Beestenboel aan de balie

Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers jaargang 26 NR 10 OKTOBER 2012

Nieuwe voorschrijvers: wie is wie? Innovatieprijs voor Apotheek de Brug 24/7

O p ti ma Far ma

Leven met de ziekte van Bechterew

Fabiola Peek en Karin Broekman van de apotheek van de faculteit Diergeneeskunde

Dierenapotheek Utrecht

Beestenboel aan de balie

OF 10.indd 1

24-10-12 14:52

-11 14:08

jaargang 26 NR 10 oktober 2012

O p ti ma Far ma colofon

in dit nummer

Optima Farma is een uitgave van de KNMP/ Optima Farma

bij dit nummer

Interview

Apothekersassistenten Karin Broekman en Fabiola Peek over het werken met diergeneesmiddelen. 10

Redactieadres Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax 070 346 49 26 [email protected] Eindredactie Martine Boelsma

Bijsluiters

PATIËNT

Redactie Frits Baltesen Margo Briejer Reneé Groeneveld Marc de Leeuw Froukje Wattel

Lucy Beugeling-Ramos weet na twintig jaar eindelijk wat haar mankeert. 16

Vormgeving Jaap Snijder Fotografie Hans Oostrum Fotografie, Den Haag

Dossier

Kankerpatiënt beter af dankzij vondst van apotheek De Brug 24/7. 18

Druk Delthage B.V. Den Haag Adreswijzingen & abonnementen KNMP, t.a.v. redactie Optima Farma, Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 71 41, fax 070 346 49 26 [email protected]

4 Nieuws & actualiteiten 9 Het vak: een POH in de apotheek

Advertenties Monique Ruigrok tel. 070 373 74 07 [email protected] Jan Breeman tel. 06 460 961 50 [email protected]



Volgende Optima Farma 29 november 2012

25 Verenigingsnieuws

12 Actueel: wie mogen tegenwoordig recepten uitschrijven?

21 Dossier: bijsluiters voor veel mensen

nog steeds niet te begrijpen

Bijsluiters… mensen lezen ze niet of ze begrijpen ze niet. Dat blijkt elke keer weer uit onderzoek. Ik ben wat dat betreft een heel gemiddelde Nederlander. Zo had ik onlangs oordruppels nodig. In de bijsluiter stond: bewaren in de koelkast. ‘s Avonds in bed druppelde ik mijn oor, en ging er weer uit om het flesje in de koelkast te zetten. Daar aangekomen, zat alle vloeistof op mijn schouder. Liggen blijven is immers ook het devies bij oordruppels. De avond daarop liet ik het flesje maar op mijn nachtkastje staan. De twijfel knaagde: bederven de oordruppels nu? En is dat slecht voor mijn oor? Dus toch maar weer de trap af richting koelkast, waarbij ik mijn hoofd horizontaal probeerde te houden (lukte niet, de vloeistof liep er toch uit). Ik las de bijsluiter nog eens en zag toen dit: ‘U moet de oordruppels van tevoren verwarmen om duizeligheid te voorkomen’. Daar had ik – zelfs horizontaal traplopend – dan weer geen last van gehad. Hoewel… die bijsluiter veroorzaakt intussen wel duizelingen bij me. Elma Stitzinger Hoofdredacteur

Optima farma

OF 10.indd 3

3

24-10-12 14:52

Acupunctuur bestrijdt pijn en ontsteking Acupunctuur helpt bij de bestrijding van lage rugpijn, nek- en schouderpijn, chronische hoofdpijn en gewrichtsontsteking. Dat blijkt uit internationaal onderzoek, waarin negen epidemiologen en biostatistici de gegevens van 17.922 patiënten bestudeerden. Hoewel het bewijs voor de werkzaamheid van acupunctuur is gegroeid, erkent de medische wereld onderzoek op dit gebied nauwelijks. Het onderzoek is gepubliceerd in Archives of Internal Medicine.

Bij het eten van veel tomaten daalt de kans op een beroerte met 55% Chronisch zieke gemiddeld € 172 achteruit

Mensen met een chronische lichamelijke ziekte of handicap zijn er sinds 2009 gemiddeld €172 per jaar op achteruit gegaan. In dat jaar werd de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) van kracht. De huishoudens met lage inkomens zijn er sinds die tijd op vooruit gegaan (gemiddeld € 329 per jaar). Huishoudens met een hoog inkomen gingen er op achteruit: €€ 563 per jaar. Dat meldt het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (Nivel). Het gemiddelde besteedbare inkomen valt lager uit omdat veel ziektekosten niet meer fiscaal aftrekbaar zijn.

Bedriegers jagen op neusspray Steeds meer dienstapotheken krijgen bezoek van verslaafden met een recept voor Instanyl neusspray. Apothekers melden de fraude bij politie en Inspectie, maar veelal zonder resultaat. Aan de balie ontstaan intussen soms bedreigende situaties. In de avonduren en het weekend slaan de bedriegers hun slag. Met een smoes praten ze een recept los bij een huisartsenpost of bij de spoedeisende hulp. Met dat recept – of met een vervalsing – gaan ze bij voorkeur naar een dienstapotheek in een andere regio. Ze weten dat de dienstapotheek niet even contact kan opnemen met hun eigen apotheek. Volgens het Trimbos-instituut is de op illegale wijze verkregen fentanyl waarschijnlijk niet bestemd voor de Nederlandse markt. Wetenschappelijk onderzoeker Daan van der Gouwe: “De heroïne in Nederland is van redelijk goede en stabiele kwaliteit. Daarbij komt dat de Nederlandse gebruiker vrij conservatief is; hij voelt geen noodzaak te experimenteren met fentanyl.” In Estland is fentanyl een trend, zo vertelt Van der Gouwe. Heroïne is in die regio namelijk veel moeilijker te verkrijgen, duur en vaak enorm versneden. “Bovendien is bijvoorbeeld in Rusland geen methadon te krijgen. Voor de gebruikers in deze landen is fentanyl dan een goed alternatief.”

4

OF 10.indd 4

24-10-12 14:52

Nieuws & Actualiteiten Tomaatconsumptie verlaagt kans op beroerte

Einde toezicht Apotheek Arnhem-Zuid

Een tomaatrijk dieet vermindert de kans op een beroerte. Dat blijkt uit Fins onderzoek. Onderzoekers van de Universiteit van Oost-Finland bestudeerden het effect van de rode kleurstof uit tomaten, lycopeen, bij ruim duizend mannen. Daaruit kwam naar voren dat de mannen met het hoogste gehalte lycopeen in hun bloed een kleinere kans hadden op een beroerte. Bij het eten van veel tomaten daalt de kans op een beroerte met 55%. Lycopeen voorkomt volgens de onderzoekers ontstekingen en trombose.

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft het verscherpt toezicht op Apotheek Arnhem-Zuid opgeheven. De apotheek heeft voldoende maatregelen genomen om de patiëntveiligheid te verbeteren. Apotheek Arnhem-Zuid werd 13 juni 2012 voor drie maanden onder verscherpt toezicht gesteld. In de apotheek bleek veel mis. Zo was de communicatie van het apotheekteam met artsen en patiënten over aanpassingen in de medicatie gebrekkig. Verder vertoonden de medicatiedossiers mankementen: belangrijke wijzigingen in de medicatie werden niet consequent vastgelegd.

Zorgverleners mondjesmaat aan de griepprik Slechts 17% van de werknemers in de gezondheidszorg is gevaccineerd tegen griep. De helft van de huisartsen laat zich elk jaar vaccineren. Dat blijkt uit een online-onderzoek van DVJ Healthcare en Duursma Health. Bijna een vijfde van de huisartsen is in het afgelopen jaar anders gaan denken over de griepvaccinatie. De helft van deze huisartsen twijfelt aan de werkzaamheid. Het RIVM meldde onlangs dat 65,7% van de doelgroep (mensen met een medische indicatie en 60-plussers) zich in 2011 heeft laten vaccineren. In 2010 was dat nog 68,9%.

