Beleidsplan cultuur

Beleidsplan cultuur 2013 - 2017 1

Cover: ‘M.O.N.O.P.R.O.P.Y.L.I.N.E.G.L.U.C.O.L. 2002-2005-2013’ van Yvan Derwéduwé voor The Prélude Pathétique © KU Leuven - Rob Stevens

Voorwoord Beste lezer, gegroet, Voor u ligt het Cultuurbeleidsplan van de KU Leuven voor de periode 2013-2017. Dit plan, bedacht en geschreven met de hulp van velen, en gedragen door de hele universitaire gemeenschap, noemt zich ambitieus en vernieuwend. Het is tezelfdertijd ook een plan dat zich zeer goed bewust is van het rijke erfgoed waarop onze universiteit sinds de vijftiende eeuw kan bouwen om de toekomst voor te bereiden en mee vorm te geven. De KU Leuven koestert de ambitie om via haar cultuurbeleid een instellingseigen profiel te ontwikkelen. Een universiteit is immers meer dan een locus voor onderwijs en onderzoek. Zij vormt in de eerste plaats de leefwereld van tienduizenden studenten, professoren, onderzoekers en personeelsleden, een wereld waarin een innovatieve en creatieve omgeving onontbeerlijk is, en waar origineel en constructief denken op aanmoediging kan rekenen. In die zin is de universiteit zelf een culturele instelling: haar bedrijfscultuur ademt creatieve interactie uit. De zoektocht naar de veelzijdige relatie tussen kunst en wetenschap verdient, naast een niet aflatende oproep en uitnodiging tot cultuurparticipatie, een stevige plaats in ons universitair bestel. De universiteit wil ook meer inzetten op de actieve valorisatie van haar materieel en immaterieel patrimonium, op de integratie van cultuur in haar kernopdrachten van onderwijs en onderzoek en in interne en externe communicatie. Onze intense samenwerkingsband met de stad Leuven en via de KULAK en de kullocs met andere steden, alsook internationaal met de LERU- en Coimbra-partners zal bijdragen tot een rijker profiel van onze universiteit als cultuurinstelling. Wellicht kan een universitair cultuurbeleid niet zonder een zekere vorm van utopisch denken. In 2016 is het 500 jaar geleden dat Utopia werd gepubliceerd, het meesterwerk van de bekende Europese humanist Thomas Morus. Meteen een aanleiding om ook voor ons universitair cultuurbeleid de sprong naar het utopisch denken te wagen. Het is niet ondenkbaar dat cultuur aan de universiteit zich ontwikkelt tot een immens veld van creativiteit, met ‘collaterale’ voordelen, waarvan de mogelijkheden onuitputtelijk zijn. Stel u voor dat kunst en wetenschap tot een ware interactie of zelfs tot een osmose komen, dat de valorisatie van onze wetenschappelijke collecties en onze oude gebouwen – vaak echte monumenten – tot een vruchtbare ontmoeting tussen universitaire traditie en toekomst uitgroeien. Stel u voor dat vanuit het cultuurbeleid transversaal zou kunnen worden gewerkt met de drie groepen: Biomedische Wetenschappen, Wetenschap & Technologie en Humane Wetenschappen. Zo’n cultuurbeleid krijgt de troeven in handen om de vertaalslag te maken tussen lokale eigenheid en internationale verbondenheid.

1

Het KU Leuven Cultuurbeleidsplan omvat als utopie niets onmogelijks en zeker niets negatiefs; het verwijst naar een plaats waar het goed is om leven en werken, omdat cultuur niet alleen verleden en toekomst verbindt, maar ook mensen samenbrengt rond de mooie, goede en creatieve dingen des levens. Cultuur tot goed van ’t algemeen en in het bijzonder van onze KU Leuven Universitas!

© KU Leuven – Rob Stevens

Prof. dr. Katlijn Malfliet Vicerector Cultuur Juni 2014

2

Universiteit en cultuur: een visie De universiteit heeft met haar cultuurbeleid een eigen rol en niche in het culturele veld. Zij is immers een instelling waar onderzoek, onderwijs en dienstverlening centraal staan: haar visie op cultuur wordt daar sterk door bepaald. De missie van de KU Leuven spreekt over de plaats van cultuur zowel in de academische als in de persoonlijkheidsvormende opdracht van de universiteit. Een universiteit is meer dan een performante organisatie voor onderwijs en onderzoek. Zij is in de eerste plaats de leefwereld van tienduizenden studenten, professoren en personeelsleden. De universiteit vormt ook een belangrijk bindmiddel in het stedelijke weefsel en het netwerk van organisaties en bedrijven in de regio. Op landelijk vlak is zij verantwoordelijk voor de vorming van de nodige intellectuele slagkracht die een positieve uitstraling heeft op economie en samenleving. Zij treedt daarbij op als beheerder van een aanzienlijk materieel en immaterieel patrimonium waarin tradities en toekomstperspectief de basis vormen van visie en overtuiging. Internationaal vertegenwoordigt de universiteit de dynamiek van haar lokale omgeving en gaat ze in dialoog met partners van over de hele wereld. In die zin beoogt het beleidsplan Cultuur van de KU Leuven de ontwikkeling van een instellingseigen cultuurbeleid. Het cultuurbeleid van de KU Leuven richt zich tot nu toe in de eerste plaats op de actieve en receptieve cultuurparticipatie van studenten en (in mindere mate) van het personeel. Om dit te realiseren is reeds een sterk netwerk met de stedelijke culturele partners en met de faculteiten ontwikkeld. In de toekomst zal de universiteit ook inzetten op een meer actieve valorisatie van haar patrimonium (in de meest brede zin van het woord), op de integratie van cultuur in haar kernopdrachten van onderwijs en onderzoek en in de interne en externe communicatie, alsook op een sterke visibiliteit op nationaal en internationaal vlak. De KU Leuven koestert dus de ambitie om via haar cultuurbeleid een speciale niche te ontwikkelen, waar zij vanuit haar identiteit als onderwijs- en onderzoeksinstelling cultuur gestalte geeft. De universiteit moet een plaats zijn waar inspiratie, creativiteit en verandering voortdurend worden gevoed. In die zin is een universiteit zelf een culturele instelling: haar bedrijfscultuur ademt creatieve interactie uit. Kritisch en constructief denken wordt er aangemoedigd, een innovatieve en creatieve omgeving is onontbeerlijk, met ruimte voor verandering en persoonlijke ontwikkeling. De zoektocht naar de veelzijdige relatie tussen kunst en wetenschap verdient een nog sterkere plaats in het universitaire bestel. De sterkere band die de KU Leuven ontwikkelt met de LUCA-kunsthogescholen biedt kansen om een universiteitsbreed cultuurbeleid te versterken en als bindend element met de kullocs uit te bouwen.

3

Ook de intense samenwerking met de stad Leuven en via de KULAK en de kullocs met andere steden, alsook internationaal met de LERU- en Coimbra-partners zal bijdragen tot een steviger profiel van onze universiteit als cultuurinstelling. Cultuurbeleid aan de universiteit betreft in die optiek een immens veld van creativiteit met ‘collaterale voordelen’ waarvan de mogelijkheden onuitputtelijk zijn. Een betere vorm van ambassadeurschap voor de KU Leuven kan men zich moeilijk inbeelden, vooral wanneer vanuit het cultuurbeleid transversaal wordt gewerkt met de drie groepen (Humane Wetenschappen, Wetenschap & Technologie, Biomedische Wetenschappen). De valorisatie van gebouwen in het universitair patrimonium, het hanteren van een internationale kwaliteitsstandaard en de kracht van (inter)nationale samenwerking kunnen zo’n universitair cultuurbeleid aanzienlijk versterken.

4

Cultuur aan de KU Leuven 1 Structuur en samenwerkingsverbanden Het cultuurbeleidsplan wil vorm geven aan de manier waarop cultuur aan de universiteit een plaats krijgt. Dit veronderstelt samenwerking en coördinatie tussen een groot aantal diensten en instanties, zowel binnen als buiten de universiteit. Daarom is het aangewezen om eerst de structuur en samenwerkingsverbanden, die het cultuurbeleid aan de universiteit vormgeven, in kaart te brengen.

