Cultuur
Gereedschap
aan de kant voor
K3
Drachten heeft sinds mei een volledig vernieuwde schouwburg en cultuurcentrum. De vernieuwbouw van De Lawei/De
Meldij werd begin dit jaar overgenomen door Aannemingsmaatschappij Friso, nadat de opdrachtgever het contract met de vorige aannemer had verbroken. ‘Het was een pittige klus die we in een paar maanden tijd verstouwd hebben. Veel improviseren en organiseren: dat heeft best zijn impact gehad op ons uitvoeringsteam’, zegt Marco Prins, technisch directeur van Friso uit Sneek. ‘Maar daar staat tegenover dat we in een half jaar een schitterend gebouw hebben opgeleverd waar we trots op zijn en waar we ook van harte garantie op durven te geven.’
Vernieuwbouw Friso werd eind vorig jaar met nog een Friese bouwer door de directie van De Lawei gevraagd in te schrijven op de bouwklus, waaraan anderhalf jaar eerder een andere aannemer was begonnen: het ver- en nieuwbouwen van schouwburg De Lawei en het aangrenzende muziek- en cultuurcentrum De Meldij. Na een conflict over de kwaliteit en de planning van het werk had de directie het contract met de vorige aannemer verbroken.
101
Cultuur
Prins wil geen uitspraken doen over deze kwestie, mede omdat over de schuldvraag nog procedures worden gevoerd tussen deze aannemer en de opdrachtgever. ‘Wij vinden het nadrukkelijk triest voor alle partijen, maar verder hebben we er geen mening over. Voor ons telt dat wij als Friese onderneming iets wilden betekenen in de oplossing van dit probleem. Plus dat het natuurlijk ook gewoon een mooi stuk werk opleverde in de winter.’
Drie bouwstromen Het werk waar Friso in januari aan begon, bestond uit drie bouwstromen. Prins legt uit: ‘Het afmaken van De Lawei, het afmaken van de gevels en het herstellen van gebreken in De Meldij. Dat laatste was het lastigst: het was van tevoren niet in te schatten wat we allemaal tegen zouden komen en
102
hoe dat dan opgelost moest worden.’ Vrijwel alle vertrekken in De Meldij moesten doos-in-doosconstructies worden, zodat er geen geluidsoverdracht zou plaatsvinden tussen de zalen, belangrijk als bijvoorbeeld in het ene lokaal drumles wordt gegeven en tegelijk in een andere ruimte vioolles. ‘Dat was lang niet overal goed gedaan: we hebben verschillende wanden moeten afbreken en weer opbouwen om dat te herstellen.’ In De Lawei zelf bestond het werk vooral uit het afmaken van het middengebied met de grote foyer, waarin onder meer de hagelwitte gietvloer een blikvanger is. En de gevel – ‘grotendeels oud en een heel stuk nieuw’ is deels overgestuct en verder voorzien van een nieuwe schil. ‘Een soort gepoedercoate gegolfde staalplaatplaat met strekmetaal erop’, aldus Prins.
Cultuur
Installaties Ver voordat Friso in beeld kwam, was Pranger-Rosier Installaties uit Dokkum – als oorspronkelijke nevenaannemer voor de elektrotechniek – al een jaar bezig met het installatiewerk in het schouwburgcomplex. ‘Zowel in eerste als de tweede fase zat de uitdaging vooral in de vernieuwende lichttechniek’, legt projectleider Jappie van der Schaaf uit. ‘Zowel in De Lawei als in De Meldij is de nieuwe Philipsverlichting volledig uitgevoerd in led. Het hele complex wordt gevoed door drie transformatoren van respectievelijk 250, 400 en 630 kVA.’ In de grote foyer zijn 54 Hue-lampen gemonteerd, die het personeel via een iPad kan bedienen om steeds andere sferen te kunnen scheppen. Ook in de vlakkevloerzaal en de multimediazaal werd een dergelijk innovatief systeem gebruikt: een colorblast, die een keur aan wall-washing-effecten kan uitstralen. ‘Bijzonder is
‘V
erlichting volledig uitgevoerd in led’
- Jappie van der Schaaf
103
Cultuur
‘N
iet alleen qua werk een enorm karwei, ook wat logistiek betreft’
- Marco Prins
ook dat we in die zalen de bekabeling voor de audiovisuele installaties in een stalen buis hebben aangebracht, om invloed van straling en dergelijke op de geluidsinstallaties te voorkomen.’ Van der Schaaf herinnert zich als uitdaging verder onder meer de aansturing van theaterverlichting in combinatie met de gebouwgebonden verlichting. De verschillende aansturingen (DMX, Dali, 0-10V) moesten zodanig worden gekoppeld dat ze probleemloos konden samenwerken. Verder moesten er veel verlichtingsarmaturen, speakers en overige componenten in kleur worden gespoten, omdat ze aan een zwart plafond werden gemonteerd.
