BEHEERPLAN. Zocherpark

BEHEERPLAN Zocherpark

Beheerplan Zocherpark

IBU - Ingenieursbureau Utrecht Postbus 8375, 3503 RJ UTRECHT Bezoekadres: Ravellaan 96 Telefoonnummer: 030 - 286 43 23 Fax: 030 - 286 43 48

Dossiernummer Datum: Auteur(s)

: 402.20014-1 : 12-1-2010 : A.Tanis

Projectnummer Projectleider

: 402.23568 : B.Leiss

2


INHOUD INLEIDING

5

1.

HISTORIE

6

2. 2.1 2.2 2.3 2.4

TECHNISCHE INFORMATIE Bodemopbouw en grondwater Bezoekers Bomenbestand Toegankelijkheid

8 8 8 8 9

3.

VISIE

10

4. 4.1

NATUUR EN ECOLOGIE Kadernota Stadsnatuur voor Utrecht

12 12

5. 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.2 5.2.1 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.4 5.4.1 5.4.2 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.6 5.7 5.7.1 5.8 5.9 5.9.1 5.9.2 5.9.3 5.9.4

EINDBEELDEN Bomen Boom in verharding Boom in beplanting Boom in gras Hagen Haag lijnvormig Heesters Bodembedekkers Heestervakken/ botanische rozen Vaste planten Gras Gazon/ grasveld/ hondentoilet Stinzenplanten Straatmeubilair Gaashek, spijlenhek, voethek Banken, papierbakken, bebording Verlichting Speelvoorzieningen Verharding Elementenverharding Halfverharding Water Waterpartij Beschoeiingen Ecologische oever Houten vlonder/ steiger

14 14 14 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 16 16 16 17 16 17 17 17 17 17 17 17 18 18

6. 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8

BEHEER Beheersystemen en budget Ecologische beheermaatregelen Afwegingen bij dunningen Onkruidbeheersing Bomen, water, hooiland, kademuren en paddestoelen Kwaliteitssysteem Parkcoördinator en toezicht Betrokkenheid bewoners

19 19 19 20 20 20 22 22 22

3


7.

projecten

23

8. 8.1 8.2 8.2.1 8.2.2 8.3 8.4

VERGUNNINGEN Inleiding Evenementen en regelgeving Technische randvoorwaarden Toetsingskader Vergunningen en werkzaamheden Flora en faunawet

25 25 25 25 25 26 26

9.

TECHNISCHE GEGEVENS

27

10.

BEHEERORGANISATIE

28

BIJLAGEN Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

1: 2: 3: 4: 5: 6: 7:

Beheerkaart Zocherpark Maaibeheerkaart Zelfbeheer Manenburg 1 Grens rijksmonument Zocherpark Type terreinmeubilair Zocherpark Bijzondere iep en zwam Bestrijding Reuzenbereklauw in Utrecht

4


INLEIDING Het Zocherpark omvat het groengebied binnen het singelgebied en is een van de mooiste parels van Utrecht. Het is een bijzonder groengebied dat ligt op de grens van de binnenstad en de omliggende wijken. Het totale singelgebied is iets meer dan 5 kilometer lang. En hoewel het een smal park is, is het toch een groot groengebied waar voor de wandelaar geen eind aan lijkt te komen. Het park is voor de wandelaar circa 150 jaar na aanleg nog steeds een juweel. Eeuwenoude bomen spiegelen zich in het water en verrassende zichtlijnen betrekken mooie historische gevels bij het water. Het singelgebied is grotendeels Rijksmonument en valt binnen het 'Beschermd Stadsgezicht'. De status 'Rijksmonument' heeft zowel betrekking op het parkdeel als op de overblijfselen van de middeleeuwse verdedigingswerken (zie bijlage 4). Er zijn in Nederland maar vier andere stadsparken die ook op de Rijksmonumentenlijst staan: Vondelpark Amsterdam, Noorderpark Groningen, Sonsbeekpark Arnhem en Wilhelminapark Utrecht. Het Zocherpark dateert uit circa 1830 en is daarmee één van de oudste nog bestaande openbare parken in Nederland, waarvan een groot aantal bomen en elementen nog dateren uit de tijd van aanleg. Het park bevat veel oude bomen; ruim 600 stuks zijn ouder dan 100 jaar. Het is een echt wandelpark en heeft een belangrijke recreatieve functie in de stad. Langs de randen van het park staat nog steeds fraaie bebouwing en het zijn zeer gewilde locaties om te wonen en te werken. Het park heeft de laatste decennia door allerlei factoren, onder andere door verkeersdruk, aan kwaliteit ingeboet. Daardoor ontstond een aantal jaar terug de wens om een beheervisie te maken. Er zijn nieuwe plannen ontwikkeld om het park te revitaliseren. Paden zijn opgeknapt, beplanting is aangepakt. Inmiddels is de laatste fase van de herinrichting tijdens het schrijven van dit beheerplan bijna afgerond. De uitgangssituatie van dit beheerplan is de situatie zoals die wordt aangetroffen na de voltooiing van het opknappen van het park. Dit beheerplan beschrijft eindbeelden van de verschillende beheergroepen. Dit plan geeft niet aan hoe de eindbeelden bereikt worden. De ontwikkeling van beplanting is van teveel factoren afhankelijk, zoals ziekten, storm of andere inzichten en wensen. De gebruiker van dit beheerplan wordt voldoende vakkundig geacht om de beschreven eindbeelden en beheerrichtlijnen op een juiste manier te interpreteren. De looptijd van dit beheerplan is circa 10 jaar.

5


1. HISTORIE De basis van de singel is reeds gelegd in de 12e en 13e eeuw, bij de aanleg van de verdedigingsgordel rond de stad. Hoewel de oorspronkelijke vorm nog steeds herkenbaar is, is het uiterlijk van de singel door de eeuwen heen drastisch veranderd. Zo ontwikkelde de singel zich geleidelijk van een verdedigingswerk naar een aantrekkelijke groenvoorziening dat door zijn grote cultuurhistorische waarde op de Rijksmonumentenlijst is geplaatst. Van de 12e tot de 16e eeuw bestonden de verdedigingswerken uit een hoge muur met torens en een gracht met brede bermen met een rondgaande weg aan de buitenzijde. Vier poorten gaven toegang tot de stad. Boombeplanting kwam op de wallen en in de bermen nog niet voor. Ter versterking werden er in de 15e eeuw aarden wallen achter de muren opgeworpen. In 1528 droeg de bisschop zijn wereldlijke macht over aan Karel V. Deze gebeurtenis leidde onder meer tot een ingrijpende modernisering van de verdedigingswerken. Zo werden de muren en torens aangepast en verlaagd en werden vier bastions aangelegd: Morgenster, Zonnenburg, Manenburg en Sterrenburg. Op last van stadhouder Willem van Oranje werden in 1579 nog eens vijf aarden bolwerken toegevoegd ter versterking van de stad. Vanaf de 17e eeuw nam de militaire betekenis van de verouderde wallen geleidelijk af. Op tal van plaatsen werden er stallen, huizen en tuinkoepels gebouwd, terwijl de wallen en de singels met bomen beplant werden. De bastions Zonnenburg, Manenburg en Sterrenburg werden bewoond en voor bedrijfsdoeleinden gebruikt. Aan het eind van de 18e eeuw werd de Nieuwe Hollandse Waterlinie gerealiseerd. Daardoor hadden de oude stadsmuren en wallen definitief geen militaire betekenis meer. Begin 19e eeuw wordt onder burgemeester Van Asch een nieuw begin gemaakt. Het doel was om van Utrecht een welvarende stad te maken door ruimte te geven aan economische activiteiten. De scheepvaartroute werd aangepast en het aantal laad- en losplaatsen uitgebreid. Door aanleg van fraaie woonwijken moesten de welgestelden aangetrokken worden en de wandelingen op de bolwerken verfraaid worden. Op verzoek van de burgemeester begint architect J.D. Zocher met een plan voor onder meer de omvorming van de verdedigingswerken tot park. In 1829 wordt Zochers plan aanvaard door het bestuur. In 1830 wordt gestart met de uitvoering, die duurde tot 1872. Het park werd aangelegd in de Engelse Landschapsstijl. Deze stijl kenmerkt zich door een glooiend landschap met hoogteverschillen, bochtig water en verrassende uitzichten over aangrenzend landschap. Er werd gebruik gemaakt van een rijke compositie van bomen, heesters en gras. Naast bomen met een opvallende vorm of geur werden ook veel wintergroene soorten aangeplant (zie paragraaf 2.3). Op markante punten kwamen veel heesters voor. Vanwege de kortere levensduur van heesters en de wens tot sociale veiligheid zijn veel heesters verwijderd. Het gras was niet bedoeld om te betreden. Na 1900 veranderden de bloemrijke graslanden in gemaaid gras met de komst van de maaimachine. Na de industriële revolutie werden de stedelijke uitbreidingen buiten de singel steeds groter. In 1900 is de relatie van het park met de agrarische omgeving dan ook geheel verdwenen. Er werden in het park ook allerlei veranderingen aangebracht. Zo kwamen er meer bloemperken. Naaldbomen en struiken verdwenen. Veel bomen waren niet mooi meer en werden vernieuwd. De druk van het autoverkeer nam toe, wat leidde tot een plan om de hele gracht te dempen en een rondweg aan te leggen. Uiteindelijk is in 1960 besloten alleen in het noordwesten de singel te dempen. Tegelijkertijd werden veel bomen aangeplant in de open ruimten zodat zichtlijnen verdwenen. Begin 2000 werd de 'Beheervisie Singelgebied' voor het singelgebied opgesteld, die leidde tot een reconstructie van het Zocherpark. Het doel hiervan is om de esthetische waarde die het park in de loop van de afgelopen eeuw geleidelijk heeft verloren weer terug te brengen in het park. De laatste onderdelen daarvan worden momenteel uitgevoerd.