KU Leuven •

Rectoraat Vicerector Cultuur-, Diversiteits- en Duurzaamheidsbeleid Dienst Cultuur Commissies Commissie Cultuur Commissie Academisch Erfgoed Commissie (Actuele) Kunst

•

Studie- en documentatiecentra Alamire Foundation Illuminare KADOC Lieven Gevaert Research Centre Matrix

•

KULAK en kullocs o.a. LUCA School of Arts Erfgoedcollecties

Communicatie en netwerken Cf. beleidslijnen 4 en 5

Universitaire Ziekenhuizen •

Diensten Algemeen Beheer Universiteitsbibliotheek (UB) - Culturele werking - Erfgoedcollecties Bibliothecair erfgoed Universiteitsarchief Kunstpatrimonium Technische Diensten

•

Groep Humane Wetenschappen, Wetenschap & Technologie, Biomedische Wetenschappen Decanen en culturele liaisons Collectiebeheerders erfgoed Faculteitskringen

•

Culturele werking

Overkoepelende studentenorganisaties • •

LOKO STURA KU Leuven

Stadsbrede netwerken • • • • •

Stedelijke culturele partners Leuvens Cultuurplatform Raad van Bestuur KU[N]ST Leuven Raad van Bestuur STUK Stedelijke cultuurkoepel

5

KU Leuven

Rectoraat Hoge Raad voor Cultuur en Erfgoed* Vicerector Cultuur Dagelijks bestuur cultuur*

Commissie Cultuur

Commissie Academisch Erfgoed*

Dienst Cultuur

Commissie (Actuele) Kunst*

Diensten Algemeen Beheer Adviesraad Erfgoed en Cultuur UB (voorzitter = vicerector cultuur)*

Technische Diensten

Hoofd Erfgoed en Cultuur Universiteitsbibliotheek

Bibliothecair erfgoed

Universiteitsarchief

Kunstpatrimonium

Steunpunt wetenschappelijke collecties

Groepen Decanen en culturele liaisons - Collectiebeheerders erfgoed - Faculteitskringen

Studie- en documentatiecentra

KULAK en Kullocs

* = adviserend cursivering = nog op te richten / aan te stellen

6

2 Toelichting bij de cultuuractoren De realisatie van het cultuurbeleid is in handen van de onderstaande cultuuractoren. De KU Leuven heeft in deze nieuwe beleidstermijn voor het eerst een Vicerector Cultuur aangesteld. De Vicerector Cultuur is verantwoordelijk voor het ontwerp en de implementatie van het Cultuurbeleidsplan 2013-2017. Zij wordt in die functie geadviseerd door een Hoge Raad voor Cultuur en Erfgoed, die minstens éénmaal per jaar samenkomt, en functioneert als een ‘Raad der Wijzen’ voor het universiteitsbrede cultuur- en erfgoedbeleid. De Commissie Cultuur heeft een overkoepelende werking rond het universiteitsbrede cultuurbeleid. Zij adviseert het GEBU en de Academische Raad met betrekking tot alle aspecten van het cultuurbeleid, en volgt de lopende cultuurprojecten op. De Commissie Cultuur telt twee subcommissies: de Commissie (Actuele) Kunst (°2007) en de Commissie Academisch Erfgoed (°2006). Beide commissies werken autonoom en rapporteren aan de Commissie Cultuur. De Commissie Cultuur wordt voorgezeten door de vicerector cultuur en ondersteund door de Dienst Cultuur. Voor de goede werking van het universiteitsbrede cultuurbeleid wordt een nog op te richten Dagelijks bestuur samengesteld. Het Dagelijks bestuur bestaat uit de commissievoorzitters en de diensthoofden van de Dienst Cultuur en van de Dienst Erfgoed en Cultuur van de Universiteitsbibliotheek. De Commissie Cultuur verleent jaarlijks op basis van ad-hocaanvragen subsidies aan waardevolle culturele initiatieven van individuele studenten, groepen, faculteiten en departementen. De bestaande subsidiecriteria en de aanvraagprocedure blijven behouden in het nieuwe cultuurbeleid. Het gaat in de eerste plaats om culturele projecten die qua inhoud een algemeen vormend karakter hebben, getuigen van originaliteit en zich richten tot een ruim publiek (de hele universitaire gemeenschap en daarbuiten), zoals o.a. Existenz Maximum, Ithaka, de tentoonstelling van de archeologische studentenkring Alfa en het Medica Aperitiefconcert. De nodige aandacht blijft daarbij ook uitgaan naar het ondersteunen van nieuwe vormen van cultuur. De Commissie (Actuele) Kunst koestert de ambitie om stapsgewijs binnen de KU Leuven ‘museale functies’ op het vlak van hedendaagse kunst in te vullen. Hiertoe stelt de Commissie (Actuele) Kunst in eerste instantie een strategie op voor verwerving en integratie van kunstwerken in de publieke ruimte. In de loop van de volgende jaren zal de Commissie (Actuele) Kunst haar actiedomein uitbreiden naar kunst (oude en hedendaagse) in de brede zin van het woord. Deze uitbreiding van haar actieradius zal parallel lopen met de uitbouw van een universiteitsbreed ‘Instituut voor de Kunsten’.

7

Het strategisch plan van de Commissie (Actuele) Kunst (waarvan de finalisering het voorliggende beleidsplan Cultuur voorafging) vertrekt vanuit de basispremisse dat de actuele kunst binnen de universiteit een artistieke expressie moet zijn van haar wetenschappelijke en onderwijsactiviteiten en aansluit bij de wetenschappelijke en maatschappelijke debatten die onderzoekers en studenten voeren. Bij de verwerving van beeldende kunstwerken vertrekt de Commissie (Actuele) Kunst vanuit het potentieel van jonge kunstenaars uit de kunsthogescholen en departementen binnen de KU Leuven (Faculty STARs, Ithaka) en de Associatie KU Leuven (doctoraten in de kunsten) alsook vanuit het aanbod dat gegenereerd wordt door de samenwerkingen met externe partners, zoals Artefact (STUK), de tentoonstellingen in Museum M en de stadsbrede initiatieven georganiseerd door vzw KU[N]ST Leuven. Het is aangewezen om bij de komende begrotingsronde een afzonderlijk budget voor de realisatie van dit verwervingsbeleid te voorzien. De Commissie (Actuele) Kunst vormt op die manier een uitstekende schakelstructuur tussen de universiteit en de Associatiepartners van de KU Leuven. Zij ondersteunt, organiseert en coördineert samen met de kunsthogescholen van de Associatie KU Leuven initiatieven rond actuele kunst. Belangrijke pijlers hierbij zijn onder andere de evenementen rond de doctoraten in de Kunsten (bv. Wendy Morris in 2013), een tweejaarlijkse tentoonstelling in samenwerking met de kunsthogescholen van de Associatie (bv. The Prélude Pathétique, Universiteitsbibliotheek, dec 2013-jan 2014) en de gespreksmiddagen rond hedendaagse kunst in het Hollands College. De implementatie van de strategische plannen van de Commissie (Actuele) Kunst wordt momenteel ondersteund door de dienst Kunstpatrimonium. Daar is expertise aanwezig met betrekking tot het beheer van kunstwerken en de integratie ervan in het universiteitspatrimonium. Dit geldt a fortiori wanneer de Commissie Actuele Kunst zich ontwikkelt tot Commissie Kunst (in de brede zin van het woord, oud en nieuw). De Commissie Academisch Erfgoed ontstond vanuit de bezorgdheid om het beheer en het behoud van de vele waardevolle wetenschappelijke en didactische collecties van de KU Leuven. Het is de bedoeling dat deze commissie evolueert tot een ruimere Commissie ‘Academisch Erfgoed’, die zorg draagt voor roerend, (de valorisatie van) onroerend en immaterieel erfgoed. De Commissie Erfgoed werkt universiteitsbreed, en adviserend naar de Erfgoed- en Cultuurwerking van de Universiteitsbibliotheek. De wetenschappelijke en didactische collecties van de KU Leuven worden als bijzonder kwetsbaar beschouwd, o.a. als een gevolg van verhuizingen, nieuwbouw en herbestemming van gebouwen. In 2008 gebeurde een systematische doorlichting van de Leuvense collecties, gekoppeld aan een duidelijk beleidsadvies. Een aantal bedreigde stukken (o.a. uit de collectie Verwimp in Pellenberg en uit het Museum voor Dierkunde) kregen voorlopig een plaats in een keldervertrek van Copal.

