Beleidsplan Integriteit
Datum
8 september 2009
Versie
Versie 1.0
Ambtelijk opdrachtgever:
Tjeerd van der Zwan
Opdrachtnemer: Onderzoeksteam:
Concern control Marije Lamsma
2
1.
Inleiding
Waarom is integriteit zo belangrijk? De gemeente werkt in opdracht van en ten behoeve van burgers, bedrijven en instellingen. Integriteit van bestuurders en ambtenaren is daarbij een belangrijke voorwaarde voor het vertrouwen in het openbaar bestuur. Integriteit is tevens de basisvoorwaarde voor een goede samenwerking en bevordert de kwaliteit van dienstverlening en de professionaliteit van bestuurders en ambtenaren. Integer handelen is niet altijd even makkelijk. Door de complexiteit van de vraagstukken waarmee de gemeente Achtkarspelen geconfronteerd wordt in combinatie met de vele regels en wetten en de soms grote gevolgen van ons handelen is het niet altijd even duidelijk wat integer handelen is. Wat is integriteit nu precies? Integriteit is belangrijk en positief daar is iedereen het over eens. De betekenis van het begrip integriteit verschilt echter per persoon. Uit de uitslagen van de integriteitpoll op intranet blijkt dat ook de invulling van integer gedrag per persoon verschilt. In de literatuur bestaat ook geen overeenstemming over wat integriteit nu precies is. Daarom moeten we er zelf een invulling aan geven; een invulling die past bij onze organisatie. Doorgaans wordt integriteit gezien als een persoonlijkheidskenmerk van de bestuurder of de ambtenaar. Dit betekent dat je integer bent, of je bent het niet. Een beetje integer kan dan niet. Hierdoor wordt het bespreken van gedrag snel ervaren als een aanval op persoonlijke integriteit. Wij kiezen er daarom voor om integriteit te benaderen als een manier van beroepsuitoefening, wij zien integriteit als professionele verantwoordelijkheid. Waarom nu een nieuw integriteitbeleid? Het huidige integriteitbeleid stamt uit 2001 en is sindsdien niet gewijzigd. In de gemeente Achtkarspelen heeft de laatste jaren een cultuuromslag plaatsgevonden naar een waardegestuurde organisatie waarbij de waarden VISBV (zie hieronder) de basis vormen. Ook de wet- en regelgeving zijn sindsdien veranderd. Om deze redenen is het tijd voor een nieuw integriteitbeleid dat past binnen de huidige cultuur van onze organisatie en dat voldoet aan de huidige wet- en regelgeving. De waarden VISBV Binnen de gemeente Achtkarspelen gekozen voor een aantal waarden die bepalend is voor de werkwijze en cultuur binnen de gemeente. De afkorting voor deze waarden is VISBV en dit staat voor de volgende waarden: Vertrouwen; vertrouwen in de kwaliteiten van de bestuurders en medewerkers en vertrouwen in de inzet om onze gezamenlijke doelstellingen en uitgangspunten te behalen. Dit vertrouwen blijkt uit de manier waarop de medewerkers gestimuleerd worden om ondernemend gedrag te laten zien. Initiatiefrijk gedrag; initiatief op zowel beleidsmakend als uitvoerend niveau. Wij willen een organisatie zijn die initiatief mogelijk maakt, bevordert en beloont. Samenwerken; samenwerken is van doorslaggevend belang om als moderne overheidsorganisatie te kunnen functioneren, daarbij gaat het vanzelfsprekend zowel om de samenwerking met collega’s onderling als om de samenwerking met maatschappelijke organisaties en individuele burgers. We dragen er zorg voor dat de voorwaarden daarvoor geschapen worden. Ieder project of product dat in samenwerking en in goede harmonie gerealiseerd wordt heeft een duidelijke meerwaarde boven afzonderlijke projecten of producten. Betrokkenheid; de betrokkenheid van iedere bestuurder en medewerker bij de realisatie van onze doelstellingen en uitgangspunten wordt als vanzelfsprekend ervaren. Dat vraagt om inzicht en transparantie in die geformuleerde doelstellingen. Iedereen moet die betrokkenheid voor onze gemeente, onze organisatie en afdeling voelen.