6


De Catharijnesingel valt voor een deel in het Stationsgebied. Hiervoor is een Masterplan Stationsgebied ontwikkeld dat door de raad is goedgekeurd. De Catharijnesingel die voor een deel is gedempt, zal opnieuw worden uitgegraven. Omdat de plannen voor het deel tussen het Moreelse viaduct en Paardenveld nog niet definitief zijn, is dit deel buiten beschouwing gelaten.

7


2. TECHNISCHE INFORMATIE 2.1 Bodemopbouw en grondwater Volgens de regio indeling Fysisch Geografische Regio ligt het Zocherpark in het rivierengebied. De bodem bestaat voornamelijk uit zandige klei. In de nabijheid van het park zijn verschillende peilbuizen geplaatst. Regelmatig vindt op deze wijze het monitoren van de grondwaterstand plaats. De grondwaterstand is gemiddeld circa +0.55 NAP. Het gemiddelde maaiveldniveau is aan de noordzijde circa +3.60 NAP en aan de zuidzijde circa +2.20 NAP. Het park zelf heeft een golvend karakter, vooral aan de noordzijde, waar het maaiveld plaatselijk enkele meters in varieert.

2.2 Bezoekers Het Zocherpark wordt bezocht door mensen uit de hele stad. Bewoners gebruiken het park vooral om te wandelen. Met de herinrichting die onlangs heeft plaatsgevonden is de esthetische waarde van het park verhoogd en zal het park op groenliefhebbers uit de stad een grotere aantrekkingskracht uit gaan oefenen. De gracht in het park wordt gebruikt voor recreatievaart. In het park, onder andere bij Lepelenburg, Stadsschouwburg, Sterrenburg en het Moreelsepark vinden diverse evenementen plaats die bezoekers vanuit de hele stad en de regio aantrekken.

2.3 Bomenbestand Het Zocherpark heeft een rijk gevarieerd bomenbestand. Meer dan 600 bomen dateren van voor 1900. Veel bomen dateren nog uit de beginperiode van het park en zijn de pijlers onder de vele kwaliteiten die het park heeft. Bomengroepen uit deze periode die nog steeds voorkomen zijn: plataan, eik, beuk, iep, linde, esdoorns.

8


Daarnaast werd een rijk assortiment aan solitairen aangeplant waaronder: Bloeiende boomsoorten zoals: kastanje, pavia, valse acacia en trompetboom. Bomen met opvallende vorm: Italiaanse populier, treures, treurbeuk en pluimes. Treurwilgen markeren veelvuldig de bruggen. Abeel, bonte esdoorn, rode kastanje en berk werden geplant om hun opvallende kleur. Bomen met een opvallende geur: balsempopulieren, esdoorns, linden. Wintergroene soorten zoals hulst, taxus, rododendron en naaldbomen. In het oorspronkelijke ontwerp van Zocher werden ook naaldbomen toegepast zoals: spar, den, lariks, ceder, sequoia en thuja. Deze zijn voor het grootste deel verdwenen. Bijzonder is dat in het Zocherpark de dikste iep van Nederland te vinden is met daarop de grootste zwam van het land (zie beheerkaart en bijlage 5).

2.4 Toegankelijkheid Het park is openbaar terrein en goed toegankelijk voor voetgangers en fietsers. De gebouwen van de bolwerken (onder andere Lucasbolwerk en Zonnenburg) zijn niet openbaar toegankelijk. Er zijn vele toegangen vanuit de aangrenzende wijken. Fietsers, auto's en voetgangers kunnen via bruggen (12 stuks) het Zocherpark oversteken.

9


3. VISIE De 'Beheervisie Singelgebied' geeft het toekomstbeeld en ambities voor het Zocherpark weer. Het college van Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad heeft hier in 2003 groen licht voor gegeven. Hierna volgt een samenvatting van de betreffende visie. Voor de complete visie verwijst dit beheerplan naar het document 'Beheervisie Singelgebied'. De visie beschrijft vijf ambities: Een zoveel mogelijk aaneengesloten wandelpark De beheervisie onderstreept het belang van het singelgebied als wandelpark. Het gaat niet alleen om wandelen, maar ook bijvoorbeeld voetballen, picknicken of de hond uitlaten. Verschillende plekken die door een ieder 'ontdekt' kunnen worden, waardoor het leuk is om lang in het park te blijven. Het Zocherpark is ontworpen als groen wandelgebied voor de stadsbewoner. Het streven is een wandeling rond de binnenstad mogelijk te maken. Met de goedkeuring van het Masterplan Stationsgebied lijkt dit te gaan lukken. Definitieve plannen voor de Catharijnesingel zijn nog in voorbereiding. De ambitie is om het huidige gebruik te versterken door: grotere veiligheid; belevingswaarde vergroten door extra aandacht voor cultuurhistorische elementen; het vergroten van de ecologische waarde van het park met de ambitie voor meer kleur en geur door bijvoorbeeld meer ruimte voor de ontwikkeling van bloemrijk hooiland. Roeiboten en kleine toerboten dragen bij aan een levendige singelstructuur. Schoon en heel park De ambitie is dat het park er verzorgd uitziet. Het park wordt intensief gebruikt, dit leidt snel tot vervuiling. Er wordt veel rommel in het park achtergelaten. Het frequent en regelmatig schoonmaken van het park is daarom een wens. Verder moet reparaties van kapotte onderdelen meteen plaatsvinden. Cultuurhistorisch park De ambitie is om de cultuurhistorische waarde van het park te behouden en waar mogelijk te versterken. De ruimtelijke variatie met open en geslotenheid zoveel mogelijk terugbrengen en handhaven. Meubilair en verhardingsmateriaal zoveel mogelijk afstemmen op de 19 e eeuwse stijl van het park. Een veilig park De ambitie is om van het singelgebied een gebied te maken waar de bezoeker zich veilig voelt. Het park zou dag en nacht te gebruiken moeten zijn voor wandelingen en als toegang naar de woningen in het park. Het gaat hierbij zowel om de fysieke veiligheid als de veiligheidsbeleving. Zaken die de (gevoelens van) veiligheid beïnvloeden zijn bijvoorbeeld drugsgebruik, rondscheurende brommers en fietsers en loslopende (agressieve) honden buiten de aangewezen hondenspeelweiden. Een deel van de oorzaken van (gevoelens van) onveiligheid is een maatschappelijk probleem, waarvan de oplossing buiten de reikwijdte van deze beheervisie ligt. Het is de ambitie de gevolgen van de maatschappelijke verschijnselen zoveel mogelijk te neutraliseren. In de inrichting is hier al rekening mee gehouden door het creëren van meer zichtlijnen. Verder zal extra toezicht zich richten op het handhaven van de bestaande regelgeving. Dit toezicht moet worden uitgevoerd door bevoegd gezag: politie, stadswachten en hondenwachten. Daarnaast is er een parkcoördinator aangesteld die ongewenst gedrag kan signaleren richting politie en de RHD.

