beleving Verslag FERTIFAIR

Verslag F ERTIFAIR

beleving

Het is zaterdag 19 september. Ik ben op weg naar de FERTIFAIR, de tweede die FREYA organiseert. Het is onderweg drukker dan ik had verwacht, maar kom nog netjes op tijd aan in het congrescentrum in Lunteren. In de hal zijn verschillende ontvangsttafels: voor bezoekers, voor sprekers en voor de vrijwilligers van FREYA. Ook staan er tafels met informatie van FREYA en van andere organisaties. Er zijn al aardig wat mensen gearriveerd. Allerlei mensen lopen de zaal in en uit, vrijwilligers die de laatste zaken controleren en sprekers die alvast op zoek gaan naar de juiste zaal. Na de koffie gaat iedereen naar de grote ontvangstzaal, waar we hartelijk welkom worden geheten. Daarna zwerft de groep uiteen. De FERTIFAIR biedt een afwisselend programma van lezingen, bijeenkomsten voor lotgenotencontact en workshops. Ook is er allerlei informatie beschikbaar, op de informatiemarkt in de hal maar ook via films en video’s. Ik heb voor het ochtendprogramma gekozen voor het onderwerp ‘Relatie’, een blok dat bestaat uit een drietal lezingen. Een echtpaar vertelt over het traject dat ze in de medische mallemolen hebben afgelegd. Het begon met ‘haar’ kinderwens, waarbij haar partner vanaf de zijlijn toekijkt. Wel meelevend, maar niet actief betrokken. Totdat het medisch circuit hen beiden in zijn greep krijgt en er sprake is van een echt gedeelde kinderwens. Samen gaan ze ervoor. In hun traject zijn nog geen wachttijden. Sterker nog, sommige stappen worden wel erg snel gezet. Onder aanvoering van een arts die zonder verdere bedenktijd zijn plannen direct uitvoert, kijken ze soms met verbazing terug en vragen ze zich af wat er nu eigenlijk is gebeurd. Met de nodige humor schetsen zij een herkenbaar beeld van hun ervaringen. Een beeld van twee partners die samen in één situatie zitten en hetzelfde proces doormaken, maar dit soms heel verschillend ervaren. Partners die daarom op dezelfde gebeurtenis soms heel anders kunnen reageren. En ook al hebben beide partners wel eens een flinke dip, dit gebeurt eigenlijk nooit tegelijk. Het verschil in beleving maakt dat zij het op andere momenten, door andere aanleidingen te kwaad krijgen. Daardoor is er ook altijd één sterker, om de ander te helpen en weer op te beuren. Daarna gaat een maatschappelijk werkster in op man/vrouw verschillen wanneer het gaat om je kinderwens en hoe je daarmee kunt omgaan. Vanuit haar praktijkervaring biedt ze een aantal handvatten voor het verbeteren van de onderlinge communicatie. De boodschap die zij meegeeft is dat het vooral belangrijk is om eerlijk te zijn over wat je voelt en duidelijk te maken wat je verwacht van de ander. Je partner kan niet aan je gezicht zien wat je precies dwarszit, ook al denk je dat het overduidelijk moet zijn. Laat een ander ook voor zichzelf denken. Hou niet je mond omdat je denkt: “hij snapt het toch niet” of: “zij vindt het alleen maar gek”, maar wees eerlijk en duidelijk en laat de ander zijn of haar eigen reactie geven. Die kon wel eens heel anders zijn dan je vooraf had gedacht. Als laatste in het lezingenblok is het de beurt aan een arts-seksuoloog. Hij gaat in de op de impact die de kinderwens en de me-

dische behandelingen kunnen hebben op je seksuele relatie. Hij weet in vlot tempo een pakkend verhaal neer te zetten. Zelfs de statistische overzichtjes maakt hij voor iedereen begrijpelijk, zoals de zwangerschapspercentages van meer of minder vruchtbare stellen. Het vervelende is dat je in de praktijk vaak alleen achteraf kunt constateren tot welke groep je behoort. Vanuit de gynaecologie is de aandacht voor de seksuele relatie beperkt, meestal wordt er alleen gekeken naar eventuele medische problemen op dit gebied. Een seksuoloog ondersteunt bij het gezond maken of houden van de seksuele relatie. Juist wanneer deze negatief wordt beïnvloed door onvruchtbaarheid of medische onderzoeken en behandelingen, kan dit van belang zijn. Grote verbazing ontstaat in de zaal wanneer hij aangeeft dat er geen enkele wetenschappelijke onderbouwing is van het veelgehoorde advies: “je moet er niet zoveel mee bezig zijn. Je moet het loslaten, ga eens op vakantie dan komt het vanzelf goed”. Het is nog nooit aangetoond dat het je druk maken een negatieve invloed heeft op de resultaten. Het lezingenblok wordt gevolgd door de lunch. Daarna ga ik naar de workshop yoga. In een groep van ongeveer twaalf personen voeren we de oefeningen zo goed mogelijk uit. Voor mij en een aantal anderen is yoga iets heel nieuws, de oefeningen vallen dan ook nog niet mee. Bovendien is het erg warm in de zaal, maar ondanks dat en de fysieke inspanning heeft het geheel wel een bijzonder ontspannende werking. Het is dan ook heerlijk rustig in de ruimte. Tijdens de ontspanningsoefening die we als laatste doen, zou je bijna in slaap vallen. Als laatste programmaonderdeel heb ik gekozen voor de wandeling. Ook deze groep is niet groot, met elf dames gaan we op pad. Het congrescentrum ligt in een prachtige omgeving, midden in het bos. De bospaadjes zijn gelukkig droog, niet alle wandelaars hebben met de keuze van schoenen rekening gehouden met de geplande wandeling. In kleine groepjes ontstaan de gesprekken vanzelf. Ervaringen met verschillende behandelingen en ziekenhuizen worden uitgewisseld. Ook wordt gepraat over wat je aan je omgeving vertelt over je kinderwens en het volgen van een medisch traject, en hoe je omgaat met de reacties daarop. De sfeer is ontspannen, en ondanks de serieuze onderwerpen worden er ook veel grapjes gemaakt. Als afsluiting van de dag is er een cabaretvoorstelling. Een persoonlijk verhaal over een kinderwens die niet ‘vanzelf ’ kon worden gerealiseerd. Hoewel er veel wordt gelachen, zijn er ook momenten waarop de tranen bij veel mensen hoog zitten. De beschrijvingen van het onbegrip en de soms botte reacties vanuit je omgeving, de medische ups en downs en de teleurstellingen: het is niet alleen heel herkenbaar, maar ook confronterend. Al met al een voorstelling die past bij de rest van de dag: met ruimte voor de verdrietige en moeilijke kanten van vruchtbaarheidsproblemen, handreikingen om hiermee om te gaan en de nodige lol en ontspanning. FREYA, bedankt !

Rianne

F ERTIFAIR 2009-5

F R E YA M A G A Z I N E

21

F REYA A WARD s

uitslag

team van UMC St Radboud met FREYA AWARD

Patiënt geeft Nederlandse fertiliteitzorg dikke voldoende UMC St. Radboud verkozen tot beste IVF-kliniek, Behandelcentrum Stichting Geertgen tot beste algemene fertiliteitkliniek

UMC St. Radboud heeft de beste IVF-poli Voor de vierde keer kwam UMC St. Radboud (Nijmegen) als beste IVF-kliniek uit de bus met een gemiddeld cijfer van 9,3. De polikliniek wordt o.a. geroemd om het verplegend personeel, de faciliteiten en de digitale poli, die uniek is in Nederland.

Behandelcentrum Stichting Geertgen beste algemene fertiliteitkliniek In de categorie algemene fertiliteitklinieken is de FREYA AWARD uitgereikt aan Behandelcentrum Stichting Geertgen (Elsendorp), eveneens door patiënten gewaardeerd met een 9,3. Patiënten spraken in het bijzonder hun waardering uit over de kennis en kunde van artsen, de bejegening en communicatie. FREYA feliciteert beide klinieken van harte met het winnen van de FREYA AWARD!

Oorkonde voor deelaspecten van behandeling Naast de twee FREYA AWARDs die op 19 september werden uitgereikt, zijn er ook nog vier oorkondes naar vier verschillende klinieken gegaan. Het gaat om: Behandelcentrum voor ongewilde kinderloosheid “Barrahus” te Leeuwarden voor het onderdeel Medisch-technische begeleiding. Medisch Centrum Kinderwens te Leiderdorp voor het onderdeel Voorlichting en Communicatie. En voor het onderdeel Psychosociale Begeleiding eindigden op dezelfde plaats: Maxima Medisch Centrum te Veldhoven en Ziekenhuisgroep Twente, locatie Twenteborg te Almelo

22


2009-5

Uitslag Overall score Instelling cijfer 0-10 Elsendorp : ZBC Geertgen (103) 9.27 Nijmegen : UMC St. Radboud (141) 9.26 Veldhoven : Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven (87) 9.24 Leiderdorp : Medisch Centrum Kinderwens (73) 9.15 Almelo : Ziekenhuisgroep Twente, locatie Twenteborg (40) 9.15 Wirdum : Behandelcentrum voor ongewilde kinderloosheid (118) 9.03 Zwolle : Isala klinieken (120) 8.96 Tilburg : St. Elisabeth (39) 8.66 Almere : Flevoziekenhuis (60) 8.66 Maastricht : AZM (24) 8.66 Alkmaar : Medisch Centrum Alkmaar (17) 8.58 Eindhoven : Catharina Ziekenhuis (22) 8.51 Den Bosch : Jeroen Bosch Ziekenhuis locatie Groot Ziekengasthuis (40) 8.45 Voorburg : Reinier de Graaf Gasthuis, locatie Voorburg (33) 8.4 Apeldoorn : Gelre Ziekenhuizen, locatie Lukas (36) 8.37 Zwijndrecht : Albert Schweitzerziekenhuis locatie Zwijndrecht (34) 8.24 Rotterdam : St Franciscus Gasthuis (35) 8.11 Arnhem : Ziekenhuis Rijnstate (17) 8.1 Enschede : Medisch Spectrum Twente, locatie Enschede (18) 8.06 Amsterdam : Vrije Universiteit Medisch Centrum (50) 8.06 Breda : Amphia Ziekenhuis (42) 7.98 Rotterdam : Erasmus Medisch Centrum (53) 7.9 Leeuwarden : Medisch Centrum Leeuwarden, Locatie MCL Zuid (22) 7.86 Utrecht : UMC Utrecht (30) 7.83 Groningen : UMCG (25) 7.36 Amsterdam : AMC (42) 7.18 Leiden : LUMC (16) 6.8 Hoorn : Westfries Gasthuis Locatie St.Jan (16) 6.04 Aantal stemmen totaal : 1550

team van Behandelcentrum St Geertgen met FREYA AWARD

foto: Ellen Ehrenburg

De scores komen tot stand aan de hand van een enquête waar patiënten op uiteenlopende gebieden hun mening geven over de kliniek waar zij onder behandeling zijn. De enquête is door 1.550 patiënten ingevuld. Het gemiddelde cijfer dat patiënten aan hun kliniek geven is een 8,3.