3
Verantwoordelijkheid; verantwoordelijkheid is een sleutelwoord, zowel op individueel als afdelingsniveau. Door het nemen van die verantwoordelijkheid maken wij het mogelijk dat wij succesvol kunnen zijn. Waar ieder zijn steentje bijdraagt kunnen anderen floreren. Daarmee is het geven en nemen van verantwoordelijkheid geen vrijblijvendheid meer. 2.
Definitie integriteit
Wat is integriteit? Integriteit is de professionele verantwoordelijkheid van bestuurders en ambtenaren bij het uitvoeren van taken waarbij het algemeen belang voorop staat. Professionele verantwoordelijkheid betekent dat je bewust handelt en handelt op een manier die past binnen de afspraken en de waarden van de organisatie. Bestuurders en ambtenaren zijn te allen tijden bereid zijn of haar verantwoordelijkheid te nemen en verantwoording af te leggen. Verantwoordelijkheid nemen uit zich in verantwoordelijk handelen. Verantwoordelijk handelen is daarbij transparant handelen in overeenstemming met de heersende waarden VISBV en de wet- en regelgeving. 3.
Wat willen we in Achtkarspelen bereiken?
Een integere overheid is essentieel voor het vertrouwen in het openbaar bestuur. Daarnaast is integriteit een belangrijke factor voor het optimaal functioneren van de gemeente. Integriteit moet een vast en integraal onderdeel van onze organisatie zijn waarin de professionele verantwoordelijkheid van bestuurders en ambtenaren ontwikkeld is. 1. Een duurzaam en samenhangend integriteitbeleid: integriteit is een vast en integraal onderdeel van de organisatie Integriteit is een belangrijke waarde die veelomvattend en tijdloos is. Om deze reden willen we dat integriteit een permanente plaats heeft in de structuur en cultuur van de gemeentelijke organisatie. Omdat de invulling van integriteit aan verandering en ontwikkeling onderhevig is willen we integriteit onder de aandacht brengen en houden. Bovendien bevordert een duurzaam en samenhangend integriteitbeleid integer handelen en verkleint het risico op integriteitschendingen. 2. Verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijk handelen in overeenstemming met de waarden VISBV en wet- en regelgeving Verantwoordelijkheid nemen uit zich in verantwoordelijk handelen. Verantwoordelijk handelen betekent handelen gericht op het algemeen belang en in overeenstemming met de waarden VISBV en in overeenstemming met de wet- en regelgeving. 3. Vertrouwen in het openbaar bestuur Voor het optimaal functioneren van de gemeente als overheidsinstelling is het vertrouwen van de inwoners een belangrijke voorwaarde. Bestuurders en ambtenaren hebben een bijzondere verantwoordelijkheid ten opzichte van burgers, bedrijven en instellingen. De overheid kan alleen geloofwaardig zijn als overheidsdienaren in hun functie geloofwaardig zijn en over hun doen en laten te allen tijden verantwoording kunnen en willen afleggen. 4. Transparantie De gemeente streeft naar transparantie over alles wat zich binnen de gemeente afspeelt. We zijn zowel intern (bestuurders en ambtenaren) als naar buiten toe (naar burgers bedrijven en samenwerkende organisaties) transparant.
4
4.
Hoe willen we dit bereiken?