10


Een park met ecologische waarde De ambitie is om de ecologische kwaliteiten van het park flink te versterken. Grote bomen spelen hierin een belangrijke rol en zijn aantrekkelijk voor bijzondere vogels (bijvoorbeeld de bonte specht) en paddenstoelen in de stad. Deze kwaliteiten moeten verder worden versterkt door bijvoorbeeld dood hout te handhaven, tenzij het de veiligheid beïnvloedt. Daarnaast geeft een variatie in de struiklaag met bloesem- en vruchtdragende planten, meer beschutting en foerage voor vogels, vlinders en andere dieren. Vleermuizen komen hier ook voor en zijn ook waardevol. De gras- en kruidenlaag biedt veel potentie. Er bloeien veel waardevolle en kleurrijke planten. De ambitie is om deze vegetatie meer kansen te geven door onder andere strenger toezicht op graaf- en herstelwerkzaamheden, zodat waardevolle vegetatie zoveel mogelijk worden ontzien. Daarnaast is het de wens om meer licht op de bodem te creëren door beplanting te verplaatsen, indien dat mogelijk is. Een bijzondere categorie zijn de stinzenplanten. De ambitie is om deze groep te handhaven en verder te ontwikkelen, met een originele variëteit van inheemse soorten op plekken waar de overlevingskans reëel is. Ecologische oevers en vooroevers versterken de diversiteit aan flora en fauna en hebben een gunstig effect op de waterkwaliteit.

11


4. NATUUR EN ECOLOGIE Het Zocherpark speelt een belangrijke rol in de visie van de gemeente Utrecht bij de ontwikkeling van meer stadsnatuur. De Stadsbuitengracht als onderdeel van het Zocherpark heeft een verbindende functie tussen de Kromme Rijn en de Vecht. Voor het functioneren van deze verbindingszone is een gezonde water- en oevervegetatie gewenst. Om richting te geven aan een juist ecologisch beheer voor het Zocherpark is gebruik gemaakt van de kadernota 'Stadsnatuur voor Utrecht' van IBN-DLO, 1999 en de 'Beheervisie Singelgebied', 2003. Aanvullende handvatten voor het ecologische beheer zijn te vinden in hoofdstuk 6 van dit beheerplan.

4.1 Kadernota Stadsnatuur voor Utrecht In de kadernota 'Stadsnatuur voor Utrecht' is het streefbeeld voor het Zocherpark een parkstinzenbos. In de Kadernota Stadsnatuur zijn voor dit gebied verschillende verbindingsmodellen beschreven voor doelsoorten in de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur. Het Zocherpark valt binnen het verbindingsmodel kamsalamander, het verbindingsmodel bermpje en het verbindingsmodel boomklever. Het doel is om met het ecologische beheer in het park de omstandigheden voor deze doelsoorten te optimaliseren. Verbindingsmodel kamsalamander Het doel van dit model is de verspreiding en leefmogelijkheden te bevorderen van amfibieën als kamsalamander, meerkikker, ringslang en dagvlinders. Begeleidende soorten zijn kleine en middelgrote zoogdieren als muizen, egel, bunzing en struweelvogels. Bouwstenen zijn een mozaïek van plas-drasbermen, vochtig (schraal)grasland, ruigtes, struwelen en kleine bossages. In het Zocherpark liggen de kansen hiervoor vooral langs het water. Een knelpunt voor dit model is de verdroging van vochtige vegetaties. Daardoor kan een te grote afstand (maximaal 100 meter) tussen de leefgebieden ontstaan. Een ander knelpunt is verstoring van de rust- en leefgebieden voor de begeleidende soorten. Daardoor kunnen deze soorten en uiteindelijk de kansen voor de doelsoort, de kamsalamander zelf, verdwijnen. De wens van HDSR is om meer vooroever te creëren. Dit wordt momenteel onderzocht met de afdeling Monumenten van de gemeente Utrecht. Voor de kamsalamander zijn plaatselijk uitsparingen in de beschoeiing gemaakt.

12


Verbindingsmodel bermpje Het doel van dit model is de verspreiding en leefmogelijkheden bevorderen van watergebonden soorten als bermpje (stromend water), bittervoorn (stilstaand helder water) en van libellen (oeverfauna met een hoog verbreidingsvermogen). Bouwstenen zijn watergangen die vrij van barrières zijn met vooroevers en bossages (de wens is minstens 25% van de oeverlengte). Stapstenen moeten zoveel mogelijk gecreëerd worden op kansrijke plaatsen. Bij stapstenen kan gedacht worden aan: verdiepte rivier- of beekbochten en moerasjes. Knelpunten in het verbindingsmodel kan zijn te drukke scheepvaart. Verbindingsmodel boomklever Het doel van dit model is de verspreiding en leefmogelijkheden te bevorderen van niet grondgebonden fauna van (oude) bossen, die een hoog verbreidingsvermogen bezitten. Het gaat om vogelsoorten zoals de boomklever, zwarte specht en de fluiter. Begeleidende soorten zijn amfibieën, struweelvogels en kleine zoogdieren. Bouwstenen zijn stapstenen van bos met inlandse loofbomen omgeven door een mantel- en zoomvegetatie. Knelpunt is verstoring van rust en/of broedgebieden. Een ander knelpunt is te weinig oud bos met dood hout. Daardoor kunnen deze soorten en uiteindelijk de doelsoort, de boomklever, verdwijnen. Oplossingen zijn om oude bomen en dood hout te handhaven, tenzij het de veiligheid beïnvloedt, en het stimuleren van de ontwikkeling van een gevarieerde kruiden- en struiklaag en mantel- en zoomvegetaties.

13


5. EINDBEELDEN Eindbeelden zijn voor de beheerder de leidraad voor het bepalen van het beheer. De eindbeelden zijn gedeeltelijk overgenomen uit het ‘Kwaliteitsinstrument onderhoud openbare ruimte’ (2006). Voor iedere beheergroep is het eindbeeld beschreven. Het beheerniveau voor het Zocherpark is vastgesteld op beheerniveau 7 (zie paragraaf 6.6). De indeling van de beheergroepen zijn afgeleid van MB-beheer; het beheersysteem van de gemeente Utrecht voor groen, terreinmeubilair en parkverhardingen. De bruggen, ofwel kunstwerken, maken geen onderdeel uit van dit beheerplan. Deze zijn een onderdeel van KIOS: het Kunstwerken Informatie Onderhoudssysteem. Eindbeelden geven het gewenste beeld dat gewenst is om over 10 jaar te bereiken. Groen, en vooral bos en bomen, is dynamisch. Daarom moeten jaarlijks de beheermaatregelen bekeken worden die nodig zijn om het eindbeeld te halen en in stand te houden. Hieronder volgen de gewenste eindbeelden per beheergroep.

5.1 Bomen Het Zocherpark heeft een enorm kapitaal aan eeuwenoude bomen. Meer dan 600 bomen dateren van voor 1900. Meer dan 750 bomen zijn ouder dan 70 jaar. Juist deze oude bomen zijn de pijlers onder de vele kwaliteiten die het park heeft. Het is daarom van belang dat zuinig met dit kapitaal wordt omgegaan en niet onachtzaam te vernietigen. Uitgangspunt van het bomenbeheer is om de ontwikkeling van kwalitatief goede en waardevolle bomen te stimuleren. Bescherming van de wortelpakketten is hierbij een belangrijk aandachtspunt. De architectuur van het Zocherpark wordt in belangrijke mate bepaald door de plaats van de bomen. Daarom moet aanplant van jonge bomen passen binnen de architectuur van het park. Het is belangrijk dat oudere bomen niet gehinderd worden in hun groei. Daarnaast is het van belang dat er open plekken in de boomstructuur zijn, waardoor zonlicht op de grond kan vallen. Dat bevordert de ontwikkeling van de kruiden struiklaag en het bevordert de recreatieve waarde van het park. De laatste decennia zijn er veel nieuwe bomen op open plekken ingeplant. De oorspronkelijk waardevolle structuur is daarmee verwaterd. Met de herinrichting die onlangs heeft plaatsgevonden zijn er circa 150 bomen geveld in verband met ziekte of verdrukking. Een tiental bomen zijn verplant. Dit is een aanzet tot herstel van de oorspronkelijke structuur van het park. Het accent ligt dan op het ontwikkelen van toekomstbomen: concurrentiekrachtige en inheemse soorten die passen bij de betreffende grondslag. Om het bomenbestand in balans te houden is regelmatige inboet noodzakelijk. Bij inboet zijn de volgende aandachtspunten van belang: • Is er voldoende ruimte ondergronds en bovengronds? • In het geval van veel concurrentie: welke boomsoort verdient de voorkeur? Uitgangspunt hierbij is om de boomsoort af te stemmen op de grondslag. • Wat is het gewenste eindbeeld van de gehele beplanting? 5.1.1 Boom in verharding Eindbeeld: Een volgroeide boom met een volledige ontwikkelde habitat. De opkroonhoogte langs de wegen is circa. 4,5 tot 6 meter. Ter plaatse van fiets- en voetpaden is dit circa 2,5 meter. De boomkroon bestaat uit takken die geen gevaar opleveren door afbreken. De kroon is evenwichtig met minimaal dood hout. Er zijn geen beschadigingen aan de stam.

