ENQUÊTE IN
50
FRITUREN
Belgische frietjes doen het beter Een heerlijk pakje goudgele, knapperige friet, dat is toch om duimen en vingers bij af te likken! Een kleine zonde, als het tenminste geen dagelijkse kost wordt. Wij analyseerden de inhoud van de puntzakjes en bakjes uit 50 frituren tot op de bodem.
Aan de andere kant van de oceaan mogen ze dan wel "French fries" heten, wij Belgen weten wel beter: friet is een uitvinding van Belgische bodem. Volgens vooraanstaande historici bewijst een manuscript uit 1781 dat de inwoners van Namen, Andenne en Dinant reeds vanaf 1680 de vis die ze in de Maas vingen, frituurden om de smaak ervan te verbeteren. Eens dan de vorst in het land kwam en de rivieren bevroren, sneden de inwoners visjes uit aardappelen die ze vervolgens frituurden. Andere wetenschappelijke bronnen beweren dat de Belgische uitvinding al van veel vroeger dateert. Leest u "Asterix en de Belgen" er maar eens op na. Hoe het ook zij, wij wilden weten hoe het vandaag gesteld is met de kwaliteit van de friet uit de frietkraam om de hoek. Daarom proefden en analyseerden we de inhoud van de bakjes en puntzakjes friet uit 50 frituren in 18 steden, verspreid over het land. Hoeveel wegen de porties? Hoe zit het met de kwaliteit van het vet waarin ze worden gebakken? Is het vet op tijd ververst? Zijn de frieten lekker? Hoeveel kost een portie? En wat is de prijs van de frieten per 100 g? We geven u een voorsmaakje... 13 TEST-AANKOOP - NR. 464 - APRIL 2003
ENKELE CIJFERS 5 op 50 het aantal frituren dat een redelijke of goede beoordeling krijgt voor de kwaliteit van het gebruikte frituurvet. 46 op 50 het aantal frituren dat een redelijke of goede beoordeling krijgt voor het afbraakstadium van het gebruikte frituurvet. 41 op 50 het aantal frituren waar onze fijnproevers de frieten lekker vonden. 9 op 50 het aantal frituren dat een negatieve eindbeoordeling krijgt. 31 op 50 het aantal frituren dat een positieve eindbeoordeling krijgt. 216 à 559 g het gewicht van een grote portie friet in de bezochte zaken.
➊
€ 0,31 à € 0,83 de prijs per 100 g friet.
10 gouden regels voor gouden frietjes U bakt ze net zo lekker zelf! Zeker met deze tips voor frietjes "van het huis". • Gebruik arachide-, maïs- of zonnebloemolie, ofwel speciale frituurolie ➊. • Bewaar de vetstof op een koele, donkere plaats (bijvoorbeeld in de kelder). • Gebruik een frituurpan met een betrouwbare thermostaat (zie TA 449 van januari 2001). • Laat het vet of de olie nooit warmer worden dan 180°C ➋. • Filter het vet of de olie om verbrande restjes te verwijderen. • Gebruik maximaal 12 keer hetzelfde frituurvet, of vervang het na 6 maanden als u weinig frituurt. Voeg geen vers frituurvet bij het oude, maar vervang het volledig. • Laat de frieten na het wassen uitdruipen vooraleer u ze bakt, opdat ze
niet te veel vocht zouden bevatten wanneer u ze in het vet doet ➌. • Verwijder zo veel mogelijk het ijs van diepgevroren frieten. • Om te vermijden dat de temperatuur van het vet te veel daalt wanneer u er de frieten in dompelt en die vet beginnen op te nemen, houdt u zich het best aan een verhouding van 1/7 tussen frieten en olie (bijvoorbeeld 200 g frieten voor 1,4 l olie). Dat maakt de frietjes ook knapperiger. • Als er bij een normale baktemperatuur van 180°C ➍ een blauwe rook vrijkomt, als het vet donker, stroperig of ranzig wordt of als er een soort vernislaag op de wanden van de frituurpan komt te zitten, moet u het vet vervangen.