8

Aan tal van collectiehouders werd advies en ondersteuning geboden, en het academisch erfgoed werd tentoongesteld bij verschillende gelegenheden (Erfgoeddag, M-idzomer, Niemands Land, Ex Cathedra …). De Commissie werkte ook, met ondersteuning van de Erfgoedcel van de Stad Leuven, aan een digitalisering van de collecties, wat uitmondde in een proefproject op Erfgoedplus. Met de financiële steun van Kunsten en Erfgoed werden verschillende projecten uitgevoerd, o.a. in verband met de collectie Michotte. De Commissie nam in 2008 ook het initiatief om interuniversitair overleg rond academisch erfgoed op te starten. Met de universiteiten van Gent, Antwerpen en Brussel werd een platform in het leven geroepen dat heeft geleid tot onderlinge expertise-uitwisseling, gemeenschappelijke belangenverdediging en internationale samenwerking (o.a. met de Nederlandse Stichting Academisch Erfgoed). De Commissie is daarnaast ook vertegenwoordigd in het Vlaams Expertisecentrum voor Technisch, Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed (ETWIE) en zij participeerde in congressen van UMAC (University Museums and Academic Collections) en Universeum (European Academic Heritage Network). Erfgoed in de ruime betekenis van het woord (roerend, onroerend en immaterieel) komt aan bod bij beleidsprioriteit 2 (zie verder). De Dienst Cultuur, gevestigd in het STUK-gebouw, ondersteunt actief de werking van de overkoepelende Commissie Cultuur. De eerste prioriteit van de dienst is het uitwerken van het cultuurbeleid bepaald door de Commissie Cultuur. Dit betekent dat ze cultuurvorming en cultuurbeoefening aan de universiteit stimuleert en ondersteunt. Concreet vertaalt zich dat in een aantal opdrachten, zoals het voorbereiden en opvolgen van beleidsadviezen en subsidiedossiers voor de Commissie Cultuur. De Dienst Cultuur staat verder in voor het beheer van het cultuurbudget en zorgt voor de realisatie en uitwerking van de Cultuurkaart KU Leuven in nauw overleg met de stedelijke culturele partners en de Leuvense associatiehogescholen. Binnen het aanbod van de cultuurkaart organiseert ze bovendien de reeks UUR KULtUUR. De dienst realiseert het project Faculty Student Artist in Residence (Faculty STARs) en zorgt daarnaast ook voor de coördinatie en logistieke ondersteuning van de universitaire ensembles, kringtonelen en de universiteitsbeiaard. De samenwerking met de stedelijke en universitaire culturele partners vertaalt zich voorts in het lidmaatschap van de Deelraad Kunsten van de stad en het Leuvense Cultuurplatform. De dienst coördineert de samenwerking met het Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant (openingsconcert en partnership met voordelen voor studenten en personeelsleden) en geeft advies aan studenten en personeelsleden bij de organisatie van culturele evenementen. Het uitzetten van de nieuwe beleidsprioriteiten vraagt een versterking van de Dienst Cultuur.

9

De Universiteitsbibliotheek zal in de toekomst een nog belangrijkere rol gaan spelen in het universitair cultuurbeleid. De universiteitsbibliotheek heeft immers niet alleen een bibliotheekfunctie, maar ook een belangrijke erfgoed- en cultuurfunctie. Onder de Universiteitsbibliotheek ressorteren meerdere belangrijke erfgoedactoren. Met name het Tabularium met zijn collectie Handschriften en Kostbare werken levert vanuit een erfgoedstandpunt een specifieke invalshoek en bijdrage voor culturele activiteiten binnen en buiten de Universiteitsbibliotheek. Aan het statuut en de rol van de Maurits Sabbebibliotheek als erfgoedbibliotheek wordt geenszins geraakt: andere erfgoedbibliotheken dan de Centrale Bibliotheek blijven helemaal buiten het bestek van dit beleidsplan Cultuur. Een andere belangrijke erfgoedactor binnen de Universiteitsbibliotheek is het Universiteitsarchief, dat verantwoordelijk is voor de bewaring van het archivalisch erfgoed van de universiteit. Bijzonder te vermelden zijn het deel van het archief van de Oude Universiteit Leuven dat door de Universiteit zelf bewaard wordt (en dat in 2013 het statuut van UNESCO World Documentary Heritage kreeg), en de unieke, door dr. Mon De Goeyse verzamelde en aan de universiteit geschonken collectie met boeken, archieven en voorwerpen die nu het Archief en Museum van het Vlaamse Studentenleven (AMVS) uitmaken. Het Universiteitsarchief stimuleert het gebruik van zijn collecties voor onderwijs en onderzoek, en valoriseert ze waar mogelijk in tentoonstellingen en publicatieprojecten (in 2014 is er bijvoorbeeld een tentoonstelling over de architect Raphaël Verwilghen in samenwerking met het Centrum voor Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) en de substantiële inbreng in het project Ravage van Museum M). Met studentenverenigingen wordt regelmatig samengewerkt in het kader van lustra en herdenkingen. Ten slotte is er, eveneens binnen de Universiteitsbibliotheek, de dienst Kunstpatrimonium. Deze beheert de roerende kunstverzamelingen en aanverwante historische objecten uit het universiteitspatrimonium. Dit houdt het behoud en beheer van kunstobjecten in alsook de ontsluiting en valorisatie ervan in het kader van onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening.

10

Beleidsprioriteiten Vijf beleidslijnen worden vooropgesteld. De meeste aandachtspunten kunnen binnen de beleidsperiode 2013-2017 vorm en uitvoering krijgen. Voor de grotere projecten wordt de horizon van 600 jaar universiteit (2025) als tijdskader genomen. 1. Naar een sterkere band tussen kunst en wetenschap 2. Valorisatie van roerend en onroerend erfgoed: aandacht voor de iconische betekenis van gebouwen en kunst in de publieke ruimte 3. Een stimulerend beleid naar cultuurparticipatie en cultuurcreatie 4. Actieve positionering van de universiteit binnen de stedelijke en internationale culturele ruimten 5. Naar een zichtbare culturele identiteit voor de KU Leuven Voor elke beleidslijn zal in het implementatieplan worden nagegaan hoe deze kan worden geïntegreerd in het cultuurbeleid van de KULAK en de kullocs. Deze ontwikkeling is weliswaar nog te realiseren, maar erg beloftevol, vooral wanneer een samenwerking ontstaat tussen de kullocs, de lokale en Leuvense cultuuractoren en de regionale alumniverenigingen.

1 Naar een sterkere band tussen kunst en wetenschap Kunst en wetenschap hebben gemeenschappelijk dat ze onderzoeken en experimenteren, dat ze scheppen binnen intellectuele ruimten en dat ze helpen om onze werkelijkheden beter te vatten, te begrijpen en te verklaren. De KU Leuven wil de interactie tussen kunst en wetenschap intensifiëren door bestaande initiatieven te verdiepen en uit te breiden en nieuwe benaderingen met het oog op innovatie te initiëren. Met dergelijke initiatieven wil de KU Leuven een interdisciplinair platform creëren waarin de noodzakelijke kruisbestuiving van wetenschap, kunst en samenleving wordt onderzocht. Dit mondt uit in kunstwerken, symposia, tentoonstellingen, voorstellingen en universiteitsbrede discussiefora rond o.a. vernieuwende modellen van wetenschapsbeoefening, de rol van de universiteit en academisch engagement in de bredere samenleving, en het onderzoek in de kunsten.

Wat het onderwijs betreft: Een kennismaking met de veelzijdige relatie tussen kunst en wetenschap in hun curriculum kan een wezenlijke bijdrage leveren aan de kritische vorming van de studenten. Een structurele samenwerking met het Artefact festival van Kunstencentrum STUK waarin beeldcultuur, actualiteit en wetenschappelijke uitdagingen centraal staan vormt daartoe een uitgelezen kans.

11

In dat kader zal worden bekeken of een begeleid bezoek aan de Artefact Expo kan worden geïntegreerd in een vak uit de bachelor- of masteropleiding. In 2014 werd deze beleidslijn reeds kleinschalig gerealiseerd binnen de Groep Wetenschap & Technologie: de studenten Industriële Ingenieurswetenschappen van KU Leuven @ Groep T hebben de Artefact Expo bezocht in het kader van het lessenpakket. Bij de volgende editie van Artefact zal dit initiatief worden uitgebreid naar alle studenten van de Groep Wetenschap & Technologie. Bovendien zal gezocht worden naar een verdere verankering van de samenwerking met Artefact in een coproductie waarbij wetenschappers, studenten en kunstenaars in dialoog gaan en samen een nieuw kunstwerk ontwikkelen. Op de Artefact Expo 2014 toonde kunstenaar Aernoudt Jacobs alvast een kunstwerk dat gerealiseerd werd in samenwerking met o.a. het Laboratorium voor Akoestiek en Thermische Fysica van de KU Leuven. De Dienst Cultuur zal daarnaast in samenwerking met STUK de rondleidingen in de Artefact Expo blijven aanbieden aan de personeelsleden van de verschillende diensten en faculteiten. In het kader van een toekomstig Studium Generale (cf. visietekst Metaforum-werkgroep) kan een module ‘kunst, cultuur en creativiteit’ worden opgenomen die vertrekt vanuit de verschillende vakgebieden. Los van de context van een mogelijk bachelorvak organiseert Metaforum nu al een avondreeks met interdisciplinaire thema’s rond actuele wetenschappelijke perspectieven en maatschappelijke uitdagingen waarbij het thema ‘kunst en wetenschap’ eveneens aan bod kan komen. Naast de opname van een module ‘kunst, cultuur en creativiteit’ in het curriculum, via het Studium Generale, kan de student een portfolio samenstellen van extracurriculaire activiteiten, die zijn of haar curriculum versterken of verder profileren. Met het STUK wordt gezocht naar de mogelijkheid om een opleiding/specialisatie in Dansstudies te realiseren. Het gaat hier om het aftoetsen van een ontwikkelingspad, waarvan de contouren nog niet duidelijk zijn afgelijnd. Onze universiteit bezit in verschillende faculteiten specialisten op dit gebied (o.m. in het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte, de Faculteiten Sociale Wetenschappen, Letteren en Bewegings-en Revalidatiewetenschappen). Een nieuwe master creëren is wellicht niet aangewezen, eerder wordt gedacht aan een postgraduaat of een afstudeerrichting. In overleg met het KADOC en de betrokken onderwijspartners wordt ook onderzocht of er een opleiding Geïntegreerd Erfgoedbeleid kan worden gerealiseerd.

