun stem te laten horen en het onrecht aan te klagen. Ze moeten zwijgen en werken en “blij zijn dat ze een job hebben”, zo klinkt het wel eens bij werkgevers. Al te gemakkelijk worden ze als een ‘onkost’ beschouwd, iets waarop je kan besparen als het te duur is of wat je kan dumpen als het versleten is, net als gereedschap. De onzekere werksituatie zet werknemers tegen elkaar op. Het geeft hen de indruk dat ze in Noord en Zuid concurrenten zijn. Terwijl internationale solidariteit broodnodig is. Want pas als werknemers in het Zuiden een deftig loon krijgen, en tegen goede arbeidsvoorwaarden werken, zullen werknemers in het Noorden hun huidige arbeidsomstandigheden kunnen behouden.

Na het lezen van ons pamflet over de prijsverhogingen in het bedrijfsrestaurant kregen we heel wat reacties van ontevreden restaurantgebruikers. Ze klagen vooral over de vermindering van de kwaliteit, een trend die we al veel jaren vaststellen. Wij vragen ons terecht af hoe het mogelijk is dat een bedrijf zoals Janssen - waar gezondheid toch zoveel aandacht krijgt – zo nonchalant kan zijn als het gaat om de gezondheid van zijn eigen personeel! Je zou toch denken dat ze de gezondere maaltijden als dagschotel zouden aanbieden en dat ze de vroegere prijzen van het fruit behouden. Maar nee hoor, een gewone appel betaal je nu 37 cent (daar kreeg je voor 1 juni nog 2 appels voor); een externe werknemer moet zelfs 67 cent neertellen! Bij de fruitboer kan je het dubbele krijgen voor deze prijzen! Velen waren geschrokken van de menu verschuivingen zoals wij ze begrepen hadden; ondertussen weten we allemaal dat het gewoon zo is dat de vroegere suggestie nu is uitgeroepen tot de dagschotel, en dat de volwaardige maaltijd (we bedoelen hier een goed stuk vlees, met groenten zoveel je wil en een portie koolhydraten) nu als suggestie wordt aangeboden voor bijna het dubbele van de prijs, waarvan je als werknemer toch bijna 2 euro voor eigen rekening mag tellen! Vroeger kon je een bordje vol scheppen met groentjes van de saladbar voor 30 cent; nu krijg je daarvoor nog een kleine selectie in een dessertkommetje gepresenteerd. Wil je toch nog een keuze uit de saladbar, dan betaal je 83 cent volledig uit eigen zak!

Waardig werk betekent voor ons ook dat elke job het waard is om gedaan te worden, en dat elke werknemer met respect dient te worden behandeld. Dit geldt op elk niveau: de schoonmaker die de kantoren poetst, en de vuilnisbakjes leegmaakt, 

Medicijntje juni 2009.indd 9

18/06/2009 11:31:24

bijdrage WN vóór 1 juni

bijdrage WN na 1 juni

stijging WN bijdrage 157 %

na 1 juni

1,98 €

vóór 1 juni

0,77 €

dag1,54 € suggestie

2,75 €

groot broodje

0,79 €

1,71 €

0,40 €

1,34 €

235 %

koude schotel

1,54 €

1,99 €

0,77 €

1,22 €

58 %

fruit / ijsje

0,37 €

0,67 €

0,15 €

0,45 €

200 %

saladbar

0,30 €

0,83 €

0,30 €

0,83 €

176 %

wensen tegemoet te komen. Het is vooral een vingerwijzing naar het beleid dat hier gevoerd wordt. In de laatste ondernemingsraad hebben we nogmaals ons ongenoegen laten blijken bij hun patriarchale stijl om tot eenzijdige beslissingen over te gaan. Geachte Voorzitter, graag willen wij namens de werknemersvertegenwoordiging in de OR onze bezorgdheid uiten over het overleg of in sommige gevallen het gebrek aan overleg in onze ondernemingsraad. De Ondernemingsraad is een forum waar ondermeer maatregelen of veranderingen die impact hebben op heel onze onderneming en op alle werknemers, kan worden toegelicht aan de voltallige ondernemingsraad.

