beleven Beestenboel in de haven Pagina 6-7

illustratie: moker ontwerp

Vier keer per jaar verschijnt deze uitgave van het ­Havenbedrijf Rotterdam. De krant laat zien hoe bewoners, bedrijven, ­g emeenten en het Havenbedrijf samen aan een mooie en veilige haven werken. Zo brengen we de haven dichterbij.

weten

winnen

Ruimte voor Een rondleiding superschepen met diner op de SS Rotterdam

Beestenboel Excursie over verleden, in de haven heden en toekomst van de haven

Pagina 5

Pagina 4

Pagina 6-7

beleven

…en dit kun je doen

Pagina 10

verder in dit nummer: top 5 zeemans-tatoeages, vrouwen in de haven, veiligheid in de Botlek en nog veel meer…

De haven 24/7

2

De havenspot Van stadsdichter Ester Perquin ‘In de stad waar ik opgroeide, ­Zierikzee, heb ik een jaar of wat pal aan de haven gewoond. ’s Ochtends zag ik vanuit mijn raam de bruine vloot vertrekken. Dus ja, ik heb wel iets met havens. Toen ik nog niet zo lang in Rotterdam woonde, nam iemand me mee naar de Maasvlakte. ­Onder het mom van: wij hebben ook een plek waar je kunt uitwaaien. Naar Zeeuwse maatstaven heeft het niks met een strand te maken, maar het is wel een fascinerende

foto: marc blommaert

‘Mijn handen jeuken om het landschap in te vullen’

plek. Mooi en lelijk tegelijk, met al die containers en bedrijvigheid. De boodschappenkar van Nederland, de koelkast van Europa. Maar als mijn ‘havenspot’ kies ik voor Maasvlakte 2. Prachtig, die leegte. Het is als een wit vel papier dat erom vraagt te worden beschreven. Mijn handen gaan jeuken om het landschap in te vullen, om grote letters in het zand te schrijven.’ www.esternaomiperquin.nl

hoe staat het met Maasvlakte 2? Helmgras houdt nieuwe duinen op hun plek »» De 6 kilometer lange duinenrij » die Maasvlakte 2 aan de westkant ­beschermt, is bijna klaar »» 1,5 miljoen helmplantjes – grotendeels met de hand geplant – moeten het zand op zijn plek houden

Zwemmen bij ­ Maasvlakte 2 in voorjaar 2012 De ‘zachte zeewering’ van Maasvlakte 2 bestaat niet alleen uit duinen. Er komt ook een zandstrand, waarvan het eerste deel naar verwachting in het voorjaar van 2012 open gaat voor het publiek. Een fietspad en een recreatieweg door de duinen bieden straks toegang tot de strandopgangen. Ook komen er 1500 parkeerplaatsen voor het recreatiestrand en 50 voor het sportstrand. foto: freek van arkel

De duinen moeten het nieuwe land beschermen tegen beukende zeestormen. De zandheuvels zijn zo’n 10 meter hoog (boven NAP). Waar de duinen overgaan in de harde zeewering torenen ze zelfs 13 meter boven NAP uit, vergelijkbaar met een appartementencomplex van vier verdiepingen.

Helmplanters

voetbalvelden. Op vlakke stukken en flauwe hellingen maakt een machine groeven in het duinzand. Op de steilere stukken doen de helmplanters dit met een spade. Vervolgens planten zij de helmgrasplantjes met de hand, waarna ze met de voet worden vastgedrukt. Tot en met april zijn acht tot tien man met de

eerste vier kilometer duinen in de weer. De laatste twee kilometer bij de Slufter worden waarschijnlijk dit najaar beplant.

Kruiwagen Al in het najaar van 2010 begon aannemer PUMA met het opspuiten van de duinenrij door sleephopperzuigers. Deze

schepen halen het zand van de bodem van de Noordzee op de speciaal aangewezen ‘zandwinlocaties’. Met shovels, dumpers, bulldozers en graafmachines zijn de duintoppen vervolgens ‘geboetseerd’. De nu aangelegde duinen bestaan uit grofweg 1,5 miljoen kubieke meter zand. Een half miljoen is gebruikt om het strand op te spuiten. Om een idee te krijgen: voor één kuub zand heb je ongeveer twaalf volle kruiwagens nodig. www.maasvlakte2.com Illustratie: Jan Peter Hemminga

Om het zand niet te laten verwaaien, worden de duinen beplant met helmgras. De planten zijn afkomstig uit dichtbegroeide stukken duin langs de Nederlandse kust. De wortels van het gras, die wel zes tot negen meter kunnen worden, houden de duinen op hun plek. In totaal gaat het om zo’n 1,5 miljoen helmplanten op een oppervlakte van 200.000 tot 300.000 vierkante meter duin, tussen de veertig en zestig

Beste LEZERS, Hoe ziet de haven van 2030 eruit? Wat moet er gebeuren om ook over twintig jaar nog een succesvolle Rotterdamse haven te hebben? Om die vraag te beantwoorden, keek het Havenbedrijf goed naar alle huidige ontwikkelingen. Ook gingen we te raden bij allerlei partijen die in en om de haven actief zijn. De conclusies hebben we op een rijtje gezet in een ‘visiedocument’, getiteld Port Compass 2030. Nieuwe goederenstromen, grotere volumes, de overgang naar een zogeheten ‘bio-based economie’ (hergebruik van groene grondstoffen) en verdere verknoping met andere havens spelen een belangrijke rol in onze toekomst. Bent u nieuwsgierig naar Port Compass 2030? Binnenkort kunt u onze visie verkennen met een interactieve applicatie op www.portofrotterdam.com. Een andere manier om meer over heden én verleden van de haven te weten te komen, is door een bezoek aan een van onze ‘Havenbedrijf op tournee’-informatiebijeen-

komsten. In totaal organiseren we er elf. Westvoorne, Maassluis en Heijplaat deden we begin deze maand al aan. Tijdens de informatiemarkt draait het om uitwisseling: medewerkers van het Havenbedrijf vertellen wat er op dit moment speelt in de haven. Ook kunnen bezoekers hun vragen en opmerkingen kwijt over alle mogelijke aan de haven gerelateerde onderwerpen. In een aparte presentatie doe ikzelf (of de projectleider Havenvisie 2030) een aantal ideeën uit de doeken over de haven-van-de-toekomst. Ik vind het belangrijk regelmatig uw mening te horen als buren van de haven. Wat vindt u van de haven en het Havenbedrijf? Wat gaat er goed, wat kan er beter en over welke onderwerpen wilt u in de toekomst meer weten? Kijk voor data en locaties op: www.portofrotterdam.com/­ optournee

‘

ik wil graag uw mening horen als buren van de haven

’

foto: vincent mentzel

In elke Havenkrant vertelt Hans Smits, algemeen directeur Havenbedrijf, wat er speelt in de Rotterdamse haven. Dit keer blikt hij vooruit naar 2030, naar de haven van de toekomst.

De haven 24/7 3

Plastic brug

Een stekelige metaalberg voor de kust van Maasvlakte 2. Het zijn de restanten van de Cornelia Maersk, het stoomschip dat op 5 januari 1942 door twee Engelse bommen werd getroffen. De bemanning werd gered, maar het schip zonk naar de bodem, 16 meter onder de zeespiegel. Tot afgelopen winter. ‘Het wrak lag in een toekomstige haven en moest dus weg’, zegt Etienne Koman van PUMA, verantwoordelijk voor het opruimen van het schip met een graafmachine op een ponton. Is er nog iets over van de Cornelia Maersk? ‘Weinig. Een paar patrijspoorten, een anker, een schroef. Vooral veel oud ijzer.’

Deze zomer krijgt de Rotterdamse haven zijn ­eerste kunststoffen brug. Het gaat om een 30 meter lange loopbrug voor binnenvaart­ schepen langs het Hartelkanaal. FiberCore ­Europe uit Rotterdam maakt een stalen mal, waarmee de brug uit één stuk wordt gegoten. Stalen palen ondersteunen het plastic gevaarte dat naar verwachting in juli wordt geplaatst. In aanleg is deze ‘composieten’ brug duurder dan een stalen exemplaar. Maar omdat hij minder onderhoud vraagt, is hij na 25 jaar ­gebruik toch goedkoper, zo is de verwachting. Als de proef slaagt, krijgt de haven meer kunststoffen bruggen.

foto: freek van arkel

gespot Scheepswrak

HET CIJFER

11 miljoen Zoveel TEU heeft de haven van Rotter­dam in 2010 overgeslagen. TEU staat voor Twenty Feet Equivalent en is een standaardmaat voor containers van 20 voet, oftewel 6,1 meter. Daarmee staat Rotterdam als enige niet-Aziatische haven in de top-10 van ‘container­­kam­ pioenen’. Op de eerste plek: Shanghai, met meer dan 29 miljoen TEU. Rotterdam bereikte de ‘magische grens’ van 10 miljoen voor het eerst in 2008.

