Best practices SIG-Diabetes 27 oktober 2015
Mehmet Darici & Mourad Ghalit
De diabetespatiënt bestaat niet !
SIG -Diabetes
ZORG OP MAAT
Wil je de beste zorg voor een individuele diabetespatiënt, dan is zorg op maat nodig!
•
Nederland telt ong. 900,000 moslims. Velen maken zelf de keus om toch mee te doen met de Ramadan (70,000).
•
Toolbox Ramadan: geeft praktische handvaten om in gesprek met de patiënt goede afspraken te maken om op een geplande en verantwoorde manier mee te doen aan de Ramadan. (DVN, Jan van Ooijenstichting)
http://www.diabetesfederatie.nl/diabetes-en-ramadan
Een wachtkamer-poster en een flyer, gericht op de einddoelgroep Een brochure met adviezen en een medicatiekaart met aanpassingsschema's, bedoeld voor behandelaars.
SIG -Diabetes
RISICO’S VAN HET VASTEN Zelf aanpassen medicatievoorschrift •
Naar eigen inzicht medicatiegebruik aanpassen of stoppen zonder overleg huisarts.
Strikt volgen van medicatievoorschrift • •
Naar schatting neemt slechts 10 – 20% van de patiënten hun medicatie even trouw als gewoonlijk. Bijwerkingen of onvoldoende effect medicatie (antibiotica!), als gevolg van een te hoge dosering in een keer of lagere dosis
Ondanks vrijstelling toch vasten • • • • • • •
79 % van DM 2 en 43% van DM1 EPIDIAR-studie: grotere kans op hyperglykemie en hypoglykemie (lichamelijk actiever) Uitdroging, vooral als Ramadan in de zomer valt. Geen aanpassing van de voeding (matig en licht eten) en onregelmatig eetpatroon. Na het verbreken van het vasten (na de iftar) grotere kans op hoge hyperglycaemie) Vasten gedurende de eerste zes maanden van de zwangerschap is schadelijk voor het ongeboren kind. Het leidt tot een lager geboortegewicht en vergroot de kans op een mentale handicap. Risicostratificatie: patiënten met diabetes of cardiovasculaire problemen (cardiale belasting van grote maaltijden ’s nachts) / jonge patiënten met goed gereguleerde diabetes (enkel metformine)
SIG -Diabetes
STELLING 1
Diabetes patiënten moeten tijdens de ramadan niet vasten !
SIG -Diabetes
VERANTWOORD VASTEN Is
vasten tijdens de Ramadan veilig?
Voor een grote groep is het niet verantwoord, voor een deel wel. Mensen die alleen orale medicatie en een dieet nodig hebben, kunnen verantwoord vasten. Die groep moeten we wel goed begeleiden als team.” (Internist) Willen
mensen vasten?
Laat het ze proberen, met goede begeleiding. Gaat het niet, dan is dat een leerpunt voor het volgende jaar. Waar we wel rekening mee moeten houden is dat voor de groep die niet meedoet, toch hun eetritme verandert doordat huisgenoten wel vasten. In veel gevallen komt er een maaltijd bij na zonsondergang. In feite doen ze toch mee en hebben ook passend advies nodig.” (diëtiste)
SIG -Diabetes
AANDACHTSPUNT 1 : Toon Initiatief •
Ga er niet van uit dat de patiënt wel weet dat hij een “chronische ziekte” heeft en wat voor hem de risico’s zijn van vasten.
•
Als patiënten goed op hun medicijnen zijn ingesteld voelen ze zich meestal niet ziek om niet te kunnen vasten
Maak het vasten bespreekbaar •
Als je dat open doet, is de kans het grootst op een eerlijk antwoord en kun je dus tijdig op de situatie inspelen. SIG -Diabetes
BEWEEGREDENEN Waarom is het vasten zo belangrijk voor moslims met diabetes, ondanks dat zij vrijstelling hebben vanuit de koran? Voorbeeldfunctie binnen de familie in stand houden: met name ouderen zouden zich schamen om te eten. • ‘Interne’ druk kan doorslaggevend zijn; veel mensen willen zelf heel graag meedoen, zij willen ‘erbij horen, meebeleven’. • Beloning die moslims willen verdienen: wie elk jaar vast en goede daden verricht, verdient daarmee een beloning van God in het hiernamaals. • Competitief gedrag (tot hoever kan het lichaam het aan?) •
SIG -Diabetes
STELLING 2 Mensen met diabetes die ervoor kiezen mee te doen met de ramadan zijn zelf verantwoordelijk voor de gezondheidsrisico’s !
SIG -Diabetes
AANDACHTSPUNT 2: respect en begrip •
Het is soms lastig te begrijpen dat mensen niet ‘gewoon doen wat goed voor ze is’.
•
Voor moslims kunnen meerdere redenen belangrijk zijn om te vasten tijdens de ramadan.
Toon respect en begrip •
Als je in gesprek gaat met de patiënt is het goed om te tonen dat je zijn overwegingen begrijpt en zijn dilemma respecteert (wat wil iemand bereiken, waarom is het vaten zo belangrijk?).
•
Maak een afweging samen met de patiënt tussen je medische verantwoordelijkheid en de religieuze plicht die de patiënt voelt (risico’s benoemen) SIG -Diabetes
AANDACHTSPUNT 3: maak vasten bespreekbaar •
Een patiënt kan alleen een juiste afweging maken van de risico’s die hij neemt, als hij ook de werking van zijn lichaam en de medicijnen begrijpt en weet wat er kan misgaan.
•
Begrip een goede motivator.
•
Veel jonger zijn bereid adviezen van zorgverleners over te nemen, maar bij ouderen ligt dat anders Zo vindt in Amsterdam jaarlijks een gesprek plaats met de imams, om ook via hen de patiënten goed te informeren over de risico’s van vasten. Daarnaast blijkt het zinvol familieleden te betrekken bij het gesprek over ramadan en via sociale netwerken adviezen te geven. Begin op tijd en maak patiënt bewust van de eigen verantwoordelijkheid
SIG -Diabetes
Aandachtspunten: voorbereiding
Neem het initiatief en neem zelf contact op met patiënt. Voorkom hierdoor dat patiënten zelf hun medicatie gaan aanpassen Voer het gesprek met de patiënt ruim van te voren; liefst 1 tot 2 maanden van te voren. Geef voorlichting. Evalueer medicijngebruik van vorige ramadan. Betrek zo nodig de familie ook bij het gesprek Breng de patiënt op de hoogte van de dispensatieregeling Risicostratificatie: bijv. jonge patiënt die enkel alleen metformine gebruikt (HbA1c<7,0%) Breng de cliënten op de hoogte van de risico’s van het vasten Toon respect voor de gemaakte keuze en stel samen een plan van aanpak voor de aanpassing van medicatie SIG -Diabetes
BEST PRACTICES: toch vasten, wat nu? • • • • • • • • • •
Plan van aanpak: bespreek en registreer alle medicatieaanpassingen met de arts. FTO? Patiënten dienen dagelijks hun bloedglucose te meten. Zeker de eerste dagen na het begin van de ramadan Misvatting over bloed prikken Attendeer op symptomen van hypoglykemie/hyperglykemie In contact blijven met de patiënt Zware inspanning of sporten tijdens het vasten vermijden Na zonsondergang weinig koolhydraten eten (licht en matig) Aanpassing insulineschema; gebruik van kortwerkende insuline Het vasten verbreken bij klachten Na het vasten in overleg met behandelaar medicatie geleidelijk aanpassen! SIG -Diabetes
ZIJN ER NOG VRAGEN?
SIG -Diabetes