Wat het onderzoek betreft: De stadsbrede projecten zoals Vesalius 1514-2014 en Utopia 1516-2016 van de vzw KU[N]ST Leuven en Ravage (herdenking van de Eerste Wereldoorlog) vormen uitstekende aanzetten tot het stimuleren van interdisciplinair onderzoek. Binnen de universiteit laat o.a. het Metaforum toe om debatten te organiseren over de grenzen van de faculteiten heen.

12

In het Vesaliusjaar zullen verschillende faculteiten hun inbreng doen (de Faculteit Geneeskunde en de Universitaire Ziekenhuizen, maar ook in de Faculteit Letteren werd een onderzoeksproject opgestart). Het Utopia-project in 2016 biedt een unieke mogelijkheid voor onze universiteit om inzake onderzoek de interdisciplinaire en toekomstgerichte wegen af te tasten. Wetenschappers vanuit verschillende disciplines, die thematisch bij elkaar aansluiting vinden rond toekomstgerichte onderwerpen, en die eventueel in Metaforum of op een andere wijze reeds een community hebben gevormd, kunnen als stadsbreed project binnen Utopia naar buiten treden en hun onderzoeksdrijfveer versterken. De faculteiten worden uitgenodigd om de voorbereiding van dit stadsbrede project aan te grijpen om utopisch en inter- of transdisciplinair te denken over hun vakgebied en een debat op gang te brengen over de toekomst van hun disciplines. Onderzoeksinstituten, zoals Lectio en het Leuven Centre for Irish Studies, worden aangemoedigd om ruimte te maken voor kunst in het kader van hun werking. Kunst maakt een element van zichtbaarheid uit, en biedt ruimte voor profilering van een onderzoeksinstituut. De kunsthogescholen hebben een unieke positie in het bredere landschap van het universitair en hoger onderwijs. LUCA - Campus Lemmens kan gezien zijn inhoudelijke expertise ook een belangrijke bijdrage leveren in de vakgebieden van muziek en drama. De tentoonstelling The Prélude Pathétique in de Universiteitsbibliotheek vormde een eerste, uiterst geslaagde samenwerking waarmee LUCA School of Arts en de Commissie (Actuele) Kunst de kunstproductie van de kunsthogescholen (jong talent en gevestigde waarden) zichtbaar heeft gemaakt binnen de Associatie en ook daarbuiten. Naar de toekomst toe dient deze samenwerking nog te worden verankerd. Het verder te ontwikkelen ‘Instituut voor de Kunsten’ is daartoe uiterst geschikt. In het kader van de valorisatie van patrimonium zullen onderzoeksprojecten worden opgezet rond collecties en gebouwen. De Commissie Academisch Erfgoed publiceerde in de voorbije jaren verschillende cahiers rond erfgoedcollecties. Collecties zullen worden ingezet in de vorming van erfgoedcommunities, waarbij alumni hun herinneringen kunnen koppelen aan objecten of gebouwen. Ook zal samenwerking worden opgezet met het RLICC of met de Divisie Monumenten van de Technische Diensten rond projecten van bouwkundig erfgoed en stedelijke ontwikkeling.

Wat de brede universiteitscultuur betreft: Het verstrengelen van kunst en cultuur met het academische leven in al zijn aspecten moet een inherent deel van de bedrijfscultuur worden. Door het uitnodigen van kunstenaars om deel te nemen aan het universitaire gebeuren wordt de universitaire gemeenschap niet alleen geprikkeld in haar creativiteit, maar komen ook nieuwe uitdrukkingsvormen tot stand voor reflectie en engagement.

13

Het bestaande project van de Musicians in Residence heeft zijn verdiensten bewezen. Dit project kan worden geoptimaliseerd door de Musicians in Residence te mobiliseren (o.a. Steven Delannoye voor jazz), en naast ad-hocoptredens ook met meer structurele projecten te werken. Een intensievere samenwerking met de Onderzoeksgroep Musicologie en LUCA - Campus Lemmens bij de selectieprocedure en de uitwerking van een inhoudelijk programma voor de Musicians in Residence zal bijzonder waardevol zijn. Bovendien kan de KU Leuven in het kader van haar cultuurbeleid het initiatief verbreden naar een Artists in Residence-programma. Artists in Residence kunnen best worden gekoppeld aan een vak of een lezingenreeks (cf. Thomas Meinecke, writer in residence bij de Faculteit Letteren), zelfs een eredoctoraat kan als extra erkenning worden toegekend. Een (inter)nationaal gekende kunstenaar kan worden aangetrokken om in zijn/haar kunstdiscipline nieuw werk te creëren binnen de context van de KU Leuven en in discussie te treden met de verschillende faculteiten (zo wordt bijvoorbeeld gedacht aan de creatie door een Artist in Residence van een interactieve video-installatie in de kamer van Lemaître in het college van Premonstreit, of ook aan een huisdichter of woordkunstenaar). Voor de selectie zullen criteria worden uitgewerkt. Artists in Residence kunnen bijvoorbeeld ook uit conflictgebieden komen (cfr. PEN met haar schrijvers in residence). Via het project van de Artists in Residence en vanuit het nog op te richten Instituut voor de Kunsten kan de KU Leuven ook meewerken aan de atelierwerking van de Stad Leuven. Tweejaarlijks reikt de universiteit de Cultuurprijs KU Leuven (mogelijk gemaakt door het Fonds Blanlin-Evrart en goed voor 10.000 euro) uit aan een belangrijk en vernieuwend Belgisch kunstenaar met verdiensten op het vlak van vorming en/of onderzoek in de kunsten. De laureaat zal opnieuw worden uitgenodigd om een reeks masterclasses te geven aan een selecte groep masters van de Associatie KU Leuven. De KULAK en de kullocs bieden nieuwe mogelijkheden aan de KU Leuven om met de plaatselijke cultuurhuizen samen te werken. In Brussel is het Paleis voor Schone Kunsten bijvoorbeeld sterk geïnteresseerd in samenwerking met de Brusselse kullocs. De regionale alumnikringen kunnen plaatselijk mobiliseren, en samen met de studenten, alumni en het personeel van de campussen een community vormen. De Leuvense universitaire ensembles (zie verder) kunnen optreden in de kullocs, en omgekeerd kunnen artistieke performances vanuit de kullocs doorreizen naar Leuven of naar andere kullocs. Het is ook belangrijk om voldoende informatie te laten doorstromen binnen de associatie rond cultuurbeleid en concrete agenda’s. Door een uitgebouwd communicatiebeleid kan cultuur op die manier een belangrijk, bindend element binnen de associatie worden. De samenwerking met het stadsgezelschap Braakland/ZheBilding, laureaat van de Cultuurprijs KU Leuven 2011-2012, evolueert naar een intensievere kruisbestuiving tussen academici en kunstenaars via voorstellingen met nagesprekken. In de nagesprekken leveren academici een bijdrage aan een levendig publiek debat. Op hun beurt worden academici in die context gestimuleerd om op een meer geëngageerde wijze met maatschappijbrede onderwerpen om te gaan.

14

2 Valorisatie van roerend en onroerend erfgoed: aandacht voor de iconische betekenis van gebouwen, sites en kunst in de publieke ruimte ‘Erfgoed’ is een ruim omvattend begrip dat zowel betrekking heeft op bibliotheekcollecties, archieven en kunstverzamelingen als op de wetenschappelijke en didactische collecties van de universiteit. Tot het rijke erfgoed van de universiteit behoren de meest diverse objecten, zoals de verzamelde brieven van humanisten als Erasmus en Thomas More, collegedictaten, kostbare drukken, historische kranten, de oorkonden van de oude Leuvense Universiteit, archieven van studenten en hoogleraren, de schilderijenverzameling van het Arenbergkasteel, de collectie de Spoelberch, de Afrikaanse verzameling, het zoölogisch museum, de gipsafgietsels van de archeologische collectie, of de stoommachines van het Thermotechnisch Instituut. Behalve al dit roerend erfgoed omvat het erfgoed in bredere zin ook het bouwkundig of onroerend erfgoed en het immaterieel erfgoed (academische stoet, beiaardcultuur).

