DEPARTEMENT
CULTUUR
2013-2019
2013-2018
ARTEMENT DEPARTEMENT CULTUUR
DEPARTEMENT
ULTUUR 2013-2018
CULTUUR 2013-2019 CULTUUR BELEIDSBRIEF
13-2018 2013-2019
DEPARTEMENT
CULTUUR
2014-2019
2
Inhoud Voorwoord gedeputeerde voor Cultuur Luk Lemmens
4
I. Nieuwe provinciale taken na de interne staatshervorming
6
II. De provinciale missie en visie op cultuur
7
Bovenlokale partner en promotor
7
Cultuur zonder drempels
7
Meer kleur in cultuur
7
Milieubewuste cultuur
8
III. Beleid 2014-2019 1. Digitale ondersteuning voor cultuur
9 9
2. De eerste stappen voor kleuters naar cultuur
10
3. Bovenlokale samenwerking en initiatieven rond cultuur
11
4. De provincie als cultuurgids met meerwaarde
17
5. De provinciale musea en cultuurhuizen
19
6. Provinciale accenten in het kunstenbeleid
24
7. Een professioneler erfgoedbeheer
27
3
Provincie Antwerpen, meerwaarde in het culturele landschap De interne staatshervorming geeft de provincies nieuwe
Naast gemeenten komen ook bovenlokale cultuur- en
taken: vooral grondgebonden materies, maar ook cultuur.
erfgoedprojecten in aanmerking voor onze subsidies.
De provincie Antwerpen kijkt haar nieuwe opdrachten
Zo waarborgen we een hoogstaand cultuur- en
ambitieus tegemoet, want we bieden bovenlokale
erfgoedaanbod in de provincie. We vereenvoudigen de
oplossingen voor culturele uitdagingen. Wij geven impulsen
subsidiereglementen en richten ons op blinde vlekken die
aan culturele samenwerking over de gemeentegrenzen
het Vlaamse niveau niet bestrijkt.
heen. In mijn cultuurbeleid 2014 – 2019 heb ik volgende speerpunten vooropgesteld:
Cultureel ondernemerschap Onze subsidies en initiatieven ondersteunen cultureel
Culturele voorbeeldfunctie
ondernemerschap. Maar ook onze provinciale partners zorgen voor culturele vernieuwing. • Het Diamantmuseum wordt een
De provinciale musea en cultuurhuizen geven het goede voorbeeld. We zetten in op meer toegankelijke cultuur
Diamantbelevingsmuseum. Het Zilvermuseum
zonder drempels. Op cultuur staat geen leeftijd. Daarom
krijgt een nieuw concept aangemeten. Het
willen we alle kleuters in de provincie een actieve podium-
FotoMuseum wordt het fotografisch geheugen van
of museumervaring bieden.
Vlaanderen. Het ModeMuseum breidt uit om het publiek te verrassen met afwisselende collecties.
Diversiteit is een maatschappelijke realiteit, die we willen doortrekken naar onze cultuurhuizen. Zowel op als voor
• De Warande ontpopt zich als warme thuis voor
de podia gaan we voor meer diversiteit. Cultuur is voor
cultuurbeleving. We herbestemmen DEStudio tot
iedereen. We investeren ook in een digitaal depot voor
innovatief kunstencentrum. De Arenberg geeft
onze culturele collecties om ze breed toegankelijk te
nieuw talent kansen. Kasteel d’Ursel vergroot haar
maken.
regionale uitstraling.
We gaan voor meer milieubewuste cultuur via onze
• We bieden inhoudelijke meerwaarde met het
eigen culturele instellingen, maar stimuleren ook het hele
uitlenen van onze Collectie Provincie Antwerpen.
culturele veld hierin een actieve rol te spelen.
Maar we stellen ook de Koningin Fabiolazaal ter beschikking om moderne kunst in hartje Antwerpen te tonen. Samen met het Letterenhuis wordt het werk van Emile Verhaeren tot leven
Transparante en efficiënte subsidies
gebracht. En het Architectuurarchief breidt haar werking uit tot heel Vlaanderen.
De provincie ondersteunt gemeenten om duurzaam samen te werken. Met onze subsidies optimaliseren we het cultuuraanbod. We maken gemeentelijke bibliotheken laagdrempeliger. We laten het erfgoed in de provincie herleven en beleven.
4
Serrefunctie voor opkomend talent
uitstraling. Zo komt de cultuurliefhebber ook buiten de steden aan zijn of haar cultuurtrekken in de provincie.
We engageren ons voor een dynamisch en rijk kunstenlandschap. We zetten in op de kwaliteit van de amateurkunstensector en zoeken bovenlokale oplossingen voor de lokale kunstenaarsnoden. Daarnaast helpt
Minder initiatieven, meer impact
de provincie beginnende muzikanten en kunstenaars doorgroeien naar een professioneel niveau door het
Binnen de krijtlijnen van de interne staatshervorming
aanbieden van kansen.
hebben we duidelijke keuzes gemaakt. We trekken de bovenlokale kaart om kwaliteit in cultuur- en
• Om culturele uitmuntendheid te belonen,
erfgoedbeleving te verhogen. We komen enkel daar tussen
kennen we jaarlijks de eengemaakte Provinciale
waar we een meerwaarde kunnen bieden.
Cultuurprijs toe. De Provinciale Prijs Beeldende Kunst blijft nog op zich bestaan. Een uitgelezen
Zo verrijken we het cultureel landschap in de provincie
kans om het culturele aanbod in de provincie te
Antwerpen.
promoten.
Luk Lemmens
Professioneel erfgoedbeheer
Gedeputeerde voor Cultuur
We helpen organisaties en gemeenten om de rijkdom aan onroerend en immaterieel erfgoed in de provincie op een kwaliteitsvolle en efficiënte manier te bewaren en te beheren. De provincie ondersteunt de verschillende partners om het erfgoed toegankelijk te maken voor het grote publiek. We investeren ook in efficiënte instrumenten om erfgoed duurzaam te beheren en te ontsluiten. En waar nodig springen we bij om erfgoeddepots ter beschikking te stellen om collecties tijdelijk te bewaren.
Cultuur in de hele provincie De provincie vult met 100% Cultuur een niche in de cultuurcommunicatie. Wij zetten cultuur overal in de provincie in de kijker. Zo brengen we samen met het Festival van Vlaanderen klassieke muziek naar alle uithoeken van de provincie. Wij ondersteunen gemeenten om beter en breder te communiceren over hun cultuuraanbod. Tegelijkertijd faciliteren we cultuurinfrastructuur met een bovenlokale
5
I. Nieuwe provinciale taken na de interne staatshervorming De interne staatshervorming is ingrijpend, maar ze
De interne staatshervorming legt het initiatief in de
schept duidelijkheid. De provincies krijgen nieuwe taken
eerste plaats bij de lokale besturen en de Vlaamse
toegewezen: vooral grondgebonden materies, maar ook
overheid. Net zoals Vlaanderen is ook de provincie
enkele persoonsgebonden opdrachten zoals cultuur.
begaan met de bestuurskracht van de gemeenten op haar grondgebied. Omdat het provinciebestuur dichter
De provincie Antwerpen is ambitieus want we hebben
bij de gemeentebesturen staat dan het Vlaamse niveau,
binnen de uitgezette krijtlijnen een verhaal te vertellen. We
detecteren we sneller waar men nood heeft aan extra
hebben de expertise en ervaring om antwoorden op maat
ondersteuning.
te bieden voor bovenlokale maatschappelijke uitdagingen in de provincie. We werken vanop afstand maar zijn toch
Daarnaast is het provinciebestuur door zijn bovenlokale
steeds dichtbij.
positie ideaal geplaatst om de grotere regio te overschouwen. We laten het lokale initiatief dan ook aan
Vertaald naar ons cultuurbeleid, werken we vooral
het lokale bestuur, terwijl we onze aandacht richten op het
ondersteunend. We houden in ons cultuurbeleid rekening
bovenlokale belang.
met de principes van de interne staatshervorming. De Vlaamse overheid bakende duidelijke bevoegdheden af
Ons cultuurbeleid focust zich op het vergroten van
met en voor alle bestuursniveaus. De provincie Antwerpen
de bestuurskracht van de lokale besturen. We zijn
neemt daarbij ten volle haar natuurlijke rol als intermediair
er echter ook van overtuigd dat sommige lokale
bestuur op.
uitdagingen beter een bovenlokaal antwoord krijgen. Daarom stimuleren we bovenlokale samenwerking en
De provincie stimuleert bovenlokale samenwerking en ondersteunt bovenlokale initiatieven.
ondersteunen we bovenlokale initiatieven.
6
II. De provinciale missie en visie op cultuur Bovenlokale partner en promotor
Cultuur zonder drempels
We willen de bovenlokale partner en promotor zijn van een culturele sector in de provincie Antwerpen die divers, duurzaam en toegankelijk is.
We maken cultuur toegankelijker voor alle inwoners en bezoekers van de provincie Antwerpen.
Als bovenlokale promotor en partner van de culturele Enerzijds bevorderen en coördineren we de bovenlokale
sector verlagen we drempels voor de beleving van erfgoed
samenwerking tussen verschillende culturele actoren en
en kunsten in de provincie Antwerpen.
tussen verschillende beleidsdomeinen. We spelen hierbij in op maatschappelijke noden en vragen vanuit de sector.
Enerzijds pakken we fysieke drempels aan: toegankelijke infrastructuur voor minder mobiele mensen, goede
Anderzijds detecteren, ondersteunen en stimuleren
bereikbaarheid en evenwichtige regionale spreiding.
we bovenlokale culturele initiatieven waarbij we focussen op trajectbegeleiding. We schenken daarbij
Anderzijds helpen we mensen over sociaal-culturele
bijzondere aandacht aan de versterking van cultureel
drempels: aanreiken van de nodige culturele competenties,
ondernemerschap.
openheid, inspelen op culturele verschillen, doelgerichte informatie, …
De provinciale musea en cultuurhuizen tenslotte zijn toegankelijke culturele instellingen die uitblinken in initiatief
Taal kan ook een drempel zijn. Als we bijvoorbeeld
en ondernemerschap. Ze hebben een uitgesproken
enkel in het Engels communiceren, leggen we onnodige
identiteit. Ze zijn het ‘gezicht’ van de provincie Antwerpen
drempels. Vanuit sociaal oogpunt voeren we daarom alle
voor inwoners en bezoekers.
communicatie ook in het Nederlands.
