Bavel Anno 2020 De kracht van Bavel
Integraal Dorpsontwikkelingsplan Bavel
In opdracht van Dorpsraad Bavel
M e d e mogel i j k g e ma a k t d o or: Gemeente Bred a P r ov inc ie N oord - Br ab an t
Datum
29 maart 2012
1
Inleiding Inhoudsopgave 1 Inleiding
3
2 Het proces
6
2.1
Hoe bewoners mee hebben gedaan
6
2.2
De externe begeleidingsgroep
7
3 Bavel: analyse en opgaven
9
3.1
De kracht van Bavel
3.2
Demografische ontwikkelingen
11
3.3
De zorgen van Bavel en Nieuw Wolfslaar
13
3.4
De opgaven voor Bavel
15
3.5
De grote puzzels samen oplossen
16
4 Bavel ANNO 2020
9
18
4.1
Een actieve gemeenschap
19
4.2
Jong zijn in Bavel
19
4.3
Ouder worden
20
4.4
Wonen in Bavel
21
5 Aanzet tot een uitvoeringsagenda
23
5.1
Actief
24
5.2
Jong zijn
25
5.3
Ouder worden
26
5.4
Wonen
27
5.5
Bavel en Breda
29
2
Inleiding 1
Inleiding
Onder de rook van Breda ligt Bavel, een bijzonder dorp dat de afgelopen jaren hard is gegroeid. Toch is het nog steeds een dorp met een echt dorpshart en een betrokken gemeenschap. Bewoners van Nieuw Wolfslaar, die lang niet allemaal een verleden in Bavel hebben, bouwen er wel snel een band mee op. Ze doen er hun boodschappen en hun kinderen gaan naar één van de twee basisscholen in de oude kom. Hoewel er weinig voor ouderen geschikte woningen in het dorp zijn, blijven ook ouderen zo lang mogelijk in Bavel wonen. Ruim 50 verenigingen, organisaties van bewoners, ondernemers en sociale professionals doen hun best het dorp leefbaar en levendig te houden. Er is een actieve gemeenschap die zelf verantwoordelijkheid neemt voor het maatschappelijk klimaat in het dorp. Men zorgt voor zichzelf en voor elkaar. Maar er zijn ook zorgen. Onder invloed van bezuinigingen, de economische crisis en de stagnatie van de woningmarkt moet de gemeente harde keuzes maken bij het in stand houden of vernieuwen van collectieve voorzieningen. Er is weinig budget voor maatschappelijk vastgoed (scholen, gemeenschapshuizen) en voor professionele inzet in het sociale domein. Bij die keuzes wordt vooral gekeken naar die inwoners van de stad die de inzet van professionals en de aanwezigheid van collectieve voorzieningen het hardste nodig hebben. Voor Bavel lijkt de wet van de remmende voorsprong te gelden: het leven is er relatief goed, dus de inzet van gemeentelijke middelen zal er laag zijn. Hierdoor zal de leefbaarheid van het dorp op den duur aangetast worden. Om de leefbaarheid in het dorp vast te houden heeft de Dorpsraad van Bavel de gemeente voorgesteld om een Integraal Dorpsontwikkelingsplan (IDOP) te maken en namens haar hiervoor een subsidieverzoek te doen bij de Provincie Noord Brabant. Dit IDOP, een visie op de toekomst van het dorp, ontwikkelt door het dorp zelf, ligt thans voor u. Bij de start van het traject heeft de Dorpsraad de volgende thema’s benoemd: -
een zo goed mogelijke integratie tussen de bewoners van oud en nieuw Bavel (Nieuw Wolfslaar);
-
het behoud van het sterke en gevarieerde verenigingsleven;
-
het bieden van passende maatschappelijke voorzieningen (inclusief basisscholen) om de leefbaarheid van het dorp te behouden;
-
het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen van senioren en mensen met functiebeperkingen;
-
toekomstige woningbouw en groeimogelijkheden van Bavel
-
(verkeers) veilige leefomgeving
3