Cultuur en roerend erfgoed In dit domein speelt de Universiteitsbibliotheek een cruciale rol. De Universiteitsbibliotheek heeft namelijk twee belangrijke functies: een bibliotheekfunctie (informatievoorziening) en een culturele functie. Wat haar culturele functie betreft wordt in de eerste plaats gedacht aan het bibliothecair erfgoed (= Erfgoedbibliotheek). Het gaat hier om het beheer van deze collecties en om de valorisatie ervan in een breder cultureel tentoonstellings-en evenementenbeleid. In die laatste functie speelt het gebouw van de Universiteitsbibliotheek aan het Ladeuzeplein, de Centrale Bibliotheek voor de KU Leuven, een belangrijke beeldbepalende rol. Tot de Universiteitsbibliotheek behoren ook andere erfgoedactoren: •

Het Universiteitsarchief, verantwoordelijk voor het eigen archief van de Leuvense universiteit van 1425 tot vandaag

•

De Dienst Kunstpatrimonium, verantwoordelijk voor het roerend kunsterfgoed van de universiteit

•

Het nog op te richten Steunpunt voor wetenschappelijke collecties

Boeken, archiefstukken en kunstwerken vergen elk een eigen en totaal verschillende aanpak qua beschrijving en bewaring en vallen onder de verantwoordelijkheid van de respectieve collectiebeheerders, die een logische plaats in het universitair organigram moeten krijgen. Dit geldt ook voor het beheer van de wetenschappelijke collecties, dat momenteel buiten de opdrachten, mogelijkheden en expertise van de bestaande diensten valt.

15

Professionalisering ervan vergt een bijkomende investering van personeel en middelen. Daarnaast dient de rol van de faculteiten die de verantwoordelijkheid over de collecties momenteel dragen, te worden gedefinieerd en geïntegreerd in de uitbouw van een erfgoednetwerk. Binnen de Universiteitsbibliotheek wordt een Adviesraad Erfgoed en Cultuur opgericht, die het Erfgoed- en Cultuurbeleid van de Universiteitsbibliotheek begeleidt. Deze adviesraad van de Universiteitsbibliotheek wordt voorgezeten door de vicerector Cultuur. Voor de coördinatie van de valorisatie van de verschillende erfgoedcollecties (bibliothecair erfgoed, archief, kunst, wetenschappelijke verzamelingen) is een actief beleid met academische aansturing aangewezen, waarbij de collecties daadwerkelijk gevaloriseerd worden in onderwijs en onderzoek en ten volle worden ingezet voor de (culturele) uitstraling van de universiteit. Een dergelijk beleid veronderstelt een directeur (m/v) van voldoende statuur én bijkomend personeel en middelen op de werkvloer om de collecties te beheren. Het hoofd Erfgoed en Cultuur van de Universiteitsbibliotheek is lid van de Commissie Cultuur en van het Dagelijks bestuur cultuur.

Bouwkundig erfgoed Onze universiteit is een pionier in de omgang met bouwkundig erfgoed: de grootschalige restauratie van het Groot Begijnhof onder leiding van Raymond Lemaire jr. is daar een sprekend voorbeeld van. In 1998 werd het Groot Begijnhof opgenomen in de lijst van het werelderfgoed van de UNESCO. De Leuvense historische universiteitscolleges staan op de indicatieve lijst van werelderfgoed. Eén derde van de gebouwen in het bezit van de universiteit zijn overigens beschermde monumenten. Een academisch cultuurbeleid zal zich krachtiger profileren wanneer het aandacht heeft voor de betekenis van ruimten en sites. Het patrimonium kan nog sterker worden gevaloriseerd in functie van de uitstraling die de universiteit nastreeft. Belangrijke partners om dit project te verwezenlijken zijn de collega’s uit de opleiding en het onderzoek in de architectuur en de Technische Diensten. Bovendien kan de universiteit in het beheer van oude gebouwen een belangrijke bijdrage leveren aan duurzame ontwikkeling, een oriëntatie die de Technische Diensten nauw aan het hart ligt. Hierbij wordt in de eerste plaats gedacht aan het gebouw van de Universiteitsbibliotheek aan het Mgr. Ladeuzeplein als cultureel monument en als icoon van onze universiteit. Hoeksteen voor een vernieuwd beleid is ook hier dat de bibliotheek naast de klassieke bibliotheekfuncties eveneens een belangrijke culturele rol kan krijgen: als metafoor voor de hele universiteit, een portaal waarlangs men de universiteit binnenkomt. Zeker nu de bibliotheektoren voor het brede publiek wordt opengesteld, krijgt de Centrale Bibliotheek nieuwe mogelijkheden om de universiteit naar buiten toe een gezicht te geven.

16

De universiteitsbeiaard is een muzikale uiting van deze iconische functie (de universiteitsbeiaard wordt reeds door de Commissie Cultuur gesubsidieerd). De Centrale bibliotheek vervult zoals vermeld ook een belangrijke tentoonstellingsfunctie, waarbij de ontmoeting tussen oud en nieuw het hoofdaccent vormt. De historische rol van de universiteit heeft sterk haar stempel gedrukt op de ontwikkeling van de stad. Het cultuurbeleid moet erop toezien dat deze unieke verwevenheid van stad en universiteit niet verloren gaat nu grote delen van de universiteit uit de binnenstad verdwijnen. Herbestemming van oude gebouwen moet in het teken blijven staan van de bevordering van universitaire waarden: ontmoeting, debat en creativiteit. Het Hollands College is een geslaagd voorbeeld van een dergelijke oefening. Gelijkaardige functies kunnen ook opgenomen worden door de kapel van KADOC en het kasteel van Arenberg. In het kader van het Vesaliusproject zal de oude medische campus van de Minderbroedersstraat in de schijnwerpers staan, met het Anatomisch theater, de Kruidtuin en het huis Van Ophem. Een concreet project is de restauratie en herwaardering van het Anatomisch Theater. Dit kan uitgroeien tot een prestigieuze realisatie met internationale uitstraling als exemplarisch model voor de manier waarop kan worden omgegaan met monumentenzorg. Dit project kan worden ingebed in het groeipad voor de feestelijkheden in 2025. Daarnaast moet ook nagedacht worden over de oude campus van de Faculteit Wetenschappen (in het bijzonder het ensemble Koningscollege, Premonstreit en Kolenmuseum). De aanwezigheid van een sterrenwacht in het Premonstreitcollege, waar ook de kamer van Lemaître nog te zien is, en het Museum voor Dierkunde in het Koningscollege zijn unieke troeven om de universiteit in haar totaliteit zichtbaar te maken op een steenworp van zowel Universiteitshal als Centrale Bibliotheek. Een vernieuwd cultuurbeleid wil ook de toegankelijkheid van het universitair architecturaal patrimonium verhogen door de opleiding en ondersteuning van gidsen, en door afspraken met de stad, de Dienst Congres en Event en de Technische Diensten over een toeristisch aanbod. Hierbij wordt in de eerste plaats gedacht aan de Centrale Bibliotheek met leeszaal en bibliotheektoren, maar ook aan de oude campus van de Faculteit Wetenschappen, het Hollands College en andere universitaire gebouwen. Het oprichten van een centraal aanspreekpunt (in de Centrale Bibliotheek en/of in de Universiteitshal) is daarbij noodzakelijk.

Een creatieve omgeving voor de student Het versterken van de creatieve omgeving van de student is een andere doelstelling van een universitair cultuurbeleid. Integratie van kunst in bibliotheken en studielandschappen is daarbij een voor de hand liggende optie. Het project van de Rechtsfaculteit in haar bibliotheek (Mais elle est où, la peinture) is een modelvoorbeeld.

17

De Campusbibliotheek Arenberg, de bibliotheek van W&T, naar een ontwerp van sterarchitect Rafael Moneo, stelt beduidende werken van Panamarenko (Archeopterix) en Anne-Mie Van Kerckhoven (The Populace) permanent tentoon. Eerstdaags zal ook een kunstwerk van Christoph Fink (Movement #85 The Montreal Walks) worden geïntegreerd in Campusbibliotheek Arenberg n.a.v. de herdenking van 500 jaar Mercator in 2012 (uit de toenmalige dubbeltentoonstelling KU Leuven – Museum M). Ook op of in de omgeving van de universitaire gebouwen kan kunst inspirerend werken en kunnen al dan niet tijdelijke kunstprojecten worden gerealiseerd. Zo wordt op de heraangelegde campus van de Faculteit Sociale Wetenschappen een gedicht van Van Ostaijen (Alpenjagerslied) op de monumentale voorgevel geconfronteerd met een beeldhouwwerk van Henk Visch (Zoënzo) in een vernieuwde tuinomgeving. In de nabijheid daarvan biedt de verbouwing van het vroegere Farmaceutisch Instituut tot het leercentrum Agora een geslaagd voorbeeld van de herbestemming van een beschermd gebouw naar een actuele functie die ook een grote potentiële culturele component bevat als omgeving waarin kunst kan worden gepresenteerd. Er kunnen dus creatieve ruimten worden gegenereerd waar studenten, academici en artiesten elkaar kunnen ontmoeten en interageren. De Dienst Cultuur zal ook inspelen op de iconische betekenis van ruimten door ter plekke culturele activiteiten te organiseren, in samenwerking met de Commissie (Actuele) Kunst en de Commissie Academisch Erfgoed en/of binnen de reeks UUR KULtUUR. Het Ithaka-festival, georganiseerd door LOKO, brengt studenten trouwens elk jaar opnieuw op de meest gewone en ongebruikelijke plekken in de Leuvense binnenstad.