Wij hebben ook een probleem met hun prijszetting van de belegde broodjes. Om tegemoet te komen aan de ploegenwerkers werden 2 belegde broodjes beschouwd als een dagschotel en werd hiervoor dus ook 1,54 euro aangerekend met 0,77 euro werknemersbijdrage . Met de nieuwe regeling wil de werkgever onderscheid maken tussen een groot broodje - het vroegere (belegde) broodje – en een klein broodje. Als je nu 2 belegde broodjes wenst ( losgekoppeld van de dagschotelprijs) dan betaal je 3,42 euro, wat dus een meerprijs is van 1,88 euro. Dit is zeker niet volgens de vroegere afspraken en we hebben de directie dan ook meegegeven dat we hier zeker op terug komen!

We kunnen niet aanvaarden dat maatregelen en beslissingen die alle personeelsleden aanbelangen zonder voorafgaand overleg met de werknemersvertegenwoordiging kortweg worden meegedeeld op een Syndicale Delegatie, en zonder meer in voege gaan vanaf een bepaalde datum. We spreken hier meer bepaald over de eenzijdig genomen beslissing de cafetariaprijzen aan te passen en te verhogen. We hadden graag gezien dat u deze intentie had meegegeven op een OR, waarna de bespreking verder had kunnen verlopen in de Syndicale Delegatie. De uitkomst van deze besprekingen kon dan worden toegelicht op de eerstvolgende OR. Dit geldt eveneens voor de beslissingen die u neemt ten aanzien van de gepensioneerden, nl. de afschaf van de gratis kemco-kaart, het afschaffen of terugschroeven van een aantal activiteiten voor gepensioneerden. Ook dit belangt ons allen aan, want de werknemers van vandaag zijn de gepensioneerde werknemers van morgen.

Sommigen wisten te vertellen dat de reactie van het bedrijfsrestaurant - naar aanleiding van een schriftelijke klacht – te wensen overliet. Het mag toch nog gezegd als mensen na het eten een slecht gevoel in hun maag overhouden, of dat het wel eens voorkomt dat sommige gerechten nog niet volledig ontdooid zijn! Naar onze mening vertolken deze reacties exact wat er leeft onder onze mensen. Wij hebben een vraag om een enquête te organiseren dan ook graag doorgespeeld naar de directie. Deze waren trouwens niet gediend van ons – naar hun zeggen misleidend – pamflet. Wij weten ook wel dat ze geen winsten gaan maken in het bedrijfsrestaurant, de cafetaria is trouwens vroeger ook niet zelfbedruipend geweest en werd steeds beschouwd als een collectief sociaal voordeel. In het verleden zijn er zelfs CAO afspraken rond gemaakt. Maar het valt iedereen op dat de kwaliteit van het aangeboden voedsel alsmaar afneemt (en dat is al van voor de overname!) Dit is zeker geen verwijt naar het personeel, wij ervaren deze mensen als heel vriendelijk en – ondanks de hoge werkdruk - bereid om aan onze

We begrijpen dat niet alles in het lang en het breed kan besproken worden op de OR, maar een discussie die hier gestart wordt, kan worden verdergezet in een Syndicale Delegatie, mits terugkoppeling naar de OR. We vragen begrip voor ons standpunt, en wensen dat er voldoende tijd en ruimte wordt uitgetrokken voor overleg en discussie. Deze verklaring werd voorgelezen en de boodschap is zeer duidelijk overgekomen: Afspraken naleven en respect voor het sociaal overleg! 10

Medicijntje juni 2009.indd 10

18/06/2009 11:31:26

Indien je nog niet over een gebruikersnaam (= valabel mailadres) of paswoord beschikt, klik dan op de homepage rechts bovenaan op registreren. Het registratieformulier verschijnt op uw scherm. De gele velden zijn verplicht in te vullen (maar uw lidnummer maakt het opzoeken voor ons wel makkelijker; de andere velden verbeteren de communicatie) en klik vervolgens op de knop “verzend”. Nadat je het registratieformulier hebt verzonden zal je binnen de 24 uur een mail van ons ontvangen met je paswoord. Uiteraard kan je dit paswoord nadien zelf aanpassen.

Wil je op de hoogte blijven? Registreer je op www.medicijntje.be !!! Zoals je weet hebben wij sinds begin april een vernieuwde website die te bezoeken is via www.medicijntje.be. Totaal nieuw op deze vernieuwde website is de mogelijkheid om sleutels te plaatsen en informatie af te schermen voor doelgroepen zodat wij informatie gerichter kunnen verspreiden. Zo onderscheiden we 3 doelgroepen met meer leesrechten na registratie: · Collega’s: algemene info voor alle Janssen werknemers. · Leden: ACV-LBC-NVK leden van Janssen Pharmaceutica (jullie dus) vinden hier meer achtergrond informatie, nuttige tips en weetjes. · Militanten: specifieke info voor de groene werknemersafvaardiging.