We nemen een voorbeeldfunctie op voor volgende
We werken niet alleen de fysieke drempels weg,
uitdagingen:
maar ook andere sociaal-culturele obstakels die de kunstbeleving van een zo breed mogelijk publiek
• Meer toegankelijke cultuur
bemoeilijken. Zo gebruiken we consistent Nederlands
We dragen gelijke kansen hoog in het vaandel,
in onze communicatie, naast eventuele andere talen.
ook bij cultuurparticipatie. We zetten daarom in op cultuur zonder drempels.
Meer kleur in cultuur
• Meer kleur in cultuur De culturele diversiteit van onze samenleving willen we weerspiegeld zien op de podia, in de zalen en
Etnisch-culturele diversiteit is een maatschappelijke
achter de schermen.
realiteit. De culturele sector staat hier voor open, ook al is dit niet altijd vanzelfsprekend. Het is een permanent zoeken naar een evenwicht tussen ‘lokaal’ en ‘internationaal’,
• Meer milieubewuste cultuur Onze natuurlijke grondstoffen en energiebronnen
zonder een van beide uit het oog te verliezen. De provincie
zijn beperkt. Daarom willen we de ecologische
ondersteunt dit groeiproces.
voetafdruk van het cultuuraanbod in de provincie
verkleinen.
7
Diversiteit in de culturele sector moet net zo vanzelfsprekend worden als in de samenleving. We willen meer diversiteit, zowel in de programmatie als bij de bezoekers, met andere woorden zowel op als voor het podium.
We zetten in op meer etnisch-culturele diversiteit in de
Meer milieubewuste cultuur
kunsten en het erfgoed. Hierbij kijken we eerst naar onze eigen instellingen en diensten. We gebruiken de expertise
We willen de ecologische voetafdruk van het cultuuraanbod
van de Arenberg om diversiteitstrajecten op te zetten
in de provincie verkleinen. We doen dit via onze eigen
en te verankeren binnen onze eigen culturele instellingen
culturele instellingen, maar stimuleren ook het hele
en de diensten van het departement Cultuur. Onze
culturele veld hierin een actieve rol te spelen. Enkele
duidelijke positionering moet de brede sector inspireren
voorbeelden:
en ondersteunen. Bij investeringen in eigen gebouwen en infrastructuur De volgende initiatieven brengen de diversiteitsbal aan het
trekken we de klimaatneutrale kaart. Voorbeelden hiervan
rollen:
zijn de depottoren van het FotoMuseum en het nooddepot in Ranst.
• Arenberg bouwt het succesvolle diversiteitsplatform Mestizo Arts Festival verder
Onze culturele instellingen gaan voor ISO14001
uit. De opgebouwde expertise wordt gedeeld met
certificatie en sluiten zo aan bij de streefdoelen van de
de hele culturele sector in de provincie Antwerpen.
provincie Antwerpen inzake milieumanagement.
De diversiteitswerking van de Arenberg krijgt een voorbeeldfunctie.
In al onze subsidiereglementen wordt ‘meer ecocultuur’ opgenomen als actiepunt. We hechter er belang aan dat
• Het FotoMuseum, het Zilvermuseum en het ModeMuseum gaan in zee met een
ook organisaties en gemeentebesturen inspanningen leveren om de eigen ecologische impact te verkleinen.
gastcurator met een uitgesproken niet-WestEuropees profiel voor minstens één belangrijk publieksproject in de komende legislatuur. We beginnen bij onszelf. Etnisch-culturele diversiteit maakt integraal deel uit van onze verschillende diensten (Erfgoed, Cultuurspreiding, Kunsten) en van de provinciale culturele instellingen. Maar onze ambities reiken verder. Op termijn breiden we onze acties uit naar niet-provinciale culturele actoren.
8
III. Beleid 2014-2019 1. Digitale ondersteuning voor cultuur
1.2
De digitale ontsluiting van de collecties wordt deze bestuursperiode een speerpunt. Ook de bibliotheken zetten volop in op het aanbieden van digitale diensten zoals een online catalogus, een online krantenarchief en het uitlenen van e-books.
Meer digitale diensten in bibliotheken
Via het Provinciaal Bibliotheeksysteem hebben openbare bibliotheken een eigentijdse digitale catalogus. Maar we werken ook aan nieuwe digitale diensten samen met de Vlaamse projectorganisatie Bibnet en de andere provincies. • Zo krijgen bibliotheekgebruikers vanaf het najaar 2013 met hun bib-account toegang tot het online krantenarchief ‘GoPress’.
1.1
Een digitaal depot voor een betere ontsluiting
• Vanaf 2014 lenen deelnemende bibliotheken voortaan ook e-books uit.
Er is een grote behoefte aan een digitaal depot voor onze
De bibliotheken gaan mee met hun tijd en gebruiken
culturele collecties. Dit is een belangrijke basisvoorwaarde
digitale mogelijkheden om hun dienstverlening
voor het goede en duurzame beheer van onze digitale
te verbeteren. De provincie speelt hierbij een
en gedigitaliseerde collecties. Anderzijds ambiëren we
ondersteunende rol.
toegankelijke collecties en culturele instellingen. Digitale ontsluiting biedt hiervoor enorme mogelijkheden. • Onze ambitie is om tegen eind 2014 een digitaal depot te realiseren. In een eerste fase nemen we het Architectuurarchief, het FotoMuseum en het ModeMuseum op in het digitaal depot. • Vanaf 2015 breiden we het digitaal depot uit naar de provinciale musea Zilvermuseum en Emile Verhaerenmuseum, het cultuurhuis kasteel d’Ursel en onze archeologie- en kunstcollectie. We onderzoeken tevens hoe we andere culturele organisaties en professionelen in onze provincie kunnen ondersteunen met onze expertise om hun werk digitaal te ontsluiten. We kunnen bijvoorbeeld onze basisinfrastructuur openstellen voor het veld. Het is van groot belang om ons waardevol erfgoed op een duurzame en efficiënte manier te bewaren en te beheren. Zo maken we de overvloedige digitale informatie beter toegankelijk voor zowel onze eigen medewerkers als voor het grote publiek, onderzoekers, journalisten, …
9
2. De eerste stappen voor kleuters naar cultuur
aan een zo groot mogelijk publiek, te beginnen met schoolgaande kinderen. • Versterking van het aanbod door een open
Een derde van alle Vlaamse kinderen jonger dan zes woont in de provincie Antwerpen. Uit verschillende onderzoeken
oproep te lanceren voor de creatie van een nieuw
rond cultuurparticipatie blijkt keer op keer: “jong geleerd
professioneel podiumaanbod (theater of muziek)
is oud gedaan”. Daarom ijveren we ervoor dat alle jonge
voor kleuters (leeftijd 4+) in de klas of in de
kinderen van onze provincie gelijke kansen krijgen om hun
schouwburg.
culturele competenties te ontwikkelen. • Optimalisering van de spreiding van bestaande
We willen dat al onze kleuters een actieve podium- of museumervaring opdoen, in de schouwburg, het museum of in hun klasje.
kwaliteitsvolle producties en voorstellingen. • Onze (provinciale) musea en erfgoedcollecties gaan ‘on tour’ of worden in de klasjes gebracht via
Cultuureducatie begint bij onze kleuters. De samenwerking
online applicaties.
met scholen is hierbij fundamenteel. Kinderen die van thuis uit niet aan cultuur deelnemen, krijgen zo toch de kans om
In 2014 starten we op deze wijze een pilootproject
al op jonge leeftijd te proeven van het ‘schouwburggevoel’
om al 10% van onze kleuters te bereiken. Tegen 2019
of de ‘museumervaring’.
brengen we het museum, de concert- of theaterzaal naar elke derde kleuterklas. We engageren ons ervoor
We doen dit als regisseur in samenwerking met scholen
dat elk kind in de
en gemeenten. We werken samen over de lokale grenzen
leeftijd het schouwburggevoel en de museumervaring
heen om ons doel te bereiken. Onze interventies moeten
meemaakt. Zo zet elk kind de eerste stappen naar
complementair zijn met de inspanningen op Vlaams
culturele competentie.
niveau. De provincie is het uitgelezen bestuursniveau om blinde vlekken op te sporen in regio’s waar vraag en aanbod niet optimaal op elkaar afgestemd zijn. Tot nog toe genoten vooral de kinderen die naar school gaan in de stad Antwerpen en haar districten van kunst en cultuur via DynamoOPWEG en het Kleutermenu. Wij zorgen voor een kwalitatief aanbod in de rest van de provincie Antwerpen door de bovenlokale samenwerking tussen gemeenten, scholen, provinciale musea en culturele centra te stimuleren en te coördineren. We richten ons dus in eerste instantie op de blinde vlekken in de niet-stedelijke regio’s. Tegelijkertijd bekijken we ook op welke manier de samenwerking tussen de provincie en de steden een gunstig effect kan hebben in een stedelijke context. Onze coördinerende rol begint met het in kaart brengen van vraag en aanbod. We spelen onze bovenlokale rol maximaal uit in regio’s waar we moeilijkheden detecteren. We grijpen in op vlak van de vraag en het aanbod afhankelijk van de (boven)lokale context van de regio waarmee we samenwerken. Zo gaan we actief op zoek naar minder traditionele manieren om kunst- en erfgoedcollecties te tonen
10
provincie Antwerpen op jonge
3. Bovenlokale samenwerking en initiatieven rond cultuur
aan de hand van bestaande intergemeentelijke culturele samenwerkingsverbanden:
We zijn de ideale partner om bovenlokale culturele samenwerking en initiatieven in de provincie Antwerpen
• De projectvereniging Azura in de zuidrand van de stad Antwerpen;
te ondersteunen en stimuleren. Meer nog dan in het verleden is dit onze opdracht bij uitstek. Zo leveren we een reële bijdrage tot een rijk en divers cultureel aanbod.
• het archeologische samenwerkingsverband Adak in de regio rond Turnhout; • het samenwerkingsverband Briljante Kempen
We doen dit op verschillende manieren.
(zie onder). Het nieuwe reglement creëert het kader om een duurzame
3.1 Vernieuwing van de provinciale cultuurraad
ondersteuning van deze initiatieven mogelijk te maken. Tegelijk stimuleert het reglement nieuwe samenwerking of verdiept het bestaande samenwerkingsinitiatieven.
We stemmen onder andere de provinciale cultuurraad af op
We ondersteunen samenwerkingsverbanden zowel
de nieuw afgebakende rol op het gebied van cultuur die de
projectmatig als structureel. Een paar voorbeelden:
interne staatshervorming ons toebedeelt. De vernieuwde Raad voor Cultuur zal een echt provinciaal cultuurforum
• Professionalisering van gemeentelijke openbare bibliotheken
zijn: een afspiegeling van onze stakeholders.