14


5.1.2 Boom in beplanting Eindbeeld: Een volgroeide boom met een volledig ontwikkelde habitus. De boom wordt niet opgekroond. De boomkroon bestaat uit takken die geen gevaar opleveren door afbreken. De kroon is evenwichtig met minimaal dood hout. Er zijn geen beschadigingen aan de stam. Bij een eventuele dunning wordt de groei en ontwikkeling van toekomstbomen bevorderd. 5.1.3 Boom in gras Eindbeeld: Een volgroeide boom met een volledig ontwikkelde habitus. De boom wordt niet opgekroond. De boomkroon bestaat uit takken die geen gevaar opleveren door afbreken. De kroon is evenwichtig met minimaal dood hout. Er zijn geen beschadigingen aan de stam.

5.2 Hagen 5.2.1 Haag lijnvormig Eindbeeld: Een lijnvormige, gesloten beplanting bestaande uit één soort. De haag loopt van onder naar boven iets taps toe. Er komen op minder dan één procent van de lengte kale plekken voor. De haagvoet is begroeid met onkruid tot maximaal 5 cm hoogte. Uitgroei over de rand is maximaal 5 cm. De snoeivorm is goed en er is maximaal 10 cm uitloop. De hoogte van de hagen is maximaal 1,20 tot 1,50 meter. De lange haag langs de Catharijnesingel (vanaf de Tolsteegbrug tot de fontein) is 1,50 m hoog om het zicht vanuit het park op de personenauto's weg te nemen.

5.3 Heesters 5.3.1 Bodembedekkers Eindbeeld bodembedekkers: Een gesloten bodembedekkende beplanting. Onkruidgroei kan door de geslotenheid zeer beperkt voorkomen.

5.3.2 Heestervakken/ botanische rozen Eindbeeld heestervakken: De heestervakken bestaan uit inheemse heesters. De beplanting heeft vooral een begeleidende functie zonder doorzicht. De vakken bestaan uit zoveel mogelijk gesloten beplanting die minder dan 15 cm over de rand uitgroeit. Enkele zaailingen zijn toegestaan. Kruidengroei is beperkt toegestaan: maximaal 20% van maximaal 10 cm hoogte. Eindbeeld botanische rozen: Een gesloten beplanting van bloeiende botanische rozen. Kruidengroei mag door de geslotenheid zeer beperkt voorkomen. Maximaal 5% van de oppervlakte. 5.3.3 Vaste planten Eindbeeld: Een beplanting die voornamelijk uit kruidachtige meerjarige (gecultiveerde) planten bestaat. Ongewenste kruidengroei komt sporadisch voor en is niet woekerend. De beplanting vormt een gesloten vegetatie.

5.4 Gras 5.4.1 Gazon/ grasveld/ hondentoilet Eindbeeld: Een grazige vegetatie die voor het grootste deel bestaat uit grassen met volledige sluiting. Onkruiden komen sporadisch voor. Maximaal 5% kale plekken met een oppervlak van minder dan 1 m2. Het profiel is bolrond met een goede afwatering. Spoorvorming in het gras mag niet voorkomen.

15


5.4.2 Stinzenplanten Eindbeeld: Een uitbundig, natuurlijk, kleurrijk voorjaarsbeeld van bloeiende stinzenbolletjes en knolletjes op geschikte plekken in het park.

5.5 Straatmeubilair 5.5.1 Gaashek, spijlenhek, voethek Eindbeeld: Een recht en geheel stabiel hekwerk (schuinstand maximaal 1 graad). Deuken en butsen mogen op maximaal 5% van de oppervlakte voorkomen. De verf of coating moet op meer dan 90% van de oppervlakte voorkomen. Reparatie naar aanleiding van meldingen of schouw vindt 1 keer per 3 jaar plaats. De kleur van de hekwerken is RAL 6009 5.5.2 Verlichting Eindbeeld: Verlichting mag niet instabiel zijn. De scheefstand is kleiner dan 3 graden. De verdraaiing is kleiner dan 10 graden. De mast mag niet krom zijn. Deuken en butsen mogen maximaal 1 cm diep zijn en maximaal 5% van het totale oppervlak beslaan. De lichtopbrengst moet minimaal 80% van de afgesproken waarde zijn. Als er gebreken zijn moet reparatie 1 week na melding met de juiste materialen, armaturen en lichtkleur plaatsvinden. Onveilige situaties moeten direct verholpen worden. Zorgvuldig met extra of nieuw toe te passen verlichting omgaan. Een en ander in overleg met de parkcoördinator. De kleur van de verlichting is RAL 6009.

16


5.5.3 Banken, papierbakken, bebording, hondenpoepstations Eindbeeld: Banken, prullenbakken, bordjes en hondenpoepstations moeten goed functioneren met een goede onderhoudsstaat. Het meubilair moet voldoen aan de richtlijnen zoals opgesteld in het 'Kwaliteitsinstrument Onderhoud Openbare Ruimte'. De kleur is RAL 6009.

5.6 Speelvoorzieningen Eindbeeld: De speelvoorzieningen moeten veilig zijn en voldoen aan het 'Attractiebesluit Speeltoestellen'. De gemeente controleert de toestellen 4 maal per jaar. Zonodig worden er reparaties uitgevoerd of wordt het betreffende toestel vervangen.

5.7 Verharding 5.7.1 Elementenverharding Eindbeeld: Een aaneengesloten klinkerverharding zonder ontbrekende klinkers. Er komen geen verzakkingen voor. Er komt geen breuk of losse stenen voor. De onkruidbedekking is maximaal 10% van de voeglengte. De maximale hoogte van het onkruid bedraagt 12 cm.

5.8 Halfverharding Eindbeeld: Een waterdoorlatende halfverharding die bestaat uit Stabilizer. Dit is een mengsel van natuursteen en plantaardig bindmiddel. Er mag geen langdurige wateroverlast zijn. De paden zijn voor 90% vrij van begroeiing. Meer informatie over Stabilizer is te vinden op: http://www.stabilizer-benelux.com

5.9 Water 5.9.1 Waterpartij Eindbeeld: Een waterpartij met (visueel) schoon water. Het doorzicht is goed (groter dan 50 cm). Het water stinkt niet. Alleen op warme dagen mag er enige geur waarneembaar zijn. De waterpartij is sporadisch begroeid met waterplanten. Algen, kroos en woekerende planten mogen niet de overhand krijgen. Drijfplanten zijn toegestaan. Drijfvuil komt sporadisch voor. Er is een gemengde en gezonde visstand. De doorstroming is voldoende en conform de normen van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR).

5.9.2 Beschoeiingen Eindbeeld: Een veilige, waterkerende beschoeiing. Boomgroei in de beschoeiing is niet toegestaan. Verzakking is beperkt toegestaan: maximaal 10 graden scheefstand over 25% van de lengte. De maximale grootte van de openingen is 5 x 10 cm per 10 meter lengte. Beschoeiing langs stromende watergangen is in beheer bij HDSR. De doodlopende watergangen zijn momenteel in beheer bij de gemeente. Na de realisatie van de Catharijnesingel ontstaat er een volledig stromende watergang. Nader overleg zal dan moeten plaatsvinden over het volledig in beheer nemen van watergangen en beschoeiing door HDSR.