FREYA heeft voor de vierde keer de FREYA AWARDs uitgereikt. Deze tweejaarlijkse FREYA AWARDs worden toegekend aan de meest patiëntvriendelijke IVF-kliniek en algemene fertiliteitkliniek van Nederland. Voor de vierde keer op rij kwam het UMC St. Radboud in Nijmegen als beste IVF-kliniek uit de bus. De FREYA AWARD voor de beste algemene fertiliteitkliniek ging naar Behandelcentrum Stichting Geertgen in Elsendorp.

verslag Wachtweken

Presentatie Wachtweken door Sjoerd Repping

De eicel is de grootste cel van het menselijk lichaam en is ongeveer 0,15 mm. Bij aanvang van de puberteit heeft een vrouw circa 500.000 eicellen en omdat er geen nieuwe eicellen meer worden aangemaakt, neemt het aantal eicellen in de loop der jaren af. De zaadcel daarentegen is de kleinste cel van het menselijk lichaam en is ongeveer 0,05 mm. De voorraad zaadcellen is onbeperkt, bij elke hartslag maakt een man ongeveer 1.000 nieuwe zaadcellen aan en dit blijft levenslang zo. De zaadcel werd omschreven als een klompje DNA met een grote buitenboordmotor. De bevruchting is dag 0. Bij een natuurlijke bevruchting vindt de bevruchting in de eileider plaats, de ‘sterkste’ zaadcel wint. Bij ivf gaan één of meerdere eicellen in een kweekschaaltje, hieraan worden 10.000 goed bewegende zaadcellen toegevoegd waarna het kweekschaaltje in de stoof gaat. Bij icsi worden één of meer eicellen geïnjecteerd met elk één zaadcel waarna het kweekschaaltje in de stoof gaat.

foto: Jikke van Tongeren

Sjoerd Repping is klinisch embryoloog en hoofd laboratorium van het AMC. De belangstelling voor de lezing over de wachtweken was groot; er waren bijna 60 mensen aanwezig. De presentatie van de heer Repping schetst het hele proces van bevruchting tot zwangerschap, ik probeer hier in het kort de presentatie samen te vatten.

Dr Sjoerd Repping

Hoe wordt baarmoederslijmvlies aangemaakt? Baarmoederslijmvlies wordt door de eigen hormoonhuishouding van de vrouw aangemaakt. Het was een interessante lezing en een mooie manier om de hele cyclus duidelijk uitgelegd te krijgen.

Diana

Vanaf dag één ontwikkelt het embryo zich. Bij ivf en icsi wordt er teruggeplaatst tussen de tweede en de zesde dag. De dag van terugplaatsing is per kliniek verschillend, hiervoor zijn verschillende redenen en aan elke keuze kleven voor- en nadelen. Meestal wordt er op dag drie teruggeplaatst. De vraag werd gesteld waarom dit het geval is. De innesteling gebeurt op dag vijf of zes, het embryo moet uit de eiwitschil zijn. Na innesteling wordt zwangerschapshormoon aangemaakt (hCG) wat na circa twee weken meetbaar is. Dr. Repping geeft ook nog aan dat Nederland het eerste land is dat aan invriezen van embryo’s deed. De volgende vragen kwamen tijdens de lezing nog aan de orde. Waarom gebeurt er niet meer ivf in eigen cyclus? Bij ivf in eigen cyclus zijn weinig eicellen wat de kansen vaak minder groot maakt. Vindt er kwaliteitsverlies plaats bij het vervoer van eicellen? Dr. Repping deed hier geen duidelijke uitspraak over maar gaf aan dat hij de voorkeur geeft de hele behandeling in één kliniek uit te voeren.

F ERTIFAIR 2009-5


23

workshop Shiatsu

Zes paar ogen kijken mij aan. Een klein en nieuwsgierig kluppie, met meer mannen dan gemiddeld. Sommigen hebben ervaring met acupunctuur, anderen met stoelmassage en een derde was nieuwsgierig wat er bedoeld werd met energiebeheer ... Hoe werkt dat dan, energetische behandelingen? Aan mij de eer en de taak om dit helder neer te zetten in een beeldtaal die makkelijk toegankelijk is. Het krachtige van shiatsu is dat het een sterk medisch instrument kan zijn met zeer fijnzinnige en precieze diagnosetechnieken om het zelfherstellend vermogen van de klant te vergroten. Maar ook een ‘massage’ die weldadig is in alle eenvoud, uitgevoerd door amateurs of profs. Een workshop dus voor hoofd en handen ... intellect en intuïtie. Wat is shiatsu? Shiatsu is een manuele therapie, ontwikkeld in Japan en oorspronkelijk afkomstig uit het oude China. Het woord shi-atsu betekent letterlijk ‘druk met de vingers’. Shiatsu heeft tot doel een verstoorde energiebalans te herstellen en stimuleert het zelfgenezend vermogen. Bij shiatsu wordt diagnose gesteld door middel van anamnese en door middel van het palperen van reflexzones op de rug en hara (buik). Op deze wijze krijgt de behandelaar informatie over de energie (ki). De conditie van de ki is een weerspiegeling van iemands functioneren op lichamelijk, emotioneel, geestelijk en spiritueel niveau. De behandeling is gericht op herstel van vrije ki-stroom door de meridianen.

werkzaamheden was steeds meer verschoven van kwaliteit en service naar kwantiteit. Nu kon hij zijn probleem ‘in beheer nemen’. Hij had twee keuzen: 1. ander werk zoeken, 2. buiten zijn werk om zijn behoefte aan precisie en kwaliteit een plaats geven. Hij koos voor de tweede optie ... De RSI verdween letterlijk als sneeuw voor de zon. Patsboem in één keer. De klant vertelde me dat hij voor het eerst ’s avonds niet meer moe was.

Shiatsu tijdens zwangerschap Een klant was zes maanden zwanger en had heel veel last van harde buiken en was erg moe. ’s Avonds en ’s nachts schopte het kind behoorlijk in haar buik, dit was pijnlijk en hield haar wakker. Tijdens de massage viel me op dat er sprake was van opwaartse yang energie, meestal een teken van wilskracht met gebrek aan energie. De energie was ook meer yang gericht (naar buiten). Ik vroeg haar of ze tijd nam voor pauzes en tijd om tussendoor even contact te maken met de baby (yin energie). Ik vroeg mijn klant of ze besefte dat de zwangerschap een proces was dat ook energie en aandacht nodig heeft (dit is een logica van de natuur). Ik stelde haar twee dingen voor: pauzes nemen gedurende de dag en op dat moment bewust contact maken met de baby, en een uurtje later beginnen, zodat ze net iets meer slaap kon nemen. Na twee weken sprak ik haar weer. De kleine momenten contact gedurende de dag werkten wonderwel! Zowel moeder als kind genoten van het wederzijds contact en de baby meldde zich 's avonds niet meer met harde schoppen. Het uurtje extra slaap was ook een geweldig medicijn tegen de oververmoeidheid gedurende de dag.

Energiebeheer Energetische massage kan de klant helpen meer bij zijn of haar natuurlijke kracht te komen. Vaak ook wordt een klant zich bewust van zijn eigen energiehuishouding en kan deze in het vervolg zelf positief beïnvloeden.

Twee voorbeelden Een klant had RSI (verregaand stadium, langer dan drie jaar, al een aantal therapieën gedaan, niet effectief). Lever- en longmeridiaan waren sterk verstoord in de arm en dikkedarmmeridiaan in beide benen. Na een aantal behandelingen leek het sterk samen te hangen met het feit dat hij zijn perfectionisme en precisie niet kon uiten in zijn werk. Het accent van zijn

24


2009-5

Simpelweg eerlijk aanraken voor amateurs Dan vallen de woorden stil en gaan de handen aan het werk. We gaan een korte massage geven op de rug en de achterkant van de benen. We werken met name op de blaasmeridiaan, een diepe aanhoudende druk kan mogelijkheid tot diepe ontspanning geven. Voor shiatsu is het heel belangrijk (en niet altijd makkelijk!) om natuurlijke druk te geven, op deze wijze is er (energetische) communicatie met de ander. Terwijl we druk geven door in te leunen met ons lichaamsgewicht luisteren we met onze handen naar die ander. We voelen of er bij de klant meer ‘natuurlijkheid’ ontstaat; daarbij letten we op de huid, de spier, de ki, de adem.

Al snel is er een levendige en aandachtige stilte terwijl iedereen werkt. Een beetje spannend voor sommigen, zo dicht langs de ruggengraat met zoveel gewicht. Maar al snel krijgt iedereen de schwung te pakken. De één voelt de ademhaling verdiepen. En ergens anders hoor je een hele diepe zucht van ontspanning. Na twee sessies van ruim twintig minuten kijk ik iedereen nog eens een keertje aan. Vaak kun je in de ogen zien of iemand is geraakt. Ze zijn meer stralend, meer sprekend, alsof diep van binnen de energie wakker is geschud ... Een klein kluppie, en een leergierig en enthousiast kluppie!

Shiatsu en vruchtbaarheid Shiatsu is een holistische geneeswijze, met als doel een verstoorde energiebalans te herstellen en het zelfgenezend vermogen te stimuleren. Ook specifieke vrouwenthema’s zoals menstruatie, overgang, zwangerschap (voor, tijdens, na) kan met shiatsu ondersteund dan wel behandeld worden.

Alet Santman iokai-shiatsu therapeut

Sfeerverslag shiatsu

ervaring

Eén vinger op mijn kuit en tussen mijn schouderbladen stroomde het leeg?!? Een uur was te kort voor de verkennende workshop over shiatsu, iokai-shiatsu om precies te zijn. Ik had er wel eens van gehoord, maar geen idee wat het was. Tijdens de FERTIFAIR was er gelegenheid om hiermee kennis te maken, een mooie kans om eens uit te vinden wat shiatsu nu eigenlijk is ... De workshop werd op enthousiaste wijze geleid door Alet Santman, professioneel iokai-shiatsu therapeut. Ze begon met een korte uitleg over shiatsu, daarna volgde de praktijk. In tweetallen gingen we elkaar masseren om onze eigen energiehuishouding te ervaren ... En dat was zeer zeker een indrukwekkende ervaring! ‘Shi-atsu’ betekent letterlijk ‘druk met de vingers’. Het is een oosterse therapie die verwant is aan acupunctuur (gelukkig kwamen er bij shiatsu geen naalden aan te pas). Net als andere oosterse therapieën is ook shiatsu een holistische denkwijze; het behandelt niet een ziekte of aandoening, het behandelt een mens als geheel. In de westerse wereld hoor je wel eens dat iets ‘tussen de oren’ zit, eigenlijk een excuus als men geen oorzaak voor klachten kan vinden. Alet legde uit dat zij hier niet zo in gelooft. Ieder mens heeft een basis instinct, dat wil zeggen dat men op stress (van gebeurtenissen, lichamelijke aandoeningen of welke oorzaak dan ook) reageert door vluchten, vechten of bevriezen. De resultante hiervan slaat zich op in je lichaam en kan klachten veroorzaken. Door het in balans brengen van je energiehuishouding zijn klachten te verminderen en is je welbevinden te verbeteren.

En toen de praktijk ... In tweetallen gingen we ‘kato massage’ bij elkaar toepassen. Een persoon ging op de buik liggen met de armen langs het lichaam. De ander ging druk aanbrengen op de blaasmeridiaan. Eén hand, de yin-hand, lag ontspannen onderop de rug van de gemasseerde. Met de yin-hand maak je contact, voel je wat er gebeurt en hoe iemand reageert op de massage en de aangebrachte druk. De andere hand, de yang-hand drukt op de meridiaan, niet door spierkracht, maar door zwaartekracht en lichaamsgewicht; je plaatst de hand bovenaan de rug naast de wervelkolom en gaat hier langzaamaan steeds meer op hangen ... Daarna laat je langzaam los en verplaats je je yang-hand over de meridiaan (het lijkt wel een handleiding, maar het was ook zo bijzonder). In de eerste ronde zag ik hoe de deelnemers rustig werden en verbaasd waren over het effect van deze massage, in de tweede ronde was ik zelf aan de beurt. De massage begon op mijn bovenlichaam. Het voelde aangenaam, ontspannend en soms enigszins tintelend in mijn onderarmen en handen. Daarna waren mijn billen en benen aan de beurt ...