We willen de openbare bibliotheken in de
We bieden een platform waar de culturele sector, de burger en het bestuur elkaar regelmatig ontmoeten voor dialoog, inspiratie en kruisbestuiving.
provincie
Antwerpen
toegankelijker
maken.
Daarom ondersteunen we de bibliotheken om hun collectiebeleid laagdrempelig te maken. Daarbij hebben we bijzondere aandacht voor specifieke doelgroepen. • Kwaliteit en efficiëntie in lokale cultuur en
3.2 Intergemeentelijke samenwerking voor cultuur, erfgoed en bibliotheken
erfgoed We willen met dit reglement vooral aandacht besteden aan de inhoudelijke en artistieke kwaliteit
De provincie Antwerpen stimuleert en faciliteert een bovenlokale aanpak van uitdagingen voor het lokaal cultuuren erfgoedbeleid. Zo vergroten we de bestuurskracht van onze gemeenten.
van lokale cultuur- en erfgoedbeleving. We zetten in op de organisatorische efficiëntie binnen de samenwerkingsverbanden in deze domeinen. • Ondersteuning ‘Briljante Kempen’ Het project ‘Briljante Kempen’ bundelt het
Het nieuwe provinciale subsidiereglement voor
regionale verhaal van de diamantindustrie in de
‘intergemeentelijke samenwerking’ (2013) mikt op een
Kempen en dat van de ‘Antwerpse’ diamant tot
brede waaier aspecten van het lokaal cultuurbeleid
een bovenlokaal verhaal. Zo kan een ruim publiek
waarvoor een bovenlokale benadering een meerwaarde
het diamanterfgoed op een frisse en dynamische
betekent. Zo speelt de provincie ten volle haar natuurlijke
manier beleven.
bovenlokale en intermediaire rol uit. We vullen onze rol complementair in ten aanzien van het Het reglement zet gemeenten aan om samen te werken.
Vlaamse niveau, want ook Vlaanderen stimuleert culturele
De provincie stimuleert hen om hun lokale cultuuraanbod
samenwerking tussen gemeenten. We ondersteunen
op elkaar af te stemmen. Ook de cultuurcommunicatie kan
samenwerkingsverbanden die breder gaan dan het lokale
geoptimaliseerd worden in samenspraak. Op infosessies
niveau en die niet door Vlaanderen ondersteund worden.
voor lokale besturen werden de doelstellingen en
En we begeleiden hen desgewenst naar een erkenning
mogelijkheden van het reglement uitgebreid toegelicht
door Vlaanderen.
11
Samen met Vlaanderen bouwen we aan een boeiend,
De provincie langs haar kant garandeert de artistieke en
dynamisch en kwalitatief lokaal cultuurbeleid door
zakelijke vrijheid van Villanella.
intergemeentelijke samenwerking en bovenlokale initiatieven te stimuleren. We ondersteunen hierbij
De provincie engageert zich om een investeringsbudget
zowel kwaliteitsvolle projecten als structuren.
te voorzien voor de renovatie en uitrusting van DEStudio, gespreid in de volgende meerjarenplanning. Het gebouw van de voormalige Studio Herman Teirlinck blijft eigendom van de provincie. Maar door de investering wordt het
3.3 Investeren in bovenlokale culturele infrastructuur
gevaloriseerd en behoudt het zijn iconische plaats in het culturele landschap. De provincie investeert in de voormalige Studio
We faciliteren cultuurinfrastructuur met een belangrijke bovenlokale functie.
Herman Teirlinck zodat het zijn functie als cultuurplaats kan behouden, zij het in een andere vorm.
Verschillende culturele instellingen kregen steun van de provincie om belangrijke infrastructuurwerken uit te voeren die hen beter in staat stellen hun culturele opdracht voor een bredere regio te vervullen.
3.5 Ontsluiting van de Collectie Provincie Antwerpen
• De cultuurcentra van Heist-op-den-Berg en Boom;
• Villanella in de gebouwen van de voormalige Studio Herman Teirlinck; • De Roma die een bijzondere plaats inneemt in het stedelijk cultureel landschap.
We realiseren een duurzame en brede ontsluiting van de provinciale kunstcollectie en we heroriënteren ons aankoopbeleid naar kunst in de openbare ruimte. De focus hierbij ligt op de inhoudelijke meerwaarde van de kunstwerken voor de context waarin ze getoond worden.
Zo zorgen deze emblematische instellingen mee voor een dynamische en innovatieve uitstraling van het
De kunstcollectie van de provincie Antwerpen is verrassend
cultureel patrimonium (materieel en immaterieel) in de
rijk en divers. Meer dan 2000 objecten bieden een mooi
provincie.
overzicht van de beeldende en toegepaste kunsten in de provincie Antwerpen van 1850 tot nu. Het accent ligt op de schilderkunst. Maar de
3.4 De provincie investeert in en steunt DEStudio in zijn ambitie
collectie omvat ook een uitgebreide grafiek- en tekeningenverzameling en een deelcollectie sculptuur, waaronder enkele grote buitensculpturen. De verzameling toegepaste kunsten bestaat dan weer voornamelijk uit
Wij werken verder met de vzw Villanella aan de herbestemming van DEStudio tot een cultureel bedrijvencentrum of innovatief kunstencentrum.
textiel, met zowel historische als hedendaagse stukken, maar ook keramiek en glaskunst. De Collectie Provincie Antwerpen werd systematisch uitgebouwd vanaf 1971, toen het provinciehuis aan
Het is een grote uitdaging om DEStudio om te
de Koningin Elisabethlei in gebruik werd genomen.
vormen tot een cultureel bedrijvencentrum/innovatief
Via aankopen, schenkingen en legaten bouwden we
kunstencentrum. De afspraken en verantwoordelijkheden
een schitterende collectie op met een focus op de
zijn duidelijk tussen de provincie en Villanella. Villanella
kunstproductie in de provincie Antwerpen. Ze omvat
sluit zich aan bij de beleidsdoelstellingen voor cultuur, in
werken van negentiende-eeuwse meesters als Nicaise De
het bijzonder ‘cultuur zonder drempels’, de bovenlokale
Keyser en Henri Leys, maar ook werk van hedendaagse
dimensie en de serrefunctie voor jong artistiek talent.
kunstenaars als Fred Bervoets, Anne-Mie Van Kerckhoven en Koen van den Broek.
12
De kunstwerken vervulden in het verleden voornamelijk een representatieve functie. Ze waren enkel te zien in werk-
3.6 Uitbreiding van het Provinciaal Bibliotheeksysteem
en ontvangstruimtes van het provinciehuis. We gaan de collectie in de toekomst voor een zo breed mogelijk publiek ontsluiten. Op korte termijn gaan we een belangrijk deel van de collectie digitaliseren en virtueel toegankelijk maken.
Het Provinciaal Bibliotheeksysteem biedt de lokale openbare bibliotheken een kwaliteitsvol instrument om hun collectie te registreren en toegankelijk te maken.
Een aantal kunstwerken wordt opnieuw geïntegreerd in de publieke ruimtes van het nieuwe provinciehuis, maar we
Het Provinciaal Bibliotheeksysteem helpt lokale openbare
bieden een belangrijk deel van de kunstcollectie aan als
bibliotheken om zich verder te ontwikkelen op het gebied
langdurige bruikleen aan musea en gemeentebesturen
van digitale dienstverlening. Door schaalvergroting en
uit de provincie. Hiervoor werken we tegen eind 2013 een
samenwerking zorgen we ervoor dat alle aangesloten
bruikleenreglement uit.
bibliotheken mee zijn met de laatste ontwikkelingen. Zo krijgt elke burger, van stad tot platteland, dezelfde moderne
We willen dat de werken in optimale omstandigheden
bibliotheekdiensten.
getoond worden, in een context die een inhoudelijke meerwaarde genereert voor zowel de werken als voor de
De Vlaamse overheid en de provincie werken samen om
context of ruimte waarbinnen ze worden tentoongesteld. We
een Provinciaal Bibliotheeksysteem uit te bouwen dat
stellen vooral ensembles ter beschikking om versnippering
beantwoordt aan de verwachtingen van alle openbare
tegen te gaan en te vermijden dat waardevolle kunstwerken
bibliotheken in de provincie Antwerpen.
louter als decoratie gebruikt worden. Het Provinciaal Bibliotheeksysteem wordt voorzien van We willen zo veel mogelijk mensen laten genieten
nieuwe software om het uitleengedrag beter in kaart te
van onze kunstcollectie. Daarom zetten we in op een
brengen. Zo kunnen lokale bibliotheken hun collectiebeleid
bredere ontsluiting naar het publiek toe. We doen dit op
nog beter afstemmen op de wensen van hun gebruikers.
verschillende manieren: Het systeem bedient momenteel 70% van de gemeenten • De provinciale kunstcollectie wordt gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt.
en 75% van de inwoners van de provincie Antwerpen. In 2014 sluiten drie nieuwe gemeenten zich aan.
• Een selectie krijgt haar plaats in het PAS en in het
Tegen het einde van de legislatuur hebben we de ambitie om alle bibliotheken aan te sluiten bij het
nieuwe provinciehuis.
Provinciaal Bibliotheeksysteem. We streven ernaar om • We blijven actief zoeken naar interessante
in het najaar van 2013 een akkoord te bereiken met
mogelijkheden om onze topstukken in een
lokale besturen die nog geen deel uitmaken van het
hoogstaande context te tonen via bruikleen.
systeem.
• We stellen tentoonstellingspakketten samen rond thema’s die we langdurig in bruikleen geven aan gemeentebesturen. Dit gebeurt nu al sporadisch. • Naast deze bruikleenwerking op lokaal niveau geven we ook meer werken in bruikleen aan uiteenlopende tijdelijke, nationale en internationale tentoonstellingen. Door deze verschillende initiatieven stellen we onze provinciale kunstcollectie open voor iedereen. Om bruikleen een meer structureel karakter te geven, leggen we in het najaar van 2013 een uitleenreglement voor aan de provincieraad.
