Bedrijfsvoering van High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen

Bedrijfsvoering van High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen

Mogelijk gemaakt door subsidie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Palliactief, april 2011

Voorwoord

Sinds de start van de eerste Bijna Thuis Huizen, midden jaren

Als bestuur van Palliactief kunnen wij u dit rapport aanbe-

tachtig, en de eerste High Care Hospices, begin jaren negen-

velen en adviseren wij u om het gedetailleerd te bestuderen

tig, neemt het aantal hospicevoorzieningen gestaag toe.

en te betrekken in de verdere vormgeving van het beleid

Het maatschappelijk draagvlak voor deze voorzieningen is

inzake palliatieve zorg in uw omgeving.

groot en ze vormen een onderdeel van de reguliere zorg. Toch blijft de bekostiging van deze hospices veel aandacht

Hoogachtend,

vragen. In 2006 is in opdracht van het Ministerie van VWS, door

Mw. Dr. S.C.C.M. Teunissen en Dhr. Prof. Dr. K.C.P. Vissers

bureau Berenschot onderzoek gedaan naar de financiële

Co-voorzitters van Palliactief mede namens de projectgroep

knelpunten bij palliatief terminale zorgvoorzieningen. Dit heeft ertoe geleid dat in de subsidieregeling palliatieve

Nijmegen, 1 april 2011

zorg een tegemoetkoming voor de huisvestingskosten is opgenomen. Een deel van de aanbevelingen van het rapport Berenschot is opgenomen in het Plan van Aanpak Palliatieve Zorg 2008-2010 (Ministerie van VWS, 2008). In de uitvoering van dit plan van Aanpak werd er door het Ministerie van VWS een subsidie verleend aan het NTPN dat inmiddels is omgevormd tot Palliactief, om een onderzoek uit te laten voeren naar de knelpunten in financiering en organisatie van palliatieve zorg in de eerste lijn en hospicevoorzieningen. Het rapport ‘Financiering en organisatie van palliatieve zorg: De pioniersfase voorbij?’ 1, beschrijft de resultaten van het eerste deel van het onderzoek. Voor u ligt het tweede deel van dit onderzoek. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van het Business model als concept om de bedrijfsmatige kant te belichten. Daarnaast is de methode van moreel beraad gebruikt om ethische dilemma’s rondom de bedrijfsvoering te kunnen analyseren. De resultaten hiervan zijn in dit rapport beschreven.

1

Deze publicatie kunt u downloaden via de link: http://bit.ly/gGuPId

3 Bedrijfsvoering van High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen

Inhoudsopgave

Voorwoord

3

1

Inleiding

5

1.1

Onderzoeksmethodiek

5

1.2

Onderzoeksteam

6

1.3

Leeswijzer

6

2

Historisch perspectief

7

3

Voorzieningen voor palliatief terminale zorg

8

4

Beknopte karakterisering van de High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen

9

4.1

High Care Hospices

9

4.2

Bijna Thuis Huizen

9

5

Theoretisch kader

10

5.1

Business Model

10

5.2

Moreel beraad

11

6

Resultaten enquête

12

6.1

Inleiding

12

6.2

Resultaten

12

7

Business model

13

7.1

High Care Hospices

13

7.2

Bijna Thuis Huizen

19

7.3

Vergelijking business modellen High Care Hospice en Bijna Thuis Huis

24

8

Vraag en Aanbod Analyse Monitor (VAAM)

26

4

9

Moreel beraad

27

9.1

Casus ‘Marktwerking versus samenwerking’

27

9.2

Casus ‘Hoogte eigen bijdrage’

28

10

Conclusies

30

10.1

Aanbevelingen

31

11

Bibliografie

33

1 Inleiding

Uit: Plan van Aanpak Palliatieve Zorg 2008-2010

Het bedrijfsmatige aspect is uitgewerkt in een business model voor High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen.

Om vermijdbare financiële problemen op te lossen moeten Bijna Thuis Huizen, High Care Hospices en organisaties voor vrijwillige palliatieve terminale thuiszorg een goede mix bereiken van lasten en inkomsten. Een goede bedrijfsvoering vraagt verder om inzicht in de omvang en aard van de vraag in de regio en om een goed beeld van de overige aanbieders in de regio.

Deze business modellen kunnen in een later stadium als basis dienen voor een maatschappelijke business case. Voor een tweetal meer ethische aspecten is de methode van ‘moreel beraad’ gebruikt. Moreel beraad is een werkwijze om te reflecteren op dilemma’s en het analyseren/beredeneren van de diverse aspecten, om uiteindelijk te komen tot verheldering en eventueel besluitvorming. Het moreel beraad is gebruikt om twee dilem-

In het Plan van Aanpak Palliatieve Zorg 2008-2010 is binnen

ma’s uit te werken die verband houden met de bedrijfs-

het thema Financiering & Organisatie onder meer aandacht

voering van de High Care Hospices en de Bijna Thuis Huizen.

besteed aan de uitkomsten van het ‘Rapport onderzoek naar financiële knelpunten bij voorzieningen voor palliatieve

Tenslotte is nagegaan of de door het NIVEL, in opdracht van

terminale zorg’ in opdracht van VWS opgesteld door bureau

de NPCF, ontwikkelde ‘Vraag en Aanbod Analyse Monitor’

Berenschot (Berenschot, 2006). De conclusie dat hospices te

(VAAM) een instrument is of kan worden om de vraag en

maken hebben met vermijdbare en onvermijdbare risico’s

aanbod van hospicezorg inzichtelijk te maken.

in de bedrijfsvoering, waren aanleiding voor toenmalig staatssecretaris Bussemaker om deze bevinding nader te verkennen.

1.1 Onderzoeksmethodiek Het onderzoek kan worden gekarakteriseerd als een

Door het Ministerie van VWS is een subsidie verleend om

exploratieve studie (Polit & Beck, 2004).

onderzoek te doen naar de Knelpunten in de financiering en organisatie van palliatieve zorg. Eerder werden andere

Er zijn verschillende methoden gebruikt om data te ver-

onderdelen van dit onderzoek gepubliceerd onder de titel:

zamelen. Hierdoor kunnen de gegevens gecombineerd

Financiering en organisatie van palliatieve zorg: De pioniers-

en getoetst worden (Hart, 1998).

fase voorbij? (Palliactief, 2011).

Het onderzoek is als volgt opgebouwd:

Dit onderdeel van het onderzoek richt zich specifiek op de bedrijfsvoering van High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen en de problemen die zij ondervinden om tot een sluitende exploitatie te komen. In de schriftelijke enquête en inter-

l Een schriftelijke enquête verstuurd naar alle High Care

Hospices en Bijna Thuis Huizen; l Invitational conference waarin het business model is

views1 waar in brede zin werd gevraagd naar knelpunten in

toegelicht en de eerste sessie van moreel beraad;

de organisatie en financiering is ook specifiek ingegaan op

l Beschrijven van business model van respectievelijk

onderwerpen met betrekking tot de bedrijfsvoering. Om

High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen;

meer inzicht te geven in de aspecten die samenhangen met

l Tweede sessies van moreel beraad;

de bedrijfsvoering van beide typen organisaties zijn, naast

l Invitational conference om de concept-aanbevelingen

de enquête, twee verschillende benaderingen gehanteerd.

1

te toetsen bij het veld.

Palliactief (2011). Organisatie en financiering van palliatieve zorg: De pioniersfase

voorbij? Bunnik: Palliactief. Dit onderzoek liep in 2010 en is in maart 2011 gepubliceerd. Dit deelonderzoek is hier een vervolg op. Verzamelde data dienen tevens als input voor dit deelonderzoek.


1 Inleiding

1.2 Onderzoeksteam

1.3 Leeswijzer

Het onderzoek is gestart in 2010 en is begin 2011 afgerond.

In hoofdstuk 2 wordt het historisch perspectief geschetst,

Het onderzoeksteam bestond uit een project- en stuurgroep.

waar het gaat om het ontstaan van High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen in Nederland. Hoofdstuk 3 bevat een

De stuurgroep:

karakterisering van de High Care Hospices en de Bijna Thuis

Mevr. C. van Tol, vertegenwoordiger van Palliactief (voorheen

Huizen. Het theoretisch kader van enerzijds het business

NPTN) in het Platform Palliatieve Zorg

model en anderzijds het moreel beraad wordt beschreven

Dhr. Drs. A. Rhebergen, directeur Palliactief (voorheen NPTN)

in hoofdstuk 5. De resultaten van de schriftelijke enquêtes en de uitwerking van de business modellen zijn beschreven

De projectgroep:

in respectievelijk hoofdstuk 6 en 7. In hoofdstuk 8 wordt

Drs. W.J.J. Jansen, onderzoeker VU medisch centrum,

ingegaan op de door NIVEL ontwikkelde Vraag en Aanbod

Amsterdam

Analyse Monitor. Hoofdstuk 9 bevat een uitwerking van de

Mevr. J.C. Weststrate MSc, onderzoeker Palliactief, Bunnik

twee sessies moreel beraad. De conclusies en aanbevelingen tenslotte, worden beschreven in hoofdstuk 10.

De projectgroep is ondersteund door een aantal extern deskundigen: Business model: Dhr. Drs. L.H.H.M. Demoulin, senior manager Ernst en Young, Utrecht. Moreel beraad: Prof. Dr. G.A.M. Widdershoven, afdeling ethiek VU medisch centrum, Amsterdam. Drs. B. Molewijk, afdeling ethiek, VU medisch centrum, Amsterdam.

6

2 Historisch perspectief

In de jaren tachtig ontstonden in Nederland de eerste Bijna

Een onderzoek van het NIVEL naar de rol van de zorgkan-

Thuis Huizen. Een initiatief om palliatief terminaal zieken

toren en netwerken palliatieve zorg bij de realisatie van

die thuis wilden sterven en waar dit door het ontbreken van

palliatieve zorgvoorzieningen (Mistiaen, 2006), waren voor

voldoende mantelzorg niet mogelijk was, een zo huise-

VWS onvoldoende aanleiding om concrete stappen te onder-

lijk mogelijke omgeving te bieden. Vrijwilligers palliatief

nemen. Als gevolg van de hervorming van de AWBZ en de

terminale zorg vormen de spil van de Bijna Thuis Huizen. De

komst van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)

lokale thuiszorgorganisatie en de eigen huisarts zijn verant-

werd de CVTM-regeling in 2007 beëindigd. Hiervoor in de

woordelijk voor de verpleegkundige en medische zorg. Begin

plaats kwam met ingang van 2008 een door VWS ingestelde

jaren negentig werd dit initiatief gevolgd door de oprichting

‘Subsidieregeling palliatieve zorg’ (Ministerie van VWS, 2008).

van de eerste (high care) hospices. Deze hospices werken met een eigen gespecialiseerd multidisciplinair samen-

Gelijktijdig met de brief ‘Palliatieve zorg, de pioniersfase

gesteld team en een team van vrijwilligers. Om voor zowel

voorbij’ (Ministerie van VWS, 2008) stuurde staatssecretaris

zorgverzekeraars, zorgkantoor en Inspectie Gezondheidszorg

Bussemaker het rapport ‘Onderzoek naar financiële knel-

zo transparant mogelijk te kunnen zijn, is door de gezamen-

punten bij voorzieningen voor palliatief terminale zorg’

lijke High Care Hospices een keurmerk ontwikkeld.