Op het moment dat er druk uitgeoefend werd op mijn linkerkuit ging er een soort schok (een lichte pijnscheut?) door mijn hele lichaam. O sorry, hoorde ik zeggen en daarna volgde een hele lichte druk, volgens mij met slechts één vinger, op dezelfde plek. Eén vinger op mijn kuit en tussen mijn schouderbladen stroomde het leeg?!? Je zult je nu wel afvragen of ik ze allemaal op een rijtje heb, maar het voelde echt zo! Het stromen in mijn schouders omschrijf ik nog het beste als een tinteling die er doorheen trok. Dit gevoel op zichzelf was al heel aangenaam, maar het resultaat nog veel meer: in geen tijden hebben mijn schouders zo ontspannen naar beneden gehangen. En dit effect heb ik nog dagen kunnen voelen! Blijkbaar heeft de massage bij mij een soort blokkade in mijn kuit opgeheven, waardoor opgeslagen overtollige energie kon weg stromen (ook typisch westers om overal een uitleg voor te willen hebben). Kortom, de shiatsu workshop was een heel bijzondere ervaring en zeker voor herhaling vatbaar. Alet, nogmaals bedankt!

Lidy

Het voelde aangenaam, ontspannend en soms enigszins tintelend in mijn onderarmen en handen

F ERTIFAIR 2009-5


25

De (on)mogelijke keuze

ervaring

Geen kind meer ...

Ik ben Esther, 33 jaar, en sinds 2003 getrouwd met Peter. Ik werk als teamleider binnen een psychiatrisch ziekenhuis. Sinds 2005 ben ik als vrijwilliger verbonden aan FREYA. Het begon voor ons in 1995 waar wij elkaar hebben ontmoet. Na jarenlang samenwonen zijn we getrouwd. Aangezien er bij Peter sprake is van een aangeboren afwijking waardoor het zaad op onnatuurlijke wijze moet worden verkregen, zijn wij in 2003 al snel doorverwezen naar het Radboud Ziekenhuis in Nijmegen voor een pesa/icsi-behandeling. Op 9 maart 2004 vond de onderzoeks-pesa plaats. Wat een prachtige woorden werden er gesproken: er is levend zaad gevonden! Onze eerste poging volgde in juni 2004. Na een onzekere periode waarin ik zwanger leek te zijn, bleek dat het niet goed zat en kregen we een miskraam. Bij de tweede poging, net in het nieuwe jaar, waren we niet zwanger maar kreeg ik te kampen met een ontstoken eierstok. We wilden daarna snel een nieuwe poging doen, maar vanwege koorts bij Peter moesten we drie maanden rust nemen. Uiteindelijk zijn we na de zomervakantie met poging drie begonnen (deze keer met acupunctuur) en we waren zwanger! De echo was prachtig en op 24 mei 2006 is Twan geboren, ons prachtige, vrolijke mannetje. Na een jaar gaat het weer kriebelen, één smaakt toch naar meer ... we gaan er weer voor! De eerste behandeling, na de zomer van 2007, is gelijk raak. Helaas stort deze droom al snel weer ineen, weer een miskraam. Bij de tweede behandeling (voorjaar 2008) is er geen innesteling. Tussentijds hebben we een gesprek gehad omdat de kwaliteit van de eicellen achteruit lijkt te gaan. Ik blijk op de maximale dosis hormonen niet heel veel follikels te produceren. We gaan na de zomer van 2008 nog een keer op voor behandeling (de laatste). Dat klinkt eng om dat zo te stellen, bij de eerste pogingen lieten we dit veel meer open liggen, zou het bij drie keer niet ophouden. We haalden alles uit de kast, acupunctuur, vitaminepreparaten, de hele mikmak: onder het mom: baat het niet dan schaadt het zeker niet. En jawel, we waren weer zwanger. We durfden door alle teleurstellingen nog niet echt blij te zijn, en dan ... gaat het helaas weer mis. Dromen storten ineen ... Mijn lichaam heeft mij teleurgesteld, voor de gek gehouden. Ik ben kapot, ik heb geroepen gek te worden als ik nog één keer een positieve test krijg. Wat kan een mens aan, wat kan je samen aan, wat kan je gezin aan? En dan moet je kiezen. Een gesprek in het ziekenhuis. We hebben alle opties doorgesproken. Medisch gezien hoeven we nog niet te stoppen. Ik kan een onderzoek krijgen vanwege herhaalde miskramen. Maar dat heeft alleen zin als we besluiten om door te gaan, want wat heb je er anders aan ... Het is zo moeilijk. Als je geen kind hebt en je wilt er eentje dan verlang je heel sterk naar iets waarvan je niet (met zekerheid) weet hoe het daadwerkelijk is om het te hebben ... Maar als die wens dan ineens vervuld is, smaakt dat naar zoveel meer ... De wens is net zo groot en dierbaar (begrijp me niet verkeerd) maar voor mij zoveel meer intens! Peter wil niet verder, wil mij, Twan en in de laatste plaats zichzelf beschermen, ziet mij eraan kapot gaan.

26


2009-5

Esther

Twan wordt ouder en krijgt er mogelijk meer van mee. Ik kom er niet uit. Praten/denken/praten/denken. De kans dat ik na een behandeling zwanger word is vrij groot, maar kan ik de stress die volgt nog een keer aan, de wachtweken en de verlengde wachtweken bij een positieve test? Kan ik of kunnen we nog een teleurstelling aan? Ik denk dat het moeilijk en heel zwaar wordt. Andere opties als adoptie willen we niet. Pleegzorg misschien wel. We proberen alles te overwegen. Dan overlijdt plotseling mijn buurvrouw, ineens een keiharde andere realiteit. Ik besef ineens heel sterk dat je moet koesteren wat je hebt omdat het zomaar afgelopen kan zijn. Gek genoeg zorgt dit ervoor dat de keuze ineens makkelijker te maken is. We besluiten te stoppen en het eerste gevoel zegt dat het een goede keuze is. Of dat gevoel zo blijft moet nog blijken. Hoe ga je het verwerken? Alle mensen die jarenlang hebben meegeleefd informeren, lezen de blog die ik heb geschreven. We willen rust, vooral rust en dat krijgen we ook. Drastisch worden, ik word een handelaar op marktplaats, alle babyspullen gaan we gelijk verkopen. Het voelt nog steeds goed. Het helpt bij het afsluiten, bij het verwerken. We gaan ons aanmelden voor pleegzorg, niet als vervanging, maar als verrijking. We gaan kijken of we pleegzorg in ons leventje kunnen inpassen. We vinden dat een mooie gedachte. Het steekt nog steeds dat een tweede kindje er voor ons niet inzit, sommige kraamvisites zijn emotioneel of beladen. Ook dat zal slijten. Aan de andere kant beseffen we dat we al zoveel geluk hebben gehad. Dat we wel een mannetje hebben rondlopen, wie had dat ooit kunnen denken? Dat maakt het zo dubbel. We gaan

F ERTIFAIR

Twan

door en genieten van elkaar en van wat we nu hebben. We zien wel wat de toekomst nog brengt, gelukkig voelt de keus nog steeds goed.

Esther

workshop ontspanningsoefeningen


Hieronder mijn geschreven blog na het maken van de keuze: Een onmogelijke keuze maken, een keuze maken die je niet wilt maken maar toch moet. Daar hebben wij ons de afgelopen weken mee bezig gehouden. Gaan we door of stoppen we? Ik wil hier niet over hoeven nadenken, maar het moet (helaas). Na vele jaren van hormonen, junk zijn, stemmingswisselingen, echo’s, puncties, terugplaatsingen, blijdschap, heel veel blijdschap, verdriet, teleurstellingen, boosheid en de accu weer opladen voor de volgende poging, was nu het moment om te gaan beslissen wat we gaan doen. Willen en kunnen we dit nog een keer aan? De behandeling, maar ook de spanning en stress eromheen. Kon iemand me maar garanderen dat het nog een keer zou lukken dan zou het zoveel makkelijker te doorstaan zijn. Helaas kan niemand die garantie geven. Dat maakt het ook zo moeilijk. In december zei ik dat ik gek zou worden als ik nog één keer een positieve test zou vasthouden, ze kunnen mij dan opbergen voor mijn gevoel. Die spanning en vooral angst wil ik niet weer. We hebben alles geprobeerd, alles uit de kast gehaald en helaas heeft het deze tweede reeks niet mogen baten. We zijn er een paar keer heel erg dichtbij geweest, even voorzichtig kort mogen dromen voordat deze uit elkaar spatte. Van de week werden we er nog weer even hard mee geconfronteerd dat het zomaar over kan zijn, dat maakt het besef dat je moet koesteren wat je hebt alleen maar groter. En dat gaan we doen! We gaan koesteren wat we hebben, we gaan genieten van elkaar. We hebben het geluk wel een keer mogen hebben en we gaan genieten van ons mannetje! We gaan met zijn drietjes verder en gaan er wat van maken. De keuze voelt goed, maar moet nog wat bezinken en we hopen dat het goed blijft voelen. Ook gaan we ons oriënteren op pleegzorg, niet ter vervanging, maar ter verrijking. Kijken of we mogelijk via die weg iets moois kunnen doen en betekenen, maar ook omdat we denken dat het voor Twan goed zal zijn. Dit boek is uit, het gaat dicht evenals de deur, ook al doen we hem niet op slot.

2009-5


27

lezing

Seksualiteit en voortplanting Seksualiteit is zo oud als de mens zelf. Hetzelfde kan worden gezegd over de relatie tussen seks en vruchtbaarheid. Voor de komst van de moderne anticonceptiva bestond er altijd de kans om (onbedoeld) zwanger te worden. De komst van deze middelen, ruim 60 jaar geleden, heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan een positieve beleving van seksualiteit, door het niet ontstaan van een ongewenste zwangerschap. Hierdoor ontstond een geheel nieuwe en liberale seksuele moraal. Daarnaast werden er in de afgelopen 35 jaar technieken ontwikkeld zoals kid, ivf en ivf-icsi, waardoor paren en individuen die voorheen kinderloos bleven, toch in staat werden gesteld hun dromen te verwezenlijken. Al met al lijken hierdoor soms seksualiteit en voortplanting - in elk geval ten dele - ontkoppeld te zijn geraakt. Hebben seks en conceptie dan niets meer met elkaar van doen? Gelukkig wel! De vruchtbaarheid is deels afhankelijk van de kwantiteit (hoeveelheid), maar ook de kwaliteit van het seksueel functioneren. Dat eerste weten de meeste mensen wel: als je maar één maal per week seks hebt, is de kans om zwanger te worden kleiner dan bij drie maal per week seks. Bewijs over de kwaliteit van het seksueel functioneren in relatie tot de vruchtbaarheid, is relatief nieuw. Een goede opwinding, bijvoorbeeld, lijkt de conceptiekans te bevorderen: de vaginawand van de vrouw is bij een goede opwinding beter doorbloed

waardoor er een betere zuurstofspiegel en zuurgraad ontstaat en de zaadcellen zich er beter thuis voelen. Bovendien wordt de vagina dan tevens vochtig, waardoor er minder kans is op pijn bij het vrijen en de seks prettiger verloopt. Ook bij de man is een goede opwinding gunstig: er zijn aanwijzingen dat het sperma bij een goede opwinding meer, en beter beweeglijke zaadcellen bevat. Het is overigens goed te beseffen dat er niet zoiets bestaat als ‘de vruchtbaarheid’. Dit is namelijk geen statisch begrip. Het is een begrip dat altijd gezien moet worden in het kader van ‘het paar’; je kunt moeilijk spreken van ‘de vruchtbaarheid van de man’ of ‘de vruchtbaarheid van de vrouw’. Het gaat erom hoe het SAMEN is en het kan elkaar overigens in die zin ook enigszins compenseren. Er zullen altijd stellen zijn die zeer gemakkelijk zwanger worden, net zoals er ook stellen zijn die wat moeilijker zwanger geraken. Dit is afhankelijk van vele factoren, waarvan de leeftijd van de vrouw (en slechts ten dele van de man) een zeer belangrijke factor is. Na het 30e levensjaar neemt de vruchtbaarheid van de vrouw - en dus van het paar - reeds af. Daarnaast zijn uiteraard de voorgeschiedenis (ziektes, ontstekingen, operaties), roken,