Veiligheid bij op- en overslagbedrijf Rubis in de Botlek

‘Je moet elkaar scherp houden’ »» De brand bij Chemie-Pack in Moerdijk maakt nieuwsgierig naar het veiligheidsbeleid bij op- en overslag­ bedrijven in de Rotterdamse haven »» Bij Rubis Terminal in de Botlek » staat elke handeling in het teken » van risicobeheersing

D

foto’s: david rozing

e wereld van Rubis Terminal is er één van tanks en buizen. Van smetteloos staal dat glimt in het zonlicht. We zien pompen en leidingen, koppelstukken en drukmeters. Uit een pijp komt waterdamp die in grote wolken boven het terrein aan de Welplaathaven in de Botlek uitwaaiert. Het is een wereld die tegelijkertijd imponeert en fascineert. Het is ook een wereld die 24 uur per dag, 7 dagen per week nauwlettend in de gaten wordt gehouden door procesoperators. Vijf ploegen in totaal, drie man per ploeg, volcontinu. Jeffrey is een van de procesoperators. Hij zit in de controlekamer achter zes grote beeldschermen. Daarop zijn alle processen op de plant te volgen in de vorm van een stroomschema. Soms kleurt er een vakje rood of klinkt er een alarmsignaal. Dan checkt Jeffrey wat er aan de hand is en neemt zo nodig via de portofoon contact op met zijn collega-operators die buiten rondlopen. Zij kunnen ter plekke poolshoogte nemen. Via camera’s ziet Jeffrey precies wat er op de terminal gebeurt. Zoals het aanleggen van de Stolt Emerald. Dit schip zal de komende uren met chemicaliën ­­worden beladen, waarna het naar ­­Houston in Amerika vaart.

14 opslagtanks heeft Rubis

110.000 vierkante meter is de opslag­ capaciteit

Near misses ‘Voor de operators, maar eigenlijk voor iedereen in dienst van een bedrijf als dit, geldt dat veiligheid een tweede natuur moet zijn’, zegt operations manager Jan Roomer. ‘Risicobeheersing’ is daarbij het sleutelwoord, op alle niveaus van de bedrijfsvoering. Jan: ‘Dat begint met alle vergunningen die je nodig hebt en veiligheidsstudies die je doet om een terminal als deze te bouwen en te runnen. Hele boekwerken komen eraan te pas.’ In die eindeloze papierzee wordt alles vastgelegd, legt hij uit. Werkprocedures staan er tot in de kleinste details beschreven. En voor elk mogelijk incident ligt een noodscenario klaar. Maar vergunningen en papieren zijn maar één kant van het verhaal. ‘Daarmee ben je er niet. Uiteindelijk gaat het om de mentaliteit van je werknemers’, zegt Jan. Om elkaar scherp te houden, zijn de operators van Rubis verplicht om elk incident – hoe klein of onbetekenend ook – te noteren in een automatisch administratiesysteem met directe rapportage naar het hoofdkantoor in Parijs. In dit systeem worden onder andere near misses (bijna

25 ongevallen) genoteerd. Jan: ‘Het is belangrijk om een cultuur te scheppen waarin je elkaar kunt aanspreken op fouten. Zo verbeteren we de bedrijfsvoering. Want een ongelukkige combinatie van near misses kan leiden tot een groter ongeluk. Met alle gevolgen van dien.’

Rookmachines Zoals de ramp bij Moerdijk heeft laten zien, is brand een van de grootste risico’s voor een bedrijf dat met olie en chemicaliën werkt. ‘Voor het ontstaan van vuur heb je drie elementen nodig: brandstof, lucht en een ontstekingsbron’, doceert Jan. ‘De brandstof kunnen we niet wegnemen: dat zijn de stoffen die we op- en overslaan. Maar de lucht en de ontstekingsbron wel. Zo vullen we de tank van een schip eerst met stikstof. Dat is een inerte stof die niet ontvlambaar is. En we gebruiken alleen speciale, geïsoleerde apparaten die geen

enkel elektrisch vonkje produceren.’ Gaat het dan toch mis, dan is er nog altijd een indrukwekkende blusinstallatie op het terrein van Rubis. Die kan per uur wel duizend kuub water uit de haven oppompen om die, gemengd met schuim, via talloze sprinklerinstallaties als een douche over de brandhaard uit te storten. ‘Vijf keer per jaar houden we een oefening met de brandweer’, vertelt Jan. ‘Zo realistisch mogelijk, dus compleet met rookmachines. Als er iets gebeurt, dan weet iedereen precies wat hij moet doen.’ Betekent dit alles dat een ramp á la Moerdijk is uitgesloten? ‘Helaas kun je dat nooit. We zijn in de Rotterdamse haven qua samenwerking tussen bedrijven en overheden erg goed bezig. Maar je kunt risico’s nooit voor 100% wegnemen. Dat geldt voor alles in het leven. Ook als je in een auto stapt, loopt je een risico. En toch doen we het.’

medewer­ kers houden de terminal draaiende, inclusief kantoor­ personeel

15

procesopera­ tors werken in volcontinu, verdeeld over 5 ploegen

24/7

gaat de operatie door

Wat doet Rubis Terminal? Rubis Terminal is een op- en overslagbedrijf voor olie en chemicaliën van Franse origine, sinds 2007 ook gevestigd in de Botlek. De stoffen worden per schip of per pijpleiding aangevoerd, opgeslagen in een van de, op dit moment, veertien opslagtanks en daarna per trein, truck of ander schip naar de gewenste bestemming afgevoerd. En vice versa. Ten opzichte van gelijksoortige bedrijven als Vopak en Odfjell is Rubis met een opslagcapaciteit van

110.000 kubieke meter een kleine speler op het gebied van tankopslag. ‘Wij richten ons vooral op een specifiek deel van de markt’, legt algemeen manager Paul van ­Herrewegen uit. ‘Daarnaast kunnen en gaan we gelukkig nog uitbreiden, zonder overigens onze marktbenadering te hoeven veranderen. Doordat we een kleine organisatie zijn, kunnen we snel reageren op vragen van klanten en maatwerk leveren. Daarin schuilt onze kracht.’

www.rubis-terminal.nl

Verhalen van overzee

Toen Betty naar Amerika vertrok Betty Stodel is 9 als ze in 1956 met een schip van de holland amerika lijn naar new york vaart. Een terugblik op de reis die haar leven een beslissende wending geeft.

H

onderdduizenden passagiers brengt de Holland Amerika Lijn tussen 1873 en 1971 van Rotter­ dam naar New York. Het gros daarvan is landverhuizer, vast van plan om een nieuw – en beter – leven op te bouwen in Amerika, het land van de onbegrensde mogelijkheden. Zo ook de vader, moeder, oom en tante van Betty. ‘Mijn ouders en tante hadden Auschwitz overleefd en ­waren bang voor een nieuwe oorlog. Toen ze de kans kregen om naar Amerika te emigreren, hebben ze die ­gepakt’, vertelt Betty (64), die nog altijd vloeiend Nederlands spreekt. Betty gaat op dat moment nog naar de lagere school. De wereld die ze kent, zijn de grachten en straatjes rond de Albert Cuyp in Amster­ dam. Haar vader werkt er als ­kledingperser. Amerika is ver weg en betekent voor het jonge

meisje vooral een groot en spannend ­avontuur. ‘Ik kan me nog goed herinneren dat ik onder de keukentafel zat mee te ­luisteren terwijl mijn ouders Engelse les kregen.’ Met hulp van een joodse organi­ satie vinden Betty’s ouders, oom en tante de noodzakelijke ‘sponsors’. ‘Pas als je die had, mocht je vertrekken. Deze sponsors regelden voor ons een baan en onderdak bij aankomst.’

Paardenspel

En zo stappen Betty en haar familie op 8 mei 1956 aan boord van de Nieuw ­Amsterdam. Het trotse schip, begin jaren dertig gebouwd op de werf van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM), wordt door velen beschouwd als het mooiste schip van zijn tijd. Of ze worden uitgezwaaid vanaf de Wilhelminakade terwijl het schip met

‘mijn aankomst in New York leek wel uit een film’

zo’n 1200 passagiers het ruime sop kiest, kan Betty zich niet herinneren. Wel dat de familie een dag later bezoek krijgt als het schip aanlegt in Southampton, de enige stop onderweg naar Amerika. ‘Een broer van mijn grootmoeder was in de Tweede Wereldoorlog naar Engeland gevlucht. Hij zocht ons op in onze eigen hut’, vertelt Betty. ‘Zo’n bezoek aan boord zou tegen­ woordig echt niet meer kunnen.’ Van de bijna twee weken durende over­ tocht zelf herinnert Betty zich vooral dat haar ouders vaak zeeziek zijn. Veel tijd spenderen ze plat op hun bed in de hut. ‘Ik zie nóg voor me hoe ik op een avond in mijn eentje aan een tafel in het restaurant zat. Mijn ouders voelden zich te misselijk door het heftige deinen van het schip.’ Deze maaltijden vormen voor de passa­ giers een belangrijke bron van vermaak tijdens de eentonige zeereis. Ook is er entertainment in de vorm van het ‘paardenspel’. ­­Betty: ‘Je gooide een dobbelsteen om te

kijken hoeveel stappen je met je paardje mocht zetten. Op de uitkomst werden weddenschappen afgesloten.’