Paswoord vergeten? Contacteer ons via [email protected] en wij bezorgen je zo snel mogelijk een nieuw paswoord. In de toekomst willen we jullie via deze site nog directer bij ons vakbondswerk betrekken. Uw vragen en suggesties kunt je ook via [email protected] aan ons kwijt. Wij garanderen je alleszins een persoonlijk en discreet antwoord en nuttige suggesties zullen we zeker niet links laten liggen! Aarzel niet en registreer je nu www.medicijntje.be !!!

11

Medicijntje juni 2009.indd 11

18/06/2009 11:31:27

Porto-Carrero Jan

pvCPBW B

3943

Proost Alfons

pvCPBW B / pvSD

5373

Roels Kris

CPBW G

4890

Ruts Koen

MILITANT

4183

Salvo Giovanna

OR / pvCPBW 7523 B / pvSD

7013

Schuer Sven

pvCPBW G

4153

Broeckx Michaël

pvOR / CPBW 4153 G / pvSD

Staraj Bruno

CPBW B

6573

CEULEMANS PHILIPPE

CPBW B

5714

STERCKX JURGEN

pvCPBW / pvOR

3805

DE BRUYNE MARC

p vSD

3919

STESSENS RONNY

SD

3967

DE CNODDER LUC

OR/SD

6091

Stevens Danny

Militant

2400

DE JONGH ANN

pvOR

6436

De Vree Ronald

pvSD

4419

VAN BERCKELAER SIMON C PBW B / pvSD

Deckx Hildegarde

CPBW B / pvSD

3599

VAN DE CRUYS PATRICK

OR / SD / EOR 3911

Van Der Schoot Luc

CPBW B / SD

5010

DEHOUWER GREET

pvCPBW B / SD

7513

VAN DINGENEN PETER

OR / SD

2185

Dekort Harry

CPBW G / pvSD

4172

Van Dooren Reinhilde

pvOR / CPBW 8065 B / SD

Dierckx Nancy

OR

6492

Van Hest Jozef

OR / CPBW G 4566 / SD

DOCKX DANIEL

pvOR

7990

Van Heupen Nico

2256

Geuens Ivo

OR / pvCPBW 2181 B / SD

pvOR / pv CPBW B / SD

Van Hirtum Wim

pvOR

4519

Geukens Patrick

OR / CPBW B / 3912 SD / LBC-NVK NB

VAN ROOY LUC

pvSD

6465

Vangeel Paul

pvCPBW G

4065

Vanhoof Marc

pvCPBW G

4172

Verachtert Kris

pvOR

4575

Verbinnen Walter

pvCPBW B

6013

Verhoeven Geert

Militant

4733

Willems Werner

SD

3091

Wilrycx An

pvOR / pv SD

2250

Wouters Guy

OR

3428

NAAM

MANDAAT

TEL

Alaerts Luc

Militant

4447

Arets Karel

Militant

3360

BERGHMANS ERIC

CPBW G / SD

4301

BERTELS JELLE

CPBW B / OR

6436

Biermans Hilde

OR / CPBW B

5213

BOSCH DIRK

pvSD

Gevers Luc

pvOR / pv SD

2260

Geysen Freddy

pv CPBW B

3122

Hannes Dirk

OR

4143

Jordens Dieter

CPBW B

7090

Kenens Hans

pvCPBW G

4267

Laureys Gijs

OR secr. / EOR / 4335 CPBW G / SD

Liebaut Daniëlle

OR / pvCPBW 3013 B

MELOTTE IVO

pvOR

4141

Moelans Philip

OR / CPBW B

2267

Neuskens Alfons

pvCPBW G

4183

NUYENS WIM

pvCPBW B

6961

OUDERITS BART

OR / pv SD

4594

Pauwels Dirk

pvOR

6599

PEETERS JEF

pvCPBW G

4141

2902

MILITANT = Actief lid van LBC-NVK pv = plaatsvervanger OR secr. = Secretaris Ondernemingsraad OR = ondernemingsraad CPBW = Comité Preventie Bescherming en Welzijn B = Beerse G = Geel EOR = Europese Ondernemingsraad LBC-NVK NB = Nationale Belangengroep Scheikunde HOOFDLETTERS : Arbeiders Vet gedrukt: kaderleden SCHUIN gedrukt : JONGEREN 12

Medicijntje juni 2009.indd 12

18/06/2009 11:31:27