(Berenschot, 2006) naar de Tweede Kamer. (VWS, 2007). De in het rapport opgenomen bevindingen werden vervol-

Door het ontbreken van een kwalificatie als erkende zorgaan-

gens opgenomen in het Plan van Aanpak Palliatieve zorg

bieders kwamen de High Care Hospices niet in aanmerking

2008-2010. Vooruitlopend op de uitkomsten werd de

voor de reguliere bekostiging. Via de subsidieregeling Coör-

bestaande subsidieregeling voor de coördinatiekosten

dinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorg (CVTM) hadden

vrijwilligers in 2008 uitgebreid met een tegemoetkoming

High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen, wel de mogelijk-

in de huisvestingskosten.

heid om aanspraak te maken op een subsidie voor de kosten van de coördinatie en opleiding van de vrijwilligers. De Projectgroep Integratie Hospicezorg (PIH) adviseerde de minister van VWS onder andere de hospices een zelfstandige AWBZ status te geven (Projectgroep Integratie Hospicezorg, 2001). Dit advies vergde echter meer inspanning dan dat het een oplossing gaf, waarna in overleg met de High Care Hospices werd overeengekomen als onderaannemer van een thuiszorgorganisatie te fungeren. Hierna kon de geboden zorg worden gefinancierd uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Consequentie hiervan was wel dat uitsluitend de zorgkosten vergoed werden en niet de kosten van verblijf. In de daaropvolgende jaren werd door High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen regelmatig de bekostiging van de hospices aan de orde gesteld. In reactie hierop werd door toenmalige staatssecretaris Ross-van Dorp aan Bureau Berenschot de opdracht gegeven om onderzoek te doen bij hospicevoorzieningen naar de financiering, financiële problematiek en de indicatiestelling van zorg.


3 Voorzieningen voor palliatief terminale zorg

De relatie tussen vraag en aanbod is een belangrijk gegeven

Zorgverzekeraars Nederland heeft circa tien jaar geleden

als het gaat om de exploitatie van een hospicevoorziening.

een norm van 4-6 hospiceplaatsen per 100.000 inwoners

Bij een groeiend aanbod zal concurrentie een belangrijkere

genoemd als streefgetal. In tabel 1 is te zien dat op 1 oktober

rol spelen. Op basis van de database ‘Zorg kiezen’, waarin

2010 op landelijk niveau er zes plaatsen per 100.000 per

alle palliatieve netwerken de hospicevoorzieningen in hun

inwoners zijn. Het minimum is te vinden in de provincie

netwerkregio vermelden, rapporteert Agora al enige jaren

Friesland (3,4 plaatsen/100.000 inwoners) en het maximum in

de omvang van het aanbod. Aangezien de naam ‘hospice’

Flevoland (10,4 plaatsen per 100.000 inwoners (Agora, 2011).

voor verschillende typen zorgorganisaties gebruikt wordt en er ook allerlei mengvormen zijn, is in deze database gebruik gemaakt van een beschrijvende typering. Momenteel telt de Associatie van High Care Hospices 16 leden en één adspirant-lid (Associatie High Hospices, 2011). Het aantal instellingen in de database ‘Zorg Kiezen’ dat zich zelf karakteriseert als ‘hospice met eigen verpleegkundige staf (high care)’ bedraagt echter 49 (Agora, 2011).

Aantal plaatsen per soort organisatie Provincie Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevoland Noord Holland Zuid Holland Zeeland Noord Brabant Limburg Totaal

Inwoners 1 2 3 Totaal x 1000 574 645 490 1125 1991 1211 383 2646 3482 381 2435 1123

8 6 0 21 52 42 6 44 47 5 52 12

7 6 10 9 36 12 1 28 39 8 6 24

20 10 10 22 65 20 33 85 140 25 51 30

35 22 20 52 153 74 40 157 226 38 109 66

6,1 3,4 4,1 4,6 7,7 6,1 10,4 5,9 6,5 10,0 4,5 5,9

16486

295

186

511

992

6,0

Legenda: 1 = hospicevoorziening met eigen verpleegkundige staf; 2 = hospicevoorziening met overwegend vrijwilligers; 3 = hospicevoorziening behorend bij een verpleeg- of verzorgingshuis Tabel 1. Aantal hospiceplaatsen per provincie per 1 oktober 2010 (Bron: Zorg Kiezen, Agora)

8

Aantal plaatsen per 100.000 inwoners

4 Beknopte karakterisering van de High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen 4.1 High Care Hospices

Naast de High Care Hospices en de Bijna Thuis Huizen als

High Care Hospices zijn kleinschalige voorzieningen die

hospicevoorziening, is in Nederland nog een derde type van

door een huiselijke inrichting zoveel als mogelijk trachten de

hospicevoorzieningen, namelijk de units palliatieve zorg in/

thuissituatie te benaderen. De zorg wordt getypeerd door

bij verpleeg- en verzorgingshuizen. Zij onderscheiden zich

de beschikbaarheid van een gespecialiseerd multidisciplinair

van de High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen door het feit

samengesteld team dat in loondienst is bij de organisatie.

dat zij een ‘intramurale’ AWBZ- voorziening zijn. De te leveren

Gespecialiseerde verpleegkundige zorg is 24 uur per dag

palliatief terminale zorg is beschreven in ‘Zorgzwaartepak-

aanwezig. Daarnaast beschikken de High Care Hospices over

ket V&V 10’. Gezien de vraagstelling van dit gedeelte van het

een team van vrijwilligers voor verschillende taken.

onderzoek, is deze groep van hospicevoorzieningen geen onderwerp in dit onderzoek.

In Nederland zijn er 17 High Care Hospices. Deze hospices zijn, op één na, in het bezit van het ‘Keurmerk palliatieve zorg’. Alle hospices worden bekostigd via de AWBZ, de meeste als extramuraal zorgverlener. Voor palliatief terminale zorg is een Standaard Indicatie Protocol (SIP) opgesteld (CIZ, 2011). De capaciteit van een High Care Hospice is gemiddeld 6,9 plaatsen (Buuse, 2010).

4.2 Bijna Thuis Huizen Bijna Thuis Huizen worden gekenmerkt door het feit dat zij de thuissituatie zoveel mogelijk trachten te benaderen. Dat komt o.a. tot uitdrukking in de kleinschalige opzet en de vestiging in de buurt. De dagelijkse organisatie berust bij één of meer coördinatoren, die in loondienst zijn bij de organisatie. Gemiddeld heeft een Bijna Thuis Huis 4,6 bedden (Buuse, 2010). In principe behoudt de bewoner zijn eigen huisarts. Verpleegkundige zorg wordt verleend door thuiszorgverpleegkundigen op basis van het door het CIZ geïndiceerde aantal uren. Er zijn verschillende vormen geconstateerd waarop de professionele zorg wordt verleend. Variërend van een insteek op kwaliteit van de professionele zorg (een eigen team van verpleegkundigen/verzorgenden) tot het zoveel mogelijk continueren van de thuissituatie (de verpleegkundige/verzorgende vanuit de thuissituatie komt ook in het Bijna Thuis Huis). Vrijwilligers vervullen een scala aan taken. Vrijwel alle Bijna Thuis Huizen zijn lid van de Vereniging Vrijwillige Palliatief Terminale Zorg Nederland (VPTZ).


5 Theoretisch kader

Bij de bedrijfsvoering in de zorg is er niet uitsluitend sprake

bijdrage kan leveren aan een goede ethische afweging van

van een klant-leverancier relatie. De overheid, zorgverzeke-

dilemma’s die rond de bedrijfsvoering kunnen optreden.

raars en zorgkantoren spelen ook een belangrijke rol. Een situatie die een bedrijfsmatige benadering van de (palliatieve) zorg extra gecompliceerd maakt. Een zuiver bedrijfs-

5.1 Business Model

economische benadering doet ook onvoldoende recht

Om inzicht te krijgen in de aspecten die van invloed zijn

aan het maatschappelijk belang en, zeker in de palliatief

op de bedrijfsvoering is gebruik gemaakt van het business

terminale zorg, aan de noodzakelijke ethische afwegingen.

model. Een business model is een concept in een gemeen-

In de benadering van de vraagstelling is daarom nagegaan

schappelijke taal en beschrijft de grondgedachte hoe een

hoe deze verschillende aspecten bij elkaar gebracht kunnen

organisatie waarde creëert, levert en behoudt. Een business

worden. Daarom is gekozen voor de hantering van een busi-

model omvat negen bouwstenen: [1] Klantsegmenten,

ness model om de bedrijfsvoering van High Care Hospices en

[2] Waarde propositie, [3] Kanalen, [4] Klantrelaties,

Bijna Thuis Huizen in kaart te brengen, en is de methode van

[5] Inkomstenbronnen, [6] Bronnen, [7] Kernactiviteiten,

moreel beraad gebruikt om te toetsen of deze methodiek een

[8] Partners en [9] Kostenstructuur (zie fig.1).

Kernactiviteiten

Waarde propositie

Partners

Kostenstructuur

Fig. 1. Bouwstenen van het Business Model

10

Klantrelaties Klantsegmenten

Bronnen

Kanalen

Inkomstenbronnen

5 Theoretisch kader

Deze bouwstenen omvatten de vier hoofdgebieden van een

De dilemmamethode

onderneming: klanten, aanbod, infrastructuur en financiële

De methode die tijdens de twee sessies gehanteerd is, is de

levensvatbaarheid (Osterwalder, 2010).

zogenaamde dilemmamethode (Widdershoven, 2010). Deze

Het hanteren van een business model als instrument lijkt op

methode is relatief eenvoudig en is gericht op het zoeken

het eerste gezicht bedoeld voor commerciële organisaties,

naar een oplossing. In deze methode wordt een moreel

maar is ook een geschikte methode om zorgorganisaties te

probleem gedefinieerd in een vraag met twee keuzes, A of B.

beschrijven. De elementen van het business model bieden

Kenmerkend voor deze twee keuzes is dat wanneer één van

voldoende aanknopingspunten om High Care Hospices en

de twee keuzes ook daadwerkelijk wordt gedaan, de andere

de Bijna Thuis Huizen te analyseren en te typeren.

keuze tekort wordt gedaan.

Met een delegatie van vertegenwoordigers van Bijna Thuis

Stappenplan dilemmamethode

Huizen, respectievelijk High Care Hospices zijn, met begelei-

1. Beschrijf een casus

ding van een deskundige op dit gebied van Ernst en Young,

2. Formuleer het dilemma

de negen onderdelen van het business model uitgewerkt.

3. Vragenronde: verheldering van de casus 4. Onderzoek perspectieven 5. Maak een eigen keuze

5.2 Moreel beraad

6. Dialoog en conclusie

Ethische theorieën en methodes/stappenplannen kunnen gebruikt worden als hulpmiddel bij het reflecteren op dilemma’s en het analyseren/beredeneren van de diverse aspecten, om uiteindelijk te komen tot verheldering en eventueel besluitvorming (Het nieuwe trivium, 2010). Er zijn verschillende stappenplannen die als leidraad te gebruiken zijn bij het in kaart brengen van een moreel probleem (Manschot, 2003). Het is van belang te beseffen dat een dergelijk stappenplan niet automatisch tot een juiste oplossing leidt. Het helpt echter wel het doordenken van de situatie, het verhelderen van het probleem en het gezamenlijk zoeken naar oplossingen. Bij morele problemen is er vaak sprake van een keuze tussen twee ‘kwaden’. In het ideale geval is iedereen het eens over de meest te verantwoorden handelswijze. Bij een ethische reflectie en discussie over morele kwesties is meestal geen enkele uitkomst perfect. Er is altijd wel iets dat tegen een bepaalde handelswijze pleit of er juist voor spreekt.