The Golden State

Nog altijd herinnert Betty zich dat mo­ ment in de lente van 1956 als haar ­vader haar om zes uur ’s ochtends wakker maakt. Achter de beslagen patrijspoort ziet ze het Vrijheidsbeeld verrijzen in het vale och­ tendlicht. En daarachter de skyline van een ontwakend New York. ‘Als ik eraan ­terugdenk, lijkt het wel iets uit een film.’ Een paar uur later zet Betty samen met honderden andere landverhuizers voet aan wal in haar nieuwe vaderland. Haar vader maakt snel een foto van het reizigers­ gezelschap voor de trotse boeg van de Nieuw Amsterdam. Daarna vertrekken ze per taxi naar New Jersey, waar hun spon­ sors een huis voor de gezinnen en werk voor de mannen hebben geregeld. Het avontuur van de reis is voltooid, maar een nieuw avontuur lonkt. Want nog diezelfde zomer besluiten ­Betty’s ouders, oom en tante om hun geluk te beproeven in Cali­ fornië. Betty kan er in september tijdens het nieuwe schooljaar instromen, de eerste stap in haar kersverse, Amerikaanse leven. Nog altijd woont Betty in de Golden State, getrouwd met een Amerikaanse man en werkzaam als ­travel consultant. Maar haar ­Amsterdamse jeugd is ze nooit vergeten, vertelt ze. Om de paar jaar bezoekt ze haar ge­ boorteland. En als ze dan vrou­ wen van haar leeftijd over de ­Nederlandse klinkers ziet fiet­ sen, kan ze het soms niet laten om te mijmeren: ‘Dit had mijn leven kunnen zijn…’

Deze foto maakte Betty’s vader direct na aankomst in New York.

Win! De trans-Atlantische connectie

Op 8 november 1971 vertrekt de Nieuw Amsterdam (II) van de Wilhelminakade voor de laatste oversteek naar New York. Daarmee komt een einde aan de trans-Atlantische verbinding van de Holland Amerika Lijn die sinds 1873 bestaat en zo’n 2 miljoen landverhuizers naar de Nieuwe Wereld brengt. Om deze laatste oversteek – precies 40 jaar geleden – te gedenken, organiseert de cruisemaatschappij

Win een rondleiding op de SS Rotterdam

deze zomer twee nostalgische overtochten. Op 3 juli vertrekt de ms Rotterdam uit de Maasstad om negen dagen later in New York aan te leggen. Onderweg komt het roemrijke verleden van de Holland Amerika Lijn tot leven middels een programma van lezingen, workshops en muziek. Op 12 juli vertrekt het schip weer uit de Big Apple.

www.hollandamerica.com

Betty, nu 64, tijdens een cruise.

Nog altijd roept de ‘Holland Amerika Lijn’ romantische visioenen op. Collectieve dromen van de honderdduizenden Europese landverhuizers hebben daaraan ongetwijfeld bijgedragen. Wat is uw herinnering, associatie of band met de HAL? Dat mag een herinnering zijn aan een geëmigreerd familielid, maar ook een fantasie over een cruise die u ooit met de HAL hoopt te maken. Stuur uw inzending van maximaal 150 woorden naar: [email protected]. De tien origineelste reacties beloont de Holland Amerika Lijn met een rondleiding inclusief Captains Dinner op de SS Rotterdam.

foto: scheepvaartmuseum

4

De haven 24/7 5

Zuinige ledlampen in de haven »» Ledverlichting is veel energiezuiniger dan de traditionele gloeilamp »» Rotterdam heeft grote ambities qua energiebesparing en wil daarom de eerste ledhaven van Europa worden

traditionele verlichting

led­ verlichting

Safety First Veilig werken is de voornaamste reden van al dat licht. De chauffeurs hebben er baat bij. En ook in de chemiehaven is ‘veiligheid voor alles’ het devies. Een ongeluk door gebrek aan licht is uitge­ sloten. En dus doet Philips hier goede zaken. Maar veiligheid is maar één in­ valshoek om naar het havenlicht te kij­ ken. ‘Een andere is duurzaamheid’, stelt Jasna de Groot van het Havenbedrijf, verantwoordelijk voor het vervangen van de straatverlichting. ‘Als het gaat om energieverbruik is straatverlichting een van de grootste kostenposten.’ Ze verwacht dat door het gebruik van moderne lichttechnieken aanzienlijk kan worden bespaard op de openbare verlichting. Niet alleen door het gebruik

foto: rijkswaterstaat

H

et Havenbedrijf staat op het punt om de 7000 lantaarnpa­ len in het havengebied te ver­ vangen. De levensduur is zo goed als verstreken. Deze kostbare aan­ gelegenheid is een goede reden om eens kritisch naar het licht te kijken, zowel qua energieverbruik als ‘lichtvervuiling’. De chemiehaven domineert de omge­ ving en produceert een grote dosis licht. Voor de één is het prachtig om te zien, voor de ander heeft het iets spookach­ tigs. Feit blijft dat het havenlicht er niet is om in deze ‘behoeftes’ te voorzien, wel voor een reeks andere doeleinden.

7000

lantaren­ palen worden in het havengebied vervangen

van de ledtechniek. De introductie van hogere masten, dimmers en spotjes zor­ gen voor gerichtere belichting en minder ‘strooilicht’. Want: waarom zouden alle lantaarnpalen ’s nachts moeten branden als het verkeer van de weg is?

40%

Licht uit

is de energiebe­ sparing van ledlampen

A44

eerste Nederlandse snelweg met ledverlichting

Sinds vorige maand heeft de A44 bij Leiden als eerste Nederlandse snelweg ledverlichting. En de kans is groot dat dit helle, duidelijke licht straks ook over de wegen van de Rotterdamse haven schijnt. Het is echter de vraag of de haven dan ook als ledhaven door het leven kan gaan. Bedrijven vormen nog altijd de be­ langrijkste lichtproducent in de haven en of die ook afscheid nemen van de oude, vertrouwde gloeilamp is de vraag. Jasna bindt echter ook hier de strijd aan. ‘Led

led: zuiniger en helderder Led is een afkorting van ‘light emitting diode’, oftewel: lichtuitstralende diode. Bij deze verlichtingstechniek worden lichtstralen gebundeld. Het ‘witte licht’ is helderder en gelijkmatiger verspreid dan de ouderwetse gloeilamp. Daardoor wordt de effectiviteit van een lamp beter en kan het energieverbruik naar beneden worden bijgesteld.

kan helpen om het lichtverbruik op ha­ venterreinen te verminderen. ECT – de grootste Rotterdamse containerstuwa­ door – gaat zeer bewust om met energie en hanteert al een dynamisch lichtbeleid. Daar geldt: geen overslag, licht uit.’ Met onderzoeken op diverse terminals probeert het Havenbedrijf samen met Deltalinqs ook de industrie te wijzen op de kans om te bezuinigen op licht en lichthinder. Het bedrijfsleven reageert belangstellend, maar voor de chemie is de prioriteit niet zo groot. Deels omdat de kostenpost licht maar een fractie be­ draagt van de totale energie-uitgaven. Maar – belangrijker – de chemie wil koste wat het kost niet inboeten op de veilig­ heid. En veilig werken blijft het voor­ naamste doel van licht in de haven.

Hoe breek je een schip af? »» 80% van alle zeeschepen wordt » op een milieuonvriendelijke en ­gevaarlijke manier ontmanteld »» Maersk is de eerste rederij die » zijn schepen op verantwoorde wijze demonteert Een zeeschip bouwen is al lastig ge­ noeg, maar wat dacht je van het slopen van deze giganten? Zo’n 80% wordt onder gevaarlijke en milieuvervuilende omstandigheden gedemonteerd. Vooral in India en Bangladesh halen duizenden arbeiders afgedankte schepen uit elkaar, met gevaar voor eigen leven en tegen een hongerloontje. Grote sloopbedrijven verdienen ondertussen miljoenen aan het staal dat ze doorverkopen. Rederij Maersk pakt het anders aan en laat zijn schepen op een duurzame manier slopen en recyclen. Dat gebeurt op een speciaal gebouwde pier in China. ‘Duurzaam slopen betekent: schoon en veilig’, vertelt Merijn Hougee van stichting Noordzee, aangesloten bij het Shipbreaking Platform. Deze organisatie lobbyt wereldwijd voor de duurzame ontmanteling van schepen. ‘Maersk geeft het goede voorbeeld. De werknemers zijn getraind en dragen beschermende kleding. Ze gebruiken goede machines.’ Hougee hoopt dat andere rederijen dit voorbeeld volgen. ‘Als klanten van rederijen eisen dat hun schepen duurzaam worden gesloopt, is het straks de standaard.’ Zelf zien hoe het eraan toe gaat op de sloopwerven in Bangladesh? Kijk naar de prijswinnende film Iron Crows, een voorproefje staat op YouTube. www.shipbreakingplatform.org

Superschepen Dit jaar start de voorbereiding van de verbreding van de Amazonehaven, zodat ook de grootste containerschepen ter wereld hier kunnen aanleggen. In de afgelopen eeuwen zijn de transportschepen steeds groter geworden, en ze groeien nog steeds. Hoe groot? Dat zie je hier.