workshop muziek

28


2009-5

alcoholgebruik, eetgedrag, medicatie en bijvoorbeeld beroepsgebonden factoren van belang. Ook de genetische aanleg lijkt mee te spelen. Overigens zijn slechts zeer milde associaties gemeld van bijvoorbeeld hoge temperaturen, zittend werk en strak ondergoed; dit lijkt praktisch gezien weinig relevant. Eigenlijk is zwanger worden een spel van kansen: ook kleine kansen treden ergens in de tijd op, en ook grote kansen kunnen wat langer op zich laten wachten. Met andere woorden: een paar dat ‘verminderd vruchtbaar’ is kan toch veel geluk hebben en relatief snel zwanger worden, net zoals een paar dat eigenlijk ‘goed vruchtbaar’ is veel pech kan hebben waardoor er ook na één jaar nog geen zwangerschap is ontstaan. In die zin bepalen ‘kans’ en ‘toeval’ mede of er uiteindelijk een zwangerschap optreedt. In tegenstelling tot wat men vaak hoort of gezegd krijgt, is er géén bewijs voor de rol van stress of andere psychologische factoren in het al dan niet zwanger worden. Het is niet zo dat mensen niet zwanger worden omdat ze er ‘teveel mee bezig zijn’ of ‘te gespannen’ zijn. Het omgekeerde is wél het geval: het uitblijven van een gewenste zwangerschap is wel degelijk een ernstige life-stressor! Indien er sprake gaat zijn van verminderde vruchtbaarheid, is een aantal fasen te onderscheiden.

De fase van het uitblijven van de gewenste zwangerschap Deze fase wordt gekenmerkt door onzekerheid en frustratie. Dit ziet men vaak reeds na 9-12 maanden ontstaan. Er is een gevoel van controleverlies; het lichaam doet niet wat men zo graag wil. Ook de partnerrelatie komt onder druk te staan; veel vrouwen willen hun gevoelens uiten terwijl mannen dit van nature minder makkelijk doen en hier minder makkelijk over communiceren. Ook de seksualiteit krijgt een andere betekenis: in plaats van een contact- en lustfunctie verwordt het tot een voortplantingsfunctie. De seks wordt meer gericht op penetratie en vindt vaker rondom de eisprong plaats, terwijl de rest van de weken minder wordt gevreeën. Ook komt het initiatief meer bij de vrouw te liggen, daar waar het voorheen vaak bij de man lag. Niet zelden ziet men vervolgens seksuele ontevredenheid ontstaan en een daling van de frequentie waarmee wordt gevreeën. De zin in seks (libido) neemt af, plezier in seks en intimiteit nemen af en ook het seksuele zelfbeeld loopt niet zelden een deuk op. Tenslotte kunnen er ook seksuele problemen zijn (ontstaan), die zwanger worden in de weg kunnen staan: erectiestoornissen, te snel of niet klaarkomen (zoals men overigens ook nogal eens bij antidepressiva en antipsychotica ziet), pijn bij het vrijen, vaginistische reacties, etc.

De diagnostische fase Indien men in het ziekenhuis bij een gynaecoloog of fertiliteitarts terecht komt breekt een spannende fase aan. In de spreekkamer wordt een intiem deel van het leven besproken. Indien een oorzaak wordt gevonden voor het uitblijven van de zwangerschap, valt vaak een deel van de onzekerheid weg en gloort er weer hoop. Indien echter blijkt dat het niet mogelijk is om zwanger te worden, bijvoorbeeld omdat er geen zaadcellen worden geproduceerd, ziet men niet zelden psychische klachten en seksuele problemen.

De behandelfase Komt het tot een behandeling, dan biedt dit vaak toekomstperspectief. Het is echter ook een lichamelijk en psychisch ingrijpende fase, zowel voor vrouw als man. Seksualiteit en voortplanting worden in deze fase nogal eens geheel ontkoppeld: seks is voor thuis en voortplanting voor het ziekenhuis. Dit heeft, tezamen met hormonale therapie, nogal eens een negatieve invloed op het seksueel functioneren.

De uitkomstfase Indien er een zwangerschap optreedt, maken negatieve emoties, relationele en seksuele problemen doorgaans plaats voor veel blijdschap. Komt er geen zwangerschap, dan ziet men nogal eens problemen van psychische aard. Ook blijft seksualiteit niet zelden een blijvende bron van spanning. Niet alles is te voorkómen, maar soms is het goed de zaken een handje te helpen.

Enkele tips die bruikbaar kunnen zijn De optimale tijd om seks te hebben om zwanger te worden ligt dan wel vanaf een dag of 4-5 vóór de ovulatie tot aan de ovulatie ... maar door ‘regelmatige seks’ te hebben (1-3 dagen tussenpoos) bereik je hetzelfde effect. Een wijntje op z’n tijd mag best; probeer dit tot een minimum te beperken maar sla hierin ook niet door. Laat liever de sigaretten liggen ... Het is belangrijk te beseffen dat seks niet alleen draait om hoeveelheid, maar ook om kwaliteit. In dat kader is een goede opwinding van vrouw en man belangrijk. Ontdek wat je opwindend vindt, bespreek dit met je partner en ga samen op ontdekkingstocht. Seks draait niet alleen maar om penetratie, ook al voelt dat in de fase van zwanger worden vaak wel zo. Probeer hierin echter niet te veel te veranderen; als jullie bijvoorbeeld genieten van orale seks, zet dit in deze fase dan ook niet zomaar opzij. Dat geldt ook voor alle andere vormen van intimiteit en seksualiteit. Probeer tijd, rust en ruimte te creëren. Het is een fabeltje dat seks altijd ‘spontaan’ moet zijn. Natuurlijk mag dat, maar je mag ook best een avond (of middag) vrij plannen, de telefoon van de haak leggen, de lichten dimmen, een kaarsje aansteken en een rustgevend muziekje opzetten om in de stemming te komen. Dat werkt voor de meeste mensen nog steeds veel beter dan ‘tussen de soep en de aardappelen door’ een ‘verplicht nummertje’ maken. Indien er problemen zijn (ontstaan) op seksueel of psychisch vlak: vraag je arts om een verwijzing naar een (arts-)seksuoloog of GZ-psycholoog. Jullie zijn niet het enige paar, en vaak lukt het goed om samen tot een oplossing te komen. Tenslotte: besef dat ‘goede seks’ ook nog andere functies heeft, behoudens ‘zwanger worden’. Seks is plezierig, ontspannend, bindt mensen, kan troost bieden en heeft vooral ook veel met intimiteit van doen. Dat geldt juist ook indien de bevruchting tijdens een vruchtbaarheidsbehandeling in het ziekenhuis plaats gaat vinden. Ook - of misschien wel juist - dan dient een goed seksleven te worden onderhouden. Ook hier geldt: voorkómen is beter dan genezen!

drs. Willem-Jan S.S. Cuypers

F ERTIFAIR

arts-seksuoloog NVVS arts SOA & Sense opleider seksuologie

2009-5


29

lezing

Adoptie, de stand van zaken Op de FERTIFAIR was onder meer de Stichting Adoptievoorzieningen (SAV) aanwezig met een stand. Dorise Zielhuis en haar collega Madelon beantwoordden vele vragen van de aanwezigen. In een middagsessie vertelde Dorise meer over de huidige stand van zaken in adoptieland. Hieronder volgt een weergave van de presentatie die zij gaf. De Stichting Adoptievoorzieningen is de landelijke organisatie die voorlichting, voorbereiding en nazorg aanbiedt op het gebied van adoptie. In opdracht van het Ministerie van Justitie verzorgt de Stichting de voorbereidingsbijeenkomsten die deel uitmaken van de adoptieprocedure. Algemene informatie over adoptie en de adoptieprocedure is beschikbaar via de telefonische informatielijn en de website. Daarnaast biedt de Stichting (opvoedings)ondersteuning aan adoptieouders en geadopteerden. Wachtlijsten Adoptie is hulp aan een kind in nood door middel van gezinsvorming. Het kind staat dus centraal. Als je je opgeeft als aspirant-adoptieouder geef je aan dat je heel graag ouder wilt worden en dat is een prima reden. Iedereen heeft wel gehoord dat de wachtlijsten lang zijn. Dit komt doordat er minder kinderen voor adoptie naar Nederland komen. Het aantal mensen dat zich opgeeft voor adoptie wordt echter niet minder, eerder meer. Waarom komen er minder kinderen naar Nederland? Dat kan te maken hebben met de lokale situatie in het betreffende land. China laat bijvoorbeeld vanaf 2004 minder kinderen uit het land vertrekken voor adoptie. Het kan zijn dat lokale regels strenger worden, dat de eisen die aan de adoptieouder worden gesteld worden aangescherpt, of dat er vraagtekens worden gezet vanuit Nederland bij de gang van zaken in een bepaald land. Dit laatste is een aantal jaren geleden gebeurd bij India en onlangs stopte Stichting Wereldkinderen voorlopig met adoptie uit Ethiopië. Afspraken die in een land worden gemaakt omtrent adoptie kunnen zomaar worden veranderd als er een nieuwe regering komt of door een andere onstabiele factor. Je kunt eigenlijk zeggen dat in dit veld het aanbod (van kinderen) kleiner is dan de vraag (van de adoptieouders).

Zorgvuldig Adopteren is een zorgvuldig proces en dat moet het ook zijn. De biologische ouders moeten een afstandsverklaring tekenen en het moet duidelijk zijn dat er voor het kind geen andere plaats in een gezin mogelijk is, zoals binnen de familie of elders in het land zelf. Ook aan de adoptieouders worden eisen gesteld, niet alleen in ons eigen land, maar ook in het land van herkomst van het kind. Adoptie betekent: extra vragen. Als adoptieouder ben je niet altijd een ‘gewone’ ouder. Het kind zal andere zorg vragen, het heeft een andere geschiedenis dan een kind waarvan je zwanger bent geweest. Dit hoeft niet zozeer negatief te zijn, maar wel ‘anders’ en ‘extra’. Hierop wordt tijdens de voorlichtingsbijeenkomsten van de SAV uitvoerig ingegaan en ook in de nazorg wordt hieraan aandacht besteed.

Wat betreft ‘special need’ kinderen: ook hier gaat de procedure steeds langer duren. Dit komt onder meer doordat mensen hun grenzen aan het verleggen zijn. Was het jaren geleden nog zo dat aspirant-adoptieouders niet snel kozen voor een ‘special need’ kindje, tegenwoordig gebeurt dit vaker. Ook wordt de aard van de aandoeningen erger. Voorheen was bijvoorbeeld een hazenlip al een ‘special need’, nu komen er kinderen waarvoor meer uitgebreide medische behandelingen nodig zijn.