17


5.9.3 Ecologische oever Eindbeeld: Een als natuurlijk overkomende vegetatie van (zoveel mogelijk) inheemse planten. Woekerende planten mogen niet de overhand krijgen. De soortenrijkdom is groter dan 25 stuks per vierkante meter oever. De gewasdekking langs de oever is groter dan 80%. 5.9.4 Houten vlonder/ steiger Eindbeeld: Een veilige, goed begaanbare houten vlonder. Het oppervlak mag niet glad zijn. Er mag geen aangroei plaatsvinden. Het oppervlak mag gesleten zijn, maar niet versleten. De vlonder moet voor 90% vrij zijn van onregelmatigheden. Kleine gebreken mogen voorkomen. De functionaliteit en veiligheid mogen echter niet in het geding komen.

18


6. BEHEER De eindbeelden (zie hoofdstuk 5) zijn leidend voor het beheer. Dit beheerplan geeft dan ook niet aan welke beheermaatregelen nodig zijn om de eindbeelden te bereiken. Dat is ook niet wenselijk. De ontwikkeling van beplanting is van teveel factoren afhankelijk, zoals grondslag, ziektes, stormen en andere inzichten en wensen. In plaats dat het eindbeeld dan leidend is wordt er in dat geval gestreefd om de beheermaatregelen op tijd uit te voeren. De beheerder moet aan de hand van de beschreven beelden en randvoorwaarden genoeg informatie hebben om een consequent beheer te voeren.

6.1 Beheersystemen en budget Budgetten voor het beheer worden toegekend met behulp van de diverse beheersystemen. Budgetten zijn voor het groen, het terreinmeubilair en de speeltoestellen toegekend met behulp van het' Utrechts Beheersysteem'. In het beheersysteem is onderscheid gemaakt tussen het dagelijkse beheer (kort-cyclisch) en het beheer op de lange termijn (lang-cyclisch). Uiteindelijk is elk element op de lange termijn aan vervanging toe, omdat het niet meer functioneert of niet meer veilig is. Stedelijk Beheer betaalt de vervanging van bomen indien er projectmatig bomen verwijderd worden. Indien er niet projectmatig, maar onderhoudsmatig bomen wegmoeten (bijvoorbeeld naar aanleiding van de VTA controle), dan komen de benodigde kosten voor het weghalen van grote bomen voor Stedelijk Beheer en het nieuw aanplanten en van water voorzien voor Wijkonderhoud en Service. In sommige gevallen zijn de algemene maatregelen uit het 'Utrechts Beheersysteem' niet toereikend om de beschreven eindbeelden te behalen. De randvoorwaarden zoals in de volgende paragrafen beschreven geven de beheerder, waar nodig, aanvullende handvatten.

6.2 Ecologische beheermaatregelen De ecologische visie voor het Zocherpark is beschreven in hoofdstuk 4 'Natuur en ecologie' van dit rapport. Onderstaande richtlijnen kunnen hieraan bijdragen: • Bij nieuwe aanplant zoveel mogelijk gebruik maken van inheemse soorten. • Het streven naar meer rust- en leefgebied voor 'Model Kamsalamander' (zie paragraaf 4.1) door het streven naar een goed ontwikkelde vooroever, vochtig (schraal) grasland, ruigtes, struwelen en kleine bossages. Onderbrekingen van deze rust- en leefgebieden moet zoveel mogelijk voorkomen worden. • Het streven naar meer rust- en leefgebied voor 'Model Bermpje' (zie paragraaf 4.1) door het streven naar een goed ontwikkelde vooroever, vochtig (schraal) grasland, bermen en kleine bossages langs de oevers. In het Zocherpark zijn hiervoor vooral langs het water mogelijkheden. Onderbrekingen van deze rust- en leefgebieden moet zoveel mogelijk voorkomen worden. • Het streven naar meer rust- en leefgebieden voor 'Model Boomklever' (zie paragraaf 4.1) door het streven naar handhaving van oude bomen en dood hout, tenzij de veiligheid in het geding komt en het stimuleren van de ontwikkeling van een gevarieerde kruiden- en struiklaag en mantel- en zoomvegetaties. Onderbreking van deze rust- en leefgebieden moet zoveel mogelijk worden voorkomen. • Het bevorderen van gebiedseigen vegetaties. • In brede beplantingen in het midden rillen van snoeihout maken. • Bij snoei en dunningswerkzaamheden snippers niet in de plantvakken terugblazen. • Oude bomen zoveel mogelijk laten staan mits ze geen gevaar opleveren voor parkbezoekers. Dood hout levert extra ecologische kwaliteit doordat het kansen biedt aan houtpaddenstoelen, vogels, vleermuizen en amfibieën. • Het streven naar goed ontwikkelde kruidenvegetaties. • Het streven naar goed ontwikkelde ecologische oevers.

19


6.3 Afwegingen bij dunningen Periodiek zal in de bossingels een dunning noodzakelijk zijn. De beste manier om consequent deze dunningen uit te voeren is door middel van het aanwijzen van toekomstbomen. Toekomstbomen zijn de meest vitale bomen met de meeste kansen. Hierbij worden steeds weer de zelfde bomen bevoordeeld. Uitgangspunt is dat per dunning niet meer dan 20% van het bomenbestand wordt verwijderd. Richtlijn is dat een dunning om de circa 5 tot 7 jaar zal plaatsvinden. Naast dunning is ook verjonging nodig, door de aanplant van een evenredig aantal nieuwe bomen. Voor de aanplant gelden de uitgangspunten zoals genoemd in paragraaf 5.1. Financiering hiervoor is afkomstig uit het lang-cyclische beheerbudget (zie paragraaf 6.1). Overige afwegingen bij dunningen: • Een transparant kronendak resulteert in meer struikgroei en een goed ontwikkelde kruidenlaag. • Een dicht kronendak geeft schaduw en dus geen of weinig onderbeplanting. • Bij de keuze voor de toekomstbomen is de concurrentiekracht van de bestaande beplanting mede bepalend . • Waardevolle bomen hebben prioriteit boven een goed ontwikkelde struik of kruidlaag. Er mogen geen dunningen van waardevolle bomen plaatsvinden om de ondergroei te stimuleren. • Volwassen bomen van de eerste grootte hebben een kroonprojectie van circa 100 m2. • Bij dunningen wordt chronologisch gekeken naar: toekomstboom, duurzaamheid en vitaliteit, menging en onderbeplanting. • Er mogen geen grote ingrepen per dunning plaatsvinden. Een cyclus van vier jaar is hierbij het uitgangspunt. Vanuit de praktijk blijkt dat deze voldoende is om het gewenste beeld te bereiken.

6.4 Onkruidbeheersing De bossingels zijn geen natuurlijk bos. Daarom zal enige vorm van onkruidbeheersing noodzakelijk zijn. Een aantal aandachtspunten bij de onkruidbeheersing: • Brandnetels komen op een aantal plekken voor. Brandnetels houden van geroerde grond en komen vooral voor waar grote ingrepen hebben plaatsgevonden. Als de beplanting weer ‘tot rust komt’ zal de brandnetel vanzelf verdwijnen. Dit proces kan versneld worden door de brandnetels frequent af te maaien. Dit zal de plant op den duur uitputten. Anderzijds zijn brandnetels aantrekkelijk voor vlinders. Vooral in de mantel, zoom- en kruidenvegetaties langs de randen van het parkbos kan dit interessant zijn. Echter wel beperkt: grote velden met brandnetels zijn niet gewenst. • De uitheemse berenklauw (Heracleum mantegazzianum) is in het Zocherpark niet gewenst (zie bijlage 7). Deze worden meegenomen in het stedelijke project 'Bestrijding reuzenberenklauwen. De inheemse berenklauw (Heracleum sphondylium) is wel toegestaan.

6.5 Bomen, water, hooiland en paddenstoelen Bomen Bomen ouder dan 15 jaar worden meegenomen in de Visual Tree Assessment-controle. In het Zocherpark geldt voor bomen ouder dan 50 jaar een aanvullende beheermaatregel buiten de VTA controle om: 1 keer per 4 jaar controle op snoeimaatregelen van dood hout. Deze extra controle vindt ook plaats bij bomen langs paden en speelplaatsen. Als bomen gevaar opleveren is het nodig ze te verwijderen. Vervanging zal plaatsvinden op aanwijzing van de gebiedsmanagers en gefinancierd worden vanuit het lang-cyclische beheer (zie paragraaf 6.1). Voor het beheer en onderhoud van de bomen geldt verder het bomenbeleid zoals dat is vastgelegd in het 'Bomenbeleid Utrecht'.