Van alle werknemers in de gezondheidszorg is slechts 17% gevaccineerd tegen griep

'Vitamine C voorkomt botontkalking' Vitamine C beschermt actief tegen osteoporose. Onderzoekers van de Mount Sinai School of Medicine vergeleken gezonde muizen met muizen waarbij de eierstokken waren verwijderd, een procedure waarvan bekend is dat het de botdichtheid doet afnemen. Van de muizen zonder eierstokken kreeg de helft acht weken lang hoge doses vitamine C toegediend, de andere helft niet. Muizen zonder eierstokken die geen vitamine C kregen, bleken na acht weken een veel lagere botdichtheid te hebben dan de controlegroep. Muizen zonder eierstokken die wel vitamine C kregen, hadden ongeveer dezelfde botdichtheid als de gezonde muizen.

Investeerder koopt Mediq voor € 775 miljoen

Investeringsmaatschappij Advent koopt voor € 775 miljoen groothandel en apotheekketen Mediq. Arbeidsplaatsen gaan volgens Mediq niet verloren als direct gevolg van de overname. Het hoofdkantoor blijft in Utrecht. Ook is het de bedoeling dat de bedrijfsidentiteit en -cultuur hetzelfde blijven. Advent wil Mediq uitbouwen tot een wereldwijde marktleider. Mediq kondigde eerder een reorganisatie aan bij het onderdeel Apotheken Nederland. Daar verdwijnen 134 banen als gevolg van de slechte resultaten die het bedrijf parten spelen sinds begin dit jaar.

Optima farma

OF 10.indd 5

5

24-10-12 14:52

Baby van gestreste moeder vaker ziek Als een moeder veel stress en angst ervaart tijdens de zwangerschap, is haar kind vaker ziek in het eerste levensjaar. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Roseriet Beijers van de Radboud Universiteit Nijmegen. Van de ziektes bij baby's kan 10 procent worden verklaard door stress en angst in de zwangerschap. Het gaat dan om algemene aandoeningen, zoals koorts, oor- en

oogontsteking, ziektes van de luchtwegen en huidklachten. Deze baby’s krijgen ook vaker antibiotica voorgeschreven. Beijers' studie maakt deel uit van het langlopende onderzoek naar Basale Invloeden op Baby Ontwikkeling (BIBO). Dit onderzoek volgt bijna tweehonderd moeders en hun kinderen intensief vanaf de zwangerschap en tijdens de eerste levensjaren.

VS: sterfgevallen door verontreinigde injecties Een uitbraak van meningitis heeft in de Verenigde Staten al tot elf doden geleid. De uitbraak wordt in verband gebracht met een partij methylprednisolon-injecties, tegen rugpijn, die verontreinigd zijn met schimmels. Inmiddels hebben 119 mensen in negen staten fungale meningitis opgelopen. Dit is niet besmettelijk, in tegenstelling tot de virale of bacteriële vormen, die veel vaker voorkomen.

$ 500 miljard onnodige kosten in zorg Wereldwijd worden voor 500 miljard dollar per jaar aan onnodige kosten gemaakt in de gezondheidszorg. De apotheker kan een cruciale rol spelen om hierin verandering aan te brengen. Dat kwam naar voren op het internationale apothekerscongres FIP Centennial begin oktober in Amsterdam. “Apothekers zijn de meest laagdrempelige zorgverleners. Patiënten luisteren naar hen en vertrouwen op hun advies”, zei professor Jane Halton van het Australische ministerie van gezondheidszorg. Volgens oud-minister Ab Klink van VWS moet de apotheker niet betaald worden voor het aantal verstrekte medicijnen, maar voor de kwaliteit van de zorg- en dienstverlening aan de patiënt. Jan Smits, voorzitter van de KNMP, zei dat apothekers een beter rendement kunnen halen uit medicijnen. Sir Andrew Witty, CEO van GlaxoSmithKline, zei dat de industrie een verantwoordelijkheid heeft om therapietrouw mee te nemen bij de medicijnontwikkeling.

Sommige oude medicijnen zijn na 40 jaar nog voldoende werkzaam Schippers: diagnose op recept

'Oude medicijnen doen het vaak prima' Veel medicijnen werken nog goed na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum. Sommige werkzame stoffen blijken na veertig jaar nog voldoende aanwezig, blijkt uit Amerikaans onderzoek. De onderzoekers testten de effectiviteit van acht medicijnen die jaren ongeopend waren blijven liggen. Van de veertien werkzame stoffen in

de medicijnen bleken er twaalf nog in voldoende hoge concentraties aanwezig te zijn. Er zat nog zo’n 90% van de hoeveelheid aan werkzame ingrediënten in die op het etiket stond. Volgens de onderzoekers is dat genoeg voor een acceptabele werking. Ze vinden dat de houdbaarheidsdata van sommige medicijnen best langer kan.

Demissionair minister Edith Schippers (VWS) vindt dat artsen de diagnoses op hun recepten moeten schrijven. Op die manier krijgen apothekers beter inzicht in de aandoening van hun patiënt en kunnen ze de medicatie daarop afstemmen. De minister zei dat aan de vooravond van het farmaciecongres FIP in Amsterdam, begin oktober. Schippers had kritiek op het voorschrijfgedrag van artsen, die ‘vaak pas in de laatste minuut van hun consult’ aan patiënten uitleggen hoe ze hun medicijn moeten gebruiken. “Dat is te kort en niet goed voor de therapietrouw.” Als artsen en apothekers niet samen een beter werkmodel afspreken, zal de minister de betrokken partijen uitnodigen ‘om de zaak los te trekken’.

6

OF 10.indd 6

24-10-12 14:52

Nieuws & Actualiteiten Beroerte vaker bij 55-minners Hoewel een beroerte vaker voorkomt bij oudere mensen, zien wetenschappers de aandoening ook steeds meer bij mensen onder de 55 jaar. Onder hen nam het aantal beroertes tussen 1993 en 2005 toe van 13% tot 19%, aldus onderzoekers van de Universiteit van Cincinnati. Dit komt doordat de risicofactoren, overgewicht, diabetes en een hoge bloeddruk, steeds vaker voorkomen bij jongere mensen.

Stress van negatieve krantenberichten Negatieve berichten veranderen de manier waarop vrouwen op stress reageren, zo blijkt uit Canadees onderzoek. Onderzoekers verzamelden krantenknipsels over vervelende en neutrale gebeurtenissen. De nieuwsberichten op zich bleken geen stress te veroorzaken. Wel was bij vrouwen die een angstaanjagend artikel hadden gelezen het cortisolniveau hoger dan bij vrouwen die een neutraal artikel hadden gelezen. Bij de mannen was dit niet zo. De onderzoekers vermoeden dat vrouwen bedreigende situaties beter herkennen om hun kinderen te kunnen beschermen. Dit beïnvloedt de manier waarop ze op stress reageren.

1 op de 50 mensen heeft hoofdpijn

door overmatig gebruik van geneesmiddelen

Optima farma

OF 10.indd 7

Medicatie vaak oorzaak hoofdpijn

Bij klachten over hoofdpijn moet overmatig gebruik van pijnstillers zeker niet worden uitgesloten. Dat adviseert het Britse National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). Volgens NICE kampt één op de vijftig mensen met hoofdpijn als gevolg van overmatig gebruik van geneesmiddelen. Vrouwen hebben vijfmaal zoveel kans op dit type hoofdpijn als mannen. Het Britse instituut roept op vooral alert te zijn bij mensen die minimaal tien dagen per maand triptanen, opioïden en ergotaminepreparaten gebruiken. Ook is extra alertheid nodig als patiënten meer dan vijftien dagen per maand paracetamol, acetylsalicyl zuur, NSAID’s of een combinatie van deze middelen gebruiken.