13
3.7 Toegankelijkere openbare bibliotheken
Lokale besturen ontwikkelen een lokaal cultuurbeleid op maat van hun burgers. Culturele organisaties en projecten daarentegen hebben vaak een uitstraling en ambitie die de
We geven een serie impulsen om de toegankelijkheid van de openbare bibliotheken in de provincie Antwerpen te vergroten.
gemeentegrenzen overstijgen. Daarom steunt de provincie ambitieuze bovenlokale culturele initiatieven die veel inwoners en bezoekers van de provincie bereiken. Het provinciale subsidiereglement ‘bovenlokale projecten’
We ondersteunen de bibliotheken om interbibliothecair
(2013) voorziet hiervoor substantiële middelen omdat we
leenverkeer
een divers en kwalitatief cultureel aanbod in onze provincie
mogelijk
te
maken
en
investeren op
willen waarborgen. Met het nieuwe reglement richten we
collectiemanagement en laagdrempelige collecties voor
ons op de brede cultuursector: kunsten, erfgoed, letteren,
specifieke doelgroepen. We organiseren ook bijscholingen
sociaal-cultureel werk, cultuurcommunicatie, circus, …
in
zelfuitleenbalies. Daarnaast
zetten
we
in
rond klantenwerking voor het bibliotheekpersoneel. We heroriënteren ook een aantal bestaande subsidies naar Zo gebruiken we zowel technische oplossingen
dit nieuwe reglement, zodat alle projecten en initiatieven
als menselijke vaardigheden om de collecties
binnen hetzelfde kader beoordeeld worden. Zo gaan we
toegankelijker te maken.
op een verantwoorde en efficiënte manier om met de beschikbare middelen. Het reglement voorziet microsubsidies voor kleinere
3.8 Klassiek in de provincie met Festival van Vlaanderen
projecten. Voor grotere projecten stellen we een projectcommissie samen die de deputatie adviseert om al dan niet subsidies toe te kennen. De projectcommissie is samengesteld uit deskundigen uit de brede culturele
We bouwen samen met de vzw Festival van Vlaanderen Mechelen aan een kwaliteitsvol en publieksvriendelijk klassiek muziekfestival in de provincie.
sector. Vereenvoudiging van de subsidies We zetten verdere stappen om onze subsidiëring
Samen met het Festival van Vlaanderen Mechelen
eenvoudiger en transparanter te maken. Op het einde
werken we verder aan Musica Divina, een kwaliteitsvol
van het vorig bestuur werd een verregaande hervorming
publieksvriendelijk festival dat klassieke muziek brengt in
van de subsidies opgestart. We zetten deze beweging
abdijen, begijnhoven en kerken verspreid over de provincie.
voort en herleiden een
dertigtal subsidiereglementen
tot vijf duidelijke reglementen. We verlichten ook de Door de geografische spreiding van het muzikale
administratieve en juridische werklast verbonden aan de
aanbod brengen we kwalitatieve cultuurbeleving tot
subsidies.
bij de mensen in hun buurt. Daarnaast moeten de subsidiemogelijkheden voor iedereen duidelijk en vlot toegankelijk zijn. We maken er een prioriteit van om een e-loket op te zetten. Dit moet
3.9 Subsidies voor bovenlokale culturele projecten
zowel de klant als de administratie de mogelijkheid geven om de verschillende stappen in het toekenningsproces op te volgen.
We ondersteunen bovenlokale initiatieven uit de brede cultuursector die een grote impact hebben op het culturele landschap van de provincie Antwerpen. Daarnaast maken we de provinciale subsidies voor cultuur transparanter en eenvoudiger.
We grijpen de interne staatshervorming niet alleen aan om de subsidies inhoudelijk scherper en duidelijker te stellen. We vereenvoudigden ook de administratie en de juridische aspecten ervan. Via een e-loket moeten de klant en de administratie op de voet kunnen volgen hoe het staat met een subsidieaanvraag.
14
3.10 Diamantbeleving in stad en provincie
Onder de reeksnaam ‘De Modernen’ tonen we de collecties van het KMSKA in de Koningin Fabiolazaal, onze centraal in de stad gelegen tentoonstellingsruimte. We tonen er
Het Diamantmuseum sloot in 2012 zijn deuren voor het
wisselende thematische opstellingen uit de 19de en 20ste
publiek wegens de geplande infrastructuurwerken aan
eeuw. Ondertussen verwelkomden wij al 55.000 bezoekers
de Koningin Elisabethzaal. De sluiting van het museum
voor De Modernen in de Koningin Fabiolazaal.
werd deels opgevangen door de opening van het Diamantpaviljoen aan het MAS, een samenwerking
Met twee tentoonstellingen per jaar wordt de moderne
tussen AWDC en de provincie. De rest van de collectie
collectie van het KMSKA in al haar rijkdom getoond.
werd opgeborgen.
Regelmatig gebeurt dit in confrontatie met bruiklenen uit andere collecties, maar ook met werk uit de Collectie
De sluiting is tegelijk ook een kans om het vroegere Diamantmuseum te heroriënteren. Zo willen we evolueren naar een diamantbelevingscentrum in samenwerking met de stad Antwerpen.
Provincie Antwerpen. Hiermee benadrukken we onze rol als actieve partner en gangmaker om verschillende kunst- en erfgoedcollecties binnen de provinciale grenzen samen te brengen. Deze samenwerking past tevens in
De provincie en de stad Antwerpen werken samen om
onze zoektocht naar minder traditionele manieren om
het fascinerende verhaal van diamant in de stad en de
erfgoedcollecties open te stellen voor een zo breed
regio Antwerpen te tonen in al zijn facetten. We willen het
mogelijk publiek.
tastbaar maken en mensen laten beleven wat diamant is. We zoomen hierbij in op de prominente rol die diamant speelt in Antwerpen. De stad Antwerpen is het best geplaatst om een ideale
3.12 Een strategisch plan voor de fortengordels
locatie te zoeken en het concept uit te werken. De stad is ook uitstekend gepositioneerd om publieke en commerciële partners samen te brengen en de financiering rond te krijgen. In lijn met de interne staatshervorming willen we gespreide acties door verschillende besturen vermijden. Daarom laten we het initiatief, de verdere coördinatie en de communicatie voor het toekomstige
Verschillende Europese projecten toonden de erfgoedwaarde van de fortengordels rond Antwerpen. We ontwikkelen een strategisch plan om de forten als waardevol erfgoed uit te spelen.
diamantbelevingscentrum over aan de stad. De dienst Gebiedsgericht Beleid ontwikkelde in de periode We spelen met een belevingsmuseum rond diamant
2009 - 2014 de projecten ‘Forten en Linies in Grensbreed
in op de diverse verwachtingspatronen van mensen
Perspectief’ (2009-2012) en ‘AT FORT: Atelier European
met verschillende culturele en maatschappelijke
Fortresses - Powering Local Sustainable Development’
achtergronden. De stad Antwerpen coördineert de
(2012-2014), waarvoor het Europese steun kreeg. De dienst
verdere stappen in dit proces.
Erfgoed leverde inhoudelijk input aan deze projecten. Vanaf 2014 werken de diensten Erfgoed en Gebiedsgericht Beleid samen om een geïntegreerde visie op de forten
3.11 ‘De Modernen’ in de Koningin Fabiolazaal
rond Antwerpen te ontwikkelen. Deze visie wordt in strategische actieplannen gegoten om de fortengordels rond Antwerpen optimaal uit te spelen. Elke dienst zal vanuit zijn eigen competenties hierrond acties ondernemen.
We zetten onze succesvolle samenwerking met het tijdelijk gesloten Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) voort in de Koningin Fabiolazaal.
15
Door deze geïntegreerde visie en een gezamenlijke aanpak speelt de provincie de culturele, historische en toeristische troeven uit van de fortengordels.
3.13 Herdenking WO I in de provincie Antwerpen
De provincie organiseert en regisseert een aantal bovenlokale evenementen in de periode 2014-2018 om de Eerste Wereldoorlog te herdenken.
Ook in de provincie Antwerpen heeft de Grote Oorlog hevig gewoed. De oorlog had niet alleen een grote impact in de West-Vlaamse frontstreek. Ook bij ons in de provincie worden in tal van steden en gemeenten de gebeurtenissen van 1914-1918 herdacht met allerhande initiatieven. De Antwerpse forten, als relicten in ons landschap, en de Eerste Wereldoorlog zijn historisch nauw met elkaar verbonden. De dienst Erfgoed werkt samen met dienst Gebiedsgericht Beleid om het strategisch project Fortengordels en het project Antwerpen 1914-1918 op elkaar af te stemmen. Lokale
besturen,
het Vlaamse
en
het
federale
niveau, maar ook heel wat onderzoeksinstellingen en vrijwilligersorganisaties organiseren een brede waaier aan herdenkingen. Een provinciaal team vervult een doorverwijs- en brugfunctie tussen het grote publiek en de verschillende initiatiefnemers om verwarring te voorkomen. Het projectteam is steeds actief op zoek naar opportuniteiten en brengt lokale actoren samen. Het creëert een netwerk tussen de verschillende beleidsniveaus. Onze provinciale musea FotoMuseum, ModeMuseum en Zilvermuseum wijden ook een tentoonstelling aan de herdenking van de ‘Groote Oorlog’. Zo houden we een duidelijk overzicht van het grote aanbod
van
herdenkingsevenementen. Tegelijk
ondernemen we een aantal bovenlokale evenementen in het kader van de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog.
16
4. De provincie als cultuurgids met meerwaarde
met de sector hoe we dit aanbod naar andere disciplines kunnen uitbreiden.
De provincie Antwerpen heeft de ambitie om een bovenlokale cultuurgids te zijn voor haar inwoners en bezoekers.
• Vanaf oktober 2013 starten we met een wekelijks cultuurprogramma 100% CULTUUR op ATV en RTV. Dit programma zoomt in op verschillende voorstellingen, tentoonstellingen en
Het provinciaal agentschap Prospekta heeft hierin
amateurkunsten in de provincie en geeft culturele
een belangrijke rol als bovenlokaal platform voor
tips.
cultuurcommunicatie
en
-marketing.
Met
ons
reglement intergemeentelijke samenwerking zetten we
• Onder de vlag ‘100% Cultuur’ organiseren we
gemeenten aan om bovenlokaal over hun cultuuraanbod
jaarlijks een aantal belangrijke collectieve
te communiceren op een kwalitatieve manier. We leunen
marketingevenementen voor de brede culturele
hiervoor sterk op expertise die Prospekta heeft opgebouwd.
sector. Onze jaarlijkse cultuurmarkt in Antwerpen geeft traditioneel het startschot van het culturele
Samen met onze partner Cultuurnet leveren we extra
seizoen.
inspanningen om alle gemeenten in onze provincie te stimuleren om een ‘Uit in Vlaanderen’-gemeente
Cultuurcommunicatie in Vlaanderen is versnipperd.
te worden. We zetten hen aan om een eigen beleid
Culturele huizen, koepelorganisaties, media en
te ontwikkelen voor een efficiënte en effectieve
lokale overheden gebruiken elk hun eigen kanalen.
cultuurcommunicatie. Met de juiste informatie op de juiste
Er is een grote vraag naar gerichte overkoepelende
plek wordt een schijnbaar doordeweeks evenement toch
communicatie.
de moeite waard. De
provincie
Antwerpen
ontpopt
zich
als
betrouwbare cultuurgids. Vanuit onze neutrale positie belichten we zaken van bovenlokaal belang
4.2 Impulsen voor regionale cultuurcommunicatie
die anders ondergesneeuwd raken tussen de veelheid van aanbod.