20


De werkzaamheden tussen Stedelijk Beheer en Wijkservice en Onderhoud voor bomen is als volgt verdeeld: Wijkservice en onderhoud: klachten, inboeten, begeleidingssnoei, boomspiegels vergroten/ aanvullen, boomband verruimen, onkruid en opslag verwijderen, watergeven. Stedelijk Beheer: rooien bomen, dood hout verwijderen, klachten, VTA-controle, dunning, standplaatsverbetering/ herstel verharding. Watergangen De stromende watergangen en de beschoeiing zijn in beheer bij Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR). Doodlopende watergangen (Weerdsingel en Catharijnesingel) zijn in beheer bij de gemeente Utrecht. In de toekomst, als de Catharijnesingel opnieuw is uitgegraven, zal naar verwachting de gehele gracht inclusief de beschoeiing beheerd worden door HDSR. Beschoeiing De Utrechtse singels hebben over ruim 7,5 kilometer een beschoeiing. De beschoeiing die ter hoogte van de waterlijn ligt is bevorderlijk voor een smalle natte of vochtige oeverstrook achter de beschoeiing. Vestiging van planten die karakteristiek zijn voor deze milieus zijn moerasspirea, pinksterbloem en ijle zegge. Het zijn veelal soorten die interessant zijn voor allerlei insecten. Lage beschoeiing, zoals houten paaltjes en vlechtwerkbeschoeiing is een waardevol milieu voor allerlei ongewervelde dieren die in het water leven en daar schuil- en broedgelegenheid vinden. Uit oogpunt van ecologie (en cultuurhistorie) is beschoeiing van lage paaltjes het meest verantwoord. Oeverversteviging van tropisch hardhout, beton en metalen zijn zowel uit oogpunt van cultuurhistorie als ecologie negatief. In het Zocherpark is de beschoeiing deels vervangen door houten paaltjes. Langs de Weerdsingel is ook een vooroever aangelegd die ruimte biedt aan een ecologische oevervegetatie. Op het moment van het schrijven van dit beheerplan is HDSR in samenwerking met de gemeenten Utrecht bezig met het opstellen van een wijkwaterplan voor Noordoost. De verwachting is dat dit medio 2010 gereed zal zijn. Hierin is opgenomen dat HDSR op termijn de beschoeiing aan de centrumzijde wil vernieuwen. De insteek voor het Zocherpark is om het aanzicht zo te houden als het is (eis SO Monumenten). De wens is om gelijktijdig via een onderwaterbeschoeiing de oever voor de beschoeiing te verondiepen tot 0,70 – 1,00 m., zodat daar waterplanten gaan groeien. De diepte moet zodanig zijn dat er in elk geval geen riet kan gaan groeien. Specifiek maaibeheer in het Zocherpark Voor een deel van het gras in het Zocherpark geldt een specifiek maaibeheer. Dat houdt in eind mei alles maaien en afvoeren (na de bloei van de stinzenplanten), daarna 2x maaien zonder afvoeren; als het gras 25 cm lang is. De betreffende percelen staan aangegeven op de maaikaart die voor dit gebied geldt en is in het bezit van de parkcoördinator. Gras/ ecologische oever Het uitvullen en inzaaien van kale plekken moet regelmatig plaatsvinden. Dit valt onder het kortcyclische beheerbudget van het groenbeheersysteem. Gerekend is met een frequentie van 1x per jaar en circa 1% van de oppervlakte. De ecologische oever langs de Weerdsingel wordt onderhouden door 2 maal per jaar te maaien met een bosmaaier. Het maaisel wordt afgevoerd. Muurvegetatie De muurvegetatie bij Zonnenburg wordt onderhouden door de eigenaar van Sonnenburg; de K.F. Heinstichting. De afdeling Stadswerken zorgt voor een specifiek maaibeheer in de omgeving van de muur, omdat de beplanting op de muur bijzonder is. De wens is dat er voldoende openheid in de beplanting bij de muur is, zodat voldoende daglicht de muur zelf kan bereiken ten behoeve van een goede ontwikkeling van de muurvegetatie. Bijzondere soorten die hier voorkomen zijn onder andere Donderkruid, Gele helmbloem, Geitebaard, Wolfskers, Franjekelk, Adelaarsvaren en Papiermoerbei.

Paddenstoelrijke boomweide

21


Bijzonder in het Zocherpark is de paddenstoelenweide (zie bijlage 2). Die bestaat uit grasland onder de bomen dat rijk is aan mycorrhizapaddenstoelen. Dit is een groep van paddenstoelen die met hun zwamvlok verbonden zijn met de wortels van de bomen. Hiervan hebben ze allebei voordeel. Bijzondere kleibospaddenstoelen komen hier voor zoals de Groene anijstrechterzwam, Grote molenaal en Geurige russula. Het beheer op deze plaatsen is erop gericht de paddenstoelen niet in hun ontwikkeling te belemmeren en waar mogelijk te stimuleren. Stabilizer Het beheer van Stabilizer (de halfverharding op de voetpaden) vindt plaats door middel van 'De Wave'; dit is een speciale onderhoudsmachine die warm water/ stoom gebruikt om het pad te onderhouden. Onkruidbeheer met een gasbrander op Stabilizer is niet toegestaan omdat daarmee schade ontstaat aan de verharding. In Stabilizer zit een natuurlijk bindmiddel dat verbrandt als met een gasbrander onkruid wordt bestreden.

6.6 Kwaliteitssysteem Kwaliteitssysteem Onderhoud Openbare ruimte geeft als richtlijn aan dat het Zocherpark moet worden onderhouden op beheerniveau 7. Om het kwaliteitsniveau te handhaven is het wenselijk om elk jaar het park te monitoren of het beheer nog voldoet aan het beheerniveau 7. Dit monitoren kan plaatsvinden op initiatief van de parkcoördinator van het Zocherpark. Als bij het monitoren knelpunten geconstateerd zijn moeten hier passende oplossingen voor worden bedacht.

6.7 Parkcoördinator en toezicht In de 'Beheervisie Singelgebied' is geconstateerd dat een 'gebrek' van het singelgebied de ondoorzichtige, gemeentelijke organisatie is. Na die tijd is er een parkcoördinator aangesteld. Die is aanspreekpunt voor alle gemeentelijke activiteiten in het Zocherpark. Verder wordt incidenteel toezicht in het park uitgevoerd door stadswachten, politie en gemeentelijke hondenwachters.

6.8 Betrokkenheid bewoners De verwachting is dat door de inrichtingsmaatregelen en een gericht beheer het park aantrekkelijker wordt voor recreanten vanuit de hele stad. De betrokkenheid zou nog verder vergroot kunnen worden door uitleg te geven over het ecologische beheer dat in het park plaatsvindt. De 'Beheervisie Singelgebied' is destijds in nauw overleg met de bewoners en belanghebbenden samengesteld. Ter hoogte van Manenburg 1 is onlangs beplanting verwijderd met als doel om de zichtlijnen vanuit het park op deze monumentale huizen te herstellen. Vanwege de privacy en gewoonterecht van de huidige bewoners is een hekwerk geplaatst. Zodra Manenburg, door Mitros, aan anderen wordt verhuurd, vervallen deze rechten op een privé-tuin aan de zijde van het water. Het hekwerk kan dan verwijderd worden en de tuin weer bij het park betrokken worden. Mitros heeft aangegeven de gemeente te informeren, zodra het huurcontract door de huidige bewoners wordt opgezegd (zie bijlage). Het nieuwe huurcontract wordt dan opgesteld zonder de strook aan de waterzijde. Dit is eigendom van de gemeente Utrecht. Daarnaast is een zelfbeheerovereenkomst opgesteld met de bewoners van Manenburg 1 (zie bijlage 3). Voor het overige wordt in het Zocherpark terughoudend met zelfbeheer omgegaan, omdat het een Rijksmonument is.

22


7. PROJECTEN Met de herinrichting van het Zocherpark is er al veel gerealiseerd. Een park is echter nooit af. Door voortschrijdende inzichten, andere wensen of onvoorziene omstandigheden zullen er altijd beheeroverstijgende werken noodzakelijk zijn. Dit hoofdstuk is bedoeld om een overzicht te geven van de nog uit te voeren werkzaamheden die nu nog gewenst zijn. Als er financiële middelen ter beschikking komen kan er direct een keuze gemaakt worden welk project uitgevoerd kan worden. WAT

WANNEE R n.t.b.

WIE

KOSTEN

TOELICHTING

SB

n.t.b.

Vervangen lantaarnpalen

n.t.b.

SB

n.t.b.