7

24-10-12 14:52

Het Vak

POH in de apotheek een goed idee? 'Samenwerking levert kansen op'

Een praktijkondersteuner huisarts (POH) in de apotheek – is dat een goed idee? Volgens Frans-Joseph Sinjorgo van HLW Pharma levert het alleen maar kansen op. “De apothekersassistent hoeft zich absoluut niet bedreigd te voelen.” Froukje Wattel

Sinjorgo, die ook vaak POH-congressen voorzit, pleit voor de aanwezigheid van een praktijkondersteuner in de apotheek. Het zou de noodzakelijke samenwerking tussen apotheek en arts bevorderen. “De apothekersassistent hoeft zich absoluut niet bedreigd te voelen”, benadrukt hij. “Praktijkondersteuner en apothekersassistent zijn twee volstrekt verschillende beroepen, maar ze kunnen wel veel van elkaar leren.” De POH mag herhaalreceptuur voorschrijven (al blijft de arts wettelijk verantwoordelijk). “De apotheek is daarvoor een goede plek, bijvoorbeeld

tijdens een spreekuur voor chronische patiënten. Zij kunnen dan de POH spreken, controles laten doen en meteen hun medicijnen meenemen.” Een ander voordeel: op deze manier kan beter gebruik worden gemaakt van de medische gegevens in de apotheek. “Die worden nu onvoldoende gebruikt”, aldus Sinjorgo. “Ook komt het de medicatiebewaking ten goede wanneer de POH voor de apotheek werkt, want die weet precies hoeveel insuline iemand spuit of welke co-medicatie hij gebruikt. Nu moet de apotheker of apothekersassistent bellen met de drukbezette (huis)arts als er medicatieproblemen of onduidelijkheden zijn. Een POH kan tijdens het werkoverleg met de huisarts of de specialist zaken die de AA signaleert eenvoudig meenemen. Directe, kortere lijnen bevorderen de samenwerking.” Medicijngebruik Ook specialisten in ziekenhuizen voelen volgens Sinjorgo wel iets voor het idee om een POH in dienst te hebben bij de apotheek. “Specialisten zien patiënten minder vaak dan de huisarts of POH. Zij krijgen vaak mensen op hun spreekuur die een vuilniszak vol medicijnen op het bureau leegstorten en zeggen ‘kijk dokter, dit is ongeveer wat ik de laatste tijd heb meegekregen’. Zij zouden liever eerder van de POH horen over de

Wie is de praktijkondersteuner? Een praktijkondersteuner huisarts (POH) werkt meestal in de huisartsenzorg, soms in de thuiszorg of een ziekenhuis, en heeft een HBO-opleiding praktijkondersteuning gevolgd. Deze functie is ontstaan vanuit de behoefte aan betere begeleiding van patiënten met een chronische aandoening en om de drukke huisartsenpraktijk te ontlasten. De praktijkondersteuner houdt zich vooral bezig met chronische aandoeningen zoals diabetes, COPD of hart- en vaatziekten. Gespecialiseerde praktijkondersteuners GGZ richten zich op patiënten met psychische problemen. De POH doet controle-onderzoeken, geeft voorlichting over aandoeningen, kijkt naar medicatiegebruik en mag herhaalrecepten voorschrijven.

Optima farma

OF 10.indd 9

Frans-Joseph Sinjorgo

patiënthistorie en het feitelijke medicijngebruik, want de POH is daarvan vaak beter op de hoogte.” Zeker nu de chronische patiënt de praktijkondersteuner vaker ziet dan de arts, kan de POH een uiterst nuttige functie vervullen bij de communicatie tussen patiënt, arts en apotheek. “Met de POH in dienst van de apotheek ontstaat er binnen de eerste lijn meer contact tussen collega’s. En dus meer samenwerking.”

Reageren? Ben je het eens met het idee om een praktijkondersteuner huisarts (POH) in de apotheek te laten werken? Of vind je dit juist geen goede ontwikkeling? We lezen graag je reactie op www.optimafarma.nl 9

24-10-12 14:52

Werken in de dierenapotheek Een papegaai op de balie is heel gewoon

I

Froukje Wattel

Ook dieren worden ziek en hebben medicijnen nodig. Vaak gaat dat via de dierenINTERVIEW arts, maar er is ook een heuse dierenapotheek. Met assistenten die het normaal vinden om een hond of een papegaai aan de balie te zien. Een minipapegaai op de balie of een paard voor de deur? Bij de Utrechtse dierenapotheek van de Faculteit Diergeneeskunde kijken ze er niet van op. Fabiola Peek en haar collega Karin Broekman begonnen hun werkende leven in de ‘humane’ apotheek, maar kunnen zich een apotheek zonder dieren inmiddels niet meer voorstellen. “Ik wilde eens wat anders”, vertelt Peek, “en dat is in een gewone apotheek niet zo makkelijk. Dus rea-

Karin Broekman: "Dierenartsen leren hier hoe ze straks hun eigen apotheek moeten runnen." geerde ik op een advertentie van de dierenapotheek. Ook omdat je in deze functie onderwijs mag geven aan studenten diergeneeskunde.” Ze werkt hier inmiddels acht jaar, waarvan de laatste twee jaar samen met 10

OF 10.indd 10

Optima farma

24-10-12 14:52

Interview Karin Broekman. Ook die is enthousiast: “Het werk is totaal anders. Er staan geen honderd man aan de balie en de mensen die met hun dieren komen zijn weliswaar bezorgd, maar zelf niet ziek.” Er is geen aparte opleiding voor de dierenapotheek. “Je hebt wel een diploma apothekersassistent nodig, maar de rest hebben we in de praktijk geleerd.” Dierenmedicijnen Voor het voorschrijven van medicijnen aan dieren gelden eigen regels. De dierenarts schrijft als het kan geregistreerde diermedicijnen voor. Zijn die er niet, dan stapt hij over op medicijnen voor mensen. Is dat ook niet mogelijk, dan bereidt hij ze zelf. “Bij kleine dieren die bijvoorbeeld Oxazepam krijgen, wordt 1 mg voorgeschreven. Daarvoor maken wij een suspensie”, vertelt Broekman. “De laagste dosering die we hier ooit afgemeten hebben is 0,01 ml, voor een kleine papegaai. Dat is minder dan één druppel!” De meest voorkomende medicijnen voor dieren zijn antibiotica, pijnstillers, maag- en darmmiddelen en oogmedicatie. “We hadden een keer een eend met staar.” Hoe constateer je bijwerkingen bij dieren? “Een dier kan wel piepen”, legt Peek uit. “Of hij eet niet meer of gaat braken. Dierenartsen weten dan vaak wel wat er

De dierenapotheek De Utrechtse dierenapotheek is onderdeel van de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. Dit is de enige opleidingsplaats voor dierenartsen in Nederland. Er werken vier apothekers, elf apothekersassistenten en vier ondersteunend/secretarieel medewerkers. De dierenapotheek heeft een productieruimte, een laboratorium en een balie voor bezoekers. Ook is er een onderwijsruimte waar aankomende dierenartsen ingewijd worden in de geheimen van de dierenmedicatie. De apotheekmedewerkers werken ook voor andere afdelingen van de faculteit, zoals de operatiekamer, de intensive care-afdeling, de polikliniek en de afdelingen Paarden, Gezelschapsdieren en Landbouwdieren.

aan de hand is en schrijven bijvoorbeeld maagzuurremmers voor.” Voor consumptiedieren, die geslacht gaan worden, gelden andere regels dan voor gezelschapsdieren. Broekman: “Als een consumptiedier medicijnen krijgt, mogen ze bijvoorbeeld twintig dagen geen melk geven, of niet geslacht worden.” Kunnen mensen aan de balie ook diermedicijnen zonder recept kopen? ,,Ook die hebben we, maar dan gaat het om vlooienmiddelen of ontwormen.” Onderwijs geven De dierenapotheek is een tweedelijns apotheek: de patiënten en hun baasjes zijn doorverwezen door de dierenarts. “Eigenlijk is dit zoiets als een ziekenhuisapotheek, maar dan voor een dierenziekenhuis”, zegt Broekman. “We werken ook voor de apotheken van de faculteit Diergeneeskunde en bevoorraden alle afdelingen.” Het team is erg leuk, vertellen ze, en het werk wordt verdeeld naar wie wat het beste ligt. De ene collega bereidt liever, de ander staat graag aan de