6 Resultaten enquête

6.1 Inleiding

Eigen bijdrage

In het kader van het brede onderzoek ‘Knelpunten in de

Van de respondenten vraagt 87% een eigen bijdrage van

financiering en organisatie van palliatieve zorg’ is een schrift-

de bewoners. Deze eigen bijdrage is ter dekking van de

elijke enquête gedaan onder andere bij High Care Hospices

niet-gesubsidieerde kosten en komt naast de verplichte,

en Bijna Thuis Huizen. In de enquête zijn ook vragen gesteld

inkomensafhankelijke, eigen bijdrage van de AWBZ. De

over de exploitatie van de organisatie (Palliactief, 2011).

hoogte van de eigen bijdrage varieert van € 0 tot € 95 per dag. Eén respondent geeft aan dat de bijdrage naar draagkracht is, met een maximum van € 25 per dag.

6.2 Resultaten

Een andere respondent geeft aan dat het bedrag afhankelijk

Er zijn in totaal 100 enquêteformulieren verzonden naar de

is van wat de zorgverzekeraar vergoed van de eigen bijdrage.

High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen. Hiervan zijn 64

Het merendeel van de instellingen vindt het van primair

formulieren ingevuld en geretourneerd.

belang dat de zorg toegankelijk is voor hen die daar behoefte aan hebben. Als bewoners de bijdrage niet kunnen betalen,

Van de vragen die betrekking hebben op de exploitatie

kan dit veelal worden gefinancierd uit andere middelen

van de voorziening worden in dit hoofdstuk de resultaten

(diaconie, gemeente of sociale dienst).

weergegeven. Huisvesting Van de respondenten geeft 94% aan additionele middelen

In de aanvraag van de subsidie is een rekenformule opge-

in de vorm van donaties en sponsoring nodig te hebben om

nomen om de tegemoetkoming in de huisvestingskosten te

de exploitatie sluitend te krijgen. De met enige regelmaat

kunnen onderscheiden van de vergoeding voor de coördina-

wijzigende subsidieregels worden gezien als een onzekere

tie. Slechts enkele respondenten maken dit onderscheid. Het

factor als het gaat om continuïteit van financiering wat de

is dus moeilijk om aan te geven in welke mate de subsidie de

positie kwetsbaar maakt.

huisvestingskosten dekt. De kosten van de huisvesting kunnen variëren, afhankelijk van de grootte en de locatie van het

Een aantal respondenten geeft aan niet over een reserve te

pand en of er sprake is van huur of eigendom. De subsidie

beschikken. De kosten van intakegesprekken en de geboden

van VWS is gebaseerd op gemiddelde huisvestingskosten.

nazorg worden niet bekostigd via de reguliere bekostiging

Afhankelijk van de grootte en de locatie van het pand, de

en/of subsidie. De meeste organisaties kennen een stichting

vestigingsplaats en of er sprake is van huur of eigendom

‘Vrienden van’. Deze stichting staat in de meeste gevallen

van het pand.

garant bij financiële tekorten. Van de respondenten geeft 56% aan een WMO-subsidie te hebben aangevraagd bij de gemeente. Van deze groep is bij 69% van de respondenten de aanvraag geheel gehonoreerd, bij 20% is deze niet gehonoreerd en bij 11% gedeeltelijk gehonoreerd.

12

7 Business model - High Care Hospices

7.1 High Care Hospices

Gasten met een levensverwachting van meer dan

In dit hoofdstuk wordt het business model voor de High Care

3 maanden voor een tijdelijke opname.

Hospices uitgewerkt aan de hand van de verschillende bouw-

Een tijdelijke opname kan voorzien in een behoefte als het

stenen.

sociale systeem rondom de gast de situatie niet meer aan dreigt te kunnen. Een tijdelijke opname kan dan enige

7.1.1 Klantsegmenten (Customer Segments) [1]

verlichting brengen, waardoor na de opnameperiode de zorg thuis weer voortgezet kan worden. De continuïteit van zorg kan worden gewaarborgd. Een andere reden voor een tijdelijke opname kan zijn het instellen op een bepaalde symptoombehandeling waarvoor het meer nauwkeurig volgen van de effecten van de behandeling noodzakelijk is. Binnen een High Care Hospice is de medische en de verpleegkundige deskundigheid beschikbaar om een optimale symptoombestrijding te kunnen realiseren. Sociaal netwerk van de gast

De bouwsteen klantsegmenten definieert de verschillende

Soms dreigt alle aandacht uit te gaan naar de gast en wordt

groepen mensen of organisaties die een onderneming wil

voorbijgegaan aan de behoefte van hen die direct betrokken

bereiken of bedienen.

zijn bij de zorg voor de gast vergeten. Binnen het High Care

- Voor wie creëren we waarde?

Hospices is ook oog voor deze mantelzorgers.

- Wie zijn de belangrijkste klanten? Nabestaanden Nabestaanden kunnen wanneer zij dit wensen nazorg krijgen. Er worden twee groepen van klanten onderscheiden:

Deze zorg bestaat uit begeleiding bij rouwverwerking. Het kan

I. Gasten en hun sociaal netwerk

voorkomen dat er sprake is van disfunctionele rouw. Het team

II. Zorgverleners

heeft vooral een signalerende functie. Er kan in voorkomende gevallen verwezen worden naar andere organisaties.

Ad I. Gasten en hun sociaal netwerk Binnen de eerste groep van klanten kan de volgende

Ad II. Zorgverleners

onderverdeling worden gemaakt:

Binnen de High Care Hospices beschikken de beroepsbeoefenaren en vrijwilligers over een specifieke deskundigheid

Ongeneeslijk zieke gasten met een levensverwachting van

ten aanzien van palliatief terminale zorg. Door middel van

minder dan 3 maanden.

medewerking aan en organisatie van (bij- en na)scholingen

Als behoeften van deze groep kunnen worden genoemd het

en participatie in consultatieteams wordt kennis overgedra-

bieden van een veilige omgeving, zekerheid, geborgenheid,

gen aan andere zorgverleners.

erkenning en respect. Door het leveren van zorg op maat en het bieden van deskundigheid ten aanzien van alle dimensies

NB. Zorgverleners in de rol van verwijzer spelen een rol in het

van palliatieve zorg kan in deze behoeften worden voorzien.

onderdeel distributiekanalen (zie 4).

Ongeneeslijk zieke gasten met een levensverwachting van

Uitdaging

minder dan 3 maanden en een complexe zorgvraag.

Expliciteren van wat een ‘complexe zorgvraag’ is en de

Naast de behoeften genoemd onder I. heeft deze groep van

toegevoegde waarde van professionele deskundigheid bij

gasten psychosociale ondersteuning en begeleiding nodig.

het verlenen van palliatief terminale zorg.



7.1.2 Waarde propositie (Value Propositions) [2]

Uitdaging Samenwerking met andere partners in het lokale netwerk kan de waarde c.q. erkenning van de deskundigheid van de High Care Hospices beter tot uitdrukking brengen. De vrije keuze van de gast voor een zorgvoorziening is een kernwaarde in het Nederlandse gezondheidszorgsysteem. Voorwaarde is dan wel dat de gast zo volledig mogelijk is geïnformeerd over de verschillende mogelijkheden die passen bij de individuele zorgbehoefte. High Care Hospices moeten zich inspannen om de meerwaarde ten opzichte van andere zorgverleners in de palliatieve zorg duidelijk te maken aan klanten en verwijzers.

De bouwsteen waarde propositie beschrijft de bundel van producten en diensten die waarde creëert voor een specifiek klantsegment.

7.1.3 Kanalen (Channels) [3]

- Welke waarde leveren we aan de klant? - Welke probleem van onze klant helpen we oplossen? - In welke klantbehoeften voorzien we? -W elke bundels van producten en diensten bieden we aan elk klantsegment?

De High Care Hospices hebben een aantal specifieke waarden: l hooggekwalificeerde en gespecialiseerde verpleeg-

De bouwsteen kanalen beschrijft hoe een organisatie met

kundigen (niveau 4 & 5), 24 uur per dag aanwezig

zijn klantsegmenten communiceert en ze bereikt om een

l multidisciplinaire zorg door beschikbaarheid van o.a.

gespecialiseerde arts(en), maatschappelijk werker, geestelijk verzorger(s)

waarde propositie te leveren. -V ia welke kanalen willen onze klantsegmenten bereikt worden?

l kleinschaligheid

- Hoe bereiken we ze nu?

l huiselijkheid

- Hoe zijn onze kanalen geïntegreerd?

l veilige omgeving door aanwezige deskundigheid

- Welke werken het beste?

l geborgenheid

- Welke zijn het meest kostenefficiënt?

l ondersteuning en erkenning sociale netwerk gast

- Hoe integreren we ze met klantroutines?

(systeemgericht denken) Wat is de unieke waarde?

Er zijn drie verschillende manieren waarop de gast naar het

Interdisciplinaire samenwerking in een multidisciplinair

hospice verwezen wordt:

samengesteld team welke integrale zorg biedt. De 24-uurs

14

aanwezigheid van hooggekwalificeerde (niveau 4 en 5) en

Via het ziekenhuis

gespecialiseerde verpleegkundige zorg.

De (oncologie)verpleegkundigen, transferverpleegkundigen

De gespecialiseerde artsen zijn verbonden aan de organisatie.

en de behandelende specialist zijn de voornaamste disci-

De kleinschaligheid van de organisatie.

plines die een rol spelen als het gaat om het informeren van


de gast over de verschillende mogelijkheden en het realiseren van de overplaatsing.

- Wat voor soort relatie verwacht elk van onze klantsegmenten dat we met ze zullen aangaan en onderhouden? - Welke klantrelaties zijn we al aangegaan?

Vanuit thuis

- Hoe duur zijn ze?

De huisarts en de wijkverpleegkundige of verzorgende infor-

-H oe zijn ze geïntegreerd in de rest van ons business

meren de gast over de verschillende mogelijkheden in relatie

model?

tot de wensen van de gast en de noodzakelijke zorgbehoefte. Mantelzorg/familie

Relatie komt vaak pas op het laatste moment tot stand. Een

Mantelzorgers en/of familie kunnen door eigen onderzoek

klein deel van de potentiële klanten oriënteert zich vroeg-

(internet/brochures) nagaan welke mogelijkheden er lokaal

tijdig op de verschillende mogelijkheden één en ander

aanwezig zijn.

afhankelijk van situering (één of meer aanbieders, één of meer ziekenhuizen). Keuze voor een hospice wordt vaak pas

Verpleeg- of verzorgingshuis

gemaakt als ontslag uit het ziekenhuis is aangekondigd en

Een verwijzing vanuit een verpleeg- of verzorgingshuis of

naar huis geen optie is of als blijkt dat het thuis niet meer

een Bijna Thuis Huis komt relatief weinig voor. Een specifieke

gaat (crisissituatie).

zorgbehoefte en de wens van een gast kan aanleiding zijn voor een overplaatsing.