Procedure Waar letten landen op bij de keuze van adoptieouders? Daarbij spelen de volgende factoren een rol: - leeftijd - gezinssamenstelling - burgerlijke staat - geloofsovertuiging - opleidingsniveau en inkomen - gezondheid - status van aanvraag (alleen of met partner) De 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

procedure voor adoptie in Nederland: Aanmelding bij de Stichting Adoptievoorzieningen Informatiebijeenkomst (optioneel) Voorlichtingsbijeenkomsten (verplicht) Gezinsonderzoek Raad voor de Kinderbescherming Afgifte beginseltoestemming Aanmelden bij vergunninghouder Voorstel voor een adoptiekind Komst kind(eren) Follow-up rapportage en nazorg

Na ontvangst van het aanvraagformulier toetst de Stichting Adoptievoorzieningen of wordt voldaan aan de voorwaarden om toegelaten te worden tot de adoptieprocedure. Deze voorwaarden zijn opgenomen in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka). Iedere volwassene mag een adoptieprocedure starten. Het samen adopteren van een kind is alleen mogelijk voor gehuwden. In alle andere gevallen is sprake van een éénouder-adoptie. Verder mag (mogen) de aanvrager(s) op het moment van aanmelding niet ouder zijn dan 41 jaar. Onder bepaalde omstandigheden kan een uitzonderling worden verleend aan aanvragers van 42, 43, 44 en 45 jaar. Een aanvrager van 42 jaar en ouder komt alleen in aanmerking voor adoptie van kinderen die op het moment van voorstel twee jaar of ouder zijn. Tussen de voorlichtingsbijeenkomsten en het gezinsonderzoek zit twee jaar. Het BKA-nummer (dat je bij aanvang van het proces krijgt) is dan nog twee jaar geldig. De SAV vindt het belangrijk dat mensen medische behandelingen zoals ivf hebben afgesloten op het moment dat ze aan adoptie beginnen. Dit is niet zozeer het moment van aanmelden, maar meer het moment waarop de voorlichtingsbijeenkomsten beginnen. De ervaring leert dat het in de emotie rond de daadwerkelijke adoptie, belangrijk is dat de adoptieouders zich volledig kunnen richten op het kindje en niet meer op eventuele behandelingen. Meer info is te vinden op www.adoptie.nl.

Hanneke Nusselder

30


2009-5

Het heft in eigen hand nemen

lezing

Omgaan met je omgeving Als je ongewenst kinderloos bent, reageert je omgeving vaak heel anders dan je zou willen. Deze reacties kunnen je diep kwetsen en/of boos maken. Dit kan ertoe leiden dat je je terugtrekt, waardoor je geïsoleerd raakt. In dit artikel geef ik aan hoe je kunt voorkomen dat je onderuit gaat van reacties van anderen. Hoewel het er soms op lijkt dat in een relatie de vrouw de kinderloosheid draagt, wil ik benadrukken dat dit artikel ook bedoeld is voor mannen. In mijn praktijk zie ik dat zij net zoveel last kunnen hebben van hun kinderloosheid als hun partner.

Kinderloosheid - een ingrijpend verlies Net zo ingrijpend als het is om een kind te krijgen, zo ingrijpend is het om géén kinderen te krijgen. Naast het verdriet en de teleurstelling, zet het je hele leven op z’n kop. Je moet je opnieuw tot jezelf en je partner zien te verhouden. Je moet gaan nadenken over werk en carrière. Je zult afscheid nemen van vrienden die wel kinderen krijgen en daarin opgaan. Zo duidelijk als het moment is gemarkeerd waarop een vrouw haar eerste kind krijgt, zo onduidelijk en vaag is dikwijls het moment dat je weet dat je geen kinderen zult krijgen en dus ongewenst kinderloos bent. Vaak is je leven dan al jarenlang beheerst door vruchtbaarheidsbehandelingen en pogingen om zwanger te raken. Daardoor ben je ongemerkt terechtgekomen in een rouwproces, een onzichtbaar rouwproces. Als er iemand overlijdt zijn er foto’s en herinneringen die je met anderen kunt delen. Bij ongewenste kinderloosheid is dat niet zo. Dat is een onzichtbaar verlies en daarom lastig te delen met anderen. Want hoe leg je uit wat je bent verloren?

Kwetsbaar en snel gekwetst Vooral in het begin, als je nog maar net weet dat je geen kinderen zult krijgen en je daar zelf niet goed raad mee weet, ben je kwetsbaar. De confrontatie met zwangere vrouwen en moeders met kinderen kunnen je onzeker, boos en jaloers maken. Je kunt het gevoel krijgen dat jou onrecht wordt aangedaan. En zeker in die beginperiode kun je makkelijk onderuit gaan van een ongelukkige opmerking van een familielid, vriendin of collega. Hoewel mensen er niet op uit zijn anderen opzettelijk te kwetsen, gebeurt het ongewild toch, uit onhandigheid of onbekendheid. Het is mij de afgelopen jaren vele malen gebeurd. Zoals die keer dat ik op een feestje in gesprek was met een vrouw die zich letterlijk omdraaide en met een ander ging staan praten, toen ik ‘nee’ antwoordde op haar vraag of ik kinderen had. Of die keer dat ik De Bakermat presenteerde op een open dag van FREYA over ongewenste kinderloosheid. Daar was een man die een tijdje bij mijn tafel met brochures en boeken bleef staan. Hij leek zeer geïnteresseerd in het onderwerp en hij had veel

vragen. Net voordat hij wegliep keek hij mij indringend aan en zei: “Weet u wat u moet doen? Veel sporten”. In beide gevallen bleef ik perplex achter. Misschien bedoelde deze man - en de vrouw uit het eerste voorbeeld - er niets vervelends mee, maar beide keren was ik met stomheid geslagen. Ik voelde mij miskend en gekwetst. Achteraf wist ik wel wat ik had kunnen zeggen, maar op het moment dat het gebeurde, viel ik stil.

Opmerkingen van de omgeving die door kinderloze mannen en vrouwen als kwetsend worden ervaren: “Je bent pas vrouw als je moeder bent” “Je moet er relaxter mee omgaan” “Het is psychisch” “Kinderen hebben is ook niet alles” “Dan neem je toch een hond” Tegen iemand die net een buitenbaarmoederlijke zwangerschap had gehad: “Toch even gelukt!”

Het kan zijn dat ervaringen die in het kader staan door jou niet als kwetsend worden ervaren. Wat kwetsend is voor de één, hoeft dat voor de ander niet te zijn. We hebben allemaal onze eigen kwetsbare plekken.

Terugtrekgedrag Mensen met kinderen zullen niet zo snel uit zichzelf het onderwerp kinderloosheid op tafel leggen en kinderloze mensen vinden het over het algemeen moeilijk om hiervoor aandacht te vragen. Als het onderwerp al aan de orde komt, dan vallen er pijnlijke stiltes of mensen komen aandragen met succesverhalen van vriendinnen van vriendinnen, die dankzij een kuur bij één of andere wonderdokter zwanger zijn geworden. Of ze beginnen uitgebreid te vertellen over een vriendin die een kind heeft geadopteerd en die daar zo gelukkig mee is. Allemaal goedbedoelde adviezen, maar dat is niet waar kinderloze mensen op zitten te wachten. Zij willen delen waar zij doorheen gaan en hoe dat voor hen is, maar dat lukt meestal niet, omdat anderen zich daar ongemakkelijk bij voelen. In mijn praktijk zie ik dat kinderloze mensen de neiging hebben hun kinderloosheid niet meer te delen, dat zij zich terugtrekken uit angst niet begrepen of gekwetst te worden.

F ERTIFAIR 2009-5


31

Geen keuze Ongewenste kinderloosheid overkomt je. Je hebt daarin geen keuze. Waar je wel een keuze in hebt, is om te bedenken hoe je je kinderloosheid wilt delen met je omgeving. Of en op welke manier jij jezelf presenteert als kinderloze vrouw of man. Mensen ontwikkelen een eigen manier van naar buiten treden met hun kinderloosheid en die kan in de loop van de tijd veranderen. Er zijn mensen die vooral boos zijn over hun kinderloosheid en die boos en/of cynisch reageren. Anderen voelen zich vooral gekwetst, uit het veld geslagen of perplex. Dat laatste gebeurde mij meestal en daar voelde ik me dan achteraf heel vervelend over, want ik had liever anders gereageerd. Maar ja, hoe doe je dat?

Het heft in eigen hand nemen Volgens mij is het heft in eigen hand nemen de sleutel voor het omgaan met je omgeving. Hiermee bedoel ik dat je je actief opstelt en niet wacht tot de rest van de wereld begrip gaat opbrengen voor jouw situatie. Ik kan je verzekeren dat dat niet zal gebeuren. Want net zoals jij bezig bent met jezelf en je eigen leven, zijn anderen ook bezig met zichzelf, hun eigen leven en hun eigen problemen. Die vragen zich niet af hoe jouw leven eruit ziet en hoe dat voor jou is. Als je wilt dat zij dat weten, dan zul je daar zelf ruimte voor moeten vragen en dat zul je steeds opnieuw moeten doen. Je zult moeten blijven uitleggen wat het betekent geen eigen kinderen te hebben, wat dat met je doet en hoe jij wilt dat anderen daarop reageren. Want mensen met kinderen hebben geen idee. Zelfs als je beter leert omgaan met je kinderloosheid, blijft de kans bestaan dat je op onverwachte momenten toch weer onderuit gaat als iemand onhandig reageert. Want laten we eerlijk zijn, ‘wij’ kinderloze mensen zijn vrij moeilijk tevreden te stellen. Als iemand ons vraagt hoe het met ons gaat kan dat het ene moment goed vallen en het volgende moment helemaal verkeerd, afhankelijk van hoe onze pet staat. Voor een buitenstaander is daar vaak geen peil op te trekken. Pas als je begint te delen met de ander zul je merken dat die wel degelijk bereid is rekening met jou te houden.

zwangere collega had heel meevoelend gereageerd en samen spraken ze af voortaan minstens één keer per maand samen te lunchen. Het verrassende voor deze kinderloze vrouw was, dat ze nu wel open kon staan voor de ander, inclusief de blijdschap over de zwangerschap; dat ze na deze afspraak opeens een stuk minder last had van de gebruikelijke lunchgesprekken over zwangerschappen en kolven en dat ze het eigenlijk wel fijn vond om betrokken te worden bij wat haar collega’s meemaakten tijdens hun zwangerschap. Het tweede voorbeeld gaat over een echtpaar. Toen duidelijk werd dat zij geen eigen kinderen zouden krijgen, wilden zij dit aan hun familie, vrienden en goede kennissen laten weten. Zij maakten een mooie kaart waarmee zij de mensen die hen het meest dierbaar waren uitnodigden voor een gezamenlijk ritueel in het bos. Zij maakten eerst samen een krans van takken, waarna zij een gat groeven waarin de krans werd begraven. In een kring hebben ze om het graf gestaan, de armen om elkaars schouders. Daarna hebben zij het gat samen dichtgemaakt met aarde. Met elkaar hebben ze nagepraat, onder het genot van een hapje en een drankje. Het echtpaar vond het heel spannend om het op deze manier te doen, maar iedereen was onder de indruk van deze bijzondere ervaring en de reacties waren hartverwarmend. Tegelijkertijd markeerde dit ritueel een moment waarop ze kunnen terugkijken. De onzichtbare kinderloosheid was hiermee zichtbaar gemaakt.

Suggesties Het heft in eigen hand nemen. Voor mensen die dat willen doen, heb ik drie suggesties. Zichtbaar maken Ongewenste kinderloosheid is een onzichtbaar proces. Als iemand overlijdt, zijn er foto’s en herinneringen die je met anderen kunt delen. Bij ongewenste kinderloosheid is dat niet zo. Het kan daarom helpen de kinderloosheid zichtbaar te maken.