K3 Het grootste gepuzzel kwam echter pas ná de bouwstop, toen het theaterseizoen alweer begon terwijl de bouw- en installatiebedrijven nog volop aan het werk waren. Van der Schaaf: ‘We hebben toen in goed overleg met het personeel van De Lawei het aanbrengen van de installaties in goede banen geleid zodat de bedrijfsvoering van De Lawei zoveel mogelijk door kon gaan.’ Prins: ‘We moesten onze planning letterlijk naast het programma van De Lawei leggen om te bekijken wat we wel en niet konden doen. Kijk: als er om drie uur een voorstelling van K3 was, legden we om één uur het gereedschap neer, zetten we kleurige schotten overeind en konden de kinderen wel komen. Maar bijvoorbeeld het gieten van de witte hoogglansvloer moest gewoon in één keer kunnen. Dus dat werd een weekendactie.’
105
Cultuur
Lieren DTS² (Dutch Theatre Systems & Services) uit Groningen was verantwoordelijk voor het leveren van lieren en de besturing daarvan in de kleine zaal en van een brug en buizen (spotstangen), benodigd voor het ophangen van de theaterlichten. ‘We waren voor negentig procent klaar toen de bouwstop en de aannemerswissel kwamen’, blikt directeur Eeuwe Vos terug. ‘We hadden behoorlijk wat materiaal op de bouwplaats liggen, we hadden mensen ingepland die niet aan het werk konden. Heel vervelend.’ En dat terwijl de klus veelbelovend begon: ‘Een voor ons niet al te groot project, maar wel aardig omdat we de installaties zouden ophangen aan de kanaalplaatvloeren, terwijl je normaal alles ophangt aan een interne staalconstructie.’ Omdat kanaalplaatvloeren niet sterk genoeg zijn om er zoiets zwaars aan te hangen, moest DTS2 er doorheen boren, om via een grote plaat aan de bovenkant het gewicht te verdelen. ‘Dat vergt een goede afstemming met de bouwer, want we moesten wel klaar zijn voor het dak dicht ging. Die coördinatie ging trouwens met beide aannemers prima.’
106
‘V
oor negentig procent klaar toen de bouwstop kwam’ - Eeuwe Vos
Cultuur
Ook Jappie van der Schaaf kijkt met trots terug: ‘Ondanks alle stagnatie hebben we als Pranger-Rosier op een positieve en constructieve manier kunnen samenwerken met het volledige bouwteam. Het resultaat mag met trots het culturele hart van Drachten genoemd worden.’
DE LAWEI & DE MELDIJ, DRACHTEN
Opdrachtgever & gebruiker
: De Lawei, Drachten
Directievoering : Arcadis Nederland, Assen Bouwtoezicht : Doeke van Duinen, Grootegast
BOUWTEAMLEDEN Architect : TenBrasWestinga, Amersfoort Installatie adviseur
: Valstar Simonis, Groningen
Aannemer : Friso Bouwgroep, Sneek Installateur E
: Pranger & Rosier, Dokkum
Brandveiligheid adviseur
: Munnik brandadvies, Slochteren
ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS Akoestisch spuitwerk
: Asona Benelux, Uithoorn
Systeemplafonds & MS
: Donec Afbouw, Deventer
Theatertechniek : DTS-2, Groningen Stucwerk wanden, plafonds & dekvloeren
: Habovo afbouw, IJsselmuidens
Kunststof gietvloer keuken
: Ommer bedrijfsvloeren, Luttenberg
Keuken : Van Gestel Grootkeukentechniek, Zwolle Houten kozijnen & deuren
: Reinaerdt, Haaksbergen
Dakbedekking : SRC Dakmanschap, Heerenveen Sloopwerk liftput & sparingen
: Van der Wal Sloopwerken & Asbestsanering, Joure
Hijswerkzaamheden : BKF Kraanbedrijf, Groningen
Fotografie: Denis Markic
Prins: ‘Het was niet alleen qua werk een enorm karwei, ook wat logistiek betreft. We hadden te maken met onze eigen mensen, met al eerder door De Lawei en de vorige aannemer aangetrokken neven- en onderaannemers die doorschoven én met onderaannemers die we zelf hebben gecontracteerd. Dat moest allemaal op elkaar afgestemd worden. En dan werd ook nog de bouwplaats steeds een stukje kleiner, omdat de gemeente met de openbare ruimte aan de gang moest. Onze mensen hebben ongelooflijk lange dagen gedraaid, vaak in ploegendienst, om de officiële openingsdatum van 25 juni te halen. Ik ben er best trots op dat dat gelukt is, hoewel we na die dag achter de schermen nog wel wat hebben moeten afmaken. Begin juli hebben we definitief opgeleverd.’
Tekst: Arjan Bakker
Lange dagen
107