De verwijzer fungeert in de meeste gevallen als intermediair tussen hospice en cliënt. Wanneer de verwijzer niet of onvol-

Uitdaging

doende op de hoogte is van het aanbod, krijgt de cliënt een

De verwijzende instanties moeten op de hoogte zijn van het

incompleet beeld van het werkelijke aanbod of onvoldoende

specifieke zorgaanbod van het High Care Hospice en kunnen

informatie.

beoordelen of gasten behoefte hebben aan dit zorgaanbod. De capaciteit moet zodanig afgestemd zijn op het zorg-

Door middel van ‘advanced care planning’ kan worden

aanbod dat er in netwerkverband ruimte is voor een acute

geanticipeerd op toekomstige keuzes. De gast kan zich o.a.

opname.

door middel van bezoeken, vroegtijdig oriënteren op wat hospicezorg inhoudt en wat zijn/haar wensen zijn ten aanzien van de laatste levensfase.

7.1.4 Klantrelaties (Customer Relationships) [4] Een goed PR-beleid is een manier om de klantrelatie eerder aan te gaan en verwijzers op de hoogte te stellen van het specifieke zorgaanbod. Speciale aandacht dient hierbij geschonken te worden aan het sociale netwerk van de cliënt: Hoe ervaren zij de opname in een hospice?

Uitdaging Meer aandacht voor ‘advanced care planning’, dat wil zeggen verwijzers overtuigen van het belang om vroegtijdig zaken rondom het levenseinde bespreekbaar te maken en keuzes De bouwsteen klantrelaties beschrijft de soorten relaties

te maken op basis van individuele zorgbehoefte.

die een organisatie aangaat met specifieke klant-

Goede informatievoorziening vanuit het regionale netwerk

segmenten.

betreffende de verschillende mogelijkheden is van belang. Het eerder aangaan van een relatie met de patiënt. De kennis



van de lokale mogelijkheden (sociale kaart) kan mogelijk een

Subsidie VWS

langer verblijf thuis mogelijk maken. Daarnaast kan door een

VWS stelt een subsidie beschikbaar kosten van de coördina-

tijdige betrokkenheid een crisissituatie worden voorkomen.

tie van de vrijwilligers en een tegemoetkoming voor de huisvestingskosten. Deze laatste kosten maken namelijk geen deel uit van de bekostiging van extramurale zorg. De

7.1.5 Inkomstenbronnen (Revenue Streams) [5]

beschikbare subsidie is een vast bedrag. Dat betekent dat bij een toename van het aantal organisaties de beschikbare bedragen per organisatie zullen dalen. Eigen bijdrage gast Alle High Care Hospices vragen een eigen bijdrage aan de gast ter dekking van de niet-gefinancierde/gesubsidieerde kosten. De hoogte van de bijdrage wordt door de organisatie zelf bepaald en vertoond aanzienlijke onderlinge verschillen. Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)

De bouwsteen inkomstenbronnen representeert de cash

In het kader van de herziening van de AWBZ is de functie

die een organisatie genereert uit elk klantsegment

‘huishoudelijke hulp’ overgeheveld naar de gemeenten. Elke

-V oor welke waarde zijn onze klanten echt bereid te

gemeente voert een eigen beleid ten aanzien van de wijze

betalen? - Voor wat betalen zij op dit moment?

waarop men de subsidie inzet. Een aantal High Care Hospices ontvangt jaarlijks een subsidie van de betreffende gemeente.

- Hoe betalen zij op dit moment? - Hoe zouden zij het liefst betalen?

Stichting ‘Vrienden van’

-H oeveel draagt elke inkomstenbron bij aan de totale

Inkomsten van donaties, sponsors etc. wordt door High Care

inkomsten?

Hospice veelal gestort in een stichting ‘Vrienden van’. De Stichting levert een bijdrage aan het in stand houden van het hospice, door bijvoorbeeld garant te staan voor

High Care Hospices kennen verschillende inkomstenbronnen:

financiële tekorten en deze jaarlijks aan te vullen.

AWBZ

Uitdaging

De meeste High Care Hospices zijn onderaannemer van een

Vereenvoudiging van administratieve verantwoording van

thuiszorgorganisatie. Gasten kunnen alleen in het hospice

de verschillende vormen van bekostiging.

worden opgenomen met een indicatie voor palliatief

Zorgkantoren hanteren een eigen beleid. Dit leidt tot regio-

terminale zorg (SIP 23-variant E). Deze indicatie wordt door

nale verschillen.

het CIZ gesteld. Een aantal hospices heeft een eigen AWBZ

Bekostiging van andere door de High Care Hospices ver-

erkenning en kan dus zelfstandig budgetafspraken maken

leende diensten en nevenactiviteiten.

met het zorgkantoor. Bij enkele High Care Hospices is er

Eenduidigheid in de berekening van de eigen bijdrage:

sprake van een situatie dat het zorgkantoor het High Care

gebruik maken van een dezelfde systematiek (zie de casus-

Hospice beschouwd als een intramurale zorgvoorziening.

beschrijving moreel beraad 2).

Bekostiging vindt dan plaats conform Zorgzwaartepakket-10.

16


7.1.6 Bronnen (Key Resources) [6]

7.1.7 Kernactiviteiten (Key Activities) [7]

De bouwsteen bronnen beschrijft de belangrijkste

De bouwsteen kernactiviteiten beschrijft de belangrijkste

bronnen die nodig zijn om te zorgen dat het business

dingen die een organisatie moet doen om te zorgen dat

model werkt

zijn business model werkt.

-W elke bronnen vereisen onze waarde proposities?

- Welke kernactiviteiten vereisen onze waarde proposities?

-O nze distributiekanalen? Klantrelaties? Inkomsten-

nze distributiekanalen? Klantrelaties? Inkomsten-O

bronnen?

bronnen?

Om hospicezorg te kunnen leveren is een aantal ‘bronnen’

De voornaamste kernactiviteit van een High Care Hospice

nodig.

is het bieden van palliatief terminale zorg door een multidisciplinair samengesteld team van gespecialiseerde

Mensen

zorgverleners die, afhankelijk van de discipline, 24 uur per

Een team van gespecialiseerde zorgverleners die samen de

dag aanwezig of beschikbaar zijn. Daaruit vloeit voort de

verschillende dimensies van palliatieve zorg kunnen waar-

samenwerking met de andere partners binnen het lokale

borgen: een gespecialiseerd multidisciplinair team

netwerk palliatieve zorg. Deze samenwerking biedt de

Daarnaast is een grote groep van vrijwilligers nodig om op

mogelijkheid het High Care Hospices op lokaal niveau onder

verschillende onderdelen de organisatie te ondersteunen.

de aandacht te brengen van de verwijzers (bv. via de website van het netwerk)

Middelen Financiële middelen om de organisatie in stand te kunnen

Door bijdragen aan (bij- en na)scholingen wordt de speci-

houden.

fieke kennis en deskundigheid overgedragen aan andere zorgverleners en disciplines.

Gebouw Aan het gebouw worden eisen gesteld als het gaat om de

Om verzekerd te zijn en te blijven van de instroom van

verpleging en verzorging van gasten: kleinschalig, éénper-

cliënten is een goed PR-beleid noodzakelijk.

soonskamers, toegankelijkheid. Daarnaast worden vanuit de overheid, op basis van wet- en regelgeving specifieke

Uitdaging

technische en/of bouwkundige eisen gesteld.

Streven dat het team voor 80% beschikbaar is voor cliëntcontact en maximaal 20% niet-cliënt gebonden taken (administratie, kwaliteitsindicatoren, enquêtes, etc.).



7.1.8 Partners (Key Partners) [8]

7.1.9 Kostenstructuur (Cost Structure) [9]

De bouwsteen partners beschrijft het netwerk van leveran-

De kostenstructuur beschrijft alle kosten die worden ge-

ciers en partners die zorgen dat het business model werkt.

maakt om een business model te laten werken.

- Wie zijn onze partners?

-W at zijn de belangrijkste kosten die inherent zijn aan ons

- Wie zijn onze kernleveranciers?

business model?

elke bronnen halen we bij onze partners? -W

- Welke bronnen zijn het duurst?

- Welke kernactiviteiten voeren onze partners uit?

- Welke kernactiviteiten zijn het duurst?

Het merendeel van de High Care Hospices werkt als onder-

Bij de High Care Hospices vormen de personele kosten voor

aannemer van een thuiszorgorganisatie. Deze thuiszorg-

zowel zorg als organisatie, de belangrijkste kostenpost. Om

organisatie fungeert als budgethouder en maakt de

het niveau van deskundigheid te kunnen handhaven dient

budgetafspraken met het zorgkantoor.

ook geïnvesteerd te worden in bij- en nascholing.

Het lokale netwerk palliatieve zorg kent een aantal partners,

Een tweede belangrijke kostenpost vormt de huisvestings-

waar het High Care Hospice er één van is. Het netwerk kan

kosten, zoals huur van het pand of hypotheekkosten als het

dus als partner worden gezien, maar ook de andere organi-

pand in eigendom is. Tot de huisvestingskosten worden ook

saties die deelnemen in het netwerk.

gerekend de kosten die gemoeid zijn met de gemeentelijke regelgeving voor bv. brandveiligheid en legionellapreventie.

Ziekenhuizen kunnen naast ‘verwijzer’ ook als partner worden gezien als er specifieke ketenafspraken worden

Andere belangrijke kostenposten zijn die van (verpleegkun-

gemaakt. Dit mag de keuzevrijheid van de cliënt echter

dige) materialen en communicatiemiddelen.

niet belemmeren.

Uitdaging Uitdaging

Inzichtelijk maken van de relatie tussen kosten en de

Hoe om te gaan met zaken als samenwerking, concurrentie

bekostiging.

en marktwerking (zie de casusbeschrijving moreel beraad 1).

18

7 Business model - Bijna Thuis Huizen

7.2 Bijna Thuis Huizen

in het Bijna Thuis Huis voor haar rekening neemt en daarmee

In dit gedeelte wordt het business model voor de Bijna Thuis

ook een meer specifieke deskundigheid kan leveren.

Huizen beschreven. Ook hier worden de bouwstenen

Afhankelijk van de relatie met de thuiszorgorganisatie(s) kan

beschreven.

deze als klant of leverancier fungeren.

7.2.1 Klantsegmenten (Customer Segments) [1]

Uitdaging Omgaan met fluctuerend aanbod, wanneer er weinig of geen bewoners zijn: hoe kunnen de vrijwilligers dan gemotiveerd blijven. Hoe om te gaan met specifieke doelgroepen (zwaar dementerenden, verslaafdenzorg, geestelijke gezondheidszorg) waarbij er sprake is van multiproblematiek.

7.2.2 Waarde propositie (Value Propositions) [2]

De bouwsteen klantsegmenten definieert de verschillende groepen mensen of organisaties die een onderneming wil bereiken of bedienen. - Voor wie creëren we waarde? - Wie zijn onze belangrijkste klanten?

Als eerste wordt de groep ongeneeslijk zieke gasten met een levensverwachting van minder dan drie maanden benoemd.

De bouwsteen waarde propositie beschrijft de bundel

Zij kunnen of willen niet meer thuis verzorgd worden en zijn

van producten en diensten die waarde creëert voor een

op zoek naar een plaats die het meest overeenkomt met een

specifiek klantsegment.

thuissituatie.

- Welke waarde leveren we aan de klant? - Welke probleem van onze klant helpen we oplossen?

Een tweede belangrijke groep van klanten wordt gevormd

- In welke klantbehoeften voorzien we?

door het sociaal netwerk van de gast: familie en mantelzorg-

-W elke bundels van producten en diensten bieden we

ers. Hen wordt aandacht, ondersteuning en begeleiding

aan elk klantsegment?

geboden zowel tijdens het verblijf van de gast in het Bijna Thuis Huis als na het overlijden. Het gevoel dat de zorg geregeld is, betekent vaak dat een last van ze afvalt.