Inleiding Door de bijeenkomsten met bewoners werd duidelijk dat dit inderdaad de vragen zijn die het dorp bezighouden. Ook kleinere vraagstukken op het terrein van verkeer, openbare ruimte en ruimtelijke ordening zijn aan de orde geweest. Bewoners vroegen aandacht voor het feit dat de recente sterke groei van de bevolking (door de bouw van de wijk Nieuw Wolfslaar) niet gepaard is gegaan met een uitbreiding van het voorzieningenniveau (basisscholen, sociaal culturele accommodaties). Dat staat nu flink onder druk. Ook de toekomstige demografische ontwikkeling, en dan in het bijzonder de vergrijzing, vraagt om nieuwe maatregelen. Wensen op het terrein van onderwijshuisvesting en wonen en zorg voor ouderen kunnen binnen de huidige bestuurlijke en financiële kaders niet zomaar verwezenlijkt worden. Wel is uit alle discussies duidelijk geworden dat alle betrokken partijen graag met elkaar willen samenwerken om een integrale oplossing te vinden voor de meest acute knelpunten. Daarbij wil de Dorpsraad van Bavel graag in gesprek met de Bredase politiek om te zorgen voor een goede balans tussen de tweede en derde trap van de verantwoordelijkheidspiramide: een grote eigen inzet van bewoners in en rondom goed geoutilleerde collectieve voorzieningen. De gemeente Breda moet daarbij niet alleen kijken naar kosten en beperkingen maar zich ook de vraag stellen wat het haar waard is dat Bavel ook in 2020 een sterk en aantrekkelijk dorp is. Het helpt ons mooie Bavel om in het politieke debat vast te stellen hoe en wanneer hieraan invulling kan worden gegeven. Al is dan nog niet zeker ‘hoe’ de gewenste oplossingen gerealiseerd kunnen worden, het IDOP is wel duidelijk over het ideaalplaatje dat de betrokkenen voor ogen staat. Het streefbeeld voor 2020 is voor sommigen misschien nog utopisch, maar het geeft wel een richting aan voor de zoektocht naar onconventionele oplossingen. Het voorliggende document begint met een korte samenvatting van de opzet van het planvormingtraject. Aansluitend worden de conclusies over de huidige staat van Bavel en de opgaven voor de toekomst beschreven. Voor een uitgebreider overzicht van de achtergronden verwijzen we naar een apart bijlagenboek. Een aanzet voor de uit te voeren acties zijn in het laatste hoofdstuk terug te vinden. Deze uitvoeringsagenda bevat zowel zaken die zeker moeten gebeuren, als zaken die nader moeten worden onderzocht op hun uitvoerbaarheid. Gemeente en Dorpsraad zullen deze uitvoeringsagenda nog concretiseren in een rolverdeling, deadlines en budgetten.
4
Inleiding Eigen verantwoordelijkheid en collectieve voorzieningen Er is een spanningsveld tussen de relatieve welvaart van Bavel en de opgaven voor Breda. In Bavel geldt de wet van de remmende voorsprong: omdat de problemen elders groter zijn, zullen de schaarse publieke middelen eerder in andere wijken worden ingezet. Er wonen veel ‘sterke’ mensen in het dorp dus kan er veel aan hun eigen verantwoordelijkheid worden overgelaten. Dat mag echter niet toe leiden tot het bagatelliseren van de behoeften van de Bavelse bevolking. Voor het succes van een stad is ‘eigen verantwoordelijkheid’ belangrijk maar mogelijk niet voldoende. Wat zou er gebeuren als iedereen besluit zich terug te trekken op het hoogst noodzakelijke? Wat als Bavel een dorp wordt met versleten scholen, een tekort aan voor ouderen geschikte woningen, minder evenementen, minder sociale projecten, minder mantelzorg, minder verenigingen? Uiteindelijk raakt Breda daarmee een belangrijke troef kwijt. In de concurrerende woningmarkt van West- en Midden-Brabant draait het niet alleen om de kwaliteit van huizen maar is de sociale omgeving waarin die staan minstens zo belangrijk. Zoals de Turken zeggen: “Je koopt geen huis, maar buren”. Wie de gunst van de koper verliest, verliest uiteindelijk veel meer dan dat. In een onaantrekkelijke woningmarkt gaat de ontgroening sneller, wordt het vrijwilligers- en bestuurskader smaller en dalen de omzetten voor ondernemers. In de moeilijke woningmarkt van dit moment moet je zorgen voor een optimaal sociaal klimaat. In Bavel wonen goede buren. Het is in het belang van de stad om samen verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van het Bavelse verenigingsleven. Daar ligt een rol voor het gemeentebestuur, voor de woningcorporaties, voor maatschappelijke instellingen en voor ondernemers. Het succes van Bavel is, ten minste voor een deel, het succes van Breda.