4.1 ‘100% Cultuur’ als merk voor cultuurcommunicatie De
De provincie Antwerpen ondersteunt initiatieven voor bovenlokale cultuurcommunicatie via het reglement intergemeentelijke samenwerking. subsidies
samenwerking
We bouwen ‘Provincie Antwerpen 100% Cultuur’ verder uit als merk voor betrouwbare en verrassende cultuurcommunicatie.
voor
intergemeentelijke
stimuleren
de
gemeenten
culturele en
het
publiek om over de eigen gemeentegrenzen te kijken. Het zijn impulssubsidies in een grotendeels onontgonnen werkveld in onze provincie: de bovenlokale cultuurcommunicatie.
‘100% Cultuur’ is een platform dat het culturele aanbod
We moedigen gemeentebesturen aan om samen
in de provincie Antwerpen breed promoot. Een brede
hun cultuurcommunicatie aan te pakken. Samen met
cultuurcommunicatie is belangrijker dan een volledige.
onze expertisepartner CultuurNet Vlaanderen geven
De keuzes maken het verschil. ‘100% Cultuur’ zet in op
we gemeenten begeleiding om hun bovenlokale
niches en bereikt zo andere mensen.
cultuurcommunicatie te optimaliseren. Zo trekt hun lokale cultuuraanbod een breder publiek.
• Het driemaandelijks cultuurmagazine 100% EXPO laat de lezer kennis maken met het diverse
Daarnaast neemt de provincie Antwerpen ook een
tentoonstellingsaanbod in de provincie op een
regierol op in bestaande initiatieven voor regionale
heel toegankelijke wijze. We bekijken samen
cultuurcommunicatie. De expertise van Prospekta is hierbij een grote troef om de blinde vlekken in kaart te brengen.
17
• We werken aan een regionaal cultureel tijdschrift voor de regio Kempen samen met het cultureel centrum de Warande, de ploeg van Suiker en de vele betrokken gemeenten. • Ook werken we voor de regio Mechelen en Klein-Brabant een gepaste oplossing uit. We
geven
impulsen
voor
bovenlokale
cultuurcommunicatie, maar we zetten ook in op kruisbestuiving tussen verschillende spelers in het veld. Het provinciaal agentschap Prospekta zorgt voor een professionele aanpak zodat we provinciedekkend kunnen werken.
4.3 Een eengemaakte Provinciale Cultuurprijs
De vroegere Cultuurprijs en de Prijzen voor Geschiedenis, Volkskunde en Letterkunde worden samengevoegd tot één Provinciale Cultuurprijs. In 2014 reiken we de eerste eengemaakte Provinciale Cultuurprijs uit.
De Provinciale Cultuurprijs wordt jaarlijks toegekend aan organisaties of personen die zich verdienstelijk maakten op het vlak van cultuur in de provincie Antwerpen. De uitreiking gebeurt op een grootschalig publieksevenement dat een specifiek deel van het cultureel aanbod in onze provincie promoot. De Provinciale Prijs Beeldende Kunst blijft nog op zich bestaan, als ondersteuning van jonge beeldende kunstenaars. Wie uitblinkt in zijn discipline maakt kans om de Cultuurprijs in de wacht te slepen. Zo stimuleren we de rijkdom en diversiteit aan cultuur in de provincie Antwerpen.
18
5. De provinciale musea en cultuurhuizen
ervoor dat ze over voldoende middelen en de gepaste infrastructuur beschikken.
Het ModeMuseum, het Zilvermuseum, het FotoMuseum en de Arenberg worden autonome provinciebedrijven. We blijven de provinciale culturele instellingen ondersteunen en stimuleren op gebied van zakelijk beheer en management.
Op 1 januari 2014 is het zover: het ModeMuseum, het Zilvermuseum, het FotoMuseum en de Arenberg krijgen als autonome provinciebedrijven extra armslag om zich verder te ontwikkelen tot dynamische en innovatieve instellingen. De kwaliteit van hun werking en cultureel
5.1 Een nieuwe locatie en concept voor het Zilvermuseum
Begin 2015 verhuist het Zilvermuseum naar een nieuwe locatie in het centrum van Antwerpen. Dit is meteen de gelegenheid om het zilververhaal te actualiseren en te laten beleven in al zijn glorie.
ondernemerschap staan hierbij centraal. Het Zilvermuseum kampt met een groot infrastructureel • De dienst Erfgoed voorziet een groeiscenario en
probleem op haar huidige locatie en moet verhuizen om
meer autonomie voor het Architectuurarchief.
de grote ambitie die we met het Zilvermuseum koesteren, waar te maken. We grijpen de nieuwe locatie aan om het Zilververhaal beter te presenteren en te verbreden.
• De Arenberg is het kloppend hart van de podiumkunsten in Antwerpen. Hij pakte in 2013 als eerste provinciale instelling uit met een nieuwe en
Goede museale omstandigheden geven het museum
dynamische webstek. In het najaar 2013 zijn de
immers meer en betere presentatiemogelijkheden.
drie provinciale musea aan de beurt.
Zilver blijft het vertrekpunt maar het wordt in zijn context geplaatst door gebruik te maken van andere
• De provinciale musea onderscheiden zich door
tijdsdocumenten, zoals schilderijen, meubilair, foto’s, film
een nieuwe ‘museumervaring’ aan te bieden. Ze
en dergelijke meer. De context en het bredere verhaal
blinken ook uit in hun tentoonstellingsaanbod
staan centraal.
en hun communicatie. Met hun prijzenbeleid profileren ze zich als toegankelijke musea voor
Zo wordt het Zilvermuseum dé plaats waar men op
iedereen.
zilver geïnspireerde verhalen beleeft via hedendaagse presentatietechnieken. We inspireren ons hiervoor op het succesverhaal van het ModeMuseum dat zich uit een
• Concreet verzekert de provincie een snelle doorstart van het Zilvermuseum op een nieuwe
stoffig textielmuseum ontpopte tot een internationale speler
locatie.
en trekker voor de hele buurt.
• Het Diamantmuseum wordt geheroriënteerd naar
• De basis voor onze werking blijft de
een diamantbelevingscentrum, waarvoor de stad
toonaangevende collectie zilver. Daarom gaat het
Antwerpen de verdere coördinatie op zich zal
Zilvermuseum meer internationaal samenwerken.
nemen.
Voor Vlaanderen en de buurlanden is het Zilvermuseum dé plek om op zilver geïnspireerde
• Het ModeMuseum wordt uitgebreid en stelt zijn
verhalen te beleven.
toekomst veilig op lange termijn. • De permanente collectiepresentatie wordt jaarlijks geactualiseerd.
• Voor het FotoMuseum investeren we in een depottoren. De samenwerking met Cinema Zuid
• Daarnaast worden jaarlijks minimum twee
wordt geëvalueerd en herijkt.
thematentoonstellingen op de nieuwe locatie en We bouwen de provinciale musea, het Architectuur
twee presentaties in het Umicore Zilverpaviljoen
archief en de cultuurhuizen uit tot kwalitatieve en
georganiseerd.
toegankelijke culturele ontmoetingsplaatsen. We zorgen
19
• De vernieuwde internationale Sterckshofopdracht
Een complementair filmaanbod versterkt de uitstraling
wordt getoond en we zullen ook regelmatige
en de tentoonstellingen van het FotoMuseum. We werken
kleinere en internationale tentoonstellingen
hiervoor samen met Cinema Zuid. Samen met het MHKA
organiseren met derden.
draagt het FotoMuseum actief bij tot de uitbouw van het Zuid tot een kunstenkwartier met Europese uitstraling.
Het kasteel Sterckshof in het Rivierenhof krijgt een nieuwe invulling. De mogelijkheden worden besproken met
Voor de komende jaren staan we voor een paar
Herita en het District Deurne.
uitdagingen:
De
komende
jaren
zal
het
Zilvermuseum
• Het FotoMuseum wil uitgroeien tot een archief van
haar
samenwerking met Umicore in het Umicore Zilverpaviljoen
de Vlaamse fotografie.
verderzetten. Umicore is een internationale topspeler • We organiseren jaarlijks negen tentoonstellingen
en Antwerpen is de draaischijf voor de recyclage van edelmetalen. Het Zilvermuseum maakt van hedendaags
die plaats bieden aan fotografie in al haar
zilverdesign en van hedendaagse edelsmeedkunst een
verschijningsvormen. De combinatie van lokaal
speerpunt in haar beleid. Economie en kunst zullen elkaar
talent met internationale gevestigde namen werkt
dan ook voortdurend ontmoeten in de nieuwe werking van
verrijkend.
het museum. • Het FotoMuseum speelt een belangrijke rol in het Het Zilvermuseum profileert zich nationaal en
uitbouwen van een digitaal erfgoeddepot voor
internationaal als hét expertisecentrum voor zilver in
de provinciale collecties. Zo worden 1,7 miljoen
al haar facetten en toepassingen. De provincie heeft
objecten gedigitaliseerd en ontsloten voor het
de mensen en de kennis in huis om het Zilvermuseum
publiek.
succesvol om te vormen zoals het dat ook al met het ModeMuseum deed.
We willen ons imago van een jong, dynamisch en vernieuwend
museum
bestendigen. We
werken
daarvoor samen met ‘jongerenambassadeurs’ en we zetten specifieke jongerenactiviteiten op. We passen het
5.2 Het FotoMuseum als fotografisch geheugen van Vlaanderen
tariefbeleid aan zodat meer jongeren hun weg vinden naar onze activiteiten en kunstwerken. Het FotoMuseum is hét expertise- en ontmoetings-
Het FotoMuseum viert in 2015 zijn vijftigste verjaardag. Het krijgt er een depottoren bij om zijn ambitieuze functie als archief van de Vlaamse fotografie waar te nemen.
centrum in Vlaanderen voor actuele en historische fotografie in al haar vormen. Het heeft een sterke positie en uitstraling, zowel op nationaal als internationaal vlak.
Ook al is het FotoMuseum bijna 50 jaar oud, het verspreidt nog altijd passie en kennis over fotografie met een frisse en dynamische aanpak. Het FotoMuseum inspireert een brede
5.3 De aantrekkingskracht van het ModeMuseum
schare bezoekers en stimuleert creativiteit. Het duurzaam, kwalitatief en hedendaags museumbeleid draagt de
collecties, de tentoonstellingen en het publieksaanbod uit tot buiten de landsgrenzen. In 2014 starten we met de bouw van een depottoren aan het FotoMuseum. Dit is noodzakelijk om de waardevolle en unieke collecties op een duurzame manier te bewaren.