Ver verleden VOC schip In verhouding met nu: 91 ‘containers’

verleden 1955 - Canada Clifford J. Rogers Eerste containerschip 600 containers

Heden

toekomst

2007 - Denemarken Emma Maersk 14.770 containers

2015 - Korea Ontwerp van STX Shipbuilding 22.000 containers

amazonehaven

Scheidingswanden

91 ‘containers’

600 kleine containers

(2,4 m x 2,4 m x 3 m)

14.770 containers = 100 containers

22.000 containers

1 container inhoud 33,2 m3

infographic: loek weijts

6,1 m

6

Dingen doen in de haven

andere plekken om bijzondere dieren te spotten Slangenmuur Waar: distripark Eemhaven, bij afslag 18 Pernis op de A15 Wat: Slangenmuur, Schotse Hooglanders, verschillende soorten vogels Schotse Hooglanders in de haven? Jazeker wel. Ze zorgen ervoor dat het gras in een wei bij het distripark Eemhaven niet te hoog wordt.

Het Havenbedrijf heeft deze ­‘medewerkers’ speciaal voor die taak ingehuurd. De gehoornde reuzen lijken heel tevreden met de arbeidsomstandigheden. ­Overigens is dit een terrein dat niet interessant is voor bedrijven om te huren. Daarom ontwikkelen we dit gebied nog extra als ‘natuurplek’. De wei wordt van de weg ­afgeschermd door de zogeheten

­ langenmuur, een ­kronkelende S geluidswal.

Geuzenbos Waar: Geuzenbos, bij Oostvoorne Wat: wilde paarden, bramen, orchideeën, vlinders en libellen, sikkel­­sprinkhaan Het Geuzenbos is een terrein dat het Havenbedrijf niet kan uitgeven

aan een klant vanwege de vorm, ligging en toegekende functie vanuit het bestemmingsplan, namelijk: groen. Daarom laten ze hier een bos groeien, en kan de natuur z’n gang gaan. Je kunt hier lekker wandelen en fietsen. En de kans is aanwezig dat je opeens in de snuit van een wild paard kijkt. In de ­zomer groeien hier bramen!

Dit is (ook) de Rotterdamse haven Strakblauwe lucht, een eend poedelt in de sloot naast een grasstrook waar Schotse Hoog­­landers tevreden grazen. Zijn we in een natuurpark? Niks hoor. Dit is de Rotterdamse haven. Jan Putters laat ons de mooiste flora en fauna zien.

Paddenpoel Waar: Krabbe-terrein, naast de A15, vlakbij de Maasvlakte Wat: orchideeën, rugstreeppadden Dit is een van de vele poelen, aangelegd door het Havenbedrijf, die een thuis vormen voor de rugstreeppad. ‘Die is zo zeldzaam dat ik ’m wel eens het nijlpaard van Europa noem’, zegt Jan trots. De padden komen op diverse plekken in het havengebied voor. Als het goed is, straks ook bij deze poel. Ook te zien hier in mei: orchideeën, zover het oog reikt. Let wel op: je mag het terrein zonder begeleiding niet op, want er liggen kabels onder de grond.

Dingen doen in de haven 7

zelf fietsen en wandelen in de haven

hula’s in het water

Op eigen houtje (de natuur van) de haven ontdekken? Dat kan! Het Havenbedrijf heeft ­verschillende fiets- en wandelroutes samengesteld langs bijzondere plekken in het gebied. Ze zijn te downloaden in het gedeelte ‘Beleef de Haven’ op de site www.portofrotterdam.com. Daar vind je ook een interactieve plattegrond over ‘recreatie in de Rotterdamse haven’ waarop bijvoorbeeld mooie uitzichtpunten staan aangegeven. Ben je natuurlief­ hebber, houd dan zeker de site in de gaten. Binnenkort staat hier nog veel meer informatie over de flora en fauna in het gebied.

Er is niet alleen aandacht voor natuur op het land. Ook het havenwater moet een goed thuis bieden aan zoveel mogelijk mosselen, vissen en andere organismen. Daarom experimenteert het Havenbedrijf nu met de inzet van zogeheten paalhula’s: touwen die aan banden om palen worden geslagen, of aan drijvers tussen pontons worden neergelaten. Mosselen, wieren en anemonen hechten zich aan de touwen vast. Hiertussen gaan

www.portofrotterdam.com/beleefdehaven

weer allerlei andere dieren leven. Zo bieden deze kunstmatige riffen ook een mooie schuilplaats voor vissen. De hula’s werden in 2009 in de Schreurhaven en Pistoolhaven opgehangen. Onderzoeksbureau ­Deltares heeft de hula’s onlangs verwijderd en onderzoekt of ze ook echt werken. Zodra de onderzoeksresultaten bekend zijn, zal de Havenkrant daar ­zeker aandacht aan besteden.

bloemetjes en beestjes in de haven kleine mantel­­ meeuw

Bijna de helft van de totale Europese populatie strijkt tussen mei en juni neer in de Rotterdamse haven om te broeden. In totaal ongeveer 22.000 broedpaartjes.

rugstreep­ pad

Een bijzondere, beschermde paddensoort die opduikt in de haven omdat er in veel gebieden los zand ligt. Daar graaft de pad zich graag in.

slechtvalk

Groen van het Havenbedrijf Rotterdam. Hij zorgt ervoor dat alle grond van het havengebied, die niet verhuurd is aan bedrijven, er netjes bij ligt. We hebben het dan over 6 miljoen vierkante meter – ongeveer 1200 voetbalvelden – aan grond. Het Havenbedrijf probeert er zoveel mogelijk de natuur z’n gang te laten gaan. Wordt er op een van de terreinen een bijzondere plant of beschermd dier gevonden, dan zorgt Jan ervoor dat die worden overgeplaatst naar een ander gebied. Zo kunnen bedrijven zich toch makkelijk vestigen. Het kan ook zijn dat dieren zich vestigen in gebieden waar al een bedrijf staat, bijvoorbeeld als meeuwen besluiten om op een bepaalde plek te gaan ­broeden. Dan kan het Haven­ bedrijf, dankzij afspraken met het ministerie van Landbouw, ervoor zorgen dat die dieren worden overgeplaatst naar een plek waar ze rustig kunnen leven.

vlees­­ kleurige orchis

Een van de meest zeldzame wilde orchideeën in Europa. Is ook beschermd.

Zelf rondlopen in de natuur van de haven? Dat kan! FutureLand, het informatiecentrum van Maasvlakte 2, houdt tussen 25 juni en 4 septem­ ber diverse begeleide natuurexcursies. De uitstapjes zijn gekoppeld aan de ‘Groei en bloei’-tentoonstelling over flora en fauna in het havengebied. Kijk voor meer informatie op de website van FutureLand en ga dan naar ‘programma’. www.futureland.nl

illustraties: jelle hoogendam, foto’S: eriK BUIS, BUREAU STADSNATUUR

Dit is Jan Putters, beheerder

Broedt op vijf plekken in het havengebied, onder andere op de Willemsbrug en op hoge locaties bij bedrijven in de haven.

Werk in de haven ‘Dagelijks geniet ik van de grootsheid van de haven’ Marie Louise Vlaming: ‘Na mijn studie werkte ik een jaar bij bagge­ raar Van Oord. Zo ontstond mijn liefde voor de haven. Ik werk nu vier jaar voor Vopak, in een opleiding tot ­operationeel manager. Omdat ik geen technische achtergrond heb, doe ik ervaring op de werkvloer op. Uiteindelijk wil ik het management in en naar het buitenland. Mijn werk is resultaatgericht en ­dynamisch. Ik draai volcontinu­ diensten en stuur een ploeg van twaalf mannen aan. Soms bel ik de hele dag of zit ik aan de portofoon. Dan weer sta ik bovenop een tank aan enorme slangen te draaien. Ik vind het geweldig om mijn ploeg te motiveren. Dat het allemaal man­ nen zijn, maakt me niet uit. Sterker nog, ik vind het makkelijker, omdat je ze direct kunt aanspreken. Vrou­

Marie Louise Vlaming (29) manager operationele dienst bij Vopak

welijke collega’s mis ik niet, man­ nen kletsen net zo goed. Het helpt in deze wereld zeker te zijn van je­ zelf of dat in ieder geval uit te stra­ len. Ga niet met elk wissewasje naar een ander, maar doe het zelf. Daar leer je van. Overigens, als ik wel eens met een zware afsluiter van een leiding sta te worstelen en ik vraag hulp, dan schieten mijn ­­collega’s altijd meteen toe. Door mijn verkiezing tot Jong ­Haventalent zal ik komend jaar veel gastcolleges geven op scholen over werken in de haven. Ik wist zelf eerst ook niet wat er allemaal moge­ lijk is. Tot ik er werkte. Dagelijks geniet ik van de grootsheid. En ben ik weer verrast. Er is zoveel in ons leven dat binnenkomt via de haven. Van het gas waar je op kookt, tot de palmolie in je cosmetica!’

Opleiding: Bedrijfseconomie aan de HES Rotterdam Havenspot: staand boven op een tank op de terminal van Vopak, zomers bij zonsopgang

Foto’s: theo van pelt

8

Vrouwenwerk Het zijn er nog steeds niet veel, maar hun aantal groeit: vrouwen in de haven. Deze drie dames vertellen waarom ze met volle teugen genieten van hun havenbaan.