Namens de Dorpsraad van Bavel
Toine van Es
5
Proces 2
Het proces
2.1
Hoe bewoners mee hebben gedaan
Wat is een IDOP zonder een zo groot mogelijke inbreng van zoveel mogelijk (verschillende) bewoners? De participatie van bewoners van Bavel en Nieuw Wolfslaar is op verschillende manieren georganiseerd. Persoonlijke interviews Er zijn tien interviews gehouden met sleutelfiguren en kenners van de Bavelse gemeenschap om al het beeld van wat er in het dorp speelt van een meer veelzijdige kant te belichten: een huisarts, een café-eigenaar, iemand uit het verenigingsleven, een kapper, de wijkagent, een danslerares, de directeur van basisschool de Toermalijn, medewerkers van de woningcorporatie en de projectleider van een zorgcentruminitiatief. Straatinterviews en een film Gesprekken met 8 inwoners van Bavel en Nieuw Wolfslaar op straat leverden een mooi beeld op van Bavel anno 2011 en de onderwerpen die leven onder bewoners. De film staat op youtube: http://www.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DNDdR Mrp5msc&h=zAQB3kCVm Bewonersavonden Op 8 juni 2011 is er een algemene bewonersavond gehouden waarvoor huis aan huis geflyerd is. Deze avond werd uiteindelijk bezocht door ruim 100 bewoners van Bavel en Nieuw Wolfslaar. Na een plenaire inleiding en discussie konden bewoners deelnemen aan één van de volgende vier thema’s: •
Jong zijn in Bavel
•
Actief zijn in Bavel
•
Wonen in Bavel
•
Ouder worden in Bavel.
Bewoners konden aan de hand van stellingen binnen de diverse thema’s duidelijk maken wat zij belangrijke onderwerpen vonden om over met elkaar in discussie te gaan. Eind juni zijn de werkgroepen nogmaals bijeen gekomen om dieper in te gaan op de thema’s. Ook hier was de opkomst bij de meeste werkgroepen goed, hoewel niet bij alle werkgroepen dezelfde of dezelfde hoeveelheid bewoners aanwezig waren als tijdens de bewonersavond op 8 juni.
6
Proces Inzetten van Facebook Nog voor de bewonersavonden is op facebook een platform gecreëerd (met name voor jongeren) om bewoners te informeren en discussies op gang te brengen. Helaas heeft dit medium nauwelijks gewerkt. Er hebben zich 5 deelnemers / vrienden aangemeld maar het heeft geen inhoudelijke reacties van bewoners opgeleverd. Wel is de pagina door een aantal bewoners bezocht. Enquêtes onder de jeugd Om ook de stem van de jeugd in het IDOP te laten doorklinken zijn twee enquêtes uitgezet. De dorpsraad heeft een enquête gehouden onder groep 7 en 8 van de basisscholen geeft. Vrijwel alle leerlingen hebben deze enquête ingevuld. De gemeente Breda heeft een schriftelijke enquête uitgezet onder alle jongeren van Bavel in de leeftijdscategorie 13 tot 18 jaar over hun beleving van het dorp. Op de 592 verzonden vragenlijsten kwam een respons van 30% (178), redelijk verdeeld over de verschillende leeftijdscategorieën. De enquête geeft een goed beeld van de plekken waar jongeren zich graag ophouden en hun wensen ten aanzien van de inrichting en het gebruik van de openbare ruimte. Verenigingsavond Om de beelden en verhalen die tijdens de bewonersavonden opgehaald zijn ten aanzien van maatschappelijke voorzieningen, facilitering verenigingsleven en vrijwilligers op hun representativiteit te toetsen en eventueel nog wat scherper te krijgen, is een specifieke verenigingsavond georganiseerd. Hiervoor zijn 64 verenigingen uitgenodigd. Uiteindelijk waren er op deze avond 20 verenigingen aanwezig. De uitkomsten van deze avond bleken nagenoeg helemaal aan te sluiten bij de uitkomsten van de bewonersavond.