Kunst in de publieke ruimte De Commissie (Actuele) Kunst geeft impulsen aan de integratie van kunst in de openbare ruimte aan de KU Leuven, al dan niet in samenwerking met partners binnen de stad Leuven of de provincie Vlaams-Brabant. De Commissie stimuleert daarbij in het bijzonder dat nieuwbouw of vernieuwbouw aan de KU Leuven met actuele kunst wordt versterkt. Eveneens ondersteunt zij de organisatie van het ‘eigenaarschap’ van een nieuw kunstwerk door de participatie van de betrokken faculteit of groep bij de selectie. Uit het verleden kunnen reeds geslaagde implementaties als voorbeeld worden aangehaald, zoals Olivier Strebelles Leeuwen op de binnenplaats van het Pauscollege. Verder wenst de Commissie ook actief een discussie te voeren over de wijze waarop eigen presentatieruimten voor tentoonstellingen aan de KU Leuven in het algemeen, en voor hedendaagse kunst in het bijzonder een meerwaarde kunnen leveren binnen het Leuvense stedelijke landschap. Hiervoor wenst zij in overleg met alle betrokken actoren een groeipad uit te stippelen.

18

In de actuele (monumentale) kunst binnen de universiteit enerzijds en het universiteitsarchief en het (historisch) kunstpatrimonium anderszijds zijn er verbanden en gemeenschappelijkheden te onderkennen die best gezamenlijk aan de orde worden gesteld. Het betreft o.a. de samenhang met alle actuele kunst, de optimale organisatie en aansturing, de te besteden middelen, en de wijze waarop het beleid en het beheer van de onderdelen samenhangen en wel of niet worden gecoördineerd. In de ateliers van hedendaagse kunstenaars bevindt zich het erfgoed van morgen. Gelijksoortige activiteiten als verwerving, behoud en beheer, en publiekswerking en communicatie moeten binnen de universiteit optimaal worden georganiseerd. De Gasthuisbergsite kan door het aanbrengen van kunst in de publieke ruimte het spirituele karakter van een ziekenhuis onderstrepen. Het monumentale Teken van Luc Peire in de openbare ruimte is een goed voorbeeld van wat hedendaagse kunst in dergelijke omgeving kan betekenen. De nieuwe inkomhal van het ziekenhuis, die in de steigers staat, biedt een opportuniteit om de ruimte artistiek in te vullen.

19

3 Een stimulerend beleid naar cultuurparticipatie en cultuurcreatie Studenten, en bij uitbreiding de hele universitaire gemeenschap, vanuit een vormend perspectief door middel van cultuurparticipatie confronteren met een verscheidenheid aan waarden en creatieve gedachten blijft één van de belangrijkste onderdelen van het cultuurbeleidsplan. De KU Leuven wil het cultureel kapitaal van studenten en personeel verhogen via het stimuleren van de actieve en receptieve participatie. De bestaande culturele projecten van de Dienst Cultuur in dit domein zijn reeds volgroeid en zullen worden voortgezet. Voor elk project worden hieronder de beleidsmatige aandachtspunten geschetst.

Cultuurkaart KU Leuven De Cultuurkaart KU Leuven is onmisbaar voor studenten die tijdens hun studie in Leuven cultuur willen beleven. De cultuurkaart is elk academiejaar verkrijgbaar bij de inschrijvingen tot begin april voor studenten van KU Leuven in Leuven, KH Leuven, Groep T en LUCA Campus Lemmens. Cultuurkaarthouders krijgen gratis toegang tot UUR KULtUUR, voor anderen is de toegang betalend. In deze cultuurreeks wil de universiteit studenten enerzijds laten kennismaken met minder evidente programma’s en anderzijds laten genieten van bekende namen en grotere artistieke producties. De kwaliteit van het programma en het aanzetten tot reflectie staat daarbij steeds voorop. De frequente samenwerking met de Leuvense cultuurhuizen (STUK, Het Depot, OPEK, 30CC, Museum M …) met voorstellingen ter plekke wordt voortgezet. Op die manier werkt UUR KULtUUR drempelverlagend voor de Leuvense cultuurpartners. De uitbreiding van het structurele aanbod en de tijdelijke acties zal vanaf academiejaar 2014-2015 gepaard gaan met een nieuwe prijszetting: voortaan zal de cultuurkaart 20 euro (i.p.v. 15 euro) kosten. De invoering van de betalende buspas heeft een negatieve invloed gehad op de verkoop van de cultuurkaart. Hoewel dit een continu aandachtspunt blijft, is het meer dan ooit noodzakelijk om studenten bij hun keuze voor de KU Leuven te informeren over het culturele aanbod en de voordelen van de cultuurkaart. Anders dan de sportkaart, kan de cultuurkaart nog niet steunen op een jarenlange bekendheid en is ze nog niet zozeer ingeburgerd bij de studentenpopulatie. De Dienst Cultuur zal in overleg met de Dienst Marketing en de Dienst Studentenadministratie alle relevante kanalen ter bekendmaking en promotie van de cultuurkaart herbekijken en benutten (cultuurkaartambassadeurs inzetten op infodagen en bij de inschrijvingen, prominent aanwezig zijn in brochures enz.).

20

In de nieuwe beleidsperiode zal worden onderzocht of en hoe de cultuurkaart kan worden aangeboden bij de KULAK en de kullocs. Daartoe zal de Dienst Cultuur eerst in kaart brengen hoe het cultuurbeleid aan de verschillende kullocs wordt georganiseerd en wie er de gesprekspartners zijn. De betrokkenen zullen worden uitgenodigd om deel te nemen aan een nieuw op te richten overlegplatform.

Faculty STARs Met het project Faculty Student Artists in Residence (Faculty STARs) creëert de Dienst Cultuur groeikansen en een podium voor studenten met een artistiek talent, gaande van fotografie, muziek, beeldende kunst en ontwerp tot literatuur, film en podiumkunsten. Dit artistieke coachingproject is uitgesproken faculteitsgebonden en dankt zijn succes aan de intensieve wisselwerking met artistieke meters en peters (voornamelijk uit de Leuvense culturele sector), decanen, facultaire liaisons en studentenkringen. Vanaf academiejaar 2014-2015 zal de nadruk nog sterker liggen op het coachingtraject en de kunstcreatie. De wedstrijd zal vanaf dan slechts tweejaarlijks worden georganiseerd. Dit garandeert niet alleen een grotere instroom van bachelorstudenten, maar schept ook kansen om in de tussenliggende academiejaren een aantal zeer gemotiveerde Faculty STARs verder artistiek te begeleiden en interessante nevenprojecten op te zetten. Bestaande samenwerkingen kunnen op die manier worden geïntensifieerd (o.a. expo in Museum M tijdens M-idzomer en expo in Agora) en nieuwe projecten met o.a. UZ Leuven, de faculteiten (kunst op de campus, bijvoorbeeld aan het Arenbergkasteel) en met de culturele partners zullen worden opgestart. Cultuurparticipatieprojecten kunnen een belangrijke rol spelen in de band tussen KU Leuven en de kullocs. In academiejaar 2013-2014 wordt Faculty STARs bij de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen uitgebreid naar alle kullocs, met dien verstande dat de kernactiviteit nog steeds plaatsvindt in Leuven. Voor de volgende editie zal de Dienst Cultuur in overleg met de KULAK en de kullocs bekijken hoe de uitbreiding naar alle kullocs kan worden gerealiseerd.

Universitaire Ensembles Tot de sterkhouders van het universitaire cultuurgebeuren behoren ongetwijfeld de acht universitaire ensembles. Met hun lange traditie en eigen identiteit hebben zij elk een sterk cultuur- en gemeenschapsvormend karakter binnen de populatie van studenten, personeelsleden en alumni. Het Universitair Symfonisch Orkest (USO), het Universitair Harmonieorkest (UHO) en het Leuvens Universitair Koor (LUK) ontvangen jaarlijks een structurele toelage (werkingsmiddelen en dirigentenvergoeding). De andere universitaire ensembles kunnen een beroep doen op de Commissie Cultuur voor projectsubsidies. De verschillende ensembles verzorgen tijdens het academiejaar meerdere concerten, ook ter opluistering van officiële evenementen van de universiteit, zoals de openingsplechtigheid van het nieuwe academiejaar en de promoties.