Jenny Hulsegge (37) loods

Denise Verhagen (28) operationeel medewerker overslag

Opleiding: Hogere Zeevaartschool (Terschelling) en opleiding tot loods

Opleiding: Scheepvaart en Transportcollege Rotterdam

Havenspot: op het water, vooral wanneer ik net een schip heb ‘ingeparkeerd’

Havenspot: op de kop van de terminal van EMO, dichtbij de Noordzee, aan dek van een schip

‘Moeilijke manoeuvres zijn voor een loods het leukst’ Jenny Hulsegge: ‘Een loods is een gids die het schip veilig de haven binnenbrengt. Ik kom aan boord op zee, zo’n vijftien kilome­ ter uit de kust. Vanaf dat moment adviseer ik de kapitein tot zijn schip aan de kade ligt. Vaak ga ik zelf achter de hendels staan. Een oceaan overvaren kan iedereen. Maar de aanloop naar de haven is het leukste én drukste stuk. Zeker in Rotterdam. Hier heb je alles: sluizen, bruggen, geulen. De ene keer is het een reisje Europoort, de ­volgende keer ga je tot de Moerdijk. Loodsen werken fulltime als zelfstandig ondernemer. Het Loodswezen in Hoek van Holland zorgt voor de diensten. Het is vijf om vier dagen op en af. Soms begin je ’s middags, soms midden in de nacht. Als ik werk, is het alleen varen, eten en slapen, meer niet. Als kind trok de zee al. Na school heb ik tien jaar op veerdiensten en tankers geva­ ren. Je kunt pas aan de loodsopleiding be­ ginnen als je voldoende vaarjaren en de juiste diploma’s hebt. De opleiding duurt

elf maanden, waarbij je meevaart met een andere loods. De eerste keer dat ik einde­ lijk alleen mocht, was goddelijk. Inmiddels loods ik schepen tot 125 meter. Elk jaar komt daar 25 tot 50 meter bij, tot contai­ nerschepen van 400 meter. Het is zeker geen vrouwenwereld. Van de 460 loodsen in Nederland zijn er vier vrouw. Maar met mannen werken, ben ik gewend. En ik word door de kapiteins vaak in de watten gelegd, dat scheelt. Het leuk­ ste aan loods zijn? Met stip op één staan de manoeuvres die je uitvoert. Hoe moeilijker, hoe leuker. De Koningin Wilhelminahaven in Vlaardingen is ‘berucht’ om de drukte: binnenvaartschepen, zeeschepen, ze liggen er kop aan kont en er is wel drie keer per dag een wisseling in de ligplaatsen. Als ik dan met een paar meter voor en achter mijn schip precies goed aanleg is dat ge­ weldig. Voor wie lekker en ontspannen vaart en niet te snel gestrest raakt in moei­ lijke situaties, is dit de ideale baan.’

‘Ik vind het geweldig om al die ­machines en wagens te besturen’ Denise Verhagen: ‘Als kind woonde ik in Pernis, dan groei je op met de haven om je heen. De bedrijvigheid, de enorme fabrie­ ken en machines, dat vond ik machtig mooi. Ook mijn vader werkt in de haven. Na het Scheepvaartcollege heb ik ervaring opgedaan bij Seabrex, een bedrijf voor fruit­overslag, en bij een containeroverslag­ bedrijf. Vanaf november ben ik in opleiding bij EMO, een overslag en opslagbedrijf van droge ‘bulk’, gespecialiseerd in kolen en ijzererts. Wie hier komt werken, volgt een heel opleidingstraject. Ik ben nu bezig met mijn diploma bootsman, een cursus van drie maanden. Je leert het vak door het te doen en je krijgt daarbij je eigen mentor. Als bootsman ben je de schakel tussen het schip en de brugmachinist die in een kraan op veertig meter boven het scheepsruim hangt. In één zo’n laadruimte gaat wel 18.000 ton kolen of ijzererts. En in een grijper past wel 85 ton. Als bootsman ben je constant op het dek en loop je om de kraan heen. Je geeft aanwijzingen aan de

machinist wanneer er bijvoorbeeld een bulldozer het ruim in moet om de laatste ertsresten van de bodem te schrapen. Je houdt als bootsman ook de trappen aan de binnenkant van het schip schoon. Daar blijven vaak kolen achter steken. Ook haak je de grijpers vast. Ja, het is best zwaar werk, ik krijg al aardige armspieren. Maar het geeft echt een kick om met je team zo’n enorme lading te lossen. Nee hoor, er is niks raars aan om alleen met mannen te werken. Je wordt gewoon opgenomen in de groep en je helpt elkaar als collega. Zodra ik bootsman ben, wil ik ook voor andere machines een certificaat halen. We hebben hier onder andere schrank­ laders (een soort shovel), bulldozers, ­dumpers (kleine vrachtwagen met kiep­ bak) en pausen (karren met een trekker). Ik vind het geweldig om al die machines en wagens te besturen. In mijn vrije tijd rijd ik ook motor. Mijn uiteindelijke doel is brugmachinist. Ik wil op die hoge brug terechtkomen!’

Werk in de haven 9

foto’s: archief havenbedrijf

Kiekje Wat zien we hier?

Oplossing vorige Havenkrant Het schip dat we op deze foto zien is de ‘Acadia Forest’, het eerste ‘lashschip’ dat ooit werd gebouwd. Het deed op 2 december 1969 voor het eerst de Rotterdamse haven aan, de Waalhaven om precies te zijn. De vijf winnaars hebben het boek ‘Spil van de haven’ toegestuurd gekregen.

We zien hier hoe een reusachtig onderdeel voor een booreiland op een ponton door de Nieuwe Maas glijdt ter hoogte van het Noor­ dereiland. De foto werd gemaakt op 21 janu­ ari 1974 en de bestelling was geplaatst door maritieme dienstverlener IHC. De vraag is nu: wat is dit voor een gigantisch onderdeel? Onder de inzenders van het juiste antwoord verloten we vijf exemplaren van een haven­ fotoboek. havenkrant@­portofrotterdam. com

Uw fotobijschrift

Havenbaan

Nederland, aardappelkampioen Nederland is veruit de grootste exporteur van pootaardappels. Van elke vier exemplaren ziet eentje de Rotterdamse haven.

D

e aardappel kwam in de 16e eeuw vanuit Zuid-Amerika naar ­­Europa. En Nederland brengt hem nu weer terug. Ons land is namelijk de grootste exporteur ter wereld van pootaardappelen. Schotland, Dene­­ marken en Frankrijk volgen op grote afstand. Vorig jaar verliet 716.000 ton pootaard­ appelen ons land. Dat zijn 22.000 volle vrachtwagens. Een groot deel gaat naar Europese landen, maar ook naar NoordAfrika en het Midden-Oosten. In die landen is water schaars, waardoor rijst verbouwen lastig is. Daarom verbouwen

ze hier aardappels. Die hebben minder vocht nodig en zijn daarom goedkoper. Voor deze export passeert een kwart van alle pootaardappelen de Rotterdamse ha­ ven. Uit het hele land – van Groningen tot Zeeland – gaan ze naar Rotterdam. In containers wachten de aardappels op ver­ voer over zee. Een klimaatregelaar in de containers voorkomt dat de vracht bederft. Nederlandse boeren weten per hectare meer aardappels binnen te halen (40 ton) dan andere landen (20 ton). Nederland

exporteert veelal zogenoemde bescherm­ de, populaire aardappelrassen. ‘Voor elk land – of het nu een droge laagvlakte kent of een vochtig gebergte – heeft Nederland wel een geschikt ras’, zegt Jan Mesu van Agrico, een coöperatie voor zeshonderd poot- en tafelaardappeltelers. Nederland loopt voorop in de ontwikkeling van nieu­ we technologieën en rassen. Dat moet ook wel, want onze grondprijs is hoog. Om uit de kosten te komen, móeten boeren steeds meer en efficiënter produceren. nieuwe oogst Nederland importeert zelf ook tafelaard­ appelen. Zeker van april tot en met juni, wanneer hier de nieuwe oogst staat te groeien, komen nieuwe-oogsttafelaard­ appelen uit Egypte, Marokko, Israël, Malta en Cyprus. Mesu: ‘Maar vanaf juli komen de tafelaardappels weer groten­ deels uit Nederland.’ www.agrico.nl

Het Havenbedrijf is actief voor heel de haven. Dit levert spannende banen op. Kijk op www. portofrotterdam.com/ vacatures. Wij zoeken nog een:

Nautisch Adviseur Heb jij ruime ervaring als ­maritiem officier op de brug? Heb jij passie voor de Rotterdamse haven en ben je resultaatgericht? Kun je goed werken in teamverband en neem je je verantwoordelijkheid? Dan kom jij wellicht onze divisie Havenmeester versterken als de nautisch ­adviseur die zijn kennis inzet om de ­­vlotheid en veiligheid van de scheepvaart op het huidige hoge niveau te houden. Wij ­zoeken iemand die gemakkelijk

omgaat met interne en externe relaties (waaronder het Loodswezen), ook op inter­nationaal niveau en die gewend is om over grenzen heen te kijken. Je hebt een hbo werk- en ­denkniveau én een afgeronde maritieme opleiding met zo’n 6 jaar ervaring als stuurman. Ervaring met het manoeuvreren van meerdere scheepstypen, is een voordeel. Je kunt je, ­mondeling en schriftelijk, ­uitstekend uitdrukken in het Nederlands en het Engels. Het salaris bedraagt maximaal € 5.351 bruto per maand bij een 36-urige werkweek en is afhankelijk van kennis en ervaring. Meer weten? www.portofrotterdam.com/vacatures

zo doen we dat nu Controleren, van vader op zoon Anno 1965 Vader in de oude havens Frans Rovers senior, controleur in ruste: ‘Wat een controleur deed? Stel: een Amerikaans bedrijf verkoopt een scheeps­lading goederen, dan moest ik controleren of die lading wel echt in Rot­ terdam was aangekomen. Nee, ik heb nog nooit meegemaakt dat de lading niet klopte. Logisch. Iedereen wist dat wij er waren, natuurlijk! Er is nooit een geschil geweest waarvan de boel over­ eind kwam. Ik heb in 1957 gesolliciteerd. Dan werd je psycholo­ gisch getest, echt waar! Daarvan heb ik nooit de uitslag gekre­ gen. Maar het zal wel goed zijn geweest. Ik ben namelijk dertig jaar controleur geweest. In de oude havens. Die liggen er nu heel stil en verlaten bij. Ja, daar springen de tranen wel van in mijn ogen. Alles ligt buiten nu. D’r is geen zeeschip meer in de oude haven. Jammer.’