2.2
De externe begeleidingsgroep
De opbrengsten van de bewonersavonden en de jongerenenquêtes zijn door Laagland’advies verwerkt in verslagen en daarna in een concept IDOP. Dit concept is voorgelegd aan een externe begeleidingsgroep, een zorgvuldig samengestelde klankbordgroep van 8 personen uit Bavel en Nieuw Wolfslaar. Deze externe werkgroep (gedeeltelijk ook aanwezig op de bewonersavonden) heeft beoordeeld of de door Laagland’advies opgehaalde en vastgelegde beelden en verhalen over de kansen en zorgen van het dorp voldoende herkenbaar en volledig zijn.
7
Proces Op 16 januari 2012 is het concept IDOP besproken in een overleg tussen leden van de externe begeleidingsgroep, vertegenwoordigers van de twee basisscholen, St. Elisabeth (zorginstelling), woningcorporatie Laurentius en medewerkers van de gemeente Breda. De uitkomsten van dit overleg zijn verwerkt in de eindversie die thans voor u ligt en die getoetst is door een afvaardiging van de externe begeleidingsgroep.
8
Opgaven 3 3.1
Bavel: analyse en opgaven De kracht van Bavel
Wat is de kracht van Bavel? Het zijn juist vaak de dingen die we vanzelfsprekend vinden, die we voor lief nemen, waar je niemand over hoort. De kracht van Bavel zetten we in dit hoofdstuk kort en kernachtig neer. Bavel is een dorp mooi gelegen in het groen, maar in de nabijheid van de stad, met hechte sociale verbanden en een uitgebreid verenigingsleven. Veel inwoners van Bavel en Nieuw Wolfslaar zijn bereid zich in te zetten voor elkaar, variërend van het doen van een boodschap voor de buurvrouw tot het doen van vrijwilligerswerk voor een of enkele verenigingen en/of evenementen. Maar misschien is de kracht vooral dat bewoners van Bavel en Nieuw Wolfslaar trots op hun dorp zijn, ze zich er verantwoordelijk voor voelen en betrokken zijn. Inwoners hechten aan de zelfstandigheid van het dorp Bavel binnen de gemeente Breda. Ze zijn bereid hun mouwen op te stropen. Bavel kan bouwen op een groep hechte bewoners die gaan voor hun dorp! 3.1.1
Er is genoeg te doen!
Bavel kent een traditie van burenhulp en een bovengemiddelde deelname aan verenigingen. Door de bouw van Nieuw Wolfslaar is het ‘gevaar’ van vergrijzing voorlopig afgewend: er is voldoende jeugd om voorzieningen (verenigingen en de basisschool) in stand te houden. Ouders uit Nieuw Wolfslaar brengen hun kinderen naar volle tevredenheid naar één van de twee basisscholen in Bavel. Kinderen jonger dan 12 jaar hebben voldoende speelruimte, zowel in Bavel als Nieuw Wolfslaar. Het potentieel om nieuwe vrijwilligers te werven in Nieuw Wolfslaar is groot. Via de kinderen voelen ouders zich steeds meer betrokken bij Bavel. Ook voor fitte ouderen is Bavel een fijn dorp om te leven. Er zijn veel verenigingen die activiteiten aanbieden.
9
Opgaven 3.1.2
Buiten en toch bij de stad Bavel ligt gunstig ten opzichte van autosnelwegen. Hierdoor is het dorp goed bereikbaar en aantrekkelijk voor forenzen Er staan veel mooie en dure woningen in Bavel. De openbare ruimte ziet er verzorgd uit en het voorzieningenniveau (kwantitatief) is uitstekend. De stad Breda met al zijn stedelijke voorzieningen is dichtbij. Rondom Bavel ligt een groen buitengebied, met enkele bijzondere plekken waar het goed vertoeven is.