1. Een duurzaam en samenhangend integriteitbeleid: integriteit is een vast en integraal onderdeel van de organisatie Integriteit heeft alleen kans van slagen als het continue onderwerp van discussie en gesprek is. Bij al het doen en laten moet steeds de vraag aan de orde zijn of de integriteit in het gedrang komt. Daartoe is nodig dat afspraken worden gemaakt over wat wel en niet integer is en hoe de transparantie wordt gewaarborgd. Bestuurders en ambtenaren kunnen worden aangesproken op deze afspraken. Daarnaast is het belangrijk dat regelmatig discussie plaatsvindt over integriteitdilemma’s. Afspraken kunnen gedetailleerd worden opgetekend in een document. Daar wordt niet voor gekozen. De reden daarvoor is dat het toch niet mogelijk is om alles in regels vast te leggen en omdat dit ongewenst is. Bestuurders en ambtenaren zijn immers geen machines, maar mensen van vlees en bloed die binnen de gestelde kaders het optimale resultaat moeten bereiken. Daarbij moeten regels de kaders zijn en niet de beperking. Toch zal een aantal regels worden vastgelegd in een protocol. Dat is nodig om de kaders duidelijk te maken, de transparantie te bevorderen en het afleggen van verantwoordelijkheid te waarborgen. Nog veel belangrijker is echter dat integriteit een normaal onderwerp van gesprek wordt, zowel in formeel als informeel overleg. Een open cultuur waarin integriteit bespreekbaar is, is noodzakelijk. Zo zal integriteit tijdens vergaderingen en (werk)overleggen aan de orde komen, zodat dilemma’s bespreekbaar zijn. 2. Verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijk handelen in overeenstemming met de waarden VISBV en wet- en regelgeving Verantwoordelijkheid nemen uit zich in verantwoordelijk handelen. Verantwoordelijk handelen betekent handelen gericht op het algemeen belang en in overeenstemming met de waarden VISBV en wet- en regelgeving. De gemeente biedt handvatten om verantwoordelijk handelen te bevorderen. Er worden afspraken/protocollen/regels gemaakt die in overeenstemming zijn met de wet- en regelgeving. Bestuurders en ambtenaren zijn bekend met de inhoud en strekking van deze afspraken. Met alleen afspraken/regels/protocollen komen we er niet. Want niet alle situaties zijn in regels te vangen en bovendien zijn regels geen garantie voor gedrag. Daarom zal er aandacht zijn voor het creëren/ontwikkelen/stimuleren van bewustwording en morele oordeelsvorming bij bestuurders en ambtenaren ten aanzien van situaties waarbij integriteit om de hoek komt kijken. De waarden VISBV nemen wij hierbij als uitgangspunt. Transparantie en communicatie zijn hierbij belangrijke voorwaarden. 3. Vertrouwen in het openbaar bestuur Integriteit is een belangrijke voorwaarde voor het vertrouwen in het openbaar bestuur. Burgers, bedrijven en instellingen weten wat ze kunnen verwachten. Dit wordt naar buiten toe gecommuniceerd. Openbaarheid, transparantie van de organisatiestructuur en -cultuur en de daarbij behorende protocollen en het afleggen van verantwoording zullen hieraan bijdragen. 4. Transparantie Als gemeente zeggen we wat we doen en doen wat we zeggen. Hiermee sluiten we aan bij de huidige structuur en cultuur van de organisatie. Er is een hoge mate van transparantie en openheid over alles wat zich binnen de gemeente afspeelt, zowel intern als naar buiten (burgers, bedrijven en samenwerkende organisaties) toe door zoveel mogelijk informatie, zoals registers en protocollen, openbaar te maken. Niet alleen op aanvraag maar ook proactief wordt informatie verschaft wanneer producten of beslissingen verder uitleg of verantwoording behoeven.
5
Bestuurders en ambtenaren zijn te allen tijden bereid om aan elkaar en aan burgers verantwoordelijkheid af te leggen.
5. Tenslotte Als gemeente worden we geconfronteerd met complexe vraagstukken en een veelheid aan regels en wetten waarbij ons handelen soms grote gevolgen heeft. Wat integer handelen nu precies is, is niet altijd even makkelijk of even duidelijk. Integriteit is een grijs gebied en een lijst met regels biedt niet altijd uitkomst. Daarom is een goede balans nodig tussen enerzijds regels en anderzijds de ontwikkeling van bewustwording en morele oordeelsvorming ten aanzien van integriteit. Aansluitend bij de cultuur en structuur van de gemeente Achtkarspelen kiezen wij voor een integriteitbeleid met een positieve insteek dat vertrouwen als uitgangspunt neemt en waarbij transparantie en het afleggen van verantwoording sleutelwoorden zijn.
6