Frans Rovers senior controleert een lading.

Frans Rovers junior, controleur: ‘Toen ik net begon, heb ik het lossen wel eens stilgelegd. Dan vroegen de scheepslui wie ik wel niet dacht te zijn. ‘Snotaap!’, riepen ze dan. In het begin moet je door veel zure appels heenbijten. Controleur is een lastig vak. Heel verantwoordelijk. Met een pijlstok meet je bijvoor­ beeld het gewicht voor en na het lossen. Je moet veel weten van de goederen, van contracten, je moet met de stuwadoors overleggen en zorgen dat het lossen doorgaat. De machines mogen niet stilvallen, dat is een kostbare zaak. De schepen moeten snel weer varen. Dat leer je niet in een namiddag. Hoe ik controleur ben geworden? Ik zat op de mts, maar had het niet naar mijn zin. Mijn vader heeft me eens mee­­genomen naar zijn werk. Zo ben ik met het vak in aanraking gekomen. Ik heb gesolliciteerd bij zijn concurrent. Het verschil met mijn vader? Ik doe vooral de bulkgoederen, hij deed veel stukgoed.’

‘Mijn vader deed veel stukgoed, ik vooral bulkgoederen’

Foto: theo van pelt

Anno 2011 Zoon in de nieuwe havens

Uit & Thuis in de haven

Agenda De Havenkrant selecteert uitstapjes in het havengebied. Film, muziek, exposities, evenementen. Zolang ze maar een maritiem bijsmaakje hebben. Doen Zaterdag 26 maart

Rotterdamse haven: toen, nu en straks FutureLand en het Maritiem Museum ­houden op zaterdag 26 maart een themadag over verleden, heden en toekomst van de Rotterdamse Haven, inclusief excursie. Onderdeel daarvan is een busrit door het havengebied onder begeleiding van een havenkenner. Kijk op de website voor meer informatie over kosten en vertrektijden. Hier kunt u zich ook aanmelden. www.futureland.nl

Kijken

Vanaf 2 april

Yin & Jan, China en Nederland door scheepvaart ­verbonden

Jaarverslag 2010 Alles weten over het reilen en zeilen van de Rotterdamse haven? Wie echt van de hoed en de rand wil weten, slaat het jaarverslag 2010 erop na, waarin het ­Havenbedrijf ­omkijkt naar het afgelopen jaar. Vanaf eind maart staat het verslag online. www.portofrotterdam.com/­ jaarverslag

Doen 23 april, 28 mei

Musical Zeezender ­Veronica Radio Veronica was in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw dé piratenzender die vanuit de Noordzee het Nederlandse ­radiolandschap op zijn kop zette. Op het

Maasvlakte 2 bij avond Zie de zon in de zee zakken vanaf het nieuwste stukje Nederland. Ervaar de bijzondere sfeer van het nu nog lege nieuwe land waar straks de schepen af en aan varen. Dat kan tijdens deze speciale avond­­

Haven­TAAL

De havenwereld kent veel bijzondere woorden. In deze rubriek lichten we er telkens eentje uit. Dit keer: de parlevinker.

Een parlevinker is, simpel gezegd, een varende kruidenier. Soms wordt ook gesproken over een ‘kadraaier’ of ‘kaaidraaier’. Deze drijvende supermarktjes voorzien de scheepsbemanning van hun dagelijkse benodigdheden, zoals eten, drinken en toiletartikelen. Inmiddels zijn deze scheepjes uit het havenbeeld verdwenen. De laatste, ouderwetse Nederlandse parlevinker, ‘Time is

Money’, gaf eigenaar Wim van Hooren in 2009 in bruikleen aan het Rotterdamse Havenmuseum. Wel lijkt er een parlevinker-nieuwe-stijl in opkomst. De schepen van Maersk aan de Maasvlakte worden sinds vorig jaar weer over water bevoorraad om files op de A15 te vermijden. Dit gebeurt met de BOW 1 (‘Bevoorrading Over Water’), eigendom van Companero BV.

Weet je ook een bijzonder havenwoord? Laat het ons weten via h ­ [email protected] o.v.v. ‘haventaal’.

1 april viering Brielle Briellenaars vieren elk jaar dat in 1572 de ­Watergeuzen vestingstad Den Briel op de Spanjaarden veroverden tijdens de Tachtig­ jarige Oorlog. Honderden bewoners, gehuld in historische kledij, spelen de bevrijding na. En dit gaat er niet zachtzinnig aan toe. Wie de ‘ophanging van de Spaanse kapitein’ niet wil zien, duikt onder in een van de vele taveernen en herbergen van de bevrijde stad. Met geuzenmaaltijd en gerstenat of Spaanse wijn. Geen grap. www.1aprilvereniging.nl

www.maritiemmuseum.nl

Lezen Eind maart

nieuwste havenuitbreiding bezoekt de ­­speciale themadagen in ­­FutureLand. Op 23 april gaat het over de aanleg van het strand bij Maasvlakte 2, gekoppeld aan een tentoonstelling (die loopt t/m 23 juni). En op 28 mei staat de bouw van de kades en de harde zeewering centraal. Overigens is op beide dagen FutureLand ook ’s avonds geopend (zie elders in deze agenda). www.futureland.nl

Doen 1 april

Zonder de Chinezen waren wij geen echte ‘theeleuten’ geweest of verkochten we geen Delftsblauwe souvenirs. En zonder de Nederlanders had Hong Kong geen luchthaven in zee en Shanghai geen wereldhaven. Deze tentoonstelling van het Maritiem Museum laat je kennismaken met de nauwe handelsrelatie tussen Nederland en China, de ­wederzijdse beïnvloeding en de belangrijke rol die de scheepvaart hierin heeft gespeeld.

hoogtepunt van zijn populariteit had de zender iedere dag meer dan 3 miljoen luisteraars. In deze pop- en rockmusical wordt het verhaal van de eerste ‘vrije stem in de ether’ nog eens dunnetjes overgedaan. Met veel muziek uiteraard. Op 7 tot en met 10 juni in het Oude Luxor. www.luxortheater.nl

Kijken 7 tot en met 10 juni

foto: maritiem museum

10

openstellingen tot 22 uur van ­FutureLand. Maak een rit met de ­FutureLand Express en geniet van een maaltijd op het terras aan zee. Ook later deze zomer zijn er nog avondopstellingen. Kijk voor het complete overzicht op de website. www.futureland.nl

Doen 25 maart, 29 april, 27 mei

Cursus maritieme ­geschiedenis

Laat je bijspijkeren over de maritieme geschiedenis door experts van het Maritiem Museum. De cursus bestaat uit vijf lesmiddagen, maar kunnen ook los worden gevolgd. Op vrijdag 25 maart vertelt Jeroen Ter Brugge, hoofd collecties, over de vissermannen van de 18e en 19e eeuw. Op 29 april gaat het over cartografen en op 27 mei staat de maritieme schilder centraal. Kosten: 40 euro per les (‘vrienden’ van het museum betalen 20 euro). ­Aanmelden is verplicht, via: [email protected] of 010 413 2680. www.maritiemmuseum.nl

Doen 23 april, 28 mei

Themadagen bij FutureLand

Kijken Permanent

Zeesleper De Hudson De Hudson is uniek: het is de enige vooroorlogse zeesleper die nog in Nederland bestaat. Tegenwoordig ligt het als museumschip in de haven van Maassluis. Gebouwd in 1939 was het voor die tijd een wonder van techniek, met een motor die op diesel liep in plaats van stoom. Bij het uitbreken van de oorlog in 1940 was de Hudson net onderweg naar Dakar in Afrika voor een sleepklus. Terugkeren naar Nederland was geen optie. Zodoende was het schip en zijn bemanning in de oorlogsjaren onder meer betrokken bij de voorbereiding van landingen in Normandië. In 1989 werd het schip gered van de sloop en in zijn oude luister hersteld. Geopend op woensdag- en zaterdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur. www.museumschiphudson.com

Wie alles wil weten over de aanleg van de

Deze uitnodiging ­ al in de bus gehad? Het Havenbedrijf ­organiseert een reeks ­infor­matiemarkten voor omwonenden van het ­havengebied. Met verschillende ansichtkaarten ­maken we de ­bijeenkomsten bekend.