3.1.3
Plekken om te koesteren
Er zijn veel plekken in Bavel die bewoners ‘koesteren’; die ze mooi vinden, waar ze graag komen en waar de kwaliteit behouden moet blijven. Met name de dorpskern en het groen in het buitengebied wordt gewaardeerd, maar ook het dorpsplein (rondom de kerk), het bos achter de Lage Daalakker, het groen ter hoogte van de Molenakker/Huisakker en de Groene long. In het buitengebied zijn dat meerdere plekken, bijvoorbeeld de Gilzewouwerbeek, de oude lintbebouwing en het uitzicht in het algemeen. Op onderstaand kaartje staat aangegeven welke plekken bewoners van Bavel en Nieuw Wolfslaar koesteren. Hoe groter het rondje, hoe meer mensen hebben aangegeven de plek te waarderen.
Kunnen we dit uitzicht behouden voor komende generaties?
10
Opgaven 3.2
Demografische ontwikkelingen
Bavel (het dorp en Nieuw Wolfslaar) heeft begin 2011 iets meer dan 8.000 inwoners. 5.179 mensen wonen in Bavel ‘oude dorp’, 696 mensen in het buitengebied en ruim 2.212 in Nieuw Wolfslaar 1 . Het oude dorp Bavel had de afgelopen 10 jaar een licht dalend bevolkingsaantal van 5.370 in 2001 naar 5.179 mensen in 2011. Ook het buitengebied van Bavel laat een bevolkingsafname zien (van 736 in 2001 naar 696 in 2011). Nieuw Wolfslaar daarentegen is sinds haar ontstaan in 2004 snel gegroeid. Begin 2011 bedraagt het inwoneraantal 2.212. Dat betekent voor het oude dorp Bavel een extra aanwas van meer dan 25% van haar oorspronkelijke bewoners. Bij de realisatie van Nieuw Wolfslaar is ervan uitgegaan dat bewoners van Nieuw Wolfslaar zich voor hun voorzieningen (scholen, sport, recreatie, zorg) voor een belangrijk deel richten op de nabij gelegen wijk IJpelaar. In de praktijk blijkt echter dat zij in belangrijke mate gebruik maken van voorzieningen in Bavel.
De verwachting is dat het aantal inwoners van Bavel (oude kom) de komende jaren nog verder daalt van 5.179 in 2011 naar 4.968 in 2020 2 . Ook in Nieuw Wolfslaar neemt het aantal inwoners richting 2020 licht af (van 2.212 naar 2.083). Bavel staat de komende jaren dus, net als zoveel
1 2
Bron: Gemeente Breda, afdeling Onderzoek en Informatie Bron: Gemeente Breda, afdeling Onderzoek en Informatie
11
Opgaven dorpen, een verdere krimp te wachten. Het is denkbaar dat dit niet per definitie leidt tot een daling van het aantal huishoudens. Het kan immers ook zijn dat de gemiddelde woningbezetting zal dalen als er minder kinderen in het dorp wonen. Welke invloed de voorgenomen bouw van ca. 100 woningen in Bavel-Zuid op de totale bevolkingssamenstelling heeft is moeilijk te zeggen. Leeftijdsopbouw Qua leeftijdsopbouw verschillen Bavel (oude kom) en Nieuw Wolfslaar in 2011 nogal van elkaar. In Nieuw Wolfslaar wonen verhoudingsgewijs veel jonge gezinnen. Het aantal jonge kinderen (0 tot 12 jaar) is in vergelijking met Bavel oude kom dan ook hoog. Bavel oude kom heeft daarentegen weer iets meer jeugd in de categorie 13 tot 18 jaar. De categorie 65+ is in Bavel oude kom eveneens meer aanwezig dan in Nieuw Wolfslaar.