Plaatsen informatieborden

n.t.b.

SB

n.t.b.

Vervangen gele pad Hieronymusplantsoen door stabelizer

n.t.b.

SB

n.t.b.

Verbeteren oevers

n.t.b.

SB

n.t.b.

Versmallen wegen Stadsbuitengracht

n.t.b.

SB

n.t.b.

Opheffen parkeerplaatsen

n.t.b.

SB

n.t.b.

Inventarisatie flora en fauna Prullenbakken

n.t.b

SB

n.t.b.

n.t.b.

SB

n.t.b.

Het maken van aanlegvoorzieningen met aanlegpalen langs de Tolsteegsingel. Moderne aluminium lichtmasten vervangen door lichtmasten die beter passen bij het historische karakter van het park. Op strategische plekken (bij de bolwerken en resten van de stadsmuur) naam- en informatieborden plaatsen. Deze borden geven beknopte informatie over de ontstaansgeschiedenis en status van het park. Het bestaande pad bij het Hieronymusplantsoen vervangen door stabilizer; een lucht- en waterdoorlatend materiaal dat op de voetpaden in het park is toegepast. Beschoeiing vervangen en waar nodig en mogelijk het aanbrengen van voor en/of achteroevers om de leefomstandigheden voor vissen, libellen en amfibieën te verbeteren. Het versmallen van de wegen, zodat er meer ruimte voor de bestaande bomen ontstaat om zich beter te kunnen ontwikkelen. In de Beheervisie Singelgebied is de wens opgenomen parkeerplaatsen op te heffen om het oude parkeerareaal zoveel mogelijk te herstellen. Onder andere bij de As v. Wijckkade, Lucasbolwerk en Lepelenburg. Inventarisatie in het kader van de flora en faunawet (zie paragraaf 8.4) Leveren en aanbrengen prullenbakken (ontwerp prullenbak is gereed)

Picknickbanken

n.t.b.

SB

n.t.b.

Dikste iep met grootste zwam (zie bijlage 7 en voor locatie zie beheerkaart).

n.t.b.

SB

n.t.b.

Aanlegvoorzieningen vaartuigen

In overleg met monumenten ontwerpen picknickbank. Inclusief het leveren en plaatsen. Verwijderen heesters rondom de boom in straal van 2 meter zodat er meer zicht ontstaat. Plaatsen voethek en informatiebordje in huisstijl met info over de bijzondere boom en zwam.

Verklaring afkortingen SB: Stedelijk Beheer

23


24


8. VERGUNNINGEN 8.1 Inleiding Dit hoofdstuk is een zo volledig mogelijke opsomming van vergunningen en wetten die van toepassing kunnen zijn voor het beheer van het park.

8.2 Evenementen en regelgeving Op dit moment vinden diverse elementen plaats in het Zocherpark. Onder andere bij Lepelenburg (muziekevenement), Stadsschouwburg (activiteiten op het grasveld), Sterrenburg (kinderen, kleine feestjes), Moreelsepark (De Parade en het Uit-feest) en het Lucasbolwerk (jaarlijkse festiviteiten studentenvereniging). Gezien het centrale karakter van het park is de verwachting dat evenementen ook in de toekomst blijven plaatsvinden. Als er evenementen plaats vinden is het van belang dat de organisator hierover tijdig overlegt met de parkcoördinator en de groep Vergunning en Handhaving van de gemeente Utrecht. In overleg zullen zij de randvoorwaarden en de eventueel noodzakelijke maatregelen aangeven. Van toepassing zijn verder de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en de Nota Evenementenbeleid Utrecht.

8.2.1 • • • • • •

Technische randvoorwaarden

De voornaamste functie van het park is het verder ontwikkelen van de natuurwaarde. Evenementen mogen dit niet nadelig beïnvloeden. Het gras bij Lepelenburg heeft drainage. Het grasveld voldoet aan de eisen, maar heeft extra onderhoud nodig. In het Moreelsepark is het gras verstevigd door lavafiber. Dat bestaat uit gemalen lavasteen gemengd met grond en polypropyleenvezels. Om het recreatiegrasveld voldoende droog te houden is hier ook drainage aangelegd. Voor het overige is het gras in het Zocherpark niet aangelegd als evenemententerrein. Zeker onder natte omstandigheden zal de kleibodem hier snel dichtslempen en beschadigen. Herstel zal tijd en geld kosten. De voet- en fietspaden zijn niet zodanig geconstrueerd dat ze een grote wieldruk kunnen dragen. Geluidsoverlast is nadelig voor de in het park aanwezige fauna.

Bovenstaande opsomming heeft geresulteerd in een toetsingskader voor het Zocherpark. Iedere vergunning zal hieraan worden getoetst. Bij iedere vergunning wordt een kaart van het park toegevoegd waarop afzettingen, rijroutes en standplaatsen zijn aangegeven.

8.2.2 • • • • • •

•

Toetsingskader

Podia, kramen en opslag van materialen mogen niet binnen de kroonprojectie van de bomen geplaatst worden. Bomen mogen niet gebruikt worden als verankering. Kwetsbare beplantingen moeten afgezet worden met dranghekken. Er moeten toiletwagens geplaatst worden. Er mag niet met voertuigen over het gras gereden worden. Als dit onvermijdelijk is moet men gebruik gemaakt van rijplaten. Geluid bij evenementen moet voldoen aan het 'Meetprotocol bij buitenevenementen' zoals dit in 2001 door het college van Utrecht is vastgesteld. De geluidsproductie is in dit protocol gebonden aan een grens van 80 dB(A), gemeten vlakbij de dichtstbijzijnde 'geluidsgevoelige' gevel waar het evenement plaatsvindt. Parkeren in het park is niet toegestaan.

25


Festivals worden gemonitord op handhaving van de regels en op bezoekersaantallen. Hulpdiensten zullen gevraagd worden bij toenemende bezoekersaantallen toestemming te geven. Er kan geëist worden dat er een EHBO/ beveiligingsbedrijf aanwezig moet zijn. Voor aanvang zal een schouw worden gehouden met de organisatoren van de activiteit. De aangetroffen situatie wordt vastgelegd. Na afloop van het evenement zal weer een oplevering plaatsvinden, eventuele schade zal direct verhaald worden op de organisatie. Tevens wordt een evaluatie opgemaakt die meegenomen wordt bij het eventueel opnieuw afgeven van de vergunning. Indien nodig zal een striktere handhaving plaatsvinden.

8.3 Vergunningen en werkzaamheden Bij werkzaamheden, evenementen of uitstallingen in het Zocherpark kan aanvraag van onder andere de volgende vergunningen noodzakelijk zijn: WAT Bomen kap

NODIG Velvergunning

Evenementen

Evenementenvergunning

Graven

KLIC-melding

Bouwen

Bouwvergunning, Rijksmonumentenvergunning

VERANTWOORDING Gemeentelijke Algemene Plaatselijke Verordening Gemeente

DUUR 12 weken

Grondwateronttrekking Bemalingvergunning Grondverzet Schone grondverklaring/ ontgravingsvergunning

Kabel en Leiding 2 weken Informatiecentrum (KLIC) Bestemmingsplan Gemeentelijke Algemene Plaatselijke Verordening Provincie Gemeente 2 weken Provincie

Uitstalling

Uitstallingvergunning

Gemeente

Terras

Terrasvergunning

Gemeente

8.4 Flora en faunawet De Flora en Faunawet beschermt planten en diersoorten. Het uitgangspunt van de wet is dat geen schade mag worden gedaan aan beschermde dieren of planten. In 2005 is een Algemene Maatregel van Bestuur vastgesteld: bij een duurzaam beheer en een gedragscode hoeft geen vrijstelling aangevraagd te worden. In een gedragscode omschrijft de gemeente hoe tijdens werkzaamheden de schade aan planten en dieren zal worden voorkomen, of tot een minimum te beperken. Of diersoorten voorkomen die beschermd worden door de Flora en Faunawet is op dit moment niet bekend. Een inventarisatie is daarom aan te bevelen. Afhankelijk van de resultaten van deze inventarisatie kan dan bepaald worden of het noodzakelijk is een gedragscode op te stellen voor het Zocherpark bij eventuele werkzaamheden.

26


9.