Fabiola Peek: "Het leuke is dat je ook onderwijs geeft aan studenten diergeneeskunde." balie of wil juist de medicijndistributie verzorgen. Peek en Broekman geven met veel enthousiasme onderwijs aan studenten diergeneeskunde. “Dierenartsen leren hier hoe ze straks hun eigen apotheek moeten runnen. Hoe ze geneesmiddelen moeten klaarmaken, waar ze informatie kunnen vinden, hoe ze recepten moeten uitschrijven en injecties moeten geven”, aldus Peek. Als onderdeel van hun studie lopen de meeste studenten diergeneeskunde bovendien een week mee aan de balie van de dierenapotheek. Waar ook zij hun ogen uitkijken naar de patiënten. Zoals een kangoeroe die haar jong uit de buidel gooit, een leguaan die geopereerd moet worden of een slang die niet lekker geworden is. Geen wonder dat Peek en Broekman hier nooit meer weg willen. l Optima farma

OF 10.indd 11

11

24-10-12 14:52

Wie zijn ze en wat doen ze?



Veel verwarrin nieuwe voorschrij A

Dirk St Froukje Wattel

Sinds begin dit jaar mogen meer mensen medicijnen vooractueel schrijven. Dit leidt in de praktijk nogal eens tot verwarring. Wie mogen nu wel en niet een recept uitschrijven? Kunnen we dat ergens opzoeken? En hoe gaat de apotheek daarmee om? “Ja, in de praktijk van het apotheekwerk levert de nieuwe regeling wel eens verwarring op”, zegt voormalig apotheker Dirk Stobbe, die nu opleidingsmanager farmaceutisch consulent is aan de Saxion Hogeschool. “Misschien is het allemaal iets te snel ingevoerd. Je zou eigenlijk verwachten dat alle voorschrijvers in het BIG-register zijn opgenomen en dat je daarin kunt opzoeken wie mag voorschrijven en wie niet. Maar dat is niet zo.” Wat is er precies gebeurd? Op 1 januari 2012 werden de wet BIG en de geneesmiddelenwet aangescherpt. Een van de 12

OF 10.indd 12

Optima farma

24-10-12 14:52

Actueel

ring over hrijvers Dirk Stobbe: "Misschien is het allemaal te snel ingevoerd." wijzigingen is dat bepaalde beroepsgroepen medische diagnoses mogen stellen en UR-medicatie mogen voorschrijven. Het gaat om de verpleegkundig specialiste (Master of Advanced Nursing Practice, ook wel Nurse Practioner genoemd), de gespecialiseerde verpleegkundige en de Physician Assistant of PA (HBO medische opleiding). Nurse practitioner Ook Diana Polhuis, hoofdopleider verpleegkundig specialisten GGZ, merkt dat er in het alledaagse spraakgebruik de nodige verwarring is over wie die nieuwe voorschrijvers nu precies zijn, vooral omdat de termen verpleegkundig specialist en gespecialiseerd verpleegkundige erg

op elkaar lijken. Polhuis legt uit: “Verpleegkundig specialisten, die ook nurse practitioners worden genoemd, hebben de Master of Advanced Nursing Practice-opleiding gevolgd. Ze kunnen daarbij kiezen uit vijf specialisaties: preventieve zorg bij somatische aandoeningen, acute zorg bij somatische aandoeningen, intensieve zorg bij somatische aandoeningen, chronische zorg bij somatische aandoeningen en tot slot: geestelijke gezondheidszorg. Ze mogen op het terrein waarop ze deskundig zijn, ook medische diagnoses stellen en medicatie voorschrijven.” Gespecialiseerd verpleegkundige Daarnaast zijn er sinds de wetswijziging drie soorten basisverpleegkundigen met

De termen verpleegkundig specialist en specialistische verpleegkundige lijken veel op elkaar; dat schept verwarring Optima farma

OF 10.indd 13

een erkende vervolgopleiding aangewezen. Zij mogen – na het stellen van de medische diagnose door een arts – zelfstandig herhaalrecepten voorschrijven. Deze verpleegkundigen worden in de wetswijzigingen gespecialiseerd verpleegkundigen genoemd en zijn aangewezen voor één van volgende drie richtingen: diabetes-, longen oncologieverpleegkundigen.” En dan is er nog de physician assistant (PA), een soort ‘HBO-arts’. Hij of zij kan de taken van een arts overnemen – zoals het draaien van spreekuren en het opstellen van een behandelplan – maar werkt wel altijd onder verantwoordelijkheid van de arts. Het verschil: de nurse practitioner en de gespecialiseerd verpleegkundige werken meer vanuit een verpleegkundige invalshoek, terwijl de PA zich vooral met medische zaken bezighoudt. Bevoegd en bekwaam Polhuis is behalve docent zelf ook verpleegkundig specialist GGZ. Mag zij nu voorschrijven? “In principe wel, want na mijn opleiding ben ik bevoegd. Maar volgens de wet moet je bevoegd èn bekwaam zijn. Dat betekent dat je eerst onder supervisie van een collega en een bevoegd arts – in mijn geval een psychiater – mag voorschrijven totdat beiden vinden dat je bekwaam bent. Veel instellingen maken nu beleid om die bekwaamheid te kunnen vaststellen. En je helpt ook zelf om dat te bepalen.” Overigens mogen alleen verpleegkundig specialisten die onlangs zijn afgestudeerd voorschrijven. Wie voor de wetswijziging afstudeerde, moet alsnog een vervolgopleiding doen. Farmacotherapeutische kennis Het staat dus (nog) niet precies vast wie ‘bekwaam’ genoeg is om te mogen voorschrijven. Toch is dat wat men in de apotheek wil weten. “Al hoor ik van collega’s dat er nog niet heel veel recepten verschijnen die voorgeschreven zijn door verpleegkundig specialisten”, aldus Dirk Stobbe. “Meestal gebeurt het onder naam van de praktijk of de arts. Ik hoop dat de beroepsgroep zelf goed toezicht hierop houdt. Maar ik wil er toch voor pleiten dat degenen die mogen voorschrijven in de toekomst in het BIG-register komen te staan, zodat het op te zoeken is.” In haar GGZ-praktijk worden goede afspraken gemaakt met de apotheken over wie wel en niet mogen voorschrijven, legt Polhuis uit. Net als sommige apothekers, vraagt Stobbe zich af of de nieuwe voorschrijvers voldoende farmacotherapeutische kennis aangereikt krijgen in hun opleiding. “Voor zover ik kan zien, is die kennis niet toereikend. Daarom komt er nu nascho13