Als we vooruit kijken naar 2020 dan staat Bavel niet alleen in absolute aantallen maar ook in de samenstelling van de leeftijdscategorieën een verandering te wachten. Het aantal 0 tot 12 jarigen zal gaan afnemen (een absolute daling van meer dan 300 kinderen 3 ). De groep 13 – 18 jarigen neemt in Bavel oude kom af terwijl deze groep in Nieuw Wolfslaar juist sterk stijgt. Per saldo laat het totaal van de groep 13 – 18 jarigen de komende 10 jaar een kleine stijging zien. Het aantal 65+ gaat richting 2020 stijgen (een absolute stijging van ongeveer 300). Binnen de groep 65+ kan nog onderscheid gemaakt worden tussen 65-79 jaar (stijgt met 165) en 80+ (stijgt met 135). Daarbij vergrijst Bavel oude kom harder dan Nieuw Wolfslaar (in absolute aantallen 249 versus 52) Conclusie Bavel is de afgelopen 50 jaar flink gegroeid maar zal richting 2020 in inwonersaantal enigszins gaan krimpen en gemiddeld ouder worden. De vergrijzing gaat harder in Bavel oude kom dan in 3
Opgemerkt moet worden, dat de werkelijke daling mede afhankelijk is van ontwikkelingen in de totale regionale woningvoorraad. Als er meer seniorenwoningen dan eengezinswoningen worden gebouwd zal uitstroom van ouderen uit de eengezinswoningen plaatsvinden. Bavel lijkt dan goede kansen te hebben als vestigingslocatie voor jonge gezinnen in de bestaande woningvoorraad.
12
Opgaven Nieuw Wolfslaar. De categorie kinderen in de basisschoolleeftijd zal in beide gebieden licht gaan afnemen. De groep 13 tot 18 jarigen blijft constant maar laat een duidelijk verschil zien tussen Nieuw Wolfslaar (stijging) en Bavel oude kom (daling). Het betreft hier overigens prognoses die zeer zorgvuldig zijn opgesteld, maar die mogelijk moeten worden bijgesteld als duidelijk wordt hoe ontwikkelingen in de woningmarkt de demografie beïnvloeden. De bewoning van de bestaande voorraad wordt in de komende jaren meer bepalend dan de effecten van nieuwbouw. Als de nieuwbouw zorgt voor doorstroming, kan dit ertoe leiden dat het aantal gezinnen minder daalt dan verwacht. 3.3
De zorgen van Bavel en Nieuw Wolfslaar
Bavel is in veel opzichten een mooi en traditioneel dorp. Maar hoe toekomstbestendig is het dorp? Welke bedreigingen liggen er op de loer die de hechte gemeenschap kunnen verzwakken? En is er wel voor iedereen plaats in Bavel? Voor hulpbehoevende ouderen bijvoorbeeld, of starters op de woningmarkt? En kan het dorp het rijke verenigingsleven draaiende houden, ook nu het kader vergrijst? Hoe kan de kracht van Bavel krachtig blijven en het goede koesteren? Mensen in Bavel kijken om naar elkaar. Je buren of je ouders helpen is vanzelfsprekend. Maar wat is er voor nodig om dit zo te houden? Kinderen wonen verspreid over het land, mensen krijgen het steeds drukker, het aantal mensen dat hulp nodig heeft wordt steeds groter (vergrijzing). Heel veel mensen hebben geen tijd en zin om (vrijwillig) voor elkaar te zorgen? Hoe zit het met de steeds ouder wordende bevolking van Bavel? Zolang je redelijk zelfredzaam bent en/of een goed sociaal netwerk hebt, is het goed leven in het dorp. Maar voor ouderen die echt hulp nodig hebben zijn er te weinig levensloopgeschikte woningen en geen of onvoldoende (zorg)voorzieningen. En weten ouderen eigenlijk wel waar ze terecht kunnen als ze hulp nodig hebben? Lang niet al het aanbod is even zichtbaar. De verenigingen die zich richten op ouderen moeten leunen op steeds minder actieve vrijwilligers. En is het aanbod nog wel aantrekkelijk? Dat geldt ook voor mensen die al langer in Bavel wonen, maar buiten de boot vallen. Bewoners die niet actief deelnemen aan het verenigingsleven (omdat ze niet willen of niet kunnen). Is er wel aandacht voor hen? Zijn er voldoende mogelijkheden nieuwe initiatieven te starten? Is het aanbod toekomstbestendig? Kan het mee met de tijd? Wordt de schaarse accommodatieruimte wel eerlijk verdeeld? Welzijnsaccommodaties zitten vol en ‘op slot’: ze zijn als het ware bezet door een vaste groep gebruikers. Is er wel ruimte voor anderen of voor nieuwe initiatieven? De bewoners van Nieuw Wolfslaar kunnen nog veel meer bij het dorp betrokken worden: de basisscholen en de verenigingen zijn plekken waar oude en nieuwe inwoners van Bavel elkaar al ontmoe-