TECHNISCHE GEGEVENS

BEHEERGROEPEN

HOEVEELHEID BEHEER (bij stadswerken)

EENHEID

BOMEN Boom in verharding Boom in beplanting Boom in gras

143 323 1074

St St St

HAGEN Haag lijnvormig

200

M2

HEESTERS Bodembedekkers Heestervakken/ botanische rozen Vaste planten

25 13200 150

M2 M2 M2

GRAS Gazon Gras en stinzenplanten Gras hondenweide/ hondentoilet Gras met lavafiber en drainage

19700 65000 5000 800

M2

STRAATMEUBILAIR Gaashek, spijlenhek, voethek Banken Papierbakken Bebording Picknickset

2700 135 100 50 1

M1

VERHARDING Klinkers

520

M2

HALFVERHARDING Pad (Stabilizer)

14100

M2

ECOLOGISCHE OEVER Ecologische oever/ vooroever Houten vlonder/ steiger Fontein

800 300 2

M2

M2 M2 M2

St St St St

M2 St

27


10. BEHEERORGANISATIE De parkcoördinator fungeert als eerste aanspreekpunt voor het beheer van het Zocherpark. De direct verantwoordelijken en/of contactpersonen voor de verschillende objecten zijn in onderstaande tabel weergegeven. OBJECT

VERANTWOORDELIJKE INSTANTIE EN/OF CONTACTPERSOON Speelvoorzieningen Stadswerken, Stedelijk Beheer 030-286 0000

Informatieborden

Vergunningen

Evenementen

OPMERKING Het plaatsen van nieuwe speeltoestellen gebeurt in opdracht van de parkcoördinator

Stadswerken, afdeling Natuur en Milieucommunicatie, 030-286 0000 Stadsontwikkeling Stedenbouw en Monumenten, 030-286 0000 Stadswerken, afdeling Gebruik Openbare Ruimte, Vergunningen, Handhaving en Toezicht 030-286 0000 Stadswerken, afdeling Gebruik Openbare Ruimte, Vergunningen, Handhaving en Toezicht 030-286 0000

Watergangen – kades/ beschoeiing Zwerfvuil

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden 030-634 5700 Stadswerken, Reiniging en Inzameling 030-286 6914 Zocherpark - buiten Gebiedsmanager gebiedsteam 4/5 de singel 030-2867533 Zocherpark – Gebiedsmanager gebied West/ binnenstad binnen de singel 030-286 3837 Fonteinen Stedelijke Beheer – kunstwerken 030-286 0000 Kunstwerken Stadswerken – Bijzonder Beheer 030-286 0000 Stichting Behoud Contactpersoon: dhr. J. Verheyen Lepelenburg Hiëronymusplantsoen 9 3512 KV Utrecht [email protected] De kleine botenclub Contactadres: Bellamystraat 2 3514 EL Utrecht Stichting Contactpersoon: dhr. T. Haffmans Singelgebied Lange Jansstraat 43 Utrecht 3512 BA Utrecht Comite behoud Secretariaat: Lucasbolwerk Korte Jufferstraat 50 3512 EZ Utrecht * De muziektent en de Dudokbank wordt beheerd via de vakgroep Bijzondere Objecten, aanspreekpunt is de adviseur/ specialist bijzondere objecten (030 286 7524). * De muur bij Lucasbolwerk is onlangs opgeknapt via de vakgroep Bijzondere Objecten. * De muur bij Sonnenburg is van en wordt beheerd door de KF Heinstichting (030 2322114).

28


BIJLAGE 1 BEHEERKAART

29

Beheerkaart zocher.dgn 5-1-2010 9:10:01


BIJLAGE 2 MAAIBEHEERKAART

30


BIJLAGE 3 ZELFBEHEER MANENBURG 1

31


BIJLAGE 4 GRENS RIJKSMONUMENT ZOCHERPARK

32


BIJLAGE 5: TERREINMEUBILAIR

33

Een aantal elementen zijn specifiek voor het Zocherpark. Hierna volgt voor een aantal elementen, voor zover dat op dit moment bekend is, het standaardtype dat toegepast wordt.

Fietsenrekken: 'Nietjes', kleur RAL 2009 Prullenbakken en banken: zie foto hierna Besteksomschrijving bank: Zocher 180 cm; Gardeluxe of gelijkwaardig Afmeting 1,86 x 0,62 x 0,84 m inclusief 2 stuks poeren 0,82 x 0,20 x 0,10 m Betonnen paaltjes: zie foto en beschrijving hierna Lantaarnpalen: Type mast 4 AVPX 408 Voethekjes (besteksomschrijving): Type IL 0301, hoogte 0,30 boven maaiveld Staanders: IPEa-80 profiel, h.o.h. 2,50 m Buisligger thermisch verzinkt, diam. 42 mm Bij bochten, buisligger meegebogen Gepoedercoat, kleur: RAL 6009


BIJLAGE 6 BIJZONDERE IEP EN ZWAM

34

BIJZONDERE IEP EN ZWAM In het Zocherpark bevindt zich op dit moment de dikste Iep (Ulmus glabra) van het land met daarop de grootste zwam van het land: de Rigidoporus ulmarius. Deze zwam wordt erkend als de zwam met de grootste vruchtlichamen. In Nederland staat de soort op de rode lijst van zwammen. In Nederland is een dergelijk groot exemplaar voor zover bekend nog niet waargenomen. In het buitenland, Engeland, is een exemplaar ontdekt met een doorsnede van 180 cm. Goed voor een Guiness book of Records vermelding. Zo groot is het exemplaar in het Zocherpark nog niet, maar wie weet… Uniek is de combinatie van factoren: de dikste iep en de grootste zwam. Het is iets van tijdelijke aard, de verwachting is dat de zwam de boom binnen nu en 15 jaar volledig zal hebben ontmanteld. Toch is het een bijzonder verschijnsel dat zeker de moeite waard is om te koesteren als bijzonder element in het park.


BIJLAGE 7 BESTRIJDING REUZENBEREKLAUW IN UTRECHT

35

BESTRIJDING REUZENBERENKLAUW IN UTRECHT

Er zijn twee soorten berenklauwen: de inheemse reuzenberenklauw (Heracleum sphondylium), een niet schadelijke plant die voorkomt in vochtige graslanden, hoogte 60-70 cm. en de reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum), afkomstig uit de Kaukasus, en als tuinplant verwildert die wel twee meter hoog wordt. Een gevaarlijke plant (zie hieronder) die we daarom bestrijden met een biologisch middel. De reuzenberenklauwen in het Zocherplantsoen worden meegenomen in het stedelijke project 'Bestrijding reuzenberenklauwen'.

Persbericht 2009: Gemeente bestrijdt berenklauw In alle wijken in de stad gaat de gemeente Utrecht de reuzenberenklauw bestrijden. Op .......... gaan gespecialiseerde medewerkers van de gemeente de plant besprenkelen met Biobeer, een biologisch middel dat de wortels aantast en de zaadvorming tegen gaat. In april volgt een tweede ronde. Vorig jaar zijn alleen planten behandeld op plekken die het meeste overlast geven. Nu worden zo mogelijk alle planten binnen de gemeentegrenzen meegenomen. Het optimale effect van Biobeer wordt na twee jaar bereikt. Het sap van de reuzenberenklauw is vooral gevaarlijk voor kinderen. Aanraking van bijvoorbeeld gekneusde bladeren of snoeiafval kan, in combinatie met zonlicht, leiden tot een rode huid, jeuk en na verloop van tijd tot forse brandblaren. Dit kan soms zelfs leiden tot ziekenhuisopname. Het effect van de aanraking is niet direct merkbaar en dit maakt het extra gevaarlijk. Wordt met besmette handen in de ogen gewreven dan kan dit tot tijdelijke of zelfs blijvende blindheid leiden. Schimmel De werkzame stof in Biobeer is een schimmel (Sclerotina sclerotiorum) die van nature op de grond voorkomt. Het middel tast de wortel van de plant aan en zorgt voor slecht kiemende zaden. Het besprenkelen van de plant met Biobeer is een veel effectievere methode dan maaien want hierdoor komt de plant sterker terug. Het resultaat van de aanpak met Biobeer is pas na twee jaar echt te zien. Het eerste jaar groeit de plant minder goed en blijft kleiner. Na twee jaar komt de plant helemaal niet meer op. Ook in particuliere tuinen staan geregeld reuzenberenklauwen. De gemeente vraagt tuineigenaren met klem om de plant of te verwijderen (meest veilige methode) of de plant niet in zaad te laten komen. Hiermee wordt verdere verspreiding van de plant tegengegaan.

BEHEERPLAN. Zocherpark

Recommend Documents