A

ls deze Havenkrant bij u op de mat valt, is er al een aantal van deze bijeenkomsten achter de rug, bijvoorbeeld in Oostvoorne en Maassluis. Maar er staan er tot half april nog meer op de rol. Het complete overzicht vindt u op onze website. Tijdens de bijeenkomsten willen we

graag met bewoners van gedachten wisselen over havengerelateerde onderwerpen. Informeel, onder het genot van een kop koffie. U kunt uw vragen stellen, maar ook uw even­tuele grieven uiten. Wij zijn benieuwd wat u vindt van de haven en het Havenbedrijf. Wat gaat er goed en wat kan er beter? Tijdens de bijeenkomst presenteren wij u ook onze ideeën over de ­haven-van-de-toekomst. Om de bijeenkomsten aan te kondigen verspreiden we uitnodigingen in de vorm van ansichtkaarten. Op elke kaart maakt een inwoner van het bewuste gebied duidelijk wat zijn of haar band is met de haven. Zoals op deze kaart Ivo van den Baar, inwoner van Oud-Charlois en beeldend kunstenaar. Hij vraagt zich af of het oude RET-gebouw op de

kop van Sluisjesdijk over twintig jaar dé ­bruisende verbinding is tussen stad, kunst, ambacht en haven. Op elke kaart komt zo een lokale kwestie aan de orde. Wie er niet bij kan zijn of de bijeenkomst heeft gemist, kan op de website van het Havenbedrijf nalezen wat er is besproken. En wie alvast vragen wil opwerpen via Twitter geeft zijn berichtje de volgende toevoeging mee: #mijnhaven. Het Havenbedrijf leest mee! www.portofrotterdam.com/­ optournee

Uit & Thuis in de haven 11 wij soms zeelieden teleurstellen, omdat we geen mensen hebben die tijdig een lift kunnen geven. Meer weten? Neem contact op met Monique Beijer, tel. 0181-261555 / e-mail: [email protected] De Havenkrant helpt u zoeken naar alles dat met de haven of schepen te maken heeft (mits niet-commercieel).Mail

Gezocht: donateurs/­sponsors Controleurs­genootschap havenkrant@­portofrotterdam.com. ­ Het Controleursgenootschap heeft tot doel om de band tussen Of schrijf: Havenkrant, ­Postbus 6622, ­ gepensioneerde en actieve controleurs in de Rotterdamse 3002 AP Rotterdam haven te versterken. Zo organiseren we een jaarlijkse reünie en diverse andere activiteiten. Ook houden wij een website bij met Gezocht: vrijwilligers daarop (historische) foto’s en berichten over het bijzondere ­zeemanshuis beroep van controleur. Tot slot wordt onze ‘lief-en-leed In de Europoort zit zeemanshuis De Beer, een plek waar berichtgeving’ erg op prijs gesteld: wij zorgen dat leden door zee­lieden, ver van huis, even kunnen ontspannen in een het hele land op de hoogte blijven van jubilea, pensioenen, huiselijke omgeving. Zo werd hier tijdens de kerstdagen een overlijdensgevallen en andere belangrijke ‘personalia’. Dit mis gehouden. Behalve voor een gezellig praatje kunnen zeelui kunnen wij alleen doen dankzij de financiële ondersteuning van hier ook terecht voor praktische zaken, zoals internetten, sponsors en donateurs. Wilt u onze stichting ondersteunen, toiletartikelen kopen en sporten. Wij zoeken nog vrijwilneem dan contact op Niko Kok, secretaris van de stichting ligers die af en toe tijd hebben om zeelieden van hun via het e-mailadres: [email protected]. Zie ook onze website: schepen op te halen en weer terug te brengen. Nu moeten www.controleursgenootschap.nl

Haven

vrienden Het Grote ­­Havenspeurspel Onder lezers van de Havenkrant zitten flink wat ‘havenspeurders’. Naar aanleiding van de winterquiz in Havenkrant 8 ontvingen we een kleine honderd inzendingen. ‘Container’ was natuurlijk de goede oplossing. Een van de meer lastige havenraadsels was: wat is de naam van de enige olietanker van Stena met het Ice Class 1A Superlabel? Enig speurwerk op internet leverde de goede ­­oplossing op: Stena Arctica. Een andere instinker was: hoe noemen we het vaartuig dat het Havenbedrijf gebruikt voor het breken van ijs? Wij bedoelden de ‘patrouille-

boot’. Uit alle goede in­­zendingen trokken we twee prijswinnaars. Frances Immerzeel uit Monster won de havenfietstas en Jacques van der Windt uit Vlaardingen kreeg het fotoboek ‘Hidden Harbour’ van Hans Wilschut.

Havenhyve Andere havenliefhebbers ontmoeten? Dat kan op de ‘hyve’ van het Haven­­ bedrijf Rotterdam, waar havenfans samenkomen om filmpjes, foto’s en leuke informatie met elkaar uit te wisselen. Ga naar: havenbedrijfrdam.hyves.nl

Schrijf of mail Heeft u een fout ontdekt in de krant of kent u mensen met een bijzonder verhaal over de haven? Mail ­­[email protected] of schrijf naar Havenbedrijf ­­Rotterdam, redactie Havenkrant, Postbus 6622, 3002 AP, Rotterdam.

Top 5 Bezoekadres Havenbedrijf Rotterdam World Port Center (WPC) Wilhelminakade 909 3072 AP Rotterdam Havennummer 1247

1. Zeemansgraf

‘Een schip dat in de golven zinkt. Meestal met de namen van vader en moeder erbij.’

Postadres Postbus 6622 3002 AP Rotterdam 010-2521010 [email protected]

Colofon De Havenkrant is een uitgave van het Havenbedrijf Rotterdam. De krant wordt vier keer per jaar verspreid onder inwoners van de regio Rijnmond in een oplage van 465.000 exemplaren. Overname van artikelen en beeld uit de Havenkrant is alleen toegestaan na goedkeuring van het Havenbedrijf. De inhoud is met zorg gemaakt. Ondanks de zorgvuldigheid kunnen er onjuistheden in staan. Aan de inhoud van de krant kunnen geen rechten worden ontleend. Meningen in deze krant zijn niet noodzakelijkerwijs de mening van de directie van het Havenbedrijf.

2. Roos

‘Een heel klassieke tatoeage. In de scroll staat meestal de naam van een geliefde.’

Suggesties Heeft u opmerkingen over de inhoud of heeft u suggesties voor onderwerpen? Mail [email protected] of schrijf naar Havenbedrijf Rotterdam, redactie Havenkrant, Postbus 6622, 3002 AP Rotterdam.

3. Speelkaarten

‘Een tatoeage om geluk af te dwingen. Er bestaat ook een variant met dobbelstenen.’

4. Adelaar

‘Veel gezet door soldaten en ­ ariniers. De zwaarden worden m soms vervangen door geweren.’

foto: merlijn doomernik

5. Zwaard-­ door-hart

‘Beetje luguber. Onder het zwaard komt vaak de naam van een ex-geliefde. Erg haat­dragend. Liever zet ik ze niet.’

De tattookoning van Katendrecht Geen tatoeage, geen zeeman. Duizenden gespierde armen en schouders voorzag ­ Tattoo Bob van ankers, rozen en andere zeemanssymboliek. De top 5 meest ­geplaatste zeemanstatoeages door ­Rotterdams bekendste tatoeëerder. ‘In 1968 – ik was toen achttien jaar – begon ik met tatoeëren. In een kelder op Katendrecht, indertijd hét zeemanskwartier. Zodra de schepen aanlegden, spoedden de zeelui zich naar de Kaap. En de havenarbeiders natuurlijk, die aan het einde van de werkweek hun loon kwamen verbrassen. Oftewel: zuipen, hoereren én een tatoeage laten zetten. Ruig volk. Soms lastposten ook. Vooral de Scandinaviërs konden er wat van als ze een slok op hadden. Kwamen ze tollend van de drank binnenzetten.

Je moest ze te keer horen gaan als ik ze dan niet wilde tatoeëren. Menig asbak is er door de ruit gegaan. En het aantal keer dat ik in de loop van een pistool heb gekeken, is niet te tellen. Wat ik dan deed? Rustig blijven en met ze praten, dan kwam het altijd wel goed. Het was een bijzondere tijd met een unieke sfeer. Je had hier wel honderd kroegen, het was een eindeloze carrousel van mensen. Ik begon om 10 uur ’s ochtends met tatoeëren en stopte pas om 4 uur ’s nachts. Zeven dagen per

week. Dan lag er ineens een Amerikaans vliegdekschip in de haven, terug uit Vietnam. Stond je hele zaak vol met soldaten. Katendrecht was hét centrum van de tatoeage-scene in die tijd. We zaten hier met vijf tatoeëerders. Maar met het verdwijnen van de zeelieden verdween ook de tatoeagecultuur. Nu is alleen mijn zaak nog over. De laatste der Mohikanen zogezegd. Onze klanten tegenwoordig? Doorsnee Nederlanders. En daar kunnen we goed van leven.’