14 TEST-AANKOOP - NR. 464 - APRIL 2003
➋
➌
➍
FRITUREN: KWALITEIT EN PRIJS
100 g
grote portie
EINDBEOORDELING
Smaakproef
kwaliteitsafname van het vet
gebruikte vetstof
vetten (1)
Gewicht/portie (in g)
9300 FRITUUR WIL-FRIT, Hopmarkt
418
JJ
D
A
A
B
1,65
0,40
9300 FRITUUR op het stationsplein
263
JJ
D
A
AFB
B
2,00
0,76
2000 FRITUUR FALCON, Falconplein
327
JJ
D
B
B
BFC
1,75
0,53
2000 FRITUUR MAX, Groenplaats 12
453
J
E
B
C
C
2,25
0,50
2000 FRITUUR N°1, Statiestraat 33
396
JJ
D
C
C
CFD
2,30
0,58
2000 FRITUUR D'ANVERS, Oude Koornmarkt 3
302
J
E
E
B
DFE
2,30
0,76
6700 PALUCA, Marché aux Légumes
293
J
D
C
B
C
1,25
0,43
6700 LA TENTATION, Rue du Diekirch 13
263
J
D
C
A
CFD
1,75
0,67
8200 BOSRAND, Koning Albertlaan 104 B
262
JJ
E
A
A
BFC
1,75
0,67
8000 FRITUUR PETER (BELFORT), Grote Markt
339
JJ
E
A
C
C
2,00
0,59
8200 PASSAGE, Oude Kerkstraat 1
314
JJJ
C
A
D
D
1,75
0,56
1070 FRITUUR ALF, Minister Wautersplein
278
JJ
D
A
B
BFC
1,60
0,58
1060 FRITUUR FONTAINAS, Fontainasstraat
382
JJ
D
A
AFB
BFC
2,00
0,52
1040 MAISON ANTOINE, Jourdanplein 1
382
J
D
B
A
BFC
1,80
0,47
1060 TWIST (LINO BISTRO), Zuidstation
216
J
D
A
BFC
BFC
1,80
0,83
1050 FRITUUR LEON, Generaal Jacqueslaan (station van Etterbeek)
300
JJ
D
A
C
C
1,90
0,63
6000 ROBERT LA FRITE, Rue du Grand central
491
J
D
B
A
BFC
1,50
0,31
6000 CHEZ PIPPO, Place du Manège 10
515
J
D
A
B
BFC
1,85
0,36
6060 FRITERIE ANNA, Chaussée de Lodelinsart 109
435
JJ
E
B
C
C
1,61
0,37
6000 SNACK PACHA, Place du Manège 19
383
J
D
D
CFD
D
2,00
0,52
5030 FRITE CITY JUNIOR, Rue de la Station
374
J
D
A
BFC
BFC
1,74
0,47
271
J
E
B
B
BFC
1,70
0,63
9000 FRITUUR ANN, Overpoortstraat 7
289
JJJ
D
B
BFC
BFC
2,00
0,69
299
JJ
D
C
A
C
1,75
0,59
9000 FRIETSHOP YZER, Yzerlaan 9
518
JJJJJ
C
B
D
D
2,10
0,41
9000 FRITUUR DE STATIE, Sint Denijslaan
298
J
D
D
CFD
D
1,75
0,59
3500 FRITUUR ANNICK, Stationsplein 9
344
JJ
D
A
A
B
1,70
0,49
3500 FRITUUR INGRID, Luikersteenweg 393
377
J
C
C
DFE
DFE
1,90
0,50
8500 BOSSUWÉ, Stationsplein
401
J
D
A
C
C
2,00
0,50
8500 FRITUUR DE GENTPOORT, Gentsesteenweg 87
331
J
D
A
C
C
1,61
0,49
3000 TIENSE POORT, Tiensevest 192
352
J
D
B
B
C
1,60
0,45
3000 LUCIENNE & LUC, Tiensestraat 252
449
JJ
D
C
B
C
1,60
0,36
4000 EL BARAKA, Rue St Gilles 152
289
J
A
A
BFC
BFC
1,70
0,59
4000 FRITERIE DE LA CITÉ, Rue de la cité 5
338
J
D
C
BFC
C
1,70
0,50
4000 EUROPE SNACK, Rue Féronstrée
347
J
A
D
C
D
1,80
0,52
4000 FRITERIE SNACK LA CITADELLE, Rue St Walburge