13
Opgaven ten. Hoewel veel mensen uit Nieuw Wolfslaar al volop deelnemen aan het verenigingsleven, is er mogelijk meer potentieel om vrijwilligers te werven. Hoe maken we ook deze nieuwe inwoners echt onderdeel van de Bavelse gemeenschap? Hoewel Bavel blij is met alle kinderen die in Nieuw Wolfslaar wonen, brengt dit ook de mogelijke problemen met zich mee rondom de basisscholen: verkeersdrukte, overvolle klassen, et cetera. Een deel van de leerlingen is gehuisvest in een tijdelijk gebouw, in de volksmond: Villa Golfplaat. Kan hiervoor een definitieve oplossing komen? De woningmarkt zit op slot. Er is weinig doorstroming, ouderen kunnen hun (dure) huizen niet verkopen en hebben geen alternatief (te weinig huur en te weinig levensloopbestendig). Ook starters op de woningmarkt hebben het moeilijk in Bavel. Er zijn weinig betaalbare koopwoningen en weinig huurwoningen. Veel jongeren zoeken noodgedwongen een woning buiten Bavel. Hierdoor kan de basis onder veel verenigingen verzwakken. Het buitengebied is een kostbaar bezit. Door schaalvergroting in de landbouw zal dat nog blijven veranderen. Ook door de nu veel kleinere uitbreidingsplannen (wonen en bedrijventerreinen) dreigt het landschap steeds meer versnipperd te raken en verdwijnt het aanzicht van het dorp.
14
Opgaven 3.4
De opgaven voor Bavel
Behoud van een actieve gemeenschap •
Zo veel mogelijk Bavelaren actief als deelnemer en mede-uitvoerder van activiteiten in het dorp
•
Een levendig dorp waar veel gebeurt
•
Goede integratie van gemeenschap Nieuw Wolfslaar – Kom
Investeren in de jeugd •
Kinderen en jongeren krijgen optimale ontwikkelingskansen in het dorp: op school, bij verenigingen en in de openbare ruimte
•
Ouders en andere dorpsbewoners kunnen optimaal bijdragen aan het opgroeien van kinderen
Ouder worden in het eigen dorp •
Zorgeloos ouder kunnen worden in Bavel (wonen, zorg, welzijn)
•
Ouderen houden de regie over hun leven
Een gevarieerd woningaanbod •
Behoud van een goed woonklimaat voor alle leeftijden en elke portemonnee
•
Een goed functionerende woningmarkt: aansluiting tussen vraag en aanbod en voldoende doorstroming
Er zijn ook telkens weer aandachtspunten op het terrein van verkeer en openbare ruimte. Deze staan voortdurend op de agenda voor het overleg tussen Dorpsraad en gemeente. In het bijlagenboek zijn de aandachtspunten rond deze thema’s weergegeven.
15
Opgaven 3.5
De grote puzzels samen oplossen
In de uitvoeringsagenda (hoofdstuk 5) worden verschillende maatregelen beschreven die nu al kunnen worden uitgevoerd. Daarmee kan een groot deel van de gestelde opgaven worden volbracht. Soms is extra onderzoek naar mogelijke oplossingsrichtingen nodig en weten we nog niet precies hoe een maatregel er exact uit moet zien; maar we mogen erop vertrouwen dat de partijen daar samen uit komen en manieren bedenken om een match te vinden tussen wat Bavel nodig heeft en kan bieden. In de bespreking van het concept IDOP op 16 januari 2012 door vertegenwoordigers van de externe begeleidingsgroep, maatschappelijke organisaties en gemeente bleek, dat er ook een complexe puzzel moet worden opgelost waarvoor niet op voorhand een eenvoudig antwoord beschikbaar is. 1.