Voorbeelden Het heft in eigen hand nemen. Hoe je dat doet? Ik geef hier twee voorbeelden van vrouwen die het heft in eigen hand namen. Ik hoorde onlangs van een kinderloze vrouw - die werkte in een organisatie met ongeveer 350 vrouwen - dat zij veel moeite had met de gezamenlijke lunch met collega’s die zwanger waren of die net een kind hadden en die daarover niet uitgepraat raakten. Met zoveel vrouwelijke collega’s kwam dat nogal eens voor. Als het haar teveel werd, liep ze weg om ergens alleen haar boterham te eten. Op een gegeven moment merkte ze dat ze smoezen bedacht om niet mee te hoeven lunchen. Maar dat vond ze zelf geen goede oplossing. Ze besloot het anders aan te pakken. Ze maakte een lunchafspraak met een zwangere collega om haar te vertellen waarom ze steeds vaker wegliep als het gesprek ging over zwangerschappen en alles wat daarmee te maken had. Ze zei er meteen bij dat ze haar collega de zwangerschap van harte gunde, maar dat het soms een te grote confrontatie was met haar eigen gemis. Haar

Je zou bijvoorbeeld een koffertje of een doos kunnen vullen met alle spullen die te maken hebben met jouw kinderloosheid. Van foto’s van de embryo’s die teruggeplaatst zijn bij een ivf-behandeling tot een gedichtje dat je had uitgezocht voor het geboortekaartje van jouw kindje; van een CD met muziek die je raakt tot een truitje dat je misschien al had gekocht. Zelf heb ik jarenlang rondgelopen met het ontwerp van een kinderbedje. Ik had het ooit uit een tijdschrift geknipt, omdat ik het zo mooi vond. Dát zou het bedje worden waarin mijn kindje later zou liggen ... Dus alles wat te maken heeft met jouw wens om moeder of vader te worden. Je zou het een ‘troost’koffertje kunnen noemen. Een koffertje waar je in kunt kijken op momenten dat het gemis je parten speelt of wanneer je met je verdriet alleen wilt zijn. En wat je aan iemand kunt laten zien als je wilt vertellen wat het voor jou betekent om geen kinderen te hebben. Laten zien waar je afscheid van hebt moeten nemen, wat je verloren bent.

F ERTIFAIR 32


2009-5

Professionele begeleiding Op mijn verzoek heeft de vader van een vriendin voor mij een beeld gemaakt van een vrouw die geen kinderen kan krijgen. Hij heeft een beeld gemaakt van een vrouw met een gat in haar buik en zonder mond. Om zich te kunnen inleven in mijn situatie had hij het volgende versje gemaakt: Geen mond om te troosten bij kleine verdrietjes, geen mond om te zingen slapeliedjes, geen mond om te sussen, geen mond om kleine voetjes te kussen. Een mond om gesloten te houwen in gezelschap van vrouwen, die uitgebreid de kwaliteiten van hun kinderen ontvouwen.

Delen Bedenk wat je zou willen delen. Dat je bijvoorbeeld al wist hoe het geboortekaartje eruit zou zien, welke tekst erop zou staan; dat je het ontwerp voor een kinderbedje al jaren met je meesleepte; dat je jezelf al zag voetballen met je zoon; dat je ernaar had uitgekeken actief te zijn op de school van jouw kind; dat je het jammer vindt dat je geen deel uitmaakt van het leven met kinderen, dat je je een buitenstaander voelt; dat je het leven niet kunt doorgeven en dat je ook nooit oma of opa zult worden.

Zoek professionele begeleiding als je kinderloosheid je hindert in je dagelijks leven. Het kan zijn dat je kinderloosheid plotseling je functioneren in de weg staat of dat je er last van hebt in het contact met je omgeving. Dat het op verschillende momenten opspeelt, bijvoorbeeld als je vriendinnen of zussen kinderen krijgen of als ze oma worden. Wanneer je merkt dat je last hebt van je kinderloosheid, dan kan het zinvol zijn professionele begeleiding te zoeken. Dit voorkomt dat een onschuldige buitenstaander de lading van jouw boosheid of verdriet over zich heen krijgt. Iets wat voor hem/haar onprettig is, maar waar jij zelf ook last van kunt hebben. Ik merk in mijn praktijk dat enkele gesprekken vaak al enorm effect kunnen hebben.

Samenvatting Hoe kun je voorkomen dat je onderuit gaat van reacties van je omgeving? Belangrijk is om je niet te richten op dat zij moeten veranderen, maar zelf het heft in handen te nemen. Maak je kinderloosheid zichtbaar, voor jezelf en voor de omgeving. Bedenk wat je gemis is en wat je daarover wilt delen. Zoek de mensen en het moment uit. Als je het heft in eigen hand neemt, zul je zien dat je minder gekwetst wordt door reacties uit je omgeving. En als je merkt dat je vastloopt, doe dan eens mee aan een Themadag of spreek een paar gesprekken af.

De Bakermat Je hoeft niet per se met iedereen te delen. Misschien wil je dat met je ouders doen of met je zus, maar niet met je broer en je schoonzus. Misschien heb je een goede vriend of vriendin waarmee je wilt delen, of een collega die je aanspreekt en die je vertrouwt. Of een fijne buurvrouw. Kies mensen uit met wie jij dit deel van je leven wilt delen. En kies een moment uit waarop de ander er tijd en aandacht voor heeft. Maak een afspraak en zeg dat je ergens rustig over wilt praten (net zoals de kinderloze vrouw uit het eerste voorbeeld).

Wilma Deurloo is rouwtherapeut en ritueelbegeleider. Onder de naam De Bakermat begeleidt zij sinds 1994 ongewenst kinderloze vrouwen en mannen bij hun rouwproces. Ze werkt in Amsterdam en in Friesland. Mensen kunnen bij De Bakermat terecht voor individuele gesprekken, Themadagen en online coaching (www.debakermat.com). Wilma is getrouwd met Fritjof. Beiden zijn ongewenst kinderloos.

infoplein FREYA-stand



Dit artikel is een bewerking van een lezing die Wilma Deurloo hield tijdens de FERTIFAIR in Lunteren op 19 september 2009

infoplein

2009-5


33

Verminderde vruchtbaarheid bij mannen

verslag

Volgens de definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organisation, WHO) is een stel onvruchtbaar als er na één jaar onbeschermde gemeenschap geen zwangerschap is. Uit de cijfers blijkt dat na dat jaar 84% zwanger is, maar het is niet zo dat de overige 16% geen kinderen kan krijgen. Het tweede jaar raakt namelijk de helft van die 16% alsnog zwanger, en alle volgende jaren ook steeds een paar procent. Uiteindelijk kan 4% geen kind krijgen zonder hulp van de arts.

De cijfers laten zien dat mannen met normaal ingedaalde ballen 94% kans hebben vader te worden, bij niet indalen aan één kant is die kans nog altijd 89%, maar bij problemen bij het indalen van beide zaadballen is de kans op het vaderschap nog maar 35%.Deze cijfers gelden voor mannen die als kind zijn geopereerd. Als er niet wordt geopereerd zal de bal verschrompelen en geen zaadcellen meer produceren.

Mannen met slecht sperma Wanneer er een duidelijk probleem is bij de man, als er slecht zaad is vastgesteld, dan is slechts 30% van de paren zwanger na drie jaar proberen. De vraag is dus wanneer het verstandig is om te gaan behandelen wanneer er slecht zaad is. Bij bijna de helft van de mannen met slecht zaad is er geen duidelijk oorzaak voor verminderde spermakwaliteit, bij de andere helft wel. Binnen deze laatste groep heeft een kwart last van een spatader in de balzak, één op de acht komt door infecties aan de geslachtsklieren en bij een nog kleiner aantal zijn er antistoffen tegen zaadcellen. De meeste stellen komen met vruchtbaarheidsproblemen bij een gynaecoloog, die aan de man alleen het standaard spermaonderzoek aanbiedt, en vervolgens uitgebreid gaat kijken en behandelen bij de vrouw. Er zou meer kunnen, maar er zijn nog niet zoveel artsen gespecialiseerd in de vruchtbaarheid van de man.

Wat doet de uroloog? Dr. Dohle is al meer dan 15 jaar werkzaam op de afdeling Urologie van het Erasmus MC in Rotterdam. Hij is gespecialiseerd in vruchtbaarheidsproblemen en seksuele problemen bij mannen, de andrologie. Hij legt in zijn lezing uit dat hij zijn onderzoek altijd start met een uitgebreide anamnese: een vraaggesprek waaruit hij soms al belangrijke problemen kan halen. Hij voert ook een lichamelijk onderzoek uit bij de man. Naast spermaonderzoek, kijkt hij ook naar de waarden van de hormonen FSH, LH en testosteron omdat in sommige gevallen de hormoonhuishouding de problemen geeft. Verder wordt er echografie van de balzak gedaan.

Spatader De spatader is een verhaal apart. Zoals gezegd komt een spatader regelmatig voor bij mannen met slecht zaad: van hen heeft 25% er één. Net als bij de niet-ingedaalde bal zorgt een spatader voor een te hoge temperatuur, wat de problemen kan verklaren. Echter, niet bij iedereen zorgt de spatader voor problemen: 10% van alle mannen heeft een spatader, en slechts een deel hiervan komt ooit bij de arts met vruchtbaarheidsproblemen. Heeft het vervolgens zin om te behandelen aan de spatader? In Rotterdam heeft tien jaar lang een groot onderzoek gelopen onder stellen waar het niet lukte om zwanger te worden waarbij de man slecht sperma en een spatader had. De helft werd behandeld aan de spatader en de andere helft niet. Bij spermaonderzoek na de operatie werd een sterke verhoging van het aantal spermacellen gezien: gezonde mannen hebben 20 miljoen zaadcellen, de mannen in het onderzoek hadden voor de operatie 9 miljoen zaadcellen. Na de operatie was dit verbeterd tot 18 miljoen. Binnen een jaar was 31% van de partners (spontaan) zwanger, en na twee jaar was dit opgelopen tot 37%. De mannen die niet waren behandeld hadden geen echte verbetering van het sperma en bij hen was slechts 10% van de partners zwanger na een jaar en 14% na twee jaar.

Verstopping zaadwegen Er zijn verschillende mogelijke oorzaken voor verstoppingen in de zaadwegen. Er kan een cyste in de prostaat aanwezig zijn, er kan een infectie zijn (geweest) van de geslachtsklieren, het kan zijn dat een man geen zaadleiders heeft (zoals bij taaislijmziekte) en iemand kan zich in het verleden hebben laten steriliseren of een andere operatie hebben ondergaan aan de balzak of lies.

Verschillende problemen Er zijn verschillende oorzaken van functiestoornissen van de testikels. Hij noemt een indalingsstoornis van de balletjes als kind, ontstekingen, een draaiing van een bal, zaadbalkanker, chemotherapie, een genetische afwijking en een spatader.

Indalen van de balletjes bij jongens De niet vanzelf ingedaalde zaadbal verdient extra aandacht omdat er meer zaadbalkanker wordt gezien onder mannen die vroeger problemen hadden met het indalen. Het grote probleem bij een niet-ingedaalde zaadbal is dat de temperatuur in het lichaam net iets hoger is dan erbuiten, in de balzak. Deze te hoge temperatuur zorgt ervoor dat de bal wat gaat verschrompelen en dat het sperma achteruit gaat. Sinds kort is middels zaadonderzoek te zien of een man een verhoogde kans heeft op testiskanker.

workshop schilderen - foto: Jikke van Tongeren 34


2009-5

Bij hersteloperaties van sterilisaties hangt de kans op succes af van de hoeveelheid tijd die er voorbij is gegaan tussen de sterilisatie en de hersteloperatie, maar in het algemeen kan worden gesteld dat ca 50% binnen twee jaar na de hersteloperatie zwanger is. Dr. Dohle sluit af met een belangrijke praktische tip: laat je in geval van slecht sperma doorverwijzen door de huisarts naar een uroloog met verstand van zaken. Veel urologen weten namelijk weinig van vruchtbaarheidsproblematiek. Namen van artsen die gespecialiseerd zijn in mannelijke vruchtbaarheidsstoornissen zijn te vinden op www.andrologie.nl.