342
J
D
C
E
E
1,75
0,51
1348 LE PETIT COUP DE FOUDRE, Grand Rue 40
289
J
D
B
B
C
1,60
0,55
1348 L'HOCAILLE, Parking des Piscines 1
358
J
E
B
B
C
1,95
0,54
2800 FRITUUR VEEMARKT, Veemarkt
410
JJ
D
B
A
BFC
1,60
0,39
2800 FRITUUR ZANDPOORTVEST (PUT), Zandpoortvest
389
JJ
D
B
AFB
BFC
1,90
0,49
7000 MOMO, Rue de La Halle 37
408
JJ
D
B
BFC
C
1,75
0,43
DOOR- OOSTENDE NIK
NAMEN
BERGEN
MECHE- LOUVAINLEN LA-NEUVE
LUIK
GENT
9000 T BLAUW KOTJE, Kortrijksesteenweg 681
HASSELT
5030 SIXTY SIX, Rue Léopold 21
KORLEUVEN TRIJK
GEMBLOUX
CHARLEROI
BRUSSEL
AALST
VERKOOPPUNT en adres
PRIJS in € (in nov. 2002)
BRUGGE AARLEN ANTWERPEN
Postcode
Chemische analyses
7000 BILY, Rue d'Enghien 5
390
J
D
B
D
D
1,25
0,32
7000 TECNO FRIT, Grand rue Mons
308
J
D
A
E
E
1,75
0,57
5001 SABINE, Allée des Ormes
458
JJ
D
B
A
BFC
1,75
0,38
5000 CHEZ GABY, Rue Borgnet
559
J
D
B
B
C
2,00
0,36
5000 DAGO DELICE, Boulevard du Nord 9B
360
J
D
C
AFB
C
1,80
0,50
8400 PICKELS, Torhoutsesteenweg 47
359
JJ
D
B
A
BFC
1,80
0,50
8400 OLD HAM, Langestraat 78
292
J
D
B
B
C
1,80
0,62
7500 SUPERFRITES, Grande Place
338
J
E
A
B
BFC
1,86
0,55
7500 LA TAVERNE BINCHOISE, Bld Des Nerviens 8
432
JJ
E
C
D
D
2,00
0,46
(1) Hoe meer J, hoe vetter de frietjes.
15 TEST-AANKOOP - NR. 464 - APRIL 2003
Boordevol calorieën Of er veel calorieën zitten in de frieten uit de bezochte zaken, is een overbodige vraag. Iedereen weet immers dat friet per definitie vette en dus calorierijke voeding is. De friet uit onze enquête bevatte gemiddeld 15 % vetten. Het vetgehalte varieerde echter sterk naargelang van de frituur: van 8 % bij El Baraka in Luik tot 31 % bij Frietshop Yzer in Gent. Dat vertaalt zich natuurlijk in grote verschillen qua voedingswaarde: die bedraagt respectievelijk 200 en 400 kcal/100 g. Aangezien we telkens een grote portie friet van gemiddeld 360 g bestelden, kwamen wij aan een gemiddelde voedingswaarde van 750 tot bijna 1 500 kcal per portie. De grootste caloriebom kregen we bij Frietshop Yzer: meer dan 2 000 kcal. Zonder dat we er zelfs nog maar mayonaise bijnamen! En dat terwijl de dagelijkse aanbevolen voedingswaarde zo'n 2 000 kcal bedraagt voor vrouwen en zo'n 3 000 kcal voor mannen. Als we ervan uitgaan dat frieten per definitie vet zijn, dan kunnen we besluiten dat de resultaten van onze enquête al bij al niet catastrofaal zijn. Op voorwaarde natuurlijk dat er niet elke dag friet bij u op het menu staat...