Als belangrijkste kernwaarden van het Bijna Thuis Huis kunnen worden genoemd:

De derde groep wordt gevormd door de thuiszorg. Er zijn verschillende varianten ten aanzien van de wijze waarop de thuiszorg binnen het Bijna Thuis Huis wordt ingezet. Het kan variëren van het continueren van de zorg thuis, dat wil zeggen verschillende thuiszorgorganisaties die de zorg in het

l Het bieden van huiselijke omgeving (‘geen instellings-

denken’); l De beschikbaarheid van privacy voor zowel gast als

familie/mantelzorger als daar behoefte aan is;

hospice verlenen, tot een ‘preferred provider’, dat wil zeggen

l Het creëren van veilige situatie door de beschikbaarheid

een overeenkomst met een thuiszorgorganisatie die de zorg

van professionele medische en verpleegkundige zorg;



l Het bieden van ondersteuning aan het sociaal netwerk

plines die een rol spelen als het gaat om het informeren

van de gast in de vorm van aandacht en begeleiding.

van de gast over de verschillende mogelijkheden en het realiseren van de overplaatsing.

Uitdaging Met de komst van nieuwe initiatieven dreigt het institutio-

Vanuit thuis

nele en economische aspect meer aandacht te krijgen dan

De huisarts en de wijkverpleegkundige of -verzorgende

het oorspronkelijke ideële karakter. Uitgangspunt zou

kunnen de gast informeren over de verschillende mogelijk-

moeten blijven de (unieke) relatie boven het belang van de

heden in relatie tot de wensen van de gast en de noodzake-

organisatie te stellen.

lijke zorgbehoefte.

Andere uitdagingen zijn de aandacht voor het bieden van ruimte voor de inbreng van de mantelzorger en de vraag of

Mantelzorg/familie

een maximale inspanning is gedaan om de gast thuis te laten

Mantelzorgers en/of familie kunnen door eigen onderzoek

blijven indien dit door hem/haar gewenst is.

(internet/brochures) nagaan welke mogelijkheden er lokaal aanwezig zijn.

7.2.3 Kanalen (Channels) [3]

Verpleeg- of verzorgingshuis Een verwijzing vanuit een verpleeg- of verzorgingshuis naar een Bijna Thuis Huis komt relatief weinig voor. Een specifieke zorgbehoefte en de wens van een gast kunnen aanleiding zijn voor een overplaatsing. Aandachtspunten Het voorkomen van onnodige overplaatsingen door er naar te streven dat de deskundigheid bij de gast gebracht wordt in plaats van de gast naar de deskundigen. Bijna Thuis Huizen houden geen of zeer beperkte wacht-

De bouwsteen kanalen beschrijft hoe een organisatie met

lijsten aan. Dat kan betekenen dat gasten, die vroegtijdig te

zijn klantsegmenten communiceert en ze bereikt om een

kennen hebben gegeven in een specifiek Bijna Thuis Huis

waarde propositie te leveren

te worden opgenomen, niet kunnen worden opgenomen

-V ia welke kanalen willen onze klantsegmenten bereikt

omdat er geen plaats is. Het is zaak om crisissituaties te

worden? - Hoe bereiken we ze nu?

voorkomen en de periode tot opname op een goede wijze te overbruggen.

- Hoe zijn onze kanalen geïntegreerd? - Welke werken het beste?

Uitdaging

- Welke zijn het meest kostenefficiënt?

Hoe te voorkomen dat de kanalen ‘verstoppen’? Zijn er

- Hoe integreren we ze met klantroutines?

bijvoorbeeld in de thuissituatie nog mogelijkheden om meer zorg in te zetten en hierdoor een opname te voorkomen of uit te stellen.

Er zijn verschillende distributiekanalen te onderscheiden: Via het ziekenhuis De (oncologie)verpleegkundigen, transferverpleegkundigen en de behandelende specialist zijn de voornaamste disci-

20


7.2.4 Klantrelaties (Customer Relationships) [4]

Uitdaging Door ‘advanced care planning’ gasten eerder laten nadenken over de verschillende (zorg)mogelijkheden.

7.2.5 Inkomstenbronnen (Revenue Streams) [5]

De bouwsteen klantrelaties beschrijft de soorten relaties die een organisatie aangaat met specifieke klantsegmenten. -W at voor soort relatie verwacht elk van onze klantsegmenten dat we met ze zullen aangaan en onderhouden? - Welke klantrelaties zijn we al aangegaan?

De bouwsteen inkomstenbronnen representeert de cash

- Hoe duur zijn ze?

die ene organisatie genereert uit elk klantsegment

-H oe zijn ze geïntegreerd in de rest van ons business

-V oor welke waarde zijn onze klanten echt bereid te

model?

betalen? - Voor wat betalen zij op dit moment? - Hoe betalen zij op dit moment?

De relatie met de gast komt veelal pas laat tot stand. Slechts

- Hoe zouden zij het liefst betalen?

een klein deel van de gasten oriënteert zich vroegtijdig op

-H oeveel draagt elke inkomstenbron bij aan de totale

de verschillende mogelijkheden. De keuze voor opname in

inkomsten?

een Bijna Thuis Huis wordt vaak pas gemaakt als blijkt dat het thuis niet meer gaat (veelal als resultaat van een crisissituatie) of als ontslag uit het ziekenhuis is aangekondigd en verzor-

Bijna Thuis Huizen kennen de volgende inkomstenbronnen:

ging thuis geen optie is. Subsidie VWS De verwijzer fungeert in de meeste gevallen als intermediair

Sinds 2007 wordt door VWS een subsidie toegekend waarin

tussen Bijna Thuis Huis en gast. Is de verwijzer niet of onvol-

zowel de kosten van de coördinatie van vrijwilligers en een

doende op de hoogte van het aanbod in de omgeving van

tegemoetkoming in de huisvestingskosten zijn begrepen. De

de gast dan wordt een inadequaat beeld van de mogelijk-

tegemoetkoming voor de huisvestingskosten is gebaseerd

heden geschetst.

op een landelijk gemiddelde. Er is een vastgesteld bedrag beschikbaar. Wanneer er meer organisatie en een beroep

Het beleid zou er op gericht moeten zijn om enerzijds de

doen op de subsidie betekent dit dus een lager bedrag per

klanten in een eerder stadium te informeren over de

organisatie.

mogelijkheden ten aanzien van zorg in de laatste levensfase (‘advanced care planning’) en anderzijds er voor te zorgen

Eigen bijdrage gast

dat de verwijzers een volledig overzicht van het aanbod

Vrijwel alle Bijna Thuis Huizen vragen een bedrag per dag als

hebben.

tegemoetkoming in de niet-gesubsidieerde kosten. Er zijn verschillen in de hoogte van de eigen bijdrage per organisatie.



WMO

7.2.6 Bronnen (Key Resources) [6]

Subsidies in het kader van de WMO worden per gemeente toegekend. Dit heeft tot gevolg dat gemeenten de subsidieaanvragen op een verschillende wijze kunnen beoordelen c.q. honoreren. Sponsoren Organisaties zijn vaak bereid om eenmalige investeringskosten te financieren dan wel apparatuur, meubilair etc. in natura te leveren. Donaties

De bouwsteen bronnen beschrijft de belangrijkste

Particulieren, organisaties en nabestaanden doneren

bronnen die nodig zijn om te zorgen dat het business

regelmatig gelden voor bijvoorbeeld de Stichting ‘Vrienden

model werkt

van’.

-W elke bronnen vereisen onze waarde proposities? -O nze distributiekanalen? Klantrelaties? Inkomsten-

AWBZ

bronnen?

In ruil voor een exclusief contract zijn thuiszorgorganisaties soms bereid een deel van het AWBZ-tarief af te staan aan het Bijna Thuis Huis. Dit kan uit het tarief bekostigd worden

De kerncapaciteiten kunnen worden kort en bondig worden

omdat door de concentratie van gasten de verplaatsings-

samengevat als mensen, middelen en gebouw.

kosten nihil zijn. Mensen

Uitdaging

Vrijwilligers, coördinatoren en bestuur vormen een van de

Transparantie in de eigen boekhouding.

belangrijkste capaciteiten om de activiteiten van de Bijna

Vereenvoudiging van administratieve verantwoording van de

Thuis Huizen te realiseren. De intrinsieke motivatie van

verschillende financieringsstromen (vooral voor de WMO).

betrokkenen is bepalend voor het succes van het initiatief.

De keuzevrijheid van de bewoner. Wanneer een Bijna Thuis Huis een vaste afspraak heeft met een thuiszorgorganisatie,

Middelen

kan dit betekenen dat de gast niet zijn eigen thuiszorgor-

De beschikbaarheid voldoende structurele en incidentele

ganisatie/medewerker kan meenemen.

financiële middelen is noodzakelijk voor de continuïteit van het hospice. Gebouw Aan het pand waar het Bijna Thuis Huis in is gevestigd worden specifieke eisen gesteld: kleinschalig, éénpersoonskamers, toegankelijkheid en huiselijkheid.

22


7.2.7 Kernactiviteiten (Key Activities) [7]

7.2.8 Partners (Key Partners) [8]

De bouwsteen kernactiviteiten beschrijft de belangrijkste

De bouwsteen partners beschrijft het netwerk van leveran-

dingen die een organisatie moet doen om te zorgen dat

ciers en partners die zorgen dat het business model werkt.

zijn business model werkt.

- Wie zijn onze partners?

- Welke kernactiviteiten vereisen onze waarde proposities?

- Wie zijn onze kernleveranciers?

nze distributiekanalen? Klantrelaties? Inkomsten-O

- Welke bronnen halen we bij onze partners?

bronnen?

- Welke kernactiviteiten voeren onze partners uit?

‘Er zijn’ is het motto van de Bijna Thuis Huizen. Dat betekent

Samenwerking met zorgprofessionals van thuiszorg-

dat er een bepaalde sensitiviteit ontwikkeld dient te zijn als

organisatie(s) en huisarts(en) verbonden aan het hospice.

het gaat om de behoeften van de gast. Binnen scholingen

De thuiszorgorganisatie levert de zorg in het Bijna Thuis Huis

van vrijwilligers en coördinatoren vormt dit een belangrijk

als een zelfstandige organisatie. Het Bijna Thuis Huis heeft

thema, evenals het belang van het reflecteren op het eigen

minder direct contact met ziekenhuizen, dit loopt veelal via

handelen.

de thuiszorgorganisatie.

De continuïteit van de bedrijfsvoering is afhankelijk van

Stichting ‘Vrienden van’ kan garant staan in het geval van

sponsors. Het is belangrijk om eerst een relatie met poten-

financiële problemen.

tiële sponsors op te bouwen. De ervaring leert dat de

Andere partijen waar het Bijna Thuis Huis contact mee heeft

financiën dan vaak wel volgen.

maar niet direct partners zijn: lokale netwerk palliatieve zorg, zorgverzekeraars, gemeente, uitvaartonderneming.

Uitdaging In stand houden van de visie/missie van waaruit oorspron-

Uitdaging

kelijk gestart is: de gast staat centraal niet de belangen van

Creëren van en situatie waarin samenwerking en concurren-

de organisatie, thuiszorg of de vrijwilligers. Het behouden

tie naast elkaar kunnen bestaan (zie ook de uitwerking van

van de ‘thuissfeer’.

moreel beraad 1: marktwerking versus samenwerking). Uitbreiden naar andere partners (spirituele zorg/ fysiotherapeuten/ etc.). Wat zijn de consequenties van exclusieve rechten van een thuiszorgorganisatie voor de gast en de kwaliteit van zorg versus de mogelijkheid dat de gast zijn/haar thuiszorg meeneemt naar het Bijna Thuis Huis.