Het ModeMuseum profileert zich als een dynamisch, innovatief, toegankelijk en duurzaam expertisecentrum over mode, met een internationale reputatie, en dit zowel voor een breed als een gespecialiseerd publiek.
Tegelijk buigen we onze over een andere uitdaging: hoe kunnen we de werken in ons unieke bibliotheek beter
De huidige werking wordt verder gezet in de komende
ontsluiten?
beleidsperiode. We verzamelen, beheren en bewaren de collectie op een duurzame manier (zowel de mode-
20
en
kostuumcollectie,
als
de
bibliotheekcollectie).
groot internationaal netwerk en trekt de globale
Daarnaast zal het ModeMuseum ook enkele nieuwe en
modeliefhebbers aan.
ambitieuze initiatieven ontwikkelen op het vlak van haar • De galerij op de gelijkvloerse verdieping zal
tentoonstellingen en digitalisering.
omgevormd worden tot MoMuMedia: een digitaal Binnen de basiswerking van het museum pakken we de
platform gekoppeld aan de MoMu-webstek en
volgende essentiële punten aan:
sociale media. Zo creëren we ook een inhoudelijk sterk aanbod voor de virtuele bezoeker en
• We pakken de depotproblematiek aan. Op korte
versterken we ons internationale bereik.
termijn slaan we onze stukken op in gehuurde erfgoeddepots. Op middellange termijn werkt de
We bestendigen de locatie van het ModeMuseum in
provincie aan een gemeenschappelijk depot voor
de Nationalestraat, als kloppend hart en geheugen
cultureel erfgoed.
voor de hele modebuurt. Vanaf 2015 breiden we de tentoonstellingsruimte uit. Zo kan het ModeMuseum naast de tijdelijke tentoonstellingen het publiek ook
• We stappen ook mee in het provinciale digitale depot om het erfgoed duurzaam op te slaan en te
verrassen met wisselende selecties uit haar vaste
ontsluiten. Digitaal denken zal in alle aspecten van
collectie.
onze werking doorstromen. • Het museum blijft zich ontwikkelen als expertisecentrum, met degelijk wetenschappelijk onderzoek, een nieuw op te starten
5.4 Premières en nieuw talent in de Arenberg
studiecollectie en een professioneel uitgebouwd wetenschappelijk netwerk.
• Het tentoonstellingsbeleid wordt verder gezet met jaarlijks twee thematentoonstellingen, één reizende tentoonstelling en kwalitatieve meertalige tentoonstellingscatalogi.
De Arenberg versterkt zijn aanbod met premières en trekt nieuw talent aan. Daarnaast blijft de Arenberg met zijn theaterinfrastructuur een vaste waarde in het verenigingsleven.
De Arenberg is een bruisend en dynamisch cultuurhuis
• In ons tarievenbeleid schenken we bijzondere aandacht aan kansarmen, jongeren en families
dat jaarlijks ongeveer 500 activiteiten organiseert op
met kinderen.
haar drie podia: de schouwburg, de kleine zaal en het Openluchttheater in het Rivierenhof. Jaarlijks vinden meer
Voor de drie grootste uitdagingen voor de komende jaren
dan 100.000 mensen hun weg naar de Arenberg.
rekenen we ook op de steun van Vlaanderen: Arenberg versterkt haar unieke aanbod door regelmatig • We willen de MoMu-collectie permanent tonen,
premières en langere speelreeksen te programmeren.
met een nadruk op het hedendaagse Antwerpse
Daarnaast trekt de Arenberg de kaart van nieuw talent. De
modeverhaal. Dit heeft een enorm toeristisch
Arenberg blijft ook een belangrijke en gewaardeerde partner
potentieel en genereert bijkomende inkomsten. Na
voor socio-culturele verenigingen en culturele organisaties
2015 ontsluiten we de volledige collectie in een
die op zoek zijn naar kwalitatieve theaterinfrastructuur.
thematische opstelling op het gelijkvloers van de Tijdens de zomermaanden brengt de Arenberg in het
ModeNatie.
Openluchttheater Rivierenhof haar zomerfestival met een • We verankeren het prestigieuze Europeana
uitgebreid programma van pop-, rock- en jazzconcerten,
Fashion project (www.europeanafashion.eu) in
cabaret
onze werking. Het ModeMuseum was vanaf
vrijdagavondconcerten en zoveel meer. Hierdoor is het
de start in 2012 één van de partners en we
mogelijk om gedurende heel het jaar een kwalitatief en
willen de opgebouwde expertise optimaal
toegankelijk programma aan te bieden met bovenlokale
benutten. Dit project biedt ons toegang tot een
uitstraling.
21
en
comedy,
familievoorstellingen,
gratis
Als dynamisch cultuurhuis brengt de Arenberg nieuw
• We versterken onze educatieve werking en haar
talent en nieuwe producties naar het publiek. Maar ook
kritische rol als vragensteller. We focussen hierbij
verenigingen en organisaties kunnen er terecht.
meer dan ooit op de beginnende en kwetsbare kunstenmakers en gebruikers. We
5.5 De Warande als thuis voor cultuurbeleving
geven
jonge
regionale
kunstenaars
toon-en
ontwikkelingskansen en dragen zo bij tot een open en dynamisch cultuurklimaat. Maar we dagen ook de bezoeker uit met experiment en vernieuwing. We doen dat zowel actief (vb. vrijwilligersnetwerk, kunstkampen, Dinamo,
In samenspraak met gedeputeerde Peter Bellens, Voorzitter de Warande, ontwikkelt de Warande zich verder tot een warme thuis voor cultuurbeleving in al haar verscheidenheid. Zo willen we verder gestalte geven aan een nieuwe ambitieuze werkvorm: het cultuurhuis. De Warande is hiermee pionier in Vlaanderen.
Kunstinzicht, …) als passief door te experimenteren met nieuwe publiekformats (Jong Gewild, Overlezen, themafestivals, locatieprojecten, …). Een innoverend samenwerkingsmodel Cultuurhuis de Warande staat ook voor een innoverend organisatiemodel. We werken structureel samen met een zestal onafhankelijke vzw’s met complementaire functies.
Een cultuurhuis neemt zowel een receptieve als een
Deze intensieve en dynamische samenwerking is niet
productieve rol op. Culturele diversiteit staat bij dit alles
alleen kostefficiënt maar verrijkt ook onze werking en
centraal.
verbreedt het draagvlak van ons cultuurhuis.
• Een receptieve functie als cultuurcentrum:
Een unieke site voor cultuur in al zijn vormen
We werken aan cultuurparticipatie, gemeenschaps vorming en cultuurspreiding. We verzorgen een
Door de recente investeringen van de provincie Antwerpen
breed en eigenzinnig cultuurspreidingsaanbod voor
en de stad Turnhout beschikt het cultuurhuis over een
een zo ruim mogelijk publiek.
fantastische cultuursite, uniek in Vlaanderen. De renovatie van de schouwburg uit 1972 is het ultieme sluitstuk van
• Een productieve rol:
de vernieuwingsoperatie. We onderzoeken momenteel hoe
We nemen ook uitdrukkelijk een productieve rol op
we dit kunnen realiseren.
zonder echter een volwaardig kunstencentrum te De Kempenregio als uitvalsbasis
willen zijn. Het aanbod als staalkaart en referentiepunt
We streven naar een ruime regionale relevantie. We willen onze kennis en expertise versneld en dienstbaar
Meer dan 250.000 bezoekers maken jaarlijks hun
inzetten in een gestructureerd regioverhaal. Hiervoor werd
keuze uit een actuele staalkaart van meer dan 400
een samenwerkingsplatform opgericht met de Kempense
podiumvoorstellingen gaande van theater, dans, muziek,
cultuurcentra (Geel, Mol, Herentals, Heist-op-den-Bergh).
performances,
Samen ondernemen we een aantal regionale acties rond
kinderkunsten,
literatuur,
intelligent
amusement tot lezingen.
cultuur.
• In de gloednieuwe expo-ruimtes wordt het
Cultuurhuis de Warande bouwt verder aan een
kwalitatief tentoonstellingsbeleid verder
kwalitatief kunstenparcours waarbij ‘ontmoeten’
uitgebouwd met minstens drie spraakmakende
meer dan ooit centraal staat. Zo nemen we de
eigen projecten per seizoen.
psychologische drempels weg bij de mensen om aan cultuur deel te nemen.
22
5.6 Een bredere uitstraling voor kasteel d’Ursel
Onze focus ligt nog steeds op de verwerving, het behoud en de studie van architectuurarchieven. Maar we werken ook aan de ontsluiting ervan. Enerzijds doen we dit door publieksevenementen, anderzijds stappen we mee in het
Het kasteel d’Ursel en het domein vormen een bijzonder waardevol cultureel erfgoed. We willen dit op een veelzijdige manier laten beleven door inwoners en bezoekers van de provincie Antwerpen.
provinciale digitale depot dat het provinciale culturele erfgoed toegankelijk maakt voor het publiek. Belangrijke partners in dit verhaal zijn het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (het landelijk expertisecentrum voor de sector) en het Vlaams Architectuurinstituut (het centrum
We bestendigen de werking van het kasteel d’Ursel als
voor hedendaagse architectuur).
veelzijdige culturele instelling. We blijven de deuren van het kasteel en het domein openzetten voor een breed
We verwerven en conserveren waardevolle archief-
aanbod aan culturele activiteiten. Bijzondere aandacht gaat
stukken uit de Vlaamse architectuur. De digitale
daarbij uit naar kinderen.
ontsluiting ervan draagt bij tot een bredere studie en uitstraling van onze archieven.
Het kasteel d’Ursel en het domein krijgen één beheer, dat een breed en kwaliteitsvol publieksaanbod aanstuurt. Om de uitstraling en toegankelijkheid voor het publiek te vergroten, brengen we Vlaanderen en Bornem als belangrijke partners rond de tafel. Maar we willen ook de
5.8 Het werk van Emile Verhaeren laten beleven
Notelaer en het Jeugdverblijf in het verhaal betrekken. Samen met onze partners willen we de regionale uitstraling van het domein en het kasteel d’Ursel vergroten naar een breed publiek. We doen dat op een efficiënte manier.
Het Emile Verhaerenmuseum wil nauwer samenwerken met het Letterenhuis om het werk van Emile Verhaeren op een eigentijdse manier te ontsluiten.