Tot zover de theorie. Maar welke olie is nu het meest geschikt om te frituren? De meest geschikte zijn maïs-, zonnebloem- en arachideolie. De zogenaamde frituurolies zijn doorgaans een mengeling van deze drie soorten olie. En welke olie is het minst aan te raden? Dierlijke vetstoffen en palmolie, want die bevatten ongeveer 50 % verzadigde vetzuren, tegenover zo'n 10 à 22 % in de drie soorten olie die door voedingsdeskundigen worden aanbevolen. Om welke vetten ging het in de frituren die wij bezochten tijdens onze enquête? De labotesten toonden aan dat zowat alle frituren jammer genoeg dierlijk vet gebruikten. Slechts 2 van de 50 zaken bakten hun frieten in gezonde vetten: El Baraka en Europe Snack, beide in Luik. Drie frituren krijgen een redelijke beoordeling: Frituur Ingrid (Hasselt), Frietshop Yzer (Gent) en Passage (Brugge).
De kwaliteit van frituurvet kan op twee manieren afnemen. Om te beginnen door herhaaldelijk gebruik, waardoor het na verloop van tijd ranzig wordt en niet lekker meer smaakt. Maar vooral door het te oververhitten, dat wil zeggen op meer dan 180°C. Dit laatste is slechter voor de gezondheid. Vet dat oververhit is, heeft een donkere kleur, is dikker en stroperiger, geeft zwarte rook af of schuimt aan de oppervlakte. Wij gingen na in welke mate het gebruikte frituurvet in de bezochte zaken was afgebroken. In totaal was de kwaliteit van het vet in 4 frituren te laag; zij kregen dan ook een D of E voor dit criterium.
Hmmmmm... Dat smaakt! Lekker knapperig, mooi goudgeel en heerlijk van smaak: zo moeten ideale frieten zijn. Daarom vulden we onze laboanalyses aan met een smaakproef door onze frietexperts. Wat hebben hun degustaties te velde opgeleverd? Niet alleen een indigestie, maar ook een deskundig commentaar. Zo was hun oordeel onverbiddelijk voor 9 frituren, hetzij 18 % van de totale steekproef, omdat ze er de frieten te zacht of niet lekker vonden. In 27 zaken (54 %) werden de frieten daarentegen erg gesmaakt door onze proevers.
Slechte vetten Vetten die het minst schadelijk zijn voor onze gezondheid, moeten arm zijn zowel aan verzadigde vetzuren als aan transvetzuren. Deze twee soorten vetzuren doen het cholesterolgehalte namelijk stijgen, wat het risico op harten vaatziekten verhoogt. Eetwaren zoals spek, vlees, gevogelte, zuivelproducten, maar ook cocosolie en palmolie bevatten verzadigde vetzuren. Soja-, maïs- en zonnebloemolie zijn daarentegen arm aan verzadigde vetzuren. Transvetzuren ontstaan als men olie laat stollen door hem te hydrogeneren. Deze techniek wordt onder meer toegepast om bepaalde soorten olie, zoals soja- en koolzaadolie, langer te kunnen bewaren en beter bestand te maken tegen verhitting.
Soms oververhit vet
Ons verdict
216 à 559 g: het gewicht van de gevulde puntzakken of bakjes in ons onderzoek.