24-10-12 14:52

Actueel ling op dat gebied op gang. Het is een vrij uitgebreid en ingewikkeld terrein, waar een apotheker vijf studiejaren aan besteedt. Denk bijvoorbeeld aan diabetes. Een diabetespatiënt heeft vaak meerdere aandoeningen tegelijk en gebruikt in dat geval dus verschillende medicijnen. Dan moet de voorschrijver weten hoe het zit met interacties en contra-indicaties.” Goede samenwerking Polhuis vindt dat zij in haar driejarige opleiding tot verpleegkundig specialist de nodigde farmacotherapeutische kennis heeft meegekregen. “Het is een brede opleiding, waarin bijwerkingen en interacties zeker aan bod komen. En ook hoe je in de praktijk met vertegenwoordigers van de farma-

ceutische industrie moet omgaan en hoe je wetenschappelijke onderzoeksartikelen beoordeelt. Dat betekent natuurlijk niet dat wij een volleerd apotheker worden. Ik vind dat we ons vooral op samenwerking moeten richten. Als er sprake is van een vreemde dosering of een interactie, dan trekt de apotheker uiteraard aan de bel, dat is zijn taak. En we gaan er dan vanuit dat hij goed kan uitleggen hoe het precies zit.’ Overleg Behalve BIG-registratie van de nieuwe voorschrijvers – ‘het is echt nodig om te weten wie waar verantwoordelijk voor is’ - heeft Stobbe nog enkele wensen om de samenwerking in de toekomst in goede

banen te leiden. “Ik vind dat de nieuwe voorschrijvers zouden moeten toetreden tot het farmacotherapeutisch overleg, zeker op het gebied van hun specialisme. Want in dat overleg worden de nieuwe ontwikkelingen besproken en bovendien leren apotheek en voorschrijvers elkaar dan beter kennen.” De wetswijziging van 1 januari 2012 die de nieuwe voorschrijvers aanwijst, geldt voor vijf jaar. Daarna moet uit de evaluatie blijken hoe dit allemaal is bevallen. Is het veilig? Helpt het tegen het tekort aan artsen? Op basis van dat soort overwegingen wordt bepaald of de regeling definitief wordt, aangepast moet worden of weer verdwijnt.

Diana Polhuis:“Een nurse practitioner moet volgens de wet bevoegd èn bekwaam zijn.” De verschillen op een rij Verpleegkundig specialist • verpleegkundige (artikel 14 Wet BIG) • heeft de Masteropleiding Verpleegkundig Specialist/ Master of Advanced Nursing Practice gevolgd en is in het BIG-register aangetekend is als specialist. • wordt ook wel Nurse Practitioner genoemd. • mag binnen het eigen deskundigheidsgebied medische diagnoses stellen en medicatie voorschrijven. Physician Assistant • rechterhand van een medisch specialist die onder diens supervisie medische handelingen uitvoert en spreekuren draait (beoogd artikel 34 Wet BIG). • heeft de masteropleiding Physician Assistant gevolgd, een hbo-opleiding in de gezondheidszorg afgerond en minimaal twee jaar relevante werkervaring. • mag onder supervisie diagnoses stellen en medicatie voorschrijven Gespecialiseerd verpleegkundige • basisverpleegkundige (artikel 3 Wet BIG) • heeft zich met een erkende vervolgopleiding gespecialiseerd/bekwaamd in een bepaalde aandoening, zoals diabetes, astma/COPD of oncologie. • mag geen diagnoses stellen, maar wel binnen het eigen specialisme herhaalrecepten uitschrijven.

Zie ook: www.knmp.nl/organisatie-regelgeving/wet-en-regelgeving/nieuwe-voorschrijvers

Optima farma

OF 10.indd 15

15

24-10-12 14:52

‘Er was niet zo veel meer van me over …’ Diagnose Bechterew na twintig jaar

P

René Groeneveld

Jarenlang was Lucy Beugeling Ramos uit Heerhugowaard uit de roulatie. “Sinds mijn puberteit patiënt heb ik pijn in mijn onderrug”, vertelt ze in haar woning in Heerhugowaard. “Mijn huisarts stuurde me naar een fysiotherapeut en naar Mensendieck. Er zijn ook foto’s genomen, maar er kwam eigenlijk niets uit.” Lucy trouwde, kreeg twee kinderen en bleef last houden van haar rug. Twintig jaar tobde zij met pijn. “Ik had wel eens een serie behandelingen bij de fysiotherapeut, maar dan was het weer klaar. Want ‘ik had niets’. Het was psychisch of ik was te zwaar. Ik ben 40 kilo afgevallen. Maar mijn rug werd niet beter. Ik dacht op een gegeven moment zelf ook: het is psychisch.” Ommekeer Drie jaar geleden kwam de ommekeer. Haar rugklachten waren erger dan ooit. “Ik werd op een nacht wakker en ik was stram en stijf. Toen kwam opeens het woord fibromyalgie in mij op. Ik had er nog nooit van gehoord, althans niet bewust. Die ochtend ben ik gaan googlen. Alle symptomen klopten. Ik dacht: als dat

16

OF 10.indd 16

Lucy Beugeling-Ramos (38) liep twintig jaar rond met reumatische klachten die volgens haar behandelaars vooral ‘psychisch’ waren. Twee jaar geleden kwam zij erachter waar de pijn vandaan kwam. Nu houden Enbrel-injecties haar op de been. “Ik heb een nieuw leven gekregen.” Het verhaal achter de patiënt.

het niet is, eet ik mijn schoenen op.” Lucy toog wederom naar haar huisarts. “Hij vond het vergezocht. Al zijn fibromyalgiepatiënten zaten namelijk in een rolstoel. Ik heb toch aangedrongen op een verwijzing naar de reumatoloog.” Een reumatoloog in Haarlem constateerde al na vijf minuten dat Lucy inderdaad lijdt aan fibromyalgie. Onderzoek van haar onderrug wees twee weken later uit dat zij ook de ziekte van Bechterew heeft. “Ik had geen idee wat dat was. Toen ik thuiskwam, ben ik direct op internet gaan lezen. Ik dacht: dat was het dan. Over een jaar zit ik in een rolstoel. Dan kan ik niet meer werken en is mijn leven voorbij.” Voor de klachten van fybromyalgie bleek geen medicatie beschikbaar. Om de symptomen van de ziekte van Bechterew te bestrijden, gaf de reumatoloog haar in eerste instantie naproxen. Zonder resultaat. Daarop kreeg Lucy butazolidine. Dat leverde alleen maagklachten op. Het derde middel dat zij kreeg, was Zaldiar. “Dat was niet echt een lekker spulletje. Ik kreeg er direct een maagbeschermer bij.” Uitleg van de apotheek hoefde Lucy niet. Zij had al haar informatie al uit andere

Optima farma

24-10-12 14:52

De patiënt Nieuwe baan Haar kwaliteit van leven is fors verbeterd. Ze vond een nieuwe baan bij de gemeente Niedorp en rijdt daar vaak op haar elektrische fiets naar toe. Bewegen is immers goed voor mensen met Bechterew, onderstreept ze. “Daarom loop ik nu ook een paar keer per week hard.” De landelijke organisatie Red Swan levert

“Op een morgen stond ik in de badkamer, poetste mijn tanden en vroeg me af hoe ik daar zo snel was gekomen" één keer in de drie maanden de medicatie voor Lucy. Twee keer per jaar bezoekt ze de reumatoloog voor controle. Hoe het verder loopt, kan niemand inschatten. “Het kan nog twintig jaar goed gaan, maar er zijn ook mensen die er maar een jaar baat bij hebben. Voor mij geldt dat het voelt alsof ik een nieuw leven heb gekregen. Er was niet zo veel meer van me over. Ik zat maar een beetje depressief op de bank. Nu help ik ook andere patiënten met Bechterew. Zeker als ze net de diagnose hebben gehoord, denken ze vaak dat de wereld vergaat. Ik weet nu dat het niet zo is.” l

bron. “Vaak vroegen ze wel of ik dat nog wilde, maar ik wist dan meestal al het een en ander.” Ook de Zaldiar sorteerde geen effect. Omdat Lucy inmiddels drie verschillende geneesmiddelen vergeefs had uitgeprobeerd, kon de reumatoloog kiezen voor Enbrel-injecties. “Die zijn nogal prijzig”, maakt ze duidelijk. “Ze kosten 3400 euro per drie maanden. Je krijgt ze niet zomaar.” Een reumaconsulent legde Lucy uit hoe ze zichzelf wekelijks in haar buik kan injecteren. “Je kunt er wel voor kiezen het te laten doen, maar ik laat een ander liever niet in mijn buik prikken.”