7.2.9 Kostenstructuur (Cost Structure) [9]

7.3 Vergelijking business modellen High Care Hospice en Bijna Thuis Huis De High Care Hospices en de Bijna Thuis Huizen richten zich beide op de groep van de terminale patiënt. Het ligt dus voor de hand om de business modellen van beide typen organisaties te vergelijken. Waar onderscheiden zij zich van elkaar en op welke onderdelen zijn er overeenkomsten? [1] Klantsegmenten Het belangrijkste onderscheid is dat High Care Hospices de

De bouwsteen kostenstructuur beschrijft alle kosten die

patiënt met een ‘complexe zorgvraag’ als een apart klant-

worden gemaakt om een business model te laten werken.

segment benoemen.

-W at zijn de belangrijkste kosten die inherent zijn aan ons

De Bijna Thuis Huizen benoemen de thuiszorgorganisatie(s),

business model?

verantwoordelijk voor de zorg in het Bijna Thuis Huis, als

- Welke bronnen zijn het duurst?

klant. Afhankelijk van de wijze waarop de thuiszorgorganisa-

- Welke kernactiviteiten zijn het duurst?

tie(s) is/zijn betrokken bij het Bijna Thuis Huis is een functie als partner ook goed denkbaar.

De volgende kostensoorten gelden voor alle Bijna Thuis

[2] Waarde propositie

Huizen:

Kleinschaligheid, huiselijkheid en het bieden van veiligheid en de ondersteuning van het sociaal netwerk worden door

l kosten huisvesting (vast: huur/hypotheek, variabel: gas/

water/elektriciteit)

zowel de High Care Hospices als de Bijna Thuis Huizen genoemd.

l salariskosten (coördinator)

Onderscheidend is dat het High Care Hospice beschikt over

l opleidingskosten (vrijwilligers en coördinatoren)

een gespecialiseerd multidisciplinair team en de continue

l materialen (catering, telefonie etc.)

aanwezigheid van verpleegkundigen. Vanuit hun specifieke

l PR- materialen: website, brochures etc.

deskundigheid leveren de professionals van de High Care

l Kosten als gevolg van wet- en regelgeving (legionella-

Hospices ook een bijdrage aan (bij- en na)scholingen.

preventie, brandveiligheidseisen). l Onvoorziene kosten

De Bijna Thuis Huizen geven aan moeite te hebben met het bieden van passende zorg wanneer er sprake is van ‘multiproblematiek’, bijvoorbeeld door psychiatrische of

Uitdaging

verslavingsproblemen. De vraag is of de patiënt hier dan wel

Wat is de relatie tussen kosten en de bekostiging? De

op zijn plaats is. De palliatieve terminale zorg zou verleend

subsidie voor de huisvestingskosten is gebaseerd op

moeten worden in de instelling waar de patiënt al bekend is

gemiddelde kosten. Bijna Thuis Huizen die hogere dan

of verblijft.

gemiddelde kosten hebben moeten dit uit andere bronnen (eigen bijdrage, sponsors, donaties) aanvullen.

[3] Kanalen Er zijn geen verschillen tussen de High Care Hospices en de Bijna Thuis Huizen als het gaat om de wijze waarop de patiënten verwezen worden.

24


[4] Klantrelaties

Een tweede onderscheid is dat de Bijna Thuis Huizen als

High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen laten weinig

tweede kernactiviteit noemen het opbouwen van relaties

verschil zien in de klantrelatie. Beide noemen het vaak late

met sponsors. De High Care Hospices noemen de kennisover-

moment waarop een relatie tot stand komt.

dracht door middel van participatie in (bij- en nascholingen)

De High Care Hospices geven aan dat zij extra aandacht

zowel binnen als buiten het netwerk een kernactiviteit.

moeten besteden aan het duidelijk maken dat complexe zorg niet uitsluitend medisch en/of verpleegkundig moet worden

[8] Partners

uitgelegd, maar ook betrekking kan hebben op psycho-

Hoewel zij elk een andere relatie met ze hebben, noemen

sociale aspecten van het sociale systeem rondom de gast, al

High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen beide de thuis-

of niet in combinatie met fysieke problematiek.

zorgorganisatie(s) als partner. Voor de High Care Hospices fungeert de thuiszorgorganisatie als budgethouder.

[5] Inkomstenbronnen

De Bijna Thuis Huizen zien de thuiszorgorganisatie(s) als

Het belangrijkste onderscheid tussen High Care Hospices en

partner, omdat zij de verpleegkundige zorg in het Bijna Thuis

Bijna Thuis Huizen is dat de High Care Hospices inkomsten

Huis voor hun rekening nemen. De verwijzers worden door

hebben door bekostiging vanuit de AWBZ. Alle overige

beide genoemd in de rol van partner. Zij spelen een belang-

inkomstenbronnen zijn voor beide gelijk. De hoogte van de

rijke rol in de verwijzing van cliënt naar het hospice, zowel

eigen bijdrage die aan de gast wordt gevraagd ter dekking

vanuit thuis als vanuit het ziekenhuis.

van de niet gefinancierde kosten kan zowel per organisatie verschillen. Het gemiddelde bedrag van de eigen bijdrage

[9] Kostenstructuur

was in 2008 € 21,83. De VPTZ-registratierapportage geeft

Bij de High Care Hospices vormen de personele kosten de

geen inzicht in de spreiding van de eigen bijdrage. Uit de

grootste kostencomponent, gevolgd door de huisvestings-

enquête bleek een spreiding tussen de 0 euro en de 95 euro

kosten, organisatiekosten en de kosten voor deskundigheids-

per dag. Een aantal zorgverzekeraars vergoedt binnen de

bevordering.

aanvullende verzekering de kosten van de eigen bijdrage tot

Bij de Bijna Thuis Huizen vormen de huisvestingskosten de

een maximumbedrag.

voornaamste kostenpost. Personele kosten hebben uitsluitend betrekking op de coördinatoren. Verder zijn de kosten

[6] Bronnen

van opleiding van de vrijwilligers en de coördinatoren

De gespecialiseerde deskundigheid van het multidisciplinaire

genoemd als kostenpost.

team is één van de belangrijkste bronnen van de High Care Hospices. Bij de Bijna Thuis Huizen vormen de vrijwilligers de bron. Beide organisaties geven aan dat het gebouw een bron is vanwege de specifieke eisen die er aan gesteld worden (kleinschaligheid, éénpersoonskamers, toegankelijkheid). Bijna Thuis Huizen noemen daarnaast ook de huiselijkheid die het pand moet kunnen bieden. [7] Kernactiviteiten Bij deze bouwsteen van het business model is ook een verschil te zien tussen High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen. Daar waar de Bijna Thuis Huizen het motto ‘Er zijn’ als een kernactiviteit zien, focussen de High Care Hospices op het aanbod van een multidisciplinair samengesteld team van gespecialiseerde zorgverleners.


8 Vraag en Aanbod Analyse Monitor (VAAM) VAAM is een internetinstrument dat op lokaal niveau de vraag naar en het aanbod aan eerstelijnszorg in kaart brengt voor alle gemeenten en postcodegebieden in Nederland met meer dan 1000 inwoners. Het instrument is ontwikkeld door het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) op initiatief van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF). Zij vinden dat de eerstelijns gezondheidszorg met stip de eerste plaats in de Nederlandse gezondheidszorg verdient. De VAAM geeft inzicht in de verwachte vraag naar eerstelijnszorg op basis van de bevolkingssamenstelling van een gebied. De VAAM levert ook belangrijke informatie over de afstemming van het aanbod op de vraag in een gebied. Met dit inzicht kunnen gemeenten en de GGD nagaan hoe zij het zorgaanbod optimaal afstemmen op de vraag. Meer informatie is te vinden op www.nivel.nl/vaam. De huidige versie van de VAAM bevat geen informatie over de palliatieve zorgvoorzieningen. In de huidige vorm met een postcodeniveau is niet goed bruikbaar voor voorzieningen voor palliatieve (terminale) zorg. Het aantal zorgvoorzieningen is hiervoor te beperkt. Om een goed inzicht te kunnen geven in de voorzieningen voor palliatieve zorg is een regionaal niveau noodzakelijk. De database ‘Zorg kiezen’ kan hierbij goed als bron voor het aanbod fungeren. Complicerende factor is het feit dat de variatie in soorten hospicevoorzieningen groot is. Uit de gesprekken met het NIVEL is gebleken dat in nieuwere versies van de VAAM, waarbij een grotere regio in beeld gebracht kan worden, mogelijk ook het vraag en aanbod op het gebied van palliatieve zorg inzichtelijk kan worden. Hiervoor is een aanvullende opdracht c.q. financiering nodig.

26

9 Moreel beraad

9.1 Casus ‘Marktwerking versus samenwerking’

toe te laten tot het netwerk, of moet de breedte van het aanbod aan palliatief terminale zorg voorop staan, waarbij elk nieuw initiatief een potentiële meerwaarde heeft?

Onderwerp: beleid palliatief netwerk ten aanzien van nieuwe toetreders

Deelnemers Vertegenwoordigers van verpleeghuizen, High Care Hospi-

Inleiding casus

ces, Bijna Thuis Huizen, Vrijwillige Palliatief Terminale Thuis-

In een netwerk zijn er verschillende voorzieningen voor

zorgorganisaties, netwerkcoördinatoren, zorgverzekeraars,

palliatief terminale zorg. Er lijkt voldoende capaciteit te zijn

patiëntenverenigingen en een wetenschappelijk onderzoeks-

in deze regio. Er is een nieuw initiatief voor de oprichting van

instituut.

een hospice met een specifieke identiteit. Omdat de specifieke doelgroep een beperkte omvang heeft in de netwerk-

Discussie

regio wil de voorziening zich ook open stellen voor gasten

Netwerken palliatieve zorg zijn ingesteld om de samenwer-

die niet tot de doelgroep behoren. Het is nog onduidelijk of

king tussen zorgvoorzieningen op het gebied van palliatieve

de voorziening zich aan de kwaliteitscriteria wil houden die

zorg op lokaal niveau te bevorderen. Er zijn door VWS geen

het netwerk heeft vastgesteld. Uitbreiding van de capaciteit

criteria opgesteld als het gaat om welke organisaties lid

kan leegstand bij de bestaande voorzieningen tot gevolg

dienen te zijn van het netwerk. Netwerken voeren hierin dus

hebben.

een eigen beleid. Een kwaliteitsdocument kan een instrument zijn om te toetsen of een organisatie lid kan worden

Dilemma

van het netwerk. De zorgkantoren op hun beurt voeren een

Moet het netwerk de oprichting van het nieuwe hospice

eigen beleid als het gaat om de wijze waarop zij netwerken

trachten te voorkomen, bijvoorbeeld door het initiatief niet

betrekken bij het maken van budgetafspraken met zorg-

Analyse in termen van waarden en normen Waarde

Norm

l Zorg binnen eigen identiteit

l Gast moet kunnen kiezen.

l Kwaliteit van zorg, kwaliteit van leven

l De zorg moet aan een set van minimale standaarden

l Toegankelijkheid van zorg l Diversiteit van zorg

voldoen. l Ieder individu moet kunnen sterven in een omgeving

die bij hem/ haar past. l Partijen in de palliatieve zorg hebben een goede

samenwerking

l Er is sprake van onderlinge afstemming. Met elkaar

willen de verschillende partijen goede zorg bieden. Er behoort samenwerking tussen de organisaties te zijn als het gaat om de gast.

l Marktwerking zorgt voor dat de beste zorgverleners

‘overleven’.

l De voorzieningen die kwalitatief goede zorg leveren

voor een redelijke prijs zullen de beste kans hebben om te overleven. l Gast moet te allen tijde een keuze hebben.