21

Bovendien zijn de orkesten en koren ook nationaal en internationaal actief tijdens gastoptredens op uitnodiging en tijdens hun concertreizen. Zo zijn in 2013-2014 concertreizen naar Firenze (USO), Parijs (UHO) en Polen (LUK) gepland. Vaak gaan deze gepaard met een deelname aan koor- of orkestwedstrijden. De Dienst Cultuur verzorgt de financiële, promotionele en logistieke ondersteuning (uitgeruste repetitieruimte, onderhoud en coördinatie gebruik gemeenschappelijk instrumentarium) van de universitaire ensembles. De Dienst Cultuur zet zich ook in om de universitaire ensembles verder bekend te maken bij de faculteiten en diensten en na te gaan of er opportuniteiten zijn bij de KULAK en de kullocs. Daarnaast wil de KU Leuven de universitaire ensembles sterker inzetten als culturele ambassadeurs van de universiteit. Tot op heden is er onvoldoende gebruikgemaakt van de mogelijkheden die een positionering als culturele ambassadeur met zich meebrengt. De KU Leuven wil de meerwaarde daarvan in de toekomst realiseren door het netwerk van de Associatie en de LERU- en Coimbra-partners aan te spreken. In dat kader zal de KU Leuven in 2015 ook het European Student Orchestra Festival ondersteunen dat plaatsvindt in Leuven op initiatief van oud-leden van het USO. Tot slot zal de KU Leuven de rol van de universitaire ensembles in de maatschappelijke dienstverlening verder stimuleren. Meerdere ensembles hebben een traditie van benefietconcerten en engageren zich voor culturele projecten met een sociaal-maatschappelijke meerwaarde. Zo realiseerde het UHO in het verleden een uniek concert voor dove en slechthorende kinderen en werd het voorbije kerstconcert van het LUK via live streaming uitgezonden in de ziekenhuiskamers van UZ Leuven.

Toneel aan de KU Leuven Ook in de toneelwerking besteedt de KU Leuven bijzondere aandacht aan het cultuurvormende aspect. In 2014 vindt de tiende editie van het InterFacultair Theaterfestival (IFTf) plaats. De Dienst Cultuur en LOKO Cultuur staan daarbij steeds in voor een goede logistieke en promotionele ondersteuning van alle toneelkringen, met begeleiding tijdens de repetities, workshops en een jury bestaande uit professionele theatermakers en studenten. De Commissie Cultuur zorgt voor financiële ondersteuning. CampusToneel is in 20132014 reeds aan zijn vijfentwintigste toneelseizoen toe en staat open voor studenten en personeelsleden. De leden krijgen de basiskennis, -technieken en -vaardigheden aangereikt waarmee ze een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de interpretatie en vormgeving van de toneelprojecten. Er wordt gezorgd voor academische en professionele begeleiding. Met De Koelisse beschikt de KU Leuven over een uitgeruste theaterzaal aan Alma 3 (gerealiseerd in 2007-2008) die extra stimulansen geeft aan de toneelwerking. Een goed beheer van deze zaal is een blijvend aandachtspunt in het cultuurbeleid. In de toekomst zal meer aandacht gaan naar de bekendmaking van de toneelwerking bij de brede universitaire gemeenschap. De studenten zijn al vertrouwd met het IFTf maar bij het bestuur en personeel liggen nog kansen om kennis te maken met de toneelkring van hun faculteit.

22

De werking van de kringtonelen kan zo uitgroeien tot een belangrijk onderdeel van het culturele leven op de campus.

Danscompagnie Modaté Modaté ontstond in 2012-2013 op initiatief van de Commissie Cultuur en het Universitair Sportcentrum. Met deze universiteitsbrede danscompagnie wil de KU Leuven gevorderde studenten-dansers de kans geven om hun technische competenties en artistieke beleving van moderne en hedendaagse dans te verbeteren. In de toekomst kan de compagnie mogelijk een rol spelen als culturele ambassadeur van de KU Leuven op interne en externe evenementen. In 2014 is Modaté voor het eerst geselecteerd om deel te nemen aan de danswedstrijd dance.vibes van Danspunt (Vlaams steunpunt voor amateurdans). De samenwerking met STUK, dat in de toekomst meer op dans zal inzetten, is eveneens veelbelovend voor deze jonge danscompagnie.

Doelgroepencommunicatie De Dienst Cultuur zal in al haar culturele projecten blijven inzetten op een aantrekkelijke en duidelijke communicatie naar de verschillende doelgroepen (studenten, personeel, alumni, emeriti en andere geïnteresseerden). Bijzondere aandacht blijft daarbij ook uitgaan naar de deelname en betrokkenheid van internationale studenten aan het universitaire cultuuraanbod. De communicatie gebeurt steeds tweetalig (website Dienst Cultuur en Faculty STARs, cultuurgids, mailings en drukwerk Cultuurkaart, facebook, twitter …) met uitzondering van de tweewekelijkse nieuwsbrief e-Cultuur. Een promoteam van jobstudenten zorgt voor de gerichte verspreiding van de gedrukte communicatie. Om de doelgroep van de studenten-cultuurkaarthouders nog beter te bereiken is de Dienst Cultuur na een proefproject in academiejaar 2013-2014 gestart met de blog CLUB KULtuur. Een team van enthousiaste studenten met een passie voor cultuur schrijft regelmatig previews en reviews van culturele evenementen. Het ‘voor-en-door-studenten’-principe blijkt een efficiënte en directe manier om de doelgroep te bereiken. De blog is onafhankelijk in haar redactionele inhoud, maar de bloggers krijgen wel de nodige omkadering via een workshop recenseren en bij de praktische planning van hun culturele agenda. Op de website van Faculty STARs komen de studenten ook zelf aan het woord: elke Faculty STAR blogt over zijn/haar ervaringen op de daartoe ontwikkelde faculteitspagina’s. De Dienst Cultuur streeft voorts naar een uitbreiding van het doelpubliek door bekendmaking van de werking via de algemene KU Leuven-kanalen, in overleg met de Nieuwsdienst, en in de stedelijke media (o.a. Uit in Leuven). Om de culturele identiteit van de universiteit ten volle zichtbaar te maken en te expliciteren is het essentieel dat de huidige cultuurwebsite van de universiteit wordt uitgebreid. Deze beleidslijn komt verder aan bod bij ‘Naar een zichtbare culturele identiteit voor de KU Leuven’ (cf. 3.5).

23

4 Actieve positionering van de universiteit binnen de stedelijke en internationale culturele ruimten De samenwerking tussen de universiteit, de stad en de Leuvense culturele partners kent reeds een lange traditie. De Leuvense symbiose, een strategisch plan voor de Leuvense universiteitsstad, strekt zich bij uitstek uit tot het domein van cultuur. Het vroegere Artes.Leuven, een samenwerkingsverband tussen de stad, de KU Leuven en de Provincie, organiseerde grootschalige en kwalitatief hoogstaande tentoonstellingen op de Leuvense museumsite waarbij wetenschappelijk onderzoek toegankelijk werd gemaakt voor een breed publiek. Het studiecentrum Illuminare en verschillende departementen van de universiteit zetten hun expertise in bij de realisatie van de prestigieuze tentoonstellingen Rogier van der Weyden, Meesterlijke Middeleeuwen en Leven in Steen. Ook het stadsfestival Kulturama (2003-2012) slaagde erin om de bloeiende culturele dynamiek van Leuven op de kaart te zetten. De Dienst Cultuur van KU Leuven werkte van bij de start mee aan deze culturele hoogdagen van Leuven. De stad, de universiteit, de Leuvense hogescholen en de Leuvense cultuursector gaven een nieuwe, dynamische invulling aan de structurele samenwerking met de ondertekening van het Cultuurcharter Leuven 2010-2020 en de oprichting van het Leuvense Cultuurplatform in 2010. Dit charter is een uniek document waarbij alle partners zich engageren voor een verregaande samenwerking op het gebied van kennisuitwisseling, communicatie en organisatie van evenementen in een gezamenlijk cultuurbeleid dat verder vorm geeft aan de Leuvense culturele ruimte. Binnen het Leuvense Cultuurplatform is er een grote bereidheid tot samenwerking voor het realiseren van synergieën en brede culturele projecten vanuit de eigenheid, de autonomie en de complementariteit van de relevante grote actoren, zoals Kunstencentrum STUK, Museum M, Muziekcentrum Het Depot, OPEK, 30CC en de Dienst Cultuur van de KU Leuven en van de stad. Dit leidt tot grote opportuniteiten in de onmiddellijke toekomst. De nieuwe vzw KU[N]ST Leuven, opgericht in 2012 door de KU Leuven en de Leuvense hogescholen, de stad Leuven en de culturele sector, heeft als doelstelling om de stadsbrede, culturele projecten die zijn goedgekeurd in het Cultuurplatform te ondersteunen. De vzw speelt een belangrijke rol bij het zoeken naar de nodige financiële ondersteuning en bij de coördinatie en communicatie van de projecten. Een eerste ambitieus project is Vesalius 1514-2014, gevolgd door Utopia 1516-2016. Centraal in elk van deze stadsbrede projecten staat een tentoonstelling in Museum M. De KU Leuven zal steeds een curator voordragen en ter beschikking stellen die in samenwerking met een wetenschappelijk comité de tentoonstelling inhoudelijk voorbereidt, de wetenschappelijke publicaties maakt en het wetenschappelijk programma van lezingen en symposia uitwerkt.