Bellen met Reumalijn Apothekers en hun medewerkers kunnen voor het inwinnen van informatie over reuma en geneesmiddelen gebruik maken van de Reumalijn. Bij dit initiatief werken deskundigen van het Reumafonds en de Reumapatiëntenbond. De lijn is in eerste instantie bedoeld om patiënten te informeren over hun

Optima farma

OF 10.indd 17

De eerste drie maanden deden de injecties niets aan de pijn. “Ik liep met krukken en ben zelfs met mijn werk gestopt. Maar op een morgen stond ik in de badkamer, was mijn tanden aan het poetsen en vroeg me opeens af hoe ik daar zo snel was gekomen.” Dat was twee jaar geleden. Sindsdien is de behandeling met de Enbrel-injecties met succes voortgezet. Bijwerkingen heeft ze niet, maar wennen doet het nooit, meent Lucy. “Als ik de bliepjes van mijn agenda hoor op mijn telefoon, stel ik het prikken meestal nog even uit.”

PASPOORT: Naam: Lucy Beugeling-Ramos Leeftijd: 38 Aandoeningen: Ziekte van Bechterew en fibromyalgie Bezoekt haar apotheek: zelden

ziekte en de behandeling. Ook kunnen zij terecht voor informatie over hulpmiddelen, werk, studie, patiëntenrechten en lotgenotencontact. Als het nodig is, verwijzen de medewerkers van de Reumalijn patiënten door naar andere instanties. De Reumalijn is bereikbaar via nummer (0900) 2030300, dagelijks van 10.00 uur tot 14.00 uur (lokaal tarief)

17

24-10-12 14:52

D

Marc de Leeuw

Patiënten die in het ziekenhuis een oncolyticumkuur kregen, maar hun anti-emetica niet Dossier volgens voorschrift gebruikten. Of een apotheek die de anti-emetica niet op voorraad had, zodat de patiënten niet tijdig met het gebruik konden starten. Nee, helemaal soepel liep de combinatie chemokuur/anti-emetica niet, zag Zühal Eˇgirgen, farmakundige van de poliklinische apotheek De Brug 24/7, gevestigd in het Flevoziekenhuis en onderdeel van Zorggroep Almere. Ze vertelt: “Een gemiddelde oncologiebehandeling bestaat uit zes tot acht chemokuren. De patiënt moet dus elke keer naar de apotheek om anti-emetica aan te vragen en op te halen. Ondanks de uitgebreide uitleg van de oncologieafdeling en de apotheek, gebeurde het regelmatig dat patiënten niet goed wisten hoe ze hun antiemetica moesten gebruiken. Kuren werden gecombineerd, of afbouwschema’s werden verkeerd begrepen. Soms namen mensen hun geneesmiddelen op het verkeerde tijdstip in, soms alleen gedeeltelijk of zelfs helemaal niet.” Om deze problemen het hoofd te bieden startten Zühal Eˇgirgen en apotheker Rob Linde, gevestigd apotheker van de poliklinische apotheek, een project. Hoofdzaak was dat patiënten die in het Flevoziekenhuis een chemokuur krijgen, meer overzicht zouden hebben over hun medicatiegebruik. Een goed initiatief, vond de KNMP, want het project is beloond met de KNMP Zorginnovatieprijs, die op 5 oktober werd uitgereikt tijdens het KNMP Congres in Amsterdam.

Apotheek De Brug 24/7 wint KNMP Zorginnovatieprijs

Baxter anti-emetica biedt patiënt helderheid

Grote voordelen De werkwijze is eenvoudig maar doeltreffend: patiënten die een chemokuur moeten ondergaan, krijgen standaard een baxterrol met daarin de voorgeschreven antiemetica. De baxterrol met anti-emetica en waar nodig de bijbehorende oncolytica worden door de apotheek gereedgemaakt en naar de kurenkamer gebracht. “Patiënten zijn hier erg blij mee”, zegt Eˇgirgen. “Ze hoeven dan niet eerst naar de apotheek om hun medicatie op te halen. Het wachten in de apotheek voorafgaand aan hun chemokuur, vinden patiënten heel onprettig.” Rik Ensing, werkzaam als tweede apotheker in De Brug en betrokken bij de afronding van het project, vult aan: ,,Het is ook niet niks wat ze in de kuurkamer meemaken.” De baxterrol zorgt dat patiënten niet in verwarring kunnen raken. Ensing laat een voorbeeld zien van een baxterrol met

18

OF 10.indd 18

Het team van apotheek De Brug 24/7 bij de uitreiking van de Zorginnovatieprijs door de voorzitter van de KNMP, de heer Jan Smits.

Met een project waarin anti-emetica meteen bij chemokuren worden verstrekt, heeft poliklinische apotheek De Brug 24/7de KNMP Zorginnovatieprijs gewonnen. Optima farma

24-10-12 14:52

s

a nt

t,

.

Dossier anti-emetica: een vijfdaags regime waarbij elke dag een andere cocktail van antiemetica moet worden gebruikt. “Stel dat dit allemaal in losse doosjes zit, dan raken patiënten in verwarring”, zegt Ensing. Ook voor de oncologieverpleegkundigen heeft deze werkwijze grote voordelen. “Zij kunnen, voordat de patiënt de kuur krijgt, checken of de juiste medicatie is gereedgemaakt. Dat maakt het ook voor hen een stuk overzichtelijker. Elke anti-emeticakuur is namelijk standaard gekoppeld aan een chemotherapieschema.” Vervolgkuren Verder werkt het voor de apotheek ook een stuk prettiger. Het hele apotheekteam is geïnstrueerd over deze werkwijze. “Zodra we een eerste recept voor een chemokuur krijgen van de oncologieverpleegkundige, kunnen we ook de bijbehorende anti-emetica gereedmaken. Omdat op het recept ook de data en intervallen van de vervolgkuren uitgestippeld staan, kunnen we dat ook doen voor de bijbehorende anti-emetica.” Dit alles wordt weergegeven op één recept. “De oncologen of oncologieverpleegkundigen kunnen dus gestructureerd en overzichtelijk alle gegevens invullen. De apotheekmedewerker kan in één oogopslag zien welke geneesmiddelen nodig zijn.” Database In de werkwijze maakt het apotheekteam

Het project met de anti-emetica is een eerste stap, zeggen Ensing en Egˇ irgen.

Patiënten hoeven nu niet meer voorafgaand aan hun chemokuur te wachten in de apotheek onderscheid tussen patiënten die alleen orale oncolytica krijgen, patiënten die anti-emetica en co-medicatie krijgen in combinatie met parenterale oncolytica, en patiënten die deze drie types medicatie krijgen met daarbij orale oncolytica. De laatste twee groepen worden opgenomen in een speciaal logistiek systeem. “Dat is een database die buiten Pharmacom om werkt. Deze database vormt onze logistieke ruggengraat”, legt Ensing uit. “Wekelijks draaien we de lijsten uit en voeren deze in Pharmacom in, zodat er medicatiebewaking is op de anti-emetica en oncolytica die de patiënten moeten gebruiken. Ideaal hiervoor zijn de luwteuren, vaak ’s nachts, in een apotheek die

Optima farma

OF 10.indd 19

24 uur per dag open is.” Ensing en Eˇgirgen constateren dat behalve de logistieke voordelen die hun project oplevert, ook de samenwerking met oncologen en oncologieverpleegkundigen is verbeterd. Verrassing Dat ze met dit project de KNMP Zorginnovatieprijs wonnen, was een totale verrassing. “We hadden over ons project een artikel geschreven voor het Pharmaceutisch Weekblad. Enkele dagen voor de deadline voor inzending van de KNMP Zorginnovatieprijs bedachten we dat ons project ook zinvol zou kunnen zijn voor andere apotheken en besloten we het in te



sturen”, vertellen Ensing en Eˇgirgen. Het project startte in februari 2012 toen Eˇgirgen in Apotheek De Brug aan de slag ging als stagiaire. Inmiddels heeft ze een aantal maanden in De Brug als farmakundige gewerkt. Ensing en Eˇgirgen zijn tevreden over de resultaten van het project. “De doelstelling om bij 95% van de oncolytische medicatie anti-emetica en co-medicatie in één pakket aan de patiënt aan te bieden is gehaald. Dit gebeurt nu in alle gevallen.” Een volgend onderwerp waar ze zich op willen gaan richten, is de interactie met reguliere geneesmiddelen in de thuissituatie. “Het project met de anti-emetica is een eerste stap.” l