9 Moreel beraad

organisaties en al of niet het lidmaatschap van een netwerk

Deelnemers

vereisen. Het netwerk kan inzicht geven in de benutting van

Bij deze bespreking waren aanwezig: drie directeuren van

de lokale capaciteit. Deze informatie biedt het zorgkantoor

een hospice, een onderzoeker, een netwerkcoördinator/

de informatie die men nodig heeft om productieafspraken te

onderzoeker, een directeur van een landelijk ondersteunings-

maken met de verschillende zorgorganisaties die aansluiten

punt en een onafhankelijke voorzitter.

op de zorgvraag. Maatschappelijke vragen Het hangt af van het toelatingsbeleid van het netwerk en

Zijn we bereid als Nederlanders om meer te betalen voor

de wijze waarop het zorgkantoor het lidmaatschap van een

terminale zorg. Wat zijn wij bereid bij te dragen? Willen we

netwerk vereist om de levensvatbaarheid van nieuwe toe-

bijvoorbeeld meer aan verzekeringskosten betalen, i.p.v.

treders te kunnen beoordelen.

een (inkomensafhankelijke) bijdrage voor de ontvangen AWBZ-zorg? Hoe gaan we om met mensen als ze geen eigen bijdrage kunnen betalen?

9.2 Casus ‘Hoogte eigen bijdrage’ Wat is een goede en verantwoorde bijdrage? Verschil in hoogte eigen bijdrage welke door hospice-

Welk aandeel moet de eigen bijdrage leveren aan de

voorzieningen worden gevraagd ter dekking van

exploitatie? Wat zijn de inkomsten uit bronnen als dona-

niet-gesubsidieerde kosten

ties, sponsors etc. om een kostendekkende exploitatie te realiseren?

Inleiding casus Nagenoeg alle hospices en Bijna Thuis Huizen vragen aan

Organisatorische kant

de gast een eigen bijdrage die in hoogte aanzienlijk kan

De eigen bijdrage wordt gebruikt ter dekking van de niet-

verschillen (€ 0, - tot € 95, - per dag, met een gewogen

gefinancierde exploitatiekosten. De AWBZ-bekostiging en

gemiddelde van € 23,74 euro2).

de subsidie palliatieve zorg van VWS zijn de belangrijkste inkomstenbronnen. Wanneer men een relatief lage eigen

De toegankelijkheid van palliatief terminale zorg en/of de

bijdrage vraagt is men voor een dekkende exploitatie dus

keuzevrijheid van patiënten wordt hierdoor mogelijk

meer aangewezen op andere inkomstenbronnen zoals

bedreigd.

bijvoorbeeld sponsoring, donaties etc. Iedere organisatie maakt hierin zijn eigen keuzes. Dit is mogelijk omdat er geen

Ter verduidelijking: Het gaat hierbij niet om de inkomens-

landelijke normen bestaan voor bv. voor de hoogte en/of

afhankelijke eigen bijdrage die in het kader van de AWBZ aan

berekening van de eigen bijdrage. Er zijn zorgverzekeraars

het CAK verschuldigd is, maar om een eigen bijdrage ter

die in hun aanvullende verzekering(en) de kosten van de

dekking van niet gesubsidieerde kosten.

eigen bijdrage tot een zeker maximum vergoeden.

Dilemma

Consensus

Mag een eigen bijdrage gevraagd worden aan gasten die

De toegankelijkheid van hospices dient niet door de hoogte

worden opgenomen in een hospice en zo ja, wat is dan een

van de eigen bijdrage belemmerd te worden. Iedere organi-

aanvaardbaar bedrag?

satie zou dit moeten garanderen.

2

Bron: enquête gehouden onder PTZ voorzieningen in 2010: berekend voor de

bijna thuis huizen en hospices. Behorend bij rapport, Financiering en organisatie van palliatieve zorg: De pioniersfase voorbij? Palliactief, maart 2011).

28

9 Moreel beraad

Analyse in termen van perspectieven, waarden en normen Waarde

Norm

l Zorg is voor iedereen toegankelijk ongeacht de

l Iedere gast moet kunnen kiezen voor de organisatie

economische status

waar hij wenst te verblijven, onafhankelijk van eigen bijdrage (en inkomen van de gast). Zorg moet gegarandeerd zijn voor iedereen zonder belemmeringen (maatschappelijk principe).

l Eigen bijdrage op grond van je inkomen

l

Eerlijke verdeling, rechtvaardigheidsprincipe

Discussie

Uitkomsten

Zijn we bereid als Nederlander om meer te betalen voor

De garantie op toegankelijkheid van palliatief terminale zorg

terminale zorg bv in de vorm van een extra eigen bijdrage,

is essentieel. Dit betekent dat een eigen bijdrage nooit een

naast de inkomensafhankelijke eigen bijdrage die, in het

onoverkomelijke drempel mag vormen voor de keuze van

kader van de AWBZ, door het CAK wordt berekend.

een organisatie.

Hoe gaan we om met mensen als ze niet kunnen betalen en wat is hierin de verantwoording van de maatschappij.

Een inkomensafhankelijke eigen bijdrage wordt op grond van de administratieve lasten niet aanbevolen.

Als een eigen bijdrage gevraagd wordt, wat is een goede/ verantwoorde eigen bijdrage voor een organisatie om te

De overheid dient bij het verlenen van een subsidie op grond

vragen, waarbij dat het voorbestaan van de organisatie niet

van de Regeling Palliatieve Zorg aan te geven hoe een eigen

in het geding komt en het de draagkracht van de gast en

bijdrage berekend dient te worden en wat het maximum is

diens naasten niet te boven gaat. Uitgangspunt is dat men

wat een hospice mag vragen aan eigen bijdrage.

goede zorg krijgt. Er ligt een vraag voor de organisaties, de overheid en de gasten zelf.


10 Conclusies

Klantsegmenten

Voor de Bijna Thuis Huizen is de AWBZ geen bron van inkom-

High Care Hospice benoemen de ‘patiënt met een complexe

sten. Voor de High Care Hospices echter is bekostiging vanuit

zorgvraag’ als een specifiek klantsegment. Zij onderscheiden

de AWBZ de belangrijkste inkomstenbron. High Care Hos-

zich hiermee van andere soorten hospicevoorzieningen.

pices zijn hierdoor, meer dan Bijna Thuis Huizen, afhankelijk

De Bijna Thuis Huizen geven aan tegelijkertijd moeite te

van een voldoende instroom van gasten.

hebben met patiënten met multiproblematiek. Behoefte /aanbod Kwaliteit van zorg

Door meer aandacht voor ‘advanced care planning’ kan

High Care Hospices beschikken over een multidisciplinair

eerder in het ziekteproces de laatste levensfase aan de orde

samengesteld team gespecialiseerde zorgverleners dat

komen. Patiënten kunnen hun specifieke wensen daarmee

24 uur per dag aanwezig/beschikbaar is.

in een eerder stadium kenbaar maken. Ook kan eerder op

De Associatie van High Care Hospices heeft een keurmerk

klachten en symptomen worden ingespeeld, waardoor crisis-

ontwikkeld om de transparantie ten aanzien van de kwaliteit

situaties kunnen worden voorkomen.

van zorg voor zorgverzekeraars, zorgkantoren en Inspectie

De capaciteit aan hospiceplaatsen is de laatste jaren sterk

Gezondheidszorg te vergroten.

toegenomen. Op landelijk niveau zijn er nu 6 plaatsen per 100.000 inwoners. De door Zorgverzekeraars Nederland

In de wijze waarop de thuiszorg wordt verleend is een grote

genoemde norm van 4 tot 6 hospiceplaatsen per 100.000

variatie waargenomen in de wijze waarop dit gebeurd. De

inwoners wordt in zes provincies overschreden. De provin-

focus kan liggen op het bieden van een zo groot mogelijke

cie Friesland heeft het laagste aanbod met 3.4 plaatsen per

kwaliteit van zorg. In dat geval is een vast team van verpleeg-

100.000 inwoners.

kundigen/verzorgenden vanuit de thuiszorgorganisatie gestationeerd in het Bijna thuis Huis. Anderzijds kan de

Zorgverzekeraars en zorgkantoren hebben de taak het

focus ook liggen op het zoveel mogelijk continueren van de

aanbod zo goed mogelijk af te stemmen op de behoefte,

thuissituatie. De ‘bekende’ zorgverleners die men thuis had,

waarbij rekening wordt gehouden met een zekere mate van

komen dan in het hospice.

diversiteit. Zij kunnen door het maken van budgetafspraken de hoeveelheid zorg inkopen die men lokaal nodig acht. De

Kosten

netwerken palliatieve zorg hebben een rol als het gaat om

De loonkosten van het multidisciplinair team vormen de

het in kaart brengen van de benutting van de capaciteit.

belangrijkste kostenpost voor een High Care Hospice.

De zorgkantoren richten zich bij het maken van budget-

Bij de Bijna Thuis Huizen zijn de salariskosten van de coör-

afspraken vooral op het aantal ZZP 10 dagen dat zij afspreken

dinator(en) vrijwilligers en de huisvestingskosten de voor-

met de (koepels van) verpleeg- en verzorgingshuizen. Het feit

naamste kostenposten.

dat de meeste High Care Hospices onderaannemer zijn van een thuiszorgorganisatie en de Bijna Thuis Huizen geen di-

30

Inkomsten

recte relatie hebben met het zorgkantoor, zijn er de oorzaak

Zowel de High Care Hospices als de Bijna Thuis Huizen maken

van dat dit deel van de capaciteit voor het zorgkantoor niet

gebruik van de ‘Subsidieregeling Palliatief Terminale Zorg’

of onvoldoende wordt meegenomen in de budgetafspraken.

van het Ministerie van VWS. Hiermee worden wordt voorzien

Binnen enkele jaren zullen de zorgkantoren worden opge-

in de kosten van de coördinatie van vrijwilligers en een tege-

heven en zullen de zorgverzekeraars de AWBZ gaan uit-

moetkoming in de kosten van huisvesting. De subsidie is een

voeren voor de eigen verzekerden. Het is niet ondenkbaar

vast bedrag. In de berekening van de subsidie is het aantal

dat er door de zorgverzekeraars dan ook aanvullende

opgenomen cliënten, en dus niet het aantal verpleegdagen,

polissen op de basis- AWBZ-zorg aangeboden zullen gaan

een parameter.

worden.

10 Conclusies

Eigen bijdrage

voorzieningen (High Care Hospice, Bijna Thuis Huis en unit

De overheid heeft in 2008 de subsidie voor de coördinatie

palliatieve zorg in verpleeg- of verzorgingshuis). Er wordt

van vrijwilligers uitgebreid met een component huisvestings-

door verwijzers onvoldoende rekening gehouden met de

kosten. Ter dekking van de niet gesubsidieerde kosten wordt

specifieke zorgbehoefte en wensen van de cliënten en zijn/

aan gasten een eigen bijdrage per dag gevraagd. De hoogte

haar sociale systeem. High Care Hospices geven aan door de

van deze eigen bijdragen lopen sterk uiteen. Een aantal

beschikbare multidisciplinaire deskundigheid een specifiek

zorgverzekeraars heeft in de aanvullende verzekering(en)

zorgaanbod (complexe palliatieve zorg) te kunnen bieden.

de vergoeding van deze eigen bijdrage opgenomen.