16 TEST-AANKOOP - NR. 464 - APRIL 2003
Voor we zeggen naar welke frituren onze smaak uitgaat, herhalen we even wat deze test ons leert. Van alle enquêtes die we de voorbije 20 jaar in frituren hebben gevoerd, haalde deze de beste scores wat de afbraak van het vet betreft. Waarschijnlijk zitten onze herhaaldelijke enquêtes en de opgedreven officiële controles daar voor iets tussen. Natuurlijk is dit goed nieuws. We
hopen echter dat deze vooruitgang niet enkel tijdelijk is, zoals we in het verleden reeds eerder zagen, en dat de officiële controles zullen worden voortgezet. Minder goed nieuws is dat het gebruikte vet praktisch altijd af te raden is vanuit voedingskundig standpunt. Dierlijk vet is immers slecht voor het cholesterolgehalte.
Frituren bakken er meer van dan vroeger We mogen best tevreden zijn, want sinds onze eerste enquête in frituren in 1984 zijn de resultaten nooit zo goed geweest: 72 % van de frituren krijgt een goede tot zeer goede beoordeling voor de kwaliteit van het frituurvet. Maar we komen van ver. Zo scoorde in 1987 nog bijna 60 % van de toenmalige steekproef redelijk tot slecht voor dit criterium. De ervaring leert ons trouwens dat goede enquêteresultaten niet noodzakelijk een garantie zijn voor de resultaten van de daaropvolgende enquête. Zo daalde het percentage frituren met een redelijke tot slechte eindbeoordeling tussen 1990 en 1991 van 25% naar 18 %, om in 1998 dan weer een piek van 39 % te bereiken.
Wat de smaakproef betreft, verdienen 10 frituren een zeer goede beoordeling. 9 frituren vielen niet bij onze enquêteurs in de smaak en krijgen dan ook een negatieve beoordeling. Over de hele lijn zijn er drie uitblinkers: Frituur Wil-Frit (Aalst), Frituur Annick (Hasselt) en de frituur op het stationsplein in Aalst. Omgekeerd krijgen twee frituren een negatieve eindbeoordeling op hun bord: Tecno Frit (Bergen) en Friterie Snack la Citadelle (Luik).
De rekening graag Naargelang van de frituur woog een grote portie friet 216 tot 559 g. Daarvoor betaalden we € 1,25 à € 2,30. Voor 100 g friet schommelde de prijs tussen € 0,31 (Robert la Frite, Charleroi) en € 0,83 (Twist, Brussel), wat een gemiddelde prijs opleverde van € 0,52 per 100g. De duurste frituren zijn trouwens niet noodzakelijk de beste. Om maar een voorbeeld te noemen: Frituur d'Anvers vraagt € 0,76/100g voor slechte frieten (DFE), terwijl Robert la Frite in Charleroi er goede bakt (BFC) voor maar € 0,31/100g. ■
Percentage porties met als score voor de versheid van het frituurvet "goed" tot "zeer goed"
Het beruchte acrylamide Vorig jaar verschenen in de pers de alarmerende resultaten van een enquête die de aanwezigheid van acrylamide in bepaalde eetwaren aan het licht bracht. Acrylamide is een synthetische stof die ervan verdacht wordt kankerverwekkend te zijn. Het zijn vooral op hoge temperatuur gebakken aardappel- en graanproducten die acrylamide kunnen bevatten: toast, beschuiten, zoutjes, ontbijtgranen, chips en frieten. Wij legden uit hoe de vork in de steel zit in TA 461 van januari 2003 en op onze website www.test-aankoop.be.
Ook al is tot nu toe niet duidelijk bewezen dat acrylamide in voedingswaren schadelijk is, vermijd niettemin uw frieten op meer dan 180°C te bakken. Er werd trouwens vastgesteld dat er ook acrylamide kan voorkomen in aardappelen die op een te koude plaats worden bewaard. Bewaar ze daarom bij een temperatuur van minstens 8°C.
J.-L. Masse en I. Scarniet
"redelijk" "redelijk" tot "slecht"
1984
1987
1990
1991
1998
2002
43
36
32
72
32
46
25
18
21 34 21 29
29 58
37
39
17 TEST-AANKOOP - NR. 464 - APRIL 2003
20 8