Nog een uroloog De tweede spreker is dr. Van Roijen: uroloog en gepromoveerd op het gebied van mannelijke vruchtbaarheidsproblemen. Hij is verbonden aan het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg en daar werkt hij nauw samen met de afdeling gynaecologie om paren met vruchtbaarheidsproblemen zo goed en breed mogelijk te kunnen behandelen.

andrologische factor is 15% per keer. De kans bij ivf en icsi ligt op circa 25% per behandeling. Behandelingen bij geen zaad Dr. Van Roijen beredeneert dat als er geen zaadcellen zijn er dan problemen zijn met de zaadcelaanmaak of met het transport. Als het probleem ligt in de aanmaak van sperma zijn er in de helft van de gevallen in de zaadbal spermacellen te vinden. In dit geval kunnen er zaadcellen gewonnen worden door middel van tese in Nijmegen en het AMC. De kans op zwangerschap is iets lager dan bij ‘gewone’ icsi-stellen en er worden wat meer aangeboren afwijkingen bij de kinderen gezien. In geval van een transportprobleem kan dit liggen aan een cyste in de prostaat. Onder verdoving kan de cyste met een ingreep via de penis worden verwijderd. Voor afgesloten zaadleiders door een sterilisatie kan een hersteloperatie worden uitgevoerd. Soms zijn er na een operatie antistoffen tegen het eigen sperma, maar bevruchting wordt daardoor niet onmogelijk. Een ontsteking aan de bijbal kan littekenweefsel tot gevolg hebben. Soms is een operatie nodig om een nieuwe aansluiting te maken, soms kunnen via een naald in de bijbal zaadcellen worden opgezogen.

Behandelingen bij slecht zaad Hij legt uit dat er twee mogelijke conclusies kunnen zijn als het spermaonderzoek niet goed blijkt: te weinig of slecht zaad aan de ene kant en geen zaadcellen aan de andere kant. Er zijn verscheidene behandelbare oorzaken van slecht sperma. Er kan een hormonaal probleem zijn, het kan komen door medicijnen, door omgevingsfactoren of door een spatader. Hij somt een aantal zaken op die slecht zijn voor het zaad. Anabole steroïden werken als een mannen(anticonceptie)pil. Pesticiden, vooral degenen die je boven je hoofd vernevelt zijn heel slecht voor de vruchtbaarheid. Ook de lasdampen waarin CO2-lassers werken zijn schadelijk. En daarnaast kan warmte voor slecht zaad zorgen: strakke boxershorts, laptop op schoot, stoelverwarmer in de auto, koks die bij hete fornuizen werken etc. Dr. Van Roijen heeft de ervaring dat bij 60-75% van de mannen verbetering optreedt na het behandelen van een spatader. Maar net als dr. Dohle vertelt hij dat er ook veel mannen zijn met een spatader die kinderen kunnen verwekken. Welke vruchtbaarheidsbehandelingen zijn nu mogelijk met slecht zaad? Men kan de natuur haar gang laten gaan en (een tijdje) afwachten. Iui kan in sommige gevallen, als het zaad niet te slecht van kwaliteit is. De slagingskans bij een zogenaamde

Overige factoren Tot slot neemt dr. Van Roijen een lijst door met allemaal - vermeende - factoren die van invloed zouden kunnen zijn op de zaadkwaliteit. Het roken van sigaretten en/of joints en het drinken van alcohol hebben voornamelijk invloed op de vrouwelijke vruchtbaarheid. Gezonder leven is voor iedereen goed, maar niet speciaal ter verbetering van sperma. Dit geldt ook voor meer sporten. Van groter belang is het gewicht van de vrouw; bij een hoger gewicht (beter: een hogere BMI) gaat de vruchtbaarheid van vrouwen omlaag. In de regel hebben we hier in Nederland geen vitaminesupplementen nodig. Van zink wordt gezegd dat het goed zou zijn voor het zaad. Dr. Van Roijen geeft aan dat het geen kwaad kan, maar betwijfelt of het zin heeft. Meer seks of andere seks maakt niet uit, de timing is natuurlijk wel van belang. Minder stress heeft vooral bij vrouwen invloed. Onderzoek onder mannelijke studenten die wel of juist niet vlak voor een stressvol tentamen zaten, wees uit dat er geen verschil in spermakwaliteit was. Strakke boxers en warme baden zullen nooit dé oorzaak zijn van verminderde mannelijke vruchtbaarheid. Dr. Van Roijen vertelt daar wel bij dat als iemand slecht zaad heeft, kleine veranderingen soms een groot verschil kunnen maken.

Hanneke

F ERTIFAIR

schilderij workshop - foto: Ellen Ehrenburg 2009-5


35

Stoppen of doorgaan?

verslag

F ERTIFAIR -sessie over de vraag: ‘stoppen we of gaan we door met behandelen?’ Ervaringsverhaal ‘Stoppen’

Ervaringsverhaal ‘Doorgaan’

Henriët vertelt over haar ervaringen met vruchtbaarheidsproblemen. Hoewel, welk probleem zich voordeed werd juist niet gevonden. ‘Onverklaarbaar’ is dan het etiket waar je het maar mee moet doen. Voordat die uitspraak kwam waren er de nodige onderzoeken gedaan. Eerst naar de huisarts, daarna een doorverwijzing naar een ziekenhuis. Het is een traject van veel kleine stappen. En ondertussen gaat de tijd maar door. Wanneer er geen aanwijsbare oorzaak wordt gevonden, stellen de artsen voor om iui te proberen. “De overgang naar het gebruik van hormonen vond ik een hele grote stap”, vertelt Henriët. Het was zo’n psychologische barrière die je neemt omdat je je grenzen verlegt en je er veel voor over hebt om zwanger te worden. Maand na maand lukt het niet en blijft een zwangerschap uit. “Het begon steeds meer impact te krijgen toen het niet lukte. In je omgeving krijgt de één na de ander een baby en zelf word je maar niet zwanger. Daarnaast probeer je ook gewoon je werk nog te doen. Het ene moment word je ongesteld en weet je dat er weer een behandeling is mislukt en het volgende moment moet je gewoon doorgaan en zit je weer in een vergadering.” Je werk staat ook op een andere manier onder druk in deze periode. “Keuzes maken in je werk is moeilijk als je in dit traject zit. Een overstap maken naar een andere afdeling of zelfs een andere werkgever stel je maar even uit, want stel je voor dat ik dan net zwanger word. Ook iets simpels als het boeken van een vakantie is niet meer vanzelfsprekend. Want wanneer ga je? Zit je dan niet net in een behandeling, of ben je dan misschien net zwanger en kun je beter niet zo ver weg gaan. En die reis naar de tropen maar even niet, want dan moet ik malariatabletten slikken. Kortom, je leven lijkt even ‘stil’ te staan.” Na een serie iui-behandelingen waarbij Henriët niet zwanger werd, starten zij en haar man met ivf. De eerste ivf eindigt in een overstimulatie en de behandeling wordt afgebroken. Bij de tweede ivf vindt er geen bevruchting plaats.

36


2009-5

“Op dat moment waren we vijf jaar bezig geweest zonder resultaat. Toen we belden voor de uitslag en hoorden dat er geen bevruchting was geweest, was dat voor ons een verklaring waarom het nooit was gelukt en daar konden we vrede mee hebben”, vertelt Henriët. “Er waren nog wel kansen, we hadden nog een ivf of een icsibehandeling kunnen doen, maar voor ons was het genoeg.” Die vijf jaar van proberen, van hopen en teleurstellingen, ervoer Henriët vaak als het zitten in een rijdende trein. Ze vertelt dat je je er op een bepaald moment van bewust wordt dat je ook eens achter het stuur kunt gaan zitten. Het is zinvol om je af en toe eens af te vragen: “Hoe voelt het nu voor mij?” Henriët en haar man meldden zich aan als aspirant-adoptieouders, maar, zegt zij: “Adoptie is geen vanzelfsprekend alternatief. Adoptie is daarnaast ook een lang traject waarin je keuzes moet maken.” Vanuit de aanwezigen kwam de vraag of Henriët en haar man op één lijn zaten wat betreft het stoppen met behandelen. “Ja”, bevestigt Henriët. “Ik had heel sterk het gevoel om te stoppen, maar mijn man had hetzelfde. Het voelde gewoon goed.” Een andere aanwezige merkt op dat het misschien wel makkelijker is om door te gaan dan om te stoppen. Het wordt eigenlijk ook van je verwacht dat je ermee doorgaat. Henriët: “De artsen vonden het vreemd dat we stopten. We waren ook nog jong, begin 30, dus we hadden nog wel tijd en er waren nog kansen. Maar aan de andere kant wist ik ook dat er nog veel is dat artsen niet weten over waarom het uiteindelijk wel of niet lukt. Uiteindelijk blijft de slagingskans, ook bij ivf, niet zo heel groot, dus als het niet lukt is dat niet zo gek.” Hoe verging het Henriët en haar man toen zij eenmaal uit de medische mallemolen waren gestapt? “Je gaat wat meer over de horizon kijken, je wereld wordt weer wat breder.”

Vervolgens vertelt Hanny haar verhaal over tien jaar kinderwens. “Mijn verhaal begint in 1989. Gelukkig wist ik toen nog niet wat me allemaal te wachten stond.” Hanny wacht vrij lang met naar de huisarts gaan. “De drempel om naar de huisarts te gaan was heel hoog. We waren al twee jaar verder toen ik die drempel uiteindelijk over ging. Ik was op dat moment 23 jaar en ik was er voortdurend mee bezig. Eigenlijk dacht ik er iedere vijf minuten aan dat het maar niet lukte om zwanger te worden. Ik ben anders dan anderen, dacht ik ook steeds.” Na de gebruikelijke onderzoeken komen Hanny en haar man in het ivf-traject terecht. Er was niet echt een oorzaak gevonden voor het uitblijven van een zwangerschap. “Bij de eerste ivf was er geen bevruchting, dat was een enorme schok. Dat verwacht je gewoon niet. Dat een bevruchting niet zou lukken, daar had ik toen nog nooit van gehoord. We hadden goede eicellen en zaadcellen. De tweede ivf ga je dan ook anders in. Toen het ziekenhuis belde met de uitslag van het laboratorium liet ik mijn man de telefoon opnemen, zelf durfde ik het niet. Ik vond het een heel moeilijk moment. Ik weet nog goed wat ik toen dacht: dit was het einde, na ivf was er geen enkele behandeling meer. In Nederland was icsi toen nog niet mogelijk. We gingen voor icsi naar Düsseldorf. Ik had maar één eicel die wel werd bevrucht, maar er was geen celdeling en dus ook geen terugplaatsing. Weer een enorm diep gat waar we in vielen. Einde verhaal?? Er was nu in Nederland ook begonnen met icsi en we konden in Utrecht beginnen. Met de gedachte dat dit ook niets zou worden gingen we ervoor. De vierde icsi gaf uiteindelijk wat hoop. Er waren vier embryo’s, waarvan twee het etiket ‘top’ kregen, maar helaas werd ik ook toen niet zwanger. Maar er was weer hoop!!! Het moest kunnen. In totaal deden we acht icsi’s, met vaak mooie embryo’s, maar een zwangerschap bleef uit.”

Tenslotte vertelt Lia Miltenburg van de Fiom iets over het onderwerp. Zij begeleidt vanuit de Fiom mensen met een onvervulde kinderwens. Het ‘stoppen of doorgaan met behandelen’ komt dan ook aan bod.