In netwerken met een beperkt aantal inwoners kan een spanningsveld ontstaan, omdat de beperkte behoefte aan

Maatschappelijke business case

capaciteit geen of onvoldoende ruimte biedt aan een zekere

In deze rapportage wordt een verband gelegd tussen

mate van diversiteit in het aanbod.

het business model en de meer ethische aspecten. Een maatschappelijke business case biedt de mogelijkheid om

Aanbeveling 2

naast financiële aspecten ook de maatschappelijke op-

Bestaande of nog te ontwikkelen instrumenten dienen te wor-

brengst te waarderen. De uitkomsten van dit onderzoek

den ingezet om tijdig de specifieke zorgbehoefte en wensen

kunnen als een basis dienen voor het uitwerken van een

van cliënten en zijn/haar sociale systeem in kaart te brengen,

dergelijke maatschappelijke business case palliatieve zorg.

waarbij rekening wordt gehouden met de verschillende dimensies van de palliatieve zorg.

10.1 Aanbevelingen

Criteria Het kunnen leveren van ‘complexe palliatieve zorg’ stelt

Advanced Care Planning

specifieke eisen aan de organisatie die deze zorg wil con-

De wijze waarop een patiënt de laatste levensfase wil

tracteren bij het zorgkantoor. Het is van belang dat alle

doorbrengen wordt nog onvoldoende en te laat ter sprake

zorgkantoren dezelfde criteria hanteren voor organisaties

gebracht. Het gevolg is dat keuzes onvoldoende overdacht

die in aanmerking willen komen voor contractering van

gemaakt moeten worden. Training en attitudeverandering in

‘complexe palliatieve zorg’.

de eerstelijns zorg en de intramurale zorg is noodzakelijk om palliatieve zorg eerder bespreekbaar te maken, op een bij de

Aanbeveling 3

patiënt passende manier. Voorlichting, opleiding en bewust-

Vraag het veld, waarbij de Associatie van High Care Hospices

wording moeten worden geïntegreerd in de ketenzorg.

en Palliactief als meest betrokken organisaties het voortouw

kunnen nemen, om te komen tot, ook voor de zorgkantoren

Aanbeveling 1

en zorgverzekeraars, bruikbare criteria waaraan een zorg-

Er dient meer aandacht geschonken te worden aan ‘advanced

organisatie moet voldoen om ‘complexe palliatieve zorg’ te

care planning’, zodat de patiënt en de naasten een welover-

kunnen leveren.

wogen keuze kunnen maken uit het aanbod van voorzieningen. Het is de taak van de zorgprofessionals om de palliatieve

Capaciteit en benutting

zorg en de keuzemogelijkheden voor de patiënt bespreekbaar

Zorgkantoren contracteren rechtsreeks ZZP-10 met de

te maken.

verpleeg-en/of verzorgingshuizen. Door het onderaannemerschap van de meeste High Care Hospices en het feit

Zorgbehoefte

dat de Bijna Thuis Huizen gebruik maken van de reguliere

Patiënten met een indicatie palliatief terminale zorg die niet

thuiszorg ontstaat er een scheef beeld ten aanzien regionale

(meer) thuis verpleegd of verzorgd kunnen/willen worden

capaciteit voor palliatief terminale zorg en de mate waarin

hebben de keuze uit het gehele palet aan lokale hospice-

deze capaciteit goed benut wordt. Op termijn zal de con-


10 Conclusies

tractering van de AWBZ-zorg worden ondergebracht bij de

bijdrage. Bij het maken van keuzes voor een zorgvoorziening

zorgverzekeraars. Netwerken dienen aan de zorgkantoren/

dienen gasten volledig te zijn geïnformeerd. Dat betekent

zorgverzekeraars een overzicht te kunnen geven over vraag

dus ook dat zij naast de kwalitatieve aspecten ook bekend

en diversiteit in het aanbod aan palliatieve zorg binnen hun

dienen te zijn met de hoogte van de eigen bijdrage in een

netwerk. Deze informatie stelt de zorgkantoren/zorgverze-

organisatie.

keraars in staat om daarmee de juiste hoeveelheid en soort zorg te contracteren.

Aanbeveling 6 Zolang het voor de exploitatie nog nodig is om een eigen

Aanbeveling 4

bijdrage te vragen dient de overheid de wijze van berekening

Netwerken dienen een rol te hebben als het gaat om het

van een eigen bijdrage vast te stellen.

sturen op bedcapaciteit en de verantwoording van de benut-

Gasten en hun naasten dienen bij het maken van een keuze

ting van de capaciteit. Zij verschaffen inzicht aan de zorg-

bekend te zijn met de eigen bijdrage. Deze eigen bijdrage

kantoren/zorgverzekeraars ten aanzien van de diversiteit

dient vermeld te worden op www.KiesBeter.nl.

en totale capaciteit aan hospicevoorzieningen in hun netwerk om de zorgkantoren/zorgverzekeraars in de gelegenheid te

VAAM

stellen de te contracteren zorg hierop af te stemmen.

NPCF en Nivel hebben de Vraag en Aanbod Analyse Monitor ontwikkeld. Op postcodeniveau geeft dit instrument inzicht

Bekostiging

in de beschikbaarheid en de behoefte van verschillende

De palliatief terminale zorg in hospicevoorzieningen wordt

zorgprofessionals. Deze monitor is in deze vorm niet geschikt

bekostigd vanuit de AWBZ en Subsidieregeling Palliatieve

om vraag en aanbod voor wat betreft de palliatieve zorg

Zorg van VWS (coördinatie vrijwilligers en tegemoetkoming

te tonen. Hiervoor is een hoger niveau (gemeente/regio)

huisvestingskosten). Sommige organisaties doen een beroep

noodzakelijk.

op de gemeentelijke WMO-regeling. De zorg in High Care Hospices wordt beschouwd als verplaatste thuiszorg. Er is

Aanbeveling 7

een Standaard Indicatie Protocol (SIP) voor palliatief termi-

Maak de Vraag en Aanbod Analyse Monitor (VAAM)

nale zorg. Deze indicatie wordt gebruikt voor de zorg thuis,

geschikt om inzicht te geven in aanbod en behoefte aan

in High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen.

palliatieve zorg.

Het hebben van verschillende inkomstenbronnen heeft een zeker risico in zich. Bij bezuinigingen of het wegvallen

Maatschappelijke Business Case

van inkomstenstromen is niet altijd duidelijk welk effect dit

Met het beschrijven van de business modellen voor High

heeft op de totale bedrijfsvoering.

Care Hospices en Bijna Thuis Huizen is de basis gelegd voor het maken van een maatschappelijk business case. Het

Aanbeveling 5

model van de business case is bruikbaar gebleken om per

Er dient te worden nagegaan welke risico’s meerdere

onderdeel en in samenhang een beter beeld te krijgen van

bekostigingsstromen met zich meebrengen en op welke

(onderdelen van) de palliatieve zorg. De koppeling met

wijze de administratieve lasten voor de voorzieningen tot

moreel beraad maakt het mogelijk daarbij ook andere dan

een minimum beperkt kunnen worden.

alleen bedrijfseconomische aspecten mee te nemen.

Transparantie eigen bijdrage

Aanbeveling 8

Nagenoeg alle Bijna Thuis Huizen en High Care Hospices

Maak een maatschappelijke business case voor de pallia-

vragen een eigen bijdrage aan cliënten ter dekking van

tieve zorg als sector en voor de verschillende onderdelen, om

de niet-gesubsidieerde kosten. Er is echter sprake van een

hiermee samenhang in het beleid tot stand te kunnen brengen.

aanzienlijke spreiding in de hoogte van de gevraagde eigen

32

11 Bibliografie

Het nieuwe trivium (2010).

Mistiaen, P. & Francke, A. (2006).

Opgeroepen op 12 15, 2010, van Het nieuwe trivium:

De rol van zorgkantoren en netwerken bij de realisatie

www.leermenu.nl, www.hetnieuwetrivium.nl

van palliatieve terminale zorgvoorzieningen. Utrecht: NIVEL.

Agora (2011).

Osterwalder, A. & Pigneur, Y. (2010).

Zorg Kiezen. Opgeroepen op 01 15, 2011, van Zorg Kiezen:

Business Model Generatie. Deventer: Kluwer. Bron illustraties

http://www.agora.nl/ZorgKiezen/tabid/1193/Default.aspx

business model: www.businessmodelgeneration.com

Berenschot (2006).

Palliactief (2011).

Onderzoek naar financiële knelpunten bij voorzieningen voor

Financiering & organisatie van palliatieve zorg:

palliatieve terminale zorg. Utrecht: Berenschot.

De pioniersfase voorbij? Bunnik: Palliactief.

Buuse, S. v. e.a. (2010).

Poel, P. (februari 2011).

VPTZ registratie 2008: Registratieonderzoek.

Machtsdenken belemmert zorginnovatie. Skipr.

Amsterdam: Signicom. Polit, D. &. Beck, J.T. (2004). CIZ (2011, januari 10).

Nursing research: principles & methods.

Handleiding Aanmeld Functionaliteit.

Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins.

CIZ. www.ciz.nl Sociaal Economische Raad (2008). Damen, I. (mei 2010).

Langdurige zorg verzekerd: over de toekomst van de AWBZ.

AWBZ: opdelen of schrappen? Jaarmagazine 2009.

Den Haag: SER.

Utrecht: Actiz. Manschot, H. & Dartel, H. (2003). Felius, P. & Weijers P. (2010).

In gesprek over goede zorg. Overlegmethoden voor ethiek

Duurzame businesscases voor bestuurders.

in de praktijk. Amsterdam: Boom.

ZM magazine, blz. 2-7. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2007). Hart, H. & Dartel H. (1998).

Palliatieve zorg: de pioniersfase voorbij.

Onderzoeksmethoden.

Brief van de Staatssecretatis van Volksgezondheid Welzijn en

Amsterdam: Boom.

Sport, Mw. Dr. J. Bussemaker, aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Den Haag: Ministerie van VWS.

Associatie High Care Hospices (2010) Associatie High Care Hospices. Opgeroepen op 01 20, 2011,

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2008).

van www.hospices-highcare.nl.

Plan van aanpak palliatieve zorg 2008-2010. Aanbestedingsbrief van de Staatssecretaris van Volks-

Projectgroep Integratie Hospicezorg (2001).

gezondheid, Welzijn en Sport, Mw. Dr. J. Bussemaker.

Verbetering van de zorg voor mensen in de terminale fase en

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der

hun naasten. Voorburg: Projectgroep Integratie Hospicezorg.

Staten-Generaal. Den Haag: Ministerie van VWS.

Maso, I. & Smaling, A. (1998).

Widdershoven, G. (2010).

Kwalitatief onderzoek: praktijk en theorie.

Presentatie G. Widdershoven (Vumc). Moreel beraad.

Amsterdam: Boom.

Doorn, invitational Palliactief 2 november 2010: Vumc.


34

John F. Kennedylaan 101 3981 GB BUNNIK

www.palliactief.nl

Bedrijfsvoering van High Care Hospices en Bijna Thuis Huizen

Recommend Documents