Emile Verhaeren (1855-1916) werd geboren in SintAmands. Zijn statige grafmonument in een bocht aan
5.7 Uitbreiding Architectuurarchief naar Vlaanderen
de Schelde is een uniek stukje erfgoed. Het provinciaal museum Emile Verhaeren bewaart naast een mooie bibliofiele verzameling van zijn werk ook een kunstcollectie met werken van tijdgenoten zoals Constantin Meunier,
Het Architectuurarchief van de provincie Antwerpen breidt haar werking uit tot Vlaanderen en bestendigt zo haar unieke positie en werking.
Théo Van Rysselberghe, Fernand Khnopff en James Ensor.
We onderzoeken hoe we de banden met het Letterenhuis nauwer kunnen aanhalen om het oeuvre van deze internationaal gerenommeerde dichter en kunstcriticus op
Architectuur is de stenen huid van de mens. Zij is
een frisse en eigentijdse manier te laten beleven.
alomtegenwoordig in de maatschappij. Zij is een cultuurfenomeen dat in de eerste plaats bestaat uit de
Het werk van Emile Verhaeren moet op een levendige
gebouwde realiteit zelf, maar even goed uit de neerslag
manier onder de mensen gebracht worden. We kijken
van het bouwproces, vastgelegd in maquettes, bouw- en
hiervoor naar het Letterenhuis in Antwerpen, dat zich
architectuurarchieven, tijdschriften, catalogi enz.
toelegt op de ontsluiting van het literaire erfgoed in Vlaanderen.
Om de stap te zetten van een provinciale naar een Vlaamse werking streven we naar de erkenning door Vlaanderen. Een erkenning draagt bij tot het duurzaam behoud, beheer en de ontsluiting van ons waardevolle Architectuurarchief.
23
6. Provinciale accenten in het kunstenbeleid
kwaliteitsverhoging van de sector en willen een efficiënte draaischijf zijn om de vraag en het aanbod op elkaar af te stemmen en tegemoet te komen aan de diverse noden.
Als intermediair bestuursniveau is de provincie het best geplaatst om te investeren in de kwaliteit van amateurkunsten en om professionele kunstenaars aansluiting te laten vinden bij het Vlaamse niveau.
Samenwerken rond infrastructuur De gemeenten in onze provincie leveren al grote inspanningen om in repetitiezalen, ateliers en exporuimtes te voorzien. Waar de vraag en het aanbod niet op elkaar
De structurele ondersteuning van de professionele
afgestemd is, nodigt de provincie de gemeenten uit om
kunstensector is na de interne staatshervorming
over de gemeentegrenzen heen samen te werken.
een Vlaamse bevoegdheid. De ondersteuning van amateurkunsten zijn dan weer een duidelijk lokale
De infrastructuurnoden moeten bovenlokaal worden
aangelegenheid.
aangepakt. De provincie neemt hier de rol van
Als
intermediair
niveau
is
de
provincie in dit spectrum de uitgelezen speler om een
regisseur op.
bovenlokale regierol op te nemen om de kwaliteit van de amateurkunsten te verhogen.
Ontmoetingen voor koren en orkesten
Ten opzichte van de professionele kunsten nemen
We komen ook tegemoet aan de kunstenaars hun
wij een serrefunctie op. We bieden organisaties en
behoefte aan ontmoeting en feedback. We stimuleren
kunstenaars een tijdelijke ondersteuning in hun ambitie om
en faciliteren de ontmoetingsmogelijkheden voor koren en
door te stromen naar de professionele kunstensector. De
orkesten uit de provincie Antwerpen. We actualiseren de
structurele ondersteuning van professionele kunsten blijft
bestaande koor- en orkesttornooien en zetten volop in op
een uitsluitend Vlaamse bevoegdheid.
kwaliteitsverbetering en kwalitatieve feedback.
Als intermediair niveau faciliteert de provincie
Een actieve bevraging van de sector, zal leiden tot
Antwerpen de doorstroming van nieuw artistiek
vernieuwingen en verbeteringen vanaf 2015. Met de
talent naar een professionele werking op Vlaams
orkest- en koortornooien bereiken we jaarlijks 12.000
niveau. Wij zijn ideaal geplaatst om een bovenlokale
amateurzangers en -muzikanten.
regierol op te nemen inzake kwaliteitsverhoging van de amateurkunsten.
Exploratie van dans en theater Tot op heden organiseerde de provincie geen wedstrijden of tornooien voor dans en theater. In 2013 starten we met
6.1 Een duwtje in de rug voor amateurkunsten
een inventarisatie van alle lokale initiatieven in deze sector. In overleg met de diverse koepel- en steunorganisaties bekijken we waar de provincie als intermediaire partner een rol kan opnemen. In samenspraak met de sector
We zetten in op kwaliteit in de amateurkunstensector zodat de vele duizenden amateurkunstenaars in onze provincie zich verder kunnen ontwikkelen in hun kunstvorm.
De provincie Antwerpen richt de schijnwerpers op de
werken we een efficiënt en aanvullend beleid uit. We hebben de ambitie om tegen 2019 minimum 80% van de amateur dansers en spelers binnen onze provincie te bereiken. Bovenlokale ondersteuning van beeldende kunsten
amateurkunsten en de vele duizenden beoefenaars ervan. Deze sector blaakt van creativiteit en ondernemingslust en
De sector van de beeldende kunst is heel divers, ook
richt zich rechtstreeks tot een zeer brede bevolkingsbasis,
bij amateurkunstenaars. Schilderkunst, beeldhouwen,
hetzij individueel, hetzij via organisaties.
grafiek, fotografie, … Gemeenten stellen hen vaak ateliers en exporuimtes ter beschikking of ze reiken prijzen uit. We
De provincie trekt de kaart van haar rijke traditie
inventariseren de bestaande initiatieven en bevragen de
van amateurkunsten. Wij zetten resoluut in op de
24
sector om een duidelijk beeld te krijgen van de noden en
nieuwe beloftevolle kunstenaars ondersteunen krijgen een
behoeften.
herkenbaar label.
Ook hier leggen we de focus op infrastructuur en
Muziek en podiumkunsten
kwaliteitsverbetering, daar waar een bovenlokale aanpak een meerwaarde betekent.
We organiseren trajectbegeleiding voor muzikanten en muziekensembles met professionele ambities. We
Het gevleugelde woord
focussen op podiumervaring, netwerken en cultureel ondernemerschap. De concertreeks ‘Jong in Oud’ is een
Amateurschrijvers zijn veel minder georganiseerd dan
ideale proeftuin voor muzikanten, maar we willen ook de
de andere amateurkunsten. Nochtans telt onze provincie
hand reiken naar de klassieke muziektempels in onze
bijzonder veel gepassioneerde schrijvers en dichters.
provincie zoals de Singel, de Filharmonie en AMUZ.
We nemen ook voor deze groep amateurkunstenaars initiatieven om het niveau van hun creatieve output te
We begeleiden podiumkunstenaars en -organisaties bij
verhogen.
hun eerste stappen in het professionele kunstenveld. De provincie werkt hiervoor samen met de Arenberg en de
Samen met Creatief Schrijven organiseren we zitdagen
Warande, die vanuit hun expertise nieuw artistiek talent
in een aantal openbare bibliotheken, waar auteurs terecht
oppikken en coachen via een op maat gemaakt traject.
kunnen voor manuscriptbeoordeling en schrijfadvies op
Voor specifieke doelgroepen werken we dan weer samen
maat. Zo zetten we amateurschrijvers op weg om hun
met partnerorganisaties in het veld zoals Nekka vzw voor
schrijfwerk op termijn met de buitenwereld te delen.
Nederlandstalige muziek.
We geven amateurschrijvers laagdrempelige kansen
We
om hun werk te toetsen aan professionele feedback.
kunstenaars voor maximum 3 jaar. Daarna is het de beurt
ondersteunen
de
ambitieuze
muzikanten
en
aan nieuw aanstormend talent. De begeleiding wordt Extra podiumkansen en publieksaandacht
afgestemd op de individuele behoeften van de kunstenaar of de organisatie: financieel, logistiek, zakelijk, spreiding,
De
de
communicatie, … We werken complementair met het
amateurkunstensector blijken. We geven op onze
provincie
laat
haar
waardering
voor
Vlaamse beleid dat zich vooral richt op het professionele
activiteiten en evenementen extra podiumkansen aan
kunstenveld.
amateurkunstenaars uit de provincie. Zo krijgen koren en ensembles die zich onderscheiden bij de muziektornooien
We bieden nieuw artistiek talent kansen om door te
extra publieksaandacht.
groeien. Door beloftevolle kunstenaars en muzikanten te begeleiden, hebben we een grote impact op het
We moedigen ook andere provinciale instellingen
Antwerpse kunstenveld.
aan om amateurkunstenaars uit de provincie te Beeldende en toegepaste kunsten
programmeren op hun evenementen.
Elke twee jaar reiken we de prijs Beeldende kunst uit aan een kunstenaar onder de 41. Naast een financiële
6.2 Een serre voor artistiek talent
aanmoediging krijgen de laureaten ook trajectbegeleiding om hun professionele ambities waar te maken. Ze mogen exposeren in een kwalitatieve tentoonstelling, die
We nemen een serrefunctie op voor artistiek talent met professionele ambities. Zo engageren we ons voor een dynamisch en rijk professioneel kunstenlandschap.
afwisselend zal plaatsvinden in De Garage in Mechelen, de Warande in Turnhout en Extra City in Antwerpen. De provinciale musea op hun beurt geven jong artistiek talent kansen om zicht te verder te bekwamen
Als intermediair niveau faciliteert de provincie Antwerpen
in hun specialiteit. Zo bieden we een springplank voor
de doorstroming van nieuw artistiek talent naar een
de uitbouw van hun carrière.
professionele werking op Vlaams of internationaal niveau. Alle provinciale culturele instellingen en initiatieven die
25
• Het Zilvermuseum werkt de komende jaren nog meer samen met hogescholen om jonge zilverontwerpers te ondersteunen in het vak. • Het FotoMuseum werkt structureel samen met jong fotografisch talent voor zijn tentoonstellingen en publicaties. • Elk jaar wordt de MoMu Award uitgereikt aan een masterstudent van de modeafdeling van de Antwerpse academie. De winnaar wordt opgenomen in het MoMuMedia-platform, een virtueel platform voor mode. Het ModeMuseum biedt zo een platform aan jong talent om presentaties en co-creatieopdrachten in de wacht te slepen.
26
7. Een professioneler erfgoedbeheer
Onze financiële ondersteuning is slechts één onderdeel van het ruimere geheel van consulentschap
We zetten in op kwaliteitsverhoging van het behoud en beheer van het erfgoed in de provincie door advies, trajectbegeleiding en ondersteuning.
en trajectbegeleiding.