24

De Dienst Cultuur initieert in dit kader culturele evenementen in samenwerking met de Leuvense culturele partners. De Commissie (Actuele) Kunst is de organiserende structuur binnen de KU Leuven voor de samenwerkingen rond actuele beeldende kunst met de externe partners binnen de stad Leuven. Zij zal de initiatieven van de KU Leuven ondersteunen en coördineren die vallen onder het luik actuele kunst van de stadsbrede projecten. Op gelijkaardige wijze vormt de Commissie Academisch Erfgoed het aanspreekpunt binnen de KU Leuven voor de Erfgoedcel en de Deelraad Erfgoed van de stad Leuven. De KU Leuven en STUK hebben vanwege de historiek een wederzijds bevoorrechte relatie. De aanwezigheid van een groot, innovatief en internationaal georiënteerd kunstencentrum is een verrijking voor de universitaire gemeenschap. De KU Leuven als instelling, maar ook haar personeel en studenten, zijn op haar beurt cruciaal voor de ontwikkeling en de groei van het kunstencentrum. In de huidige beleidsperiode van de KU Leuven zal het nieuwe Kunstendecreet van start gaan. De KU Leuven wil ertoe bijdragen dat STUK als grootste Leuvense speler binnen het Kunstendecreet ook onder de nieuwe regelgeving optimaal verder kan ontwikkelen. De KU Leuven zal in deze beleidsperiode ook nagaan op welke manier de ruimten van de KU Leuven kunnen worden opengesteld als tentoonstellingsruimten en als atelierruimten voor beeldende kunsten en podiumkunsten. Vanuit het eigen profiel van de Commissie (Actuele) Kunst, de Dienst Cultuur en de betrokken onderzoeksgroepen wil de universiteit mee haar schouders zetten onder een actief kunstenaarsbeleid (het atelierproject) van de stad en haar culturele partners. Ten slotte is er de samenwerking van de Leuvense erfgoedactoren in het kader van ‘Leuven Erfgoedstad’. Al deze samenwerkingen tussen de universiteit en de cultureel-artistieke partners creëren een meer intense, sociale dynamiek en een ruimer draagvlak voor de activiteiten van de universiteit. Het universitaire cultuurbeleid is gebaat bij een sterke band met de internationale partners. De Musicians in Residence en de universitaire ensembles kunnen worden ingezet als culturele ambassadeurs in de contacten met de LERU- en Coimbra-partners (cf. supra). Ook in de projecten van de Dienst Cultuur, de Commissie (Actuele) Kunst en de Commissie Academisch Erfgoed en voor het nieuw uit te werken Artist in Residence-programma zijn cruciale partnerschappen met de onderzoeksuniversiteiten weggelegd. Het LERU-netwerk van universitaire cultuurbeleidsmakers zal opnieuw geactiveerd worden (in 2011 vond reeds een eerste LERU-workshop, ‘Cultural Policy at the Universities’, plaats in Leuven). De uitwisseling van cultureel-artistieke good practices en een cultuurbeleidsmatige samenwerking met de LERU-partners creëert bovendien een wetenschappelijke, educatieve en maatschappelijke meerwaarde en reikt modellen aan voor samenwerkingen binnen en buiten de universiteit.

25

5 Naar een zichtbare culturele identiteit voor de KU Leuven Een coherent communicatiebeleid over cultuur aan de universiteit De vorming en instandhouding van een culturele leefruimte aan de universiteit vereist een sterke communicatie. Deze communicatie moet aangepast worden aan de verschillende doelgroepen: Belgische en buitenlandse studenten, personeelsleden, alumni, stadsbewoners, bezoekers, partners, toeristen … Cultuur moet, in overleg met de Nieuwsdienst, een volwaardige plaats krijgen in de eigen universitaire kanalen en in de stedelijke media. Er is bovendien nood aan een overtuigende website met de volgende componenten: de culturele evenementen (waarvoor nu reeds een goede tweetalige website bestaat in het beheer van de Dienst Cultuur), het historisch en academisch erfgoed, de actuele kunst (zie website Commissie Actuele Kunst), de historische en hedendaagse architectuur, de onderzoekscentra en de kunstscholen en -opleidingen binnen de Associatie. De Dienst Cultuur start een werkgroep op om een dergelijke website te ontwikkelen.

Leuven 2025 In 2025 zal de Leuvense universiteit haar zesde eeuwfeest vieren – een unieke gelegenheid om de levende tradities van de universiteit en haar historische rol op te lichten. Het is aangewezen om alle geledingen van de universiteit rond dit eeuwfeest te betrekken, o.a. via wetenschappelijke activiteiten, maar ook door een gepaste culturele positionering van de instelling. Ook erfgoed en patrimonium kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Bovendien biedt Leuven 2025 een unieke kans om de samenwerking met de stad verder uit te diepen, contacten met de UCL te activeren en het brede publiek met de universiteit te laten kennismaken. Het is cruciaal dat de activiteiten rond Leuven 2025 goed worden gecoördineerd zodat er geen parallelle circuits ontstaan. Daarom is het wenselijk dat de Hoge Raad voor Cultuur en Erfgoed van de KU Leuven nu reeds advies uitbrengt over het eeuwfeest. Vanuit het universiteitsbestuur kan best al in 2014 een structuur in het leven worden geroepen die de voorbereidingen van het eeuwfeest in handen neemt en een breed draagvlak kan creëren. Voorbeelden uit andere universiteiten (o.a. Gent 2017) tonen aan dat een periode van tien jaar nodig is om tot mooie realisaties te komen. In Leuven zou de aanwezige expertise binnen het Universiteitsarchief een belangrijke inhoudelijke rol kunnen spelen in dit proces. Cultuur in zijn ruime betekenis moet een centrale rol spelen in het opzetten van Leuven 2025. De aanwezige structuren die het cultuurbeleid van de KU Leuven gestalte geven, moeten over voldoende slagkracht kunnen beschikken. Inventarisatie, beheer, valorisatie en ontsluiting van het erfgoed moet een inhaalbeweging maken om tegen 2025 in het spotlicht te kunnen staan.

26

De uitbouw van een culturele infrastructuur (het Instituut voor de Kunsten) en de mobilisering van creatieve krachten binnen de universitaire gemeenschap moeten op kruissnelheid gebracht worden. Coördinatie van culturele actoren, overleg en samenwerking met partners, doelgerichte communicatie en fondsenwerving moeten geïntensifieerd worden. Op die manier kan in 2025 een vitale, dynamische universiteit worden getoond, die niet alleen excelleert in onderwijs en wetenschap, maar veel meer te bieden heeft aan de samenleving waarvan ze deel uitmaakt.

27

Realisatie van het beleidsplan 2013-2017 Naast de uitdieping en de verankering van de bestaande cultuurwerking komen er drie nieuwe zwaartepunten in het beleidsplan 2013-2017 naar voor. In de eerste plaats dienen de projecten in het spoor ‘Kunst en Wetenschap’ te worden gerealiseerd. De Dienst Cultuur, de Commissie (Actuele) Kunst en de Commissie Academisch Erfgoed zullen een gezamenlijk actieplan opstellen om deze initiatieven optimaal uit te werken in overleg met alle betrokken partners. Voor de ondersteuning van de Dienst Cultuur en van de dagelijkse werking van de twee subcommissies Commissie (Actuele) Kunst en de Commissie Academisch Erfgoed is er nood aan een bijkomende kracht, die wordt ondergebracht in de Dienst Cultuur. In de tweede plaats dient er een sterk cultuurbeleid te worden ontwikkeld waarbij uitdrukkelijk wordt ingezet op eigen erfgoedcollecties. Daartoe moet binnen de Universiteitsbibliotheek een Adviesraad Erfgoed en Cultuur worden opgericht en een hoofd erfgoed en cultuur worden aangesteld dat een coördinerende rol opneemt inzake de valorisatie van de verschillende erfgoedcollecties (bibliothecair erfgoed, archief, kunst, academisch erfgoed). In de derde plaats moet de universiteit zich voorbereiden op haar eeuwfeest in 2025. De Hoge Raad voor Cultuur en Erfgoed zal dit universiteitsbrede project strategisch voorbereiden. Het GeBu heeft reeds beslist om een taskforce met alle betrokken partners en diensten samen te stellen.

28

RECTORALE DIENSTEN DIENST CULTUUR Naamsestraat 96 bus 5010 3000 LEUVEN tel. + 32 16 32 03 40 [email protected] www.kuleuven.be/cultuur