19

24-10-12 14:52

DIABETESWEEK IN DE APOTHEEK VAN 12 T/M 17 NOVEMBER

Is jouw apotheek Meer danal aangemeld? 250.000 mensen hebben diabetes knmp.nl/ diabetesweek zonder dat ze het weten! Mee Meer r da da d n diabe n 2i5a0b.0 et0e0s m 250.000 Meer da tes zo zoennsen men n 250.0 n d e se r 00 men dat z der dhaebben diabete sen hebe het t ze n hebb s zonde ben wete het e r dat ze n. wet n het wete en. n.

t terecht bij

de

eling? U kun vragen? uner. Heeft u uw medicijnen en behand dige of praktijkonderste

kun .nl. over • Vragen etesfonds etesverpleeg www.diab huisarts, diab ? Kijk op w.dvn.nl. apotheek, r diabetes Kijk op ww rmatie ove diabetes? • Meer info s leven met over dagelijk gen de Vra • echt bij ner. kunt ter dersteu ng? U tijkon heeft. l. gen? en behandeliijk alse uofdiab praketes s.n u vra Tip fond ngr ijnen is belagk undig ij? . eteservr medic absuik rplee dat Heeft over uw Gez ond eten etdi n.nl Mow. betesveu gezkond w.dv en op ?ww wspie gel? diahoe , w eet rts Kij iker op ? r • Vrag isa Kijk dsu uw? bloe ek, hu Maaer diabetesding met tes ond ov apothe t voemet diabe ker en gez matieWat doe en re ‘Lek bij de r infor lijks lev in de brochu r. is per recht t hem grat • Mee dage Lees alles nt te krijger steune en over etes’. Uko U ku erinfo nd diab • Vrag met tij ete .nds l. .nl/me eten eling? sfo eft prakiab he ? ds.n hand n of w.d tes on be e e ww be sf viaig u diabete ailnd ij? .nl. in voor als ia ku vrag edpicijnen en rplee-m eg ikervr geld eltvn langrijk ww.d t suzam m Ti ft u dads ww.d esveis be op w el? helemaal MoejktFon Hee en over uw ,zo op wikerspiegen ? etes abeteten ? Ki jkzoDiab is nd nd di Het Ki ting surlich Ge rts ? en ed ag t u ge abetesek voo eees e et • Vr , huisa zond erzo hoab t uw blo di me err di geen via donaties. et ond heek ovaa enen nm etes Fonds eding kkergift atieM apot ‘Levan levevo n het Diab relijk nke form s per afha at sdoet ochu Wlijk isbaar! Steu br 55. eer in m grati dage ) 462 20 • M jgt heis onm eerinfo es in de Ook uw krihulp over l/m.nl of bel (033 t. s.nnds Lees all tes’. U heeffo agen ndsfo es etiab • Vr t diabe ww es ete en tips etab w.d tjes me ab n wee ete vrij? s uwdiw.di or en van nieuws, sbrief in voblijv rijkviaal w dat suiker ltelge ? ld gte e-mailnieuw langail de hoo t me aal r de gratis pieg s uza rsop Tip d eten is bee-m ? Moes FoWil ndtke u aan voo is hedlem ? Mel zond eteoedsui r diab sbrief. etes nd en via Diab zoing Gezon e eet u geHet et s. nds.nl/niesuw geht uw bl en ove Fonds voorlic tiesfo na ete iab abete r ho ker enww w.d en rdo ing m rzoek ten het Di Maa . atis pe fo re ‘Lekvanopgif voed onde un 55 gr Ste hu et 20 r! do lijkt hem aarin broc keijg 3) 462 misbee Wat in de afhan .nl/m l of bel (03 U kr tips lp is on alles es en s.n etes’. uw huonds Lees diab Ooiakbetesf etesfondor s, weetj sbrief met .d nieuw vo diab n nieuw eten www www. t geld in s e-mail l n va blijve l via el de grati ogte lemaa ho e-mai s zamop de f. is he u aan voor via nd rie s en u Fo sb nd g s ilt in Fo w Meld s. ? tie tesieu s over iabete voWorlicht betesna vie s.n bel/n ad ia nd dia ig D do fo Het D t . en over n en etDe nesheskund 20 55 dicijnen rzoek fte ww.diab eu onde wisbaar! St ) 462 id entipme van gi s op m (033 zondhetje nkelijk belge s en on f afha ee lp is sbrie .nl of Fonds. ieuw ws, w uw hu tesfonds Diabetes Ook mailn king met het n nieu in samenwer is eatakt en va ure is gema .diabe blijvDeze broch de gr www te f. og voor sbrie aan de ho u uw op d ie er u l/n Mel Wilt esddov ds.n 1 vi etes? on ad en ab A5.in sf di ijn te wpatient_ ndig over iabe kuab_n medic esP_di DKNM ww.d id en op w ndhe ds.

gezo

aakt in re is gem brochu Deze

ker helpt Uw apothe elpt h rerder otheukve Uw ap ehrdeelpr t ukevr pothe Uw a verder u s over ig advie Deskund dicijnen id en me gezondhe

over advies icijnen ndig med Desku id en ndhe gezo over vies nen ig ad medicij und n Desk eid e ndh gezo

Loop binnen voor informatie en een risicotest

3 La 3D oe d 3aD to u 3 Laa e ris t uw 3 ewdbeloris ico b Leeedsu edicso 3 Doe lo utest test s 3 Lee de risico ik wte 3 Laat erwaikerwa a s t uw blo wat u stu ze arde arde edsu ikerwzaelf ku lf ku metenmet 3 Lees nt arde n en mtedte w oe Deast u ze nn doen kun dig lf kunt doe Desku gezo ad n

vies ndig ndh advie eid gezon s oevnem over dheid r ed en m Deskund icij edicij ig advies nen nen over gezoKNnd MP_ dia b_ris he idgr_Aen ico 5.ind m ed icijnen d 1 KNMP _diab_ 9 15:5 risicog

19-09-12

r_A5.in

15:59 09-12 19-P_d KNM iab_risic ogr_

A5.indd

9-12

19-0

dd 1

1

15:59

es Fon Diabet met het erking samenw

19-09-

12 16:19 08-09-

19-09-12

16:08

12

16:0

8

over vies nen ig ad dic1ij edd undab_nwpateiennt_Am5.in Desk _di id nds. KNMP d h e tes Fo n zo Diabe e g t het ng me ure is broch Deze

werki samen akt in gema

ndd

t_A5.i

atien

_nwp

_diab

KNMP

1

Deskundig advies over gezondheid en medicijnen

In samenwerking met:

KNMP_aktieposter_bloedsuiker_2012.indd 1

18:46

PW OF Advertentie 10.indd 21diabetesweek .indd 1

21-09-12 13:51

24-10-12 24-10-12 10:51 14:53

Balanceren tussen begrijpelijk en volledig Bijsluiters vaak nog te moeilijk

D

Frits Baltesen

Bijna elk jaar worden de voor- schriften rond bijsluiters van medicijnen verbeterd. Maar Dossier er blijft veel te wensen over. “Bijsluiters worden nog steeds slecht gelezen”, zegt apotheker Wendy Pragt. Zij is voorzitter van de werkgroep Productinformatie van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Twee jaar geleden eiste het CBG – samen met het ministerie van VWS, de CG-Raad, patiëntenfederatie NPCF, de Consumentenbond en Nefarma – van de fabrikanten honderden veranderingen in de standaard voor bijsluiters. Na onderzoek van de Universiteit Utrecht eiste het CBG dat de farmaceutische industrie het formele taalgebruik zou wijzigen (‘alvorens’ werd bijvoorbeeld ‘voordat’) en onnodige medische termen zou vertalen (zo werd ‘intramusculair deltoïdeus’ veranderd in ‘in de spier ter hoogte van de schouder’). Het CBG wilde kortere zinnen en een overzichtelijke indeling met tussenkopjes. Ook moest informatie over hetzelfde onderwerp op dezelfde bladzijde staan. Pragt vindt dat het nog beter kan, want tot haar spijt lezen veel mensen de bijsluiters deels of helemaal niet of ze begrijpen de teksten