7.2
Kwaliteit in lokaal erfgoedbeheer
Onze provincie is rijk aan erfgoed, zowel onroerend als roerend en immaterieel. We stimuleren zowel de lokale erfgoedhouders en -beheerders (vb. heemkringen, gilden,
…) als lokale besturen om hier op een kwaliteitsvolle en
We ondersteunen de erfgoedhouders en verbeteren de kwaliteit van de sector.
professionele manier mee om te gaan. We doen dit onder meer door advies, trajectbegeleiding en ondersteuning.
De lokale besturen staan in voor het behoud en het beheer van lokaal erfgoed en ze zijn verantwoordelijk voor de
We geven zelf het goede voorbeeld met het erfgoed
ondersteuning van lokale erfgoedorganisaties. Vanuit een
in provinciaal bezit. We ontsluiten ons erfgoed met
bovenlokaal perspectief engageert de provincie Antwerpen
toegankelijke infodagen, vormingssessies en publicaties.
zich voor de kwaliteitsverbetering van de sector.
Vlaanderen heeft de provincies de opdracht gegeven om een erfgoeddepotbeleid te ontwikkelen. We grijpen dit aan
We bouwen verder aan een actief ondersteuningsbeleid
om een professioneel behoud en beheer van het roerende
van de vele ’erfgoedhouders’ (gilden, heemkringen, …)
erfgoed te promoten.
die onze provincie rijk is. We gebruiken onze expertise om professioneel met het erfgoed om te gaan. De instrumenten
We verwelkomen Monumentenwacht op 1 januari 2014
die we hierbij inzetten zijn trajectbegeleiding, advies,
als nieuwe provinciale entiteit (zie onder). Daarnaast
subsidies, overleg, vorming, infosessies, studiedagen,
hervormen we de bestaande subsidiereglementen om
databanken, materialenbank en publicaties.
al het erfgoed in onze provincie op een integrale wijze We hebben oog voor een kwalitatieve ontsluiting van
te benaderen.
het erfgoed. Zo kan zowel de erfgoedsector als het brede publiek kennis maken met het erfgoed.
7.1
Naar een transparanter en efficiënter subsidiebeleid 7.3 We herschikken onze beschikbare middelen tot een transparanter en efficiënter subsidiebeleid.
In de loop der jaren zijn de subsidies Erfgoed uitgegroeid tot
Een registratietool voor lokale erfgoedhouders
In 2014 ontwikkelen we een online registratie- en beheerssysteem voor lokaal erfgoed.
een weinig coherent geheel. We bundelen de beschikbare middelen en zetten ze op een efficiëntere manier in door
De provincie ondersteunt en begeleidt de kerkbesturen
het aantal subsidiereglementen drastisch in te perken. De
bij het opmaken van de wettelijk verplichte inventaris van
herstructurering maakt de steunmaatregelen meteen ook
hun roerend bezit. Sinds 2008 kunnen de kerkfabrieken
transparanter. Zo verhogen we onze impact.
hiervoor een beroep doen op de ‘CRKC-databank’ voor religieus erfgoed, ontwikkeld door het Centrum voor
De provinciale subsidies zijn geen doel op zich. Ze zijn een
Religieuze Kunst en Cultuur.
instrument om onze beleidsdoelstellingen waar te maken. We willen een herkenbare meerwaarde scheppen in het
We breiden dit aanbod uit naar de hele erfgoedsector. In
erfgoedveld. We sporen de blinde vlekken op en maken
2014 ontwikkelen we een online systeem waarmee alle
doordachte keuzes die tegemoet komen aan de noden op
lokale erfgoedhouders en lokale erfgoedbeheerders hun
het terrein.
collecties kunnen registeren en beheren.
27
Registratie is de basis voor de uitbouw van een
depot, een essentieel onderdeel van een duurzaam en professioneel erfgoedbeheer.
We verhogen de kwaliteit van het regionale erfgoedbeheer en de instellingen die actief zijn in deze sector.
We geven niet enkel aandacht aan de collectiebeherende
7.4
Regionaal erfgoed ondersteunen en ontsluiten
instellingen die door Vlaanderen erkend zijn. We richten ons ook tot musea en archieven die streven naar een erkenning op regionaal niveau. Kwaliteit staat hierbij centraal.
We ondersteunen gebiedsgerichte projecten, impulsprojecten of projecten voor bijzondere doelgroepen om regionaal erfgoed duurzaam te beheren en toegankelijk te maken.
De provincie kent vanaf 2014 werkingssubsidies toe aan erkende collectiebeherende instellingen op regionaal niveau. Daarvoor hebben we een nieuw indelings- & subsidiereglement uitgewerkt voor ‘regionaal erkende collectiebeherende instellingen’.
Wanneer erfgoedhouders erfgoedzorg niet als kerntaak hebben, komen hun waardevolle collecties zwaar onder
De provincie ondersteunt zowel de basiswerking van
druk te staan. Daarom springt de provincie bij om het
regionale collectiebeherende instellingen alsook
erfgoed van regionaal belang te inventariseren, te
de verbetering van hun eigen depotwerking en
registreren en te ontsluiten. We vergeten hierbij zeker
-infrastructuur.
niet het immaterieel erfgoed zoals rederijkerskamers, gilden en stoeten. Zij krijgen een prominente plaats in het cultuurbeleid.
7.6
Depots voor duurzaam erfgoedbeheer
• Momenteel werken we samen met de Hoge Gilderaad der Kempen om het bezit van de
Erfgoeddepots zijn cruciaal voor het duurzaam behoud
schuttersgilden in de provincie in kaart te
en het beheer van erfgoed. Daarom zet de provincie in op
brengen en te ontsluiten.
bovenlokale samenwerking en interventies om tegemoet te komen aan de behoefte aan erfgoeddepots. Zo
• In de tweede helft van de legislatuur, focussen we op het regionaal erfgoed van de OCMW’s, de
stimuleren we het duurzaam beheer en behoud van het lokaal en regionaal erfgoed in onze provincie.
voormalige gasthuizen en de voormalige Heilige Geesttafels.
Een effectief erfgoeddepotbeleid
De ontsluiting van het erfgoed is belangrijk. Dit kan digitaal, via publicaties of studiedagen, maar idealiter resulteert het werk in een tentoonstelling in
We ontwikkelen een doortastend erfgoeddepotbeleid dat rekening houdt met de noden van de erfgoedsector.
samenwerking met de provinciale musea. De provincie ontwikkelt een kwaliteitsvol erfgoeddepot beleid gebaseerd op de noden van de erfgoedsector, niet enkel op vlak van fysieke ruimte maar ook op gebied van
7.5
Regionale musea, archieven en erfgoedbibliotheken
vorming, ondersteuning en expertisedeling. • We initiëren bovenlokale projecten zoals het digitaal registratiesysteem voor alle erfgoedbeheerders in de provincie Antwerpen
28
en we nemen deel aan gemeenschappelijke
verweesd achter. Met de toenemende frequentie van
initiatieven.
archeologisch onderzoek in Vlaanderen is een degelijk depot voor archeologische vondsten en alle bijbehorende
• We stimuleren andere partners, zoals de regionale
documentatie essentieel.
collectiebeherende instellingen, om mee een provinciaal netwerk van depots te ontwikkelen
Het provinciaal archeologisch depot biedt een eenvoudige
voor regionaal cultureel erfgoed.
oplossing om archeologische vondsten definitief te registreren volgens heldere selectiecriteria en duidelijke
Zo ondersteunen we een duurzaam behoud en beheer
procedures. Dit maakt het mogelijk om het materiaal te
van het erfgoed in de provincie Antwerpen door
bestuderen en zo de kennis van het verleden te verbreden
bovenlokale samenwerking en interventies.
en te delen met het grote publiek.
In 2014 wordt een loods omgevormd tot eerste provinciaal erfgoeddepot.
Het provinciaal archeologisch depot moet ook zijn plaats vinden in het bredere netwerk van erfgoeddepots in de provincie. We werken daarvoor samen met de
Nood- en erfgoeddepots zijn een belangrijk instrument
stedelijke diensten van Antwerpen en Mechelen en de
voor het duurzaam behoud en het beheer van ons
intergemeentelijke dienst AdAK (Archeologische dienst
erfgoed. Meest prangend is de vraag naar een nood- of
voor de Antwerpse Kempen).
transitdepot waar erfgoedcollecties tijdelijk terecht kunnen in geval van verbouwings- of restauratiewerken, maar ook
Het provinciaal archeologisch depot beheert de
na calamiteiten zoals een overstroming.
archeologische collecties uit de provincie Antwerpen om verder onderzoek te faciliteren en te stimuleren. Zo
In 2014 starten de werken om een loods in Ranst om te
wordt de kennis over het verleden ontsloten.
vormen tot het eerste provinciaal erfgoeddepot. De loods maakt deel uit van de historische Britse legerbasis en is dus zelf een stukje onroerend erfgoed uit de periode
7.7
van de Koude Oorlog.
De Monumentenwacht wordt provinciaal
Om het nieuwe depot perfect uit te rusten om erfgoed te bewaren, wordt naar Denemarken gekeken, een gidsland wat betreft depotbeleid. De hoge eisen zijn noodzakelijk, want de eerste collectie die in aanmerking komt voor
De Monumentenwacht wordt vanaf 1 januari 2014 een provinciale instelling.
het nieuwe depot is de prestigieuze verzameling van de Monumentenwacht Antwerpen draagt bij tot de valorisatie
bibliotheek van de Sint-Bernardusabdij in Bornem.
van het onroerend erfgoed in de provincie Antwerpen. Het nieuwe erfgoeddepot zal voldoen aan de hoogste
Monumentenwacht stimuleert regelmatig onderhoud van
standaard voor erfgoedbewaring.
erfgoed.
Archeologiedepot van de provincie Antwerpen
Momenteel
werkt
Monumentenwacht
enkel
voor
particulieren en verenigingen die een lidmaatschapsbijdrage
Met het provinciaal archeologisch depot willen we archeologische vondsten, opgravingsrapporten en alle bijbehorende documentatie zorgvuldig bewaren en ontsluiten.
hebben betaald. Dit geeft hen recht op regelmatige inspecties, gekoppeld aan toestandstrapporten. Daarnaast verstrekt Monumentenwacht advies met betrekking tot duurzaam onderhoud van waardevol erfgoed. Met Monumentenwacht in haar rangen kan de provincie
Het nieuwe onroerend erfgoeddecreet zet erfgoeddepots
haar waardevol erfgoed op een geïntegreerde wijze
op de kaart, maar dan specifiek voor archeologische
behouden in al zijn facetten.
collecties. Het terreinonderzoek is intussen decretaal geregeld, maar na de opgraving blijft de collectie vaak
29
Departement Cultuur Koningin Elisabethlei 22 l 2018 Antwerpen T 03 240 64 15