Kernredactie Irene Dijkstra (hoofdredacteur), Gijs Warmenhoven, Bart Jacobs, Wouter Lokker en Tie Schellekens (Haven­­ bedrijf), Heino van Benthum en Rody van der Pols (Maters & Hermsen Journalistiek) Eindredactie Irene Dijkstra (Havenbedrijf), Jan Joost Aten en Rody van der Pols (Maters & Hermsen) Teksten Havenbedrijf Rotterdam, Maters & Hermsen Fotografie Archief Havenbedrijf Rotterdam, Freek van Arkel, Marc Blommaert, Erik Buis, Bureau Stadsnatuur, Merlijn Doomernik, iStock, Maritiem Museum, Vincent Mentzel, Theo van Pelt, Rijkswaterstaat, David Rozing, Scheepvaartmuseum Illustraties Jelle Hoogendam, Moker Ontwerp, Loek Weijts Concept Heino van Benthum en Jeroen Maters (Maters & Hermsen) Basisontwerp Jelle Hoogendam (Maters & Hermsen) en Luis Mendo (GOOD Inc.) Art direction en vormgeving Stephan van den Burg, Jan Peter H­­ emminga (Maters & Hermsen) Lithografie Mark Boon Druk Janssen/Pers Gennep Verspreiding TNT Post

de krant voor alle kinderen uit de omgeving van de rotterdamse haven

Vluchtroute

New York

Dit eet een stoere

Ballonboot knutselen

Vraag eens aan je ouders of ze Captains Dinner willen maken. Dat is stevige kost die vroeger vaak door de scheepskok werd bereid tijdens zeilreizen, omdat de ingrediënten lang houdbaar zijn. Recept voor vier personen: 2 blikken kapucijners, 3 uien, 1 eetlepel olie, 300-400 gram magere gerookte spekblokjes, mosterd, augurken, zilveruitjes en piccalilly. Ook lekker met appelmoes!

Zelf een boot bouwen die ook nog kan varen? Met huis, tuin en keukenmaterialen, zoals piepschuim, cocktailprikkers, een rietje en een ballon? Knutselaar Wim legt precies uit hoe dit moet in een filmpje op YouTube. Gebruik de zoekterm ‘ballonboot’ om het te vinden. Of kijk op de website www.schoolplaten.com en kies ‘voertuigen’ en dan ‘schepen’ voor dit filmpje en nog veel meer andere ideeën voor knutselen.

zeeman (of -vrouw)

Het boek ‘Vluchtroute New York’ gaat over kinderen die via de Rotterdamse haven naar New York vluchten. Als de zieke Hanna onverhoopt achterblijft, probeert Lisa haar alsnog naar Amerika te krijgen. Lukt dat? Dat lees je in het boek van schrijfster Martine Letterie. Er hoort ook een ­­website bij met een quiz. www.gemeentearchief. rotterdam.nl/vluchtroute

aag het r V

havenberoepen

Reporters Isa (10) en Nina (9) checken

de havenmeester

Wat doet een kraanmachinist als hij naar de wc moet? Nina weet het nu, dankzij de tentoonstelling ‘Havenhelden’ in het Maritiem Museum. Samen met haar zus Isa doet ze verslag van haar museumbezoek. Ziet de tentoonstelling er mooi uit? isa: ‘Ja, er waren hele mooie, ­­nagemaakte scheepjes. Bijvoorbeeld van een containerschip. Zo’n schip heb ik ook wel eens in de haven gezien. Het leek net echt.’ NINA: ‘Er was ook een microscoop waar je doorheen kon kijken. Dan moest je raden wat je zag, een zand­­ korrel, een vliegje of een rattenhaar.’ Is er genoeg te doen? isa: ‘Je kunt een boekje ophalen met allemaal ­­opdrachten erin. Er is bijvoorbeeld een spel waarbij je met een ring een stang moet ­­volgen. Als je hem per ongeluk aanraakt, hoor je een piepje. Het is heel moeilijk. Die opdracht hoort bij de scheeps­­loods. Die moet ook heel precies zijn, ­­omdat hij schepen de haven ­­invaart.’

nr. 9 jaar 3 – maart 2011

NINA: ‘Er is ook een spel waarbij je

machinist willen zijn. Dan zit je heel hoog, dat vind ik wel grappig.’

aan een touw trekt en ziet hoe sterk je bent. Ik haalde 35 kilo. Dat hoort bij sjorders. Die moeten ook heel sterk zijn, omdat ze containers vast­­maken.’ Heb je iets geleerd? isa: ‘Ik wist niet dat er zoveel beroepen

waren in de haven. Zoals een maritiem advocaat die komt kijken als er een ongeluk is gebeurd met een schip. Wat ik zelf zou willen worden? Scheepsagent lijkt me wel wat. Dan moet je van alles regelen voor de schepen en precies ­­weten wanneer de bruggen opengaan en zo.’ NINA:‘Wat ik niet wist, is dat je kunt plassen bovenin zo’n grote kraan. Daar zit een hokje met een wc. Zelf zou ik ook wel kraan-

Raad je andere kinderen aan om te gaan? isa: ‘Ja, het is leuk en er is veel te zien. Ik geef de tentoonstelling een 9 voor hoe het eruit ziet. En een 8 voor alles wat je kunt doen.’ NINA: ‘Ik geef de tentoonstelling een 8,5. Het was heel leuk en we zijn er wel een uur geweest.’

Havenhelden De tentoonstelling ‘Havenhelden’ in het Maritiem Museum vertelt je alles over de leukste, spannendste en meest onverwachte havenberoepen. Je kunt er ook van alles doen, zoals een hijskraan besturen en je spierballen testen.

Waarom houdt de ­kapitein een logboek bij? Aan boord van elk schip is een logboek (ook wel ‘scheepsjournaal’). Elke dag schrijft de kapitein erin. Bijvoorbeeld over bezochte havens, het weer, de route en zieke bemanningsleden. Misschien schrijft de kapitein voor zijn lol. Zo niet, dan moet hij het toch doen. Want het bijhouden van een logboek is verplicht. Waarom? Zo kan de havenmeester of de politie makkelijk controleren hoe de reis is verlopen. Dat is belangrijk als er een ongeluk is gebeurd of een bemanningslid overleden. Dankzij logboeken weten we ook veel over het zeemansleven in vroeger tijden. Beroemd is bijvoorbeeld het verhaal van kapitein Willem Barentsz die meer dan 400 jaar geleden met zijn schip strandde in het ijs. Samen met zijn bemanningsleden moest hij een ijzige poolwinter overleven. Door zelf een sloep te bouwen, kwamen ze weer thuis. Hoe weten we dit allemaal? Juist, omdat er een logboek aan boord was!

Heb jij een vraag voor de Havenmeester? Mail de redactie en wie weet staat jouw vraag de volgende keer in het Havenkrantje. [email protected]

www.maritiemmuseum.nl

Dieren op de ‘bodem’ van de Noordzee Tot ongeveer tienduizend jaar geleden was de Noordzee droog en vormde een grote, besneeuwde steppe. Daar leefden allerlei prehistorische dieren, waarvan de botten nu opduiken tijdens het opzuigen van zand van de zeebodem voor de aanleg van Maasvlakte 2. We stellen ze aan je voor.

Wolharige mammoet In tegenstelling tot zijn soortgenoot de olifant had de wolharige mammoet kleine oren om zo min mogelijk warmte te verliezen. Hij kon gigantisch worden. Kijk maar in FutureLand. Daar staat een dijbeenbot van wel 133 centimeter lang!

Oerrund Het oerrund (ook wel oeros) kon wel 3 meter lang worden. Zo groot als een gezinsauto! 400 jaar geleden is hij uitgestorven. Niet door

een veranderend klimaat, maar door de mens. Een Poolse jager schoot in 1627 het laatste exemplaar dood.

Sabeltandtijger De sabeltandtijger jaagde op jonge mammoeten en misschien ook wel neushoorns en nijlpaarden. Liefst verraste hij zijn prooi vanuit een hinderlaag. Zijn manier van lopen was niet heel ‘katachtig’, maar hield het midden tussen de loop van een beer en een leeuw.

Wolharige neushoorn De voorste hoorn van de wolharige neushoorn kon langer dan een meter worden. Die gebruikte hij om sneeuw opzij te schuiven en zo gras bloot te leggen, zijn lievelingskostje. Ook vochten mannetjes er onderling mee om zo indruk te maken op de vrouwtjes.

Hyena Bij de aanleg van Maasvlakte 2 is een hyenadrol gevonden. De keutel lijkt van gisteren, maar is tussen de 20.000 en 50.000 jaar oud. Net als hyena’s vandaag deed deze prehistorische voorvader zich vooral tegoed aan vleesrestjes waar andere jagers hun neus voor ophaalden.

Fossielen kijken in FutureLand In FutureLand is tot en met 14 april een tentoonstelling te zien over de fossielen die zijn gevonden tijdens de aanleg van Maasvlakte 2. Vergaap je bijvoorbeeld aan het complete bekken van een mammoet, mét achterpoot. Naast de slagtand van een wolharige mammoet en een puntgaaf rendiergewei kun je ook de wereldberoemde hyenakeutel zien. Je neus dichtknijpen hoeft niet, de drol is een fossiel en stinkt allang niet meer! www.futureland.nl