22

OF 10.indd 22

Veel patiënten vinden bijsluiters onduidelijk. De teksten worden daarom voortdurend aangepast. Maar het is nog niet goed genoeg, vindt Wendy Pragt van de werkgroep Productinformatie van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen.

niet. Uit onderzoek blijkt dat slechts 58% van de patiënten die voor het eerst een geneesmiddel gebruiken, de bijsluiter helemaal leest. Proefpersonen Pragt: “Bijsluiterteksten zijn te lang, de opsommingen zijn een probleem en de woorden te moeilijk. Vaak vragen we de registratiehouders om hun teksten aan te passen. We keuren het anders mogelijk niet goed.” Verder schrikken veel patiënten van de vaak lange lijsten met, soms ernstige, bijwerkingen. Zo staat in de bijsluiter van carbamazepine van Sandoz dat een aantal gebruikers ‘gedachten heeft gehad over zelfbeschadiging of zelfmoord’ en dat de gebruiker ‘potentieel levensbedreigende huiduitslag’ kan oplopen. Waarschuwingen die bovendien niet duidelijk aangeven hoe groot de kans eigenlijk is op zo’n bijwerking. Ook is vaak onduidelijk hoe mensen het middel moeten innemen. Bij tabletten staat lang niet altijd of ze moeten worden geslikt met water (mag het ook limonade zijn?) en of ze in zijn geheel doorgeslikt moeten worden, moeten smelten in de

Optima farma

24-10-12 14:53

Dossier

Uit onderzoek blijkt dat slechts 58% van de patiënten een bijsluiter helemaal leest mond – of beter – onder de tong? Of er staat niet op welk moment van de dag het middel moet worden ingenomen. Een initiatief van de industrie is de website van Neprofarm (Nederlandse Vereniging van de Farmaceutische Industrie van Zelfzorggeneesmiddelen en Gezondheidsproducten) waarop gebruikers in eenvoudige taal kunnen lezen hoe een middel moet worden gebruikt (www. bijsluiterwoordenboek.nl). Daarbij hoort een app voor de mobiele telefoon. Pictogrammen Uitleg met plaatjes (pictogrammen) wordt steeds populairder. Maar uit onderzoek bleek dat patiënten de pictogrammen vaak verschillend interpreteren, aldus de werkgroep Begrijpelijke Bijsluiters van het ministerie. Het CBG vindt daarom dat pictogrammen alleen ‘ter verduidelijking’ mogen worden opgenomen in de bijsluiter, ‘niet in plaats van verplichte tekst’. Toch sluiten CBG, VWS en Nefarma niet uit dat pictogrammen de volgende stap zijn. Voorschuur: “Onze leden en Nefarma werken daar graag aan mee.”l

Patiëntvriendelijke termenlijst op site CBG De bijsluiter wordt beoordeeld door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Het CBG baseert zich daarbij op Europese regelgeving en de Nederlandse Geneesmiddelenwet. Uitgangspunt voor de bijsluiter is dat die alle belangrijke informatie uit de samenvatting van de productkenmerken (SmPC) moet bevatten. De bijsluiter informeert de patiënt over alle aspecten van een bepaald geneesmiddel en moet begrijpelijk zijn. Daarom heeft het CBG een patiëntvriendelijke termenlijst op zijn website geplaatst en zijn er woordenboeken en woordenlijsten beschikbaar die registratiehouders kunnen helpen.

WWW www.cbg-meb.nl/CBG/nl/

Optima farma

OF 10.indd 23

23

24-10-12 14:53

12 11:12

Verenigingsnieuws

O p ti ma Far ma

Ruim 5000 apothekersassistenten in kwaliteitsregister Ruim 5000 apothekersassistenten hebben zich sinds 1 juli 2009 ingeschreven in het Kwaliteitsregister voor Apothekersassistenten in de Openbare Farmacie (KAOF).

Optima Farma Voor vragen over je beroep of de vereniging Optima Farma kun je contact opnemen met Margo Briejer, ambtelijk secretaris. KNMP – Optima Farma t.a.v. Margo Briejer Postbus 13166 2500 ED Den Haag telefoon: 070 373 72 15 e-mail: [email protected]

22-03-2010 11:07:18

Agenda 6 november 2012 Voorlichtingsbijeenkomst opleiding Farmaceutisch Consulent ROC MN Vondellaan 174 Utrecht 19.00 – 21.00 uur 12-17 november Diabetesweek in de apotheek Meld je apotheek aan en bestel de materialen, zodat de risicogroep bij jouw apotheek kan binnenstappen voor meer informatie en een risicotest. www.apotheek.nl/diabetesweek_2012

Optima farma

OF 10.indd 25

Zeker in een tijd waar de ontwikkelingen in de farmacie elkaar in snel tempo opvolgen en er steeds meer gevraagd wordt van ons als farmaceutische zorgprofessionals, is dit een goede zaak. Apothekersassistenten zijn zich kennelijk bewust van de taak die zij hebben in de apotheek. Ze willen hun kennis en kunde op peil houden en zich blijven ontwikkelen. Optima Farma zou als beroepsvereniging dan ook graag zien dat zoveel mogelijk apothekersassistenten in Nederland zich inschrijven en daarin ondersteund worden door hun apotheker. Er zijn geen kosten verbonden aan de inschrijving, want deze worden betaald door de CAO-partijen. Het is altijd sterker als de beroepsprofessionals zelf initiatief tonen, dus niet afwachten maar doen! Als apothekersassistent geef je met deze inschrijving aan dat je je vak wilt uitoefenen volgens specifieke kwaliteitsnormen. Na je registratie dien je binnen een tijdsbestek van maximaal vijf jaar honderd (studie)punten te behalen, om te voldoen aan de status ‘kwaliteitsgeregistreerd’. Je voldoet dan aan vastgestelde opleidingseisen (volgens de wet BIG, artikel 34) en je maakt inzichtelijk wat je allemaal doet om je deskundigheid te bevorderen. Denk daarbij aan werkoverleg, het bezoeken van congressen en symposia, kwaliteitszorg, stagebegeleiding enzovoorts. Zo onderscheidt je je van andere (niet geregistreerde) apothekersassistenten. In het KAOF houd je zelf je vorderingen bij in een digitaal portfolio. (Voor meer informatie hierover, zie www.kaof.nl ). Een belangrijk punt van aandacht is het vullen van je portfolio. Doe dit elk half jaar, anders kom je in de knel als de termijn van vijf jaar ten einde loopt. Om je registratie af te ronden moet je het inschrijfformulier, samen met een gewaarmerkt kopie van je diploma, opsturen naar het KAOF. Er komen nogal eens vragen bij het KAOF binnen over het verkrijgen van een gewaarborgd kopie van je diploma. Vandaar dan ook dat we de verschillende mogelijkheden hiervoor nog even op een rij zetten. En gewaarmerkt kopie van je diploma kun je opvragen bij: • de opleidingsinstantie waar je je diploma hebt behaald, • de plaatselijke Kamer van Koophandel • een notaris. Het is handig om aan je apotheker te vragen om alle diploma’s van alle medewerkers in te zamelen en in één keer een kopie op te vragen voor jullie allen. • Tenslotte is het ook nog mogelijk om bij de uitvoerende instantie KABIZ langs te gaan met jouw diploma.

WWW

Voor inschrijving en meer informatie zie www.kaof.nl

25

24-10-12 14:53