Hoe ging het in die periode met haar? Hanny: “Mijn omgeving dacht dat het goed met me ging, maar het ging niet goed. Ik had er ook geen vertrouwen meer in. Ook financieel trok het een wissel. En dan waren er nog de risico’s. Ik kreeg een eileider- en buikvliesontsteking en ben heel ziek geweest. Daar lig je dan in het ziekenhuis waar een paar deuren verderop de baby's liggen. Op zo'n moment sta je wel heel erg stil bij waar je mee bezig bent." Toch gaan Hanny en haar man voor een negende icsi. “Er waren drie embryo’s. Gezien mijn voorgeschiedenis gaf de arts mij de mogelijkheid om ze alle drie terug te plaatsen. Eén daarvan is mijn dochter geworden, die nu 10 jaar is.” Hanny ging dus heel lang door met behandelen en kreeg uiteindelijk een dochter. Maar zo lang doorgaan is natuurlijk geen garantie. Zij hecht er dan ook aan om te benadrukken dat dit háár verhaal is. “Het kan heel anders aflopen. Maar ik wilde blijven doorgaan. De keus om te stoppen of door te gaan moet bij jezelf liggen. En hoewel ik doorging had ik geen hoop meer, ik zag mezelf niet meer met een kind. Toen ik na de negende behandeling toch zwanger werd, voelde dat eigenlijk heel vreemd. Het was geen leuke zwangerschap, ik kon niet ongedwongen blij zijn. Ik kwam uit een andere wereld.” Ook nu, na tien jaar, heeft Hanny dat gevoel nog. “Het is voor mij nog steeds niet ‘gewoon’ om bijvoorbeeld op het schoolplein te staan. Ik besef nog steeds hoeveel geluk ik heb gehad en dat ervaar ik ook zo. Mijn arts van het eerste uur ben ik heel dankbaar. Hij heeft ons altijd de mogelijkheid gegeven om door te gaan.”

Lia geeft aan dat zij liever het woord ‘besluit’ gebruikt dan ‘keus’. “Een besluit is heftiger, het zegt meer dan dat je het over een keus hebt. Aan een besluit kan ook meer vooraf gaan. Het nemen van zo’n besluit is een alleen en eenzaam proces. Je bent in een fase van je leven dat je vooruit gaat, je bent met je toekomst bezig. De eerste schrik dat die toekomst er ineens anders uitziet is heel heftig, het heeft zoveel invloed op je leven.” Voor de aanwezigen had Lia handouts gemaakt met daarop concreet een aantal punten van belang bij dit onderwerp. Wat maakt kiezen (en eigenlijk ‘besluiten’) zo moeilijk? - Naast de schrik of het verdriet van het niet vanzelfsprekend zwanger worden, komen er ook levensgrote vragen te voorschijn. Word ik wel zwanger en hoe nu verder? Dit kan als onrechtvaardig of oneerlijk voelen. - Het voelt niet als het hebben van een vrije keus. Immers, je weet wel wat je wilt. - Een besluit nemen vraagt veel van het individu en ook van de relatie. Kun je het er met elkaar over hebben? Hoe kom je op één lijn? - Een besluit heeft consequenties voor de toekomst. Voor jezelf, je partner en je omgeving (ouders). - In deze fase kunnen heftige gevoelens gaan spelen zoals: angst, onzekerheid, boosheid, verdriet, verlies. - Reacties uit de omgeving die meestal wel goed bedoeld zijn maar niet altijd zo aanvoelen. - Kiezen vraagt om moed, durf en wijsheid en een samenspel tussen gevoel, wil en verstand. - Het idee alles gedaan te moeten hebben om later geen spijt te krijgen. - Een besluit nemen is een proces en heeft tijd en aandacht nodig. - Als er een besluit genomen is wil dat niet zeggen dat er geen twijfels, angst of onzekerheid meer zullen zijn. Deze kunnen regelmatig terugkomen. - Het is een alleen of eenzaam proces dat je (meestal) met zijn tweeën doormaakt.

Welke punten zijn belangrijk bij het maken van een keuze of het nemen van een besluit? - Erkennen aan jezelf en je partner dat het een moeilijk te nemen besluit is. - Geef toe dat je er boos en verdrietig enz. van wordt. - Probeer eerst voor jezelf te denken en niet meteen voor de ander. - Houd er rekening mee dat de ander (je partner) er anders over kan denken. - Probeer naar de ander te luisteren, wees nieuwsgierig naar wat de ander zegt, vraag eventueel om verduidelijking. - Geef jezelf en de ander de tijd. Maak tijd voor een gesprek met elkaar. - Er is geen goede of slechte keuze, er is alleen een passende keuze in jullie situatie. - Kies de juiste mensen om je zorgen mee te bespreken. - Vraag de informatie die je denkt nodig te hebben aan artsen, verpleegkundigen, lotgenoten. - Bespreek het eventueel met maatschappelijk werk (ziekenhuis/Fiom). - Je kunt een rijdende trein stopzetten. - Probeer één of meerdere dagen stil te staan bij een mogelijk besluit en vervolgens één of meerdere dagen bij een andere mogelijkheid. - Stoppen kan ook tijdelijk zijn; je kunt een pas op de plaats zetten. - Wees voorzichtig met tegen de ander te zeggen dat het goed komt. Geef liever erkenning voor de gevoelens of gedachten die de ander uitspreekt.

Hanneke

F ERTIFAIR 2009-5


37

Overgewicht

verslag Even een paar jaar terug in de tijd. Na bijna een jaar proberen ben ik nog niet zwanger. Ik heb op dat moment een BMI van ongeveer 33. BMI is een afkorting van Body Mass Index, een meetinstrument om de mate van overgewicht te meten door het gewicht te delen door de lengte in het kwadraat. Bij een gewicht van 105 kg en een lengte van 1,80 m is de BMI 32,4. (105 kg gedeeld door 1,80 m in het kwadraat is 105/3,24 = 32,4). Overgewicht heb je bij een BMI hoger dan 25, ernstig overgewicht bij een BMI van 30 of meer.

Overgewicht heeft wel degelijk invloed op het zwanger worden

Heel vaak heb ik gehoord: “Je bent lang, het valt niet op,” maar dat is alleen uiterlijk, voor zwanger worden telt toch echt dat 3cijferige getal op de weegschaal. Met veel moeite val ik 10 kilo af voordat ik me via de huisarts bij de gynaecoloog meld. Ik vind het allemaal al zo lang duren, het laatste wat ik wil is dat ik meteen bij het eerste gesprek te horen krijg dat ik eerst maar eens moet afvallen en dat daarna wel eens verder wordt gekeken. Tot mijn grote verbazing worden er in het ziekenhuis allerlei vragen gesteld maar het onderwerp overgewicht komt niet ter sprake. Is het dan niet zo relevant? In het lezingenblok ‘Overgewicht’ op de FERTIFAIR geven de gynaecologen dr. W. Kuchenbecker en mw. Dr. A. Hoek een duidelijk antwoord. Overgewicht heeft wel degelijk invloed op het zwanger worden. De kans op een spontane zwangerschap is groter bij een gezond gewicht en ook de kans op zwangerschap door een vruchtbaarheidsbehandeling is groter bij een gezond gewicht. Volgens deze gynaecologen geldt bij een BMI vanaf 29 dat voor elk BMI-punt meer, de kans op zwangerschap met 4% naar beneden gaat. Ik vond het confronterende cijfers.

F ERTIFAIR

Overgewicht kan je wens om een kind te krijgen op allerlei manieren beïnvloeden, tijdens de periode dat je spontaan zwanger probeert te worden, tijdens de behandeling en, zo vertelden deze gynaecologen, ook tijdens de zwangerschap brengt overgewicht risico’s mee. De kans op een miskraam wordt verhoogd door overgewicht. En dan zijn er nog de grotere risico’s op zwangerschapssuiker, hoge bloeddruk en complicaties bij de bevalling. Na al deze cijfers ging diëtiste mw. Stapelbroek in op de oplossing: afvallen. Een interessant verhaal over hoe je succesvol kunt afvallen en hoe gezonde voeding eruit ziet volgde. Wat ik uit deze lezingen meeneem is de kennis dat afvallen zeer belangrijk is en dat voor afvallen hetzelfde geldt als voor fertiliteitbehandelingen: er is (vaak) tijd en veel geduld voor nodig en steun uit de omgeving is onmisbaar.

Lianne

schilderij workshop - foto: Ellen Ehrenburg

38


2009-5

Sfeerimpressie F ERTIFAIR

beleving

De tweede FERTIFAIR, editie 2009, was weer een groot succes. In totaal waren er zo’n 270 mensen aanwezig; patiënten, schrijvers, wetenschappers, ervaringsdeskundigen, en nog veel meer. Helaas was het niet iedereen gelukt om op tijd te arriveren; conferentiecentrum De Werelt ligt op een prachtige locatie in de Veluwse bossen, die niet voor iedereen even makkelijk te vinden bleek. Daarbij zorgde de herdenking vlakbij in Ede van de landing van de parachutisten van de Slag om Arnhem voor files. Na de opening van de dag werd de FREYA AWARD uitgereikt. Voor de vierde keer op rij was het ivf-team van het Radboud ziekenhuis in Nijmegen het meest patiëntvriendelijke. Het Radboud scoort hoog op de digitale ivf-poli, maar ook de warme en persoonlijke betrokkenheid van alle teamleden zijn belangrijk. Behandelcentrum Stichting Geerten in Elsendorp is uitgeroepen tot beste algemene fertiliteitkliniek. Patiënten spraken in het bijzonder hun waardering uit over de kennis en kunde van artsen, de bejegening en communicatie. Hierna waaierden de aanwezigen in de grote zaal uiteen naar de verschillende onderdelen van de ochtend. Er was een grote verscheidenheid aan onderwerpen, zoals wachtweken, samen verder, stoppen/doorgaan. Ik was aanwezig bij het blok ‘Mannen’ waar twee wetenschappers hun meest recente bevindingen en therapieën op het gebied van de mannelijke vruchtbaarheid uit de doeken deden, waarna een ervaringsverhaal de mannenochtend besloot. Ook bij de andere onderwerpen wisselden in de meeste gevallen de specialist(en) en de ervaringsdeskundige(n) elkaar af. Een heerlijke lunch volgde, met voldoende tijd om een kijkje te nemen op het info-plein. Hier was boekverkoop en kon gepraat worden met mensen van bijvoorbeeld pleegzorg en adoptie. Ook het DES centrum en Endometriosestichting waren vertegenwoordigd, alsmede het FIOM en nog een heel aantal andere organisaties. De hele dag door draaiden er bovendien een paar informatieve films in de zaal ernaast.

In de middag konden twee sessies na elkaar worden gevolgd, die veelal wat actiever of interactiever waren dan de ochtend. Een goede optie deze dag was de lotgenotenwandeling, want het was prima weer. Verder waren er workshops zoals Shiatsu en Yoga en mensen die meer creatief bezig wilden zijn konden muziek maken en schilderen. Ook konden weer presentaties worden bijgewoond; ik was aanwezig bij de lezing over het omgaan met de omgeving, en vanuit de zaal werden veel herkenbare situaties verteld. Ook het lotgenotencontact werd druk bezocht. Om bezoekers bij elkaar te krijgen die elkaar zo goed mogelijk begrijpen waren er verschillende groepen georganiseerd; zo was er onder meer een aparte lotgenotengroep voor starters en voor mannen. Veel aangrijpende verhalen ook in ‘mijn’ groep, van de ivf/icsi-patiënten. Na een voorstelrondje kwamen er meerdere onderwerpen naar boven waarover werd gepraat. Hoe ga je om met de omgeving? Waarom heb je voor jouw ziekenhuis gekozen? De dag werd afgesloten door het ivf-cabaret van onze eigen Tilly. Ook op de vorige FERTIFAIR gaf zij al acte de présence. Op een luchtige maar toch aangrijpende wijze wandelde ze samen met de zaal door haar eigen ervaringen, waarbij ik op zeker moment een traantje weg moest pinken. Na het officiële programma waren verscheidene mensen buiten op het terras nog met elkaar aan het napraten. Lotgenotencontact en herkenning kunnen zo belangrijk zijn. En op de FERTIFAIR, met z’n honderden bij elkaar, weet je zeker dat je niet alleen bent.

Nancy

F ERTIFAIR


ivf-cabaret

2009-5


39

beleving Verslag FERTIFAIR

Recommend Documents