Bereikbaarheid, MKBA en bekostiging

Bereikbaarheid, MKBA en bekostiging De MKBA is meer dan alleen maar een instrument om subsidie op te halen

Dag van de lightrail, 28 Januari 2015 Barry Ubbels www.seo.nl - [email protected] - +31 20 525 1630

Programma  Bereikbaarheid, openbaar vervoer, MKBA en financiering: waarom?  Waar staan we op dit moment met MKBA in stedelijke bereikbaarheid (informeren)?  Relatie MKBA, bekostiging en financiering (inspireren):  Financiering en MKBA vanuit theorie  Gebruik in de praktijk: Amstelstation  Waar slaan baten en kosten neer?  Inzichten/mogelijkheden voor bekostiging en financiering  Interactie/stellingen/discussie: uw mening en praktijkervaring om besluitvorming te verbeteren  Resultaten/aanbevelingen in publicatie

MKBA in transport: huidige situatie  Effect van interventie op welvaart (efficiëntie)  Veelvuldig toegepast in transport (106 MKBA’s in 12 jaar: Annema et al (2013) met leidraad (OEEI))  MKBA in besluitvormingsproces:  Nut en noodzaak van beleidsalternatief  Prioriteren van alternatieven  Optimaliseren van alternatieven  Ingebed in proces (onderdeel MIRT verkenning)  Knelpunten in proces (Beukers et al 2011): black box, doelstellingen komen niet terug, zachte effecten worden niet meegenomen

MKBA in besluitvorming transport (Rienstra 2008) MKBA saldo positief

MKBA saldo negatief

47%

30%

5%

18%

Besluit

Go No go

Volkskrant, 28 november 2014

Evaluatie MKBA nota Ruimte projecten (B&A Consulting, 2010)

MKBA en openbaar vervoer  Uithoflijn, OV SAAL, maar niet voor Noord-Zuidlijn  Investerings- en beheerkosten  Baten:  Reistijd  Betrouwbaarheid  Externe effecten door modal split  Comfort  Exploitatiewinst  Discussie over zachtere effecten en beleidsdoelstellingen in stedelijke gebieden  Komen minder positief uit MKBA

MKBA, bekostiging en financiering (theorie)  Business case (bekostiging): vervoerwaarde, exploitatiekosten en opbrengsten van alternatieven  MKBA: maatschappelijke effecten  Financiering: risico en rendement, overheid, publiek private financiering (zie Wijkertunnel)?

Inzet MKBA en financiering (praktijk)  Verminderde beschikbaarheid (BDU)  Behoefte aan aanvullende financiers/andere vormen (binnen overheid en daarbuiten)  MKBA als instrument voor ophalen financiële bijdragen: “MKBA noodzakelijk kwaad voor financiering door Rijk” “Juiste moment MKBA: toen noodzaak Rijksondersteuning helder werd”

MKBA in praktijk: herinrichting Amstelstation  Infrastructuur, vastgoed en openbare ruimte  Veel stakeholders (gemeente, SRA, NS Stations, GVB, bedrijven)  Projectbureau: “binnen 2 weken quick scan MKBA >1 om subsidie aan SRA te vragen”  Beperkte baten voor stakeholder: geen geld en/of aanpassing project  Kijk niet alleen naar gemeentebelang, maar naar alle voor- en nadelen partijen in samenleving en gebruik dit in proces en optimalisatie project

MKBA: nuttig voor bepalen waar effecten optreden en wie betrokken is Effect

Stakeholder

Bekostiging/ Financiering

MKBA: nuttig voor bepalen waar effecten optreden Effect

Stakeholder

Bekostiging/ Financiering

Reistijdwinst/bereikbaarheid

Reizigers/automobilist/ vervoerder

Kaartje/belasting /vervoerders

Veiligheid/leefbaarheid (omgeving/verkeer)

Omwonenden/reiziger/woning Grondprijs, corporatie belasting, crowd funding

Vastgoedwaarde/ grondexploitatie

Bedrijven/grondeigenaren/ vastgoedbeheerders

Verkoop grond

Europese corridor

Internationaal vervoer

EU

Avenida de America station in Madrid:

Na MKBA, financiering en bekostiging deels door publiek en private vervoerders

Herinrichting Avenida de America in Madrid: mogelijkheden

 Privaat consortium met vervoerder financiering  Bekostiging door fees van vervoerders en retailinkomsten (business case)  MKBA maakte bredere effecten inzichtelijk met eventuele bijdrage van overheden

MKBA en financiering: let op!  Verschil tussen welvaartseffecten (MKBA), economische effecten en terugverdieneffecten  Let op herverdeling en dubbeltelling: 0 in MKBA Maar wel belangrijk voor eventuele bekostiging en terugverdien mogelijkheid overheid  Earmarking als financiering/bekostiging: value capturing zoals Versement in Frankrijk waarbij verbetering stationslocatie leidt tot waardevermeerdering van vastgoed  Congestieheffingen, parkeerheffingen, maar ook belasting op alcohol voor OV  Acceptatie, stabiliteit, welvaart, lokale invoering mogelijk?

MKBA, bekostiging en financiering: lessen  Verken noodzaak MKBA in relatie tot bekostiging en financiering vroeg in het besluitvormingsproces en stem af (zie MIRT aanpak)  Beschouw MKBA niet alleen als instrument voor onderbouwing subsidie (en dus alleen nodig als er tekort financiering is)  Benut mogelijkheden maatschappelijke analyse:  Optimalisatie van project  Inzicht in winnaars en verliezers: nuttig voor bekostiging en financiering  Draagvlak/commitment in proces (transparant en begrijpelijk)

Besluitvorming: MKBA, bekostiging en financiering Bereikbaarheid en Connectiviteit

MKBA

Financiering

Bekostiging

Besluitvorming

Stellingen  De MKBA is meer dan alleen een instrument om subsidie op te halen  Een goede MKBA geeft overzicht van winnaars en verliezers, en bevat daardoor relevante informatie voor bekostigings- en financieringsvraagstukken  Toets op effectiviteit, efficiëntie en rechtvaardigheid vroeg in het proces is nodig voor goede en snellere besluitvorming