Er is de uitdrukkelijke wens van de schoolleiders in het basisonderwijs en vertegenwoordigers van de ouders om fors te investeren in de huisvesting van de basisscholen. Dit moet er minimaal toe leiden dat het binnenklimaat sterk verbetert en de acute ruimteproblemen worden opgelost. Ook moet een oplossing worden gevonden voor het aflopen van de vergunning voor de huidige tijdelijke huisvesting en de nog te verwachten (lichte) groei van het leerlingenaantal de komende paar jaar. Daarnaast is er de kwalitatieve ambitie om huisvesting te ontwikkelen waardoor de scholen samen met buitenschoolse aanbieders een talentencentrum vormen, waarbij ook Passend Onderwijs voor leerlingen met speciale behoeften mogelijk is. Het gaat daarbij overigens niet alleen om het oplossen van problemen op de korte termijn: in 2020 zal de huidige onderwijshuisvesting zeer gedateerd zijn.
2.
Alle betrokkenen in het dorp zouden graag een impuls geven aan een verbetering van het totale aanbod aan sociaal-culturele en educatieve accommodaties; er moet voldoende betaalbare zaalruimte zijn voor activiteiten en voldoende budget om te kunnen zorgen voor een goede programmering. Daarbij willen de vrijwilligersorganisaties en hun leden een grote inspanning leveren, maar de beschikbaarheid van professionals moet daarmee in verhouding blijven.
3.
Ten slotte is er grote bezorgdheid over het voorziene tekort aan woningen voor ouderen die niet meer zelfstandig in een eengezinswoning kunnen blijven wonen, en waarvoor woningaanpassing en zorg aan huis onvoldoende soelaas biedt. Er moet gezocht worden naar mogelijkheden om voldoende nieuw aanbod op het terrein van beschermd en verzorgd wonen te realiseren. Met name voor bewoners die op de sociale huurvoorraad zijn aangewezen ligt er een opgave. Bij voorkeur worden voor deze ouderen geschikte woningen gerealiseerd binnen de Kom.
16
Opgaven Met de huidige budgetten en binnen de huidige prioriteitsstelling door de gemeente en maatschappelijke organisaties is het niet mogelijk deze drie puzzels op te lossen. De betrokken partijen delen de wens samen op zoek te gaan naar een integrale oplossing. Ze beseffen, dat een in alle opzichten ideale oplossing waarschijnlijk niet bestaat of niet uitvoerbaar is in het huidige sociaaleconomische klimaat. Er zal gekeken moeten worden naar andere, on-orthodoxe, manieren om onderwijs, welzijn en zorg te organiseren. Om dit vorm te geven is het noodzakelijk om met betrokken partners rondom de verschillende thema’s de huidige verkenning verder uit te werken in een operationele agenda (waarin in ieder geval opgenomen zijn de planperiode, de rol- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen gemeente, dorpsraad, verenigingen, zorginstellingen en andere investeerders en een financiële paragraaf). Deze studie kan uitwijzen welke betaalbare en uitvoerbare oplossing ‘het minst slecht’ is maar levert misschien ook wel inspiratie op voor een echt bijzonder plan dat goed onderwijs, een actief verenigingsleven en verzorgd wonen voor ouderen combineert. De gemeente Breda moet daarbij niet alleen kijken naar kosten en beperkingen, maar zich ook de vraag stellen wat het haar waard is dat Bavel ook in 2020 een sterk en aantrekkelijk dorp is.
17
Streefbeeld 4
Bavel ANNO 2020
De volgende tekst is geschreven ‘alsof het 2020 is’. Naast zaken die niet zo moeilijk te realiseren zijn, zijn er ook oplossingen die nog ontwikkeld moeten worden. Deze zijn gemarkeerd met een * en komen terug in de uitvoeringsagenda. Bavel is in 2020 nog steeds een fijn dorp om in te wonen en te werken. In de Kom, in NieuwWolfslaar, in het buitengebied en in de kleine dorpsuitbreidingen die hebben plaatsgevonden kun je goed wonen in een groene en rustige woonomgeving, vlakbij de stad Breda en op een uurtje rijden van de belangrijkste economische gebieden van de Lage Landen. Maar Bavel is geen forenzendorp, waar mensen alleen komen om te slapen. Haast alle kinderen zitten er op de basisschool. De deelname aan het verenigingsleven is groot. Hoewel veel mensen een druk bestaan hebben zijn er slimme oplossingen gevonden om zoveel mogelijk mensen in staat te stellen zich voor hun buurt en buren in te zetten. Een aanzienlijke groep mensen werkt ook in Bavel, als ondernemer of werknemer op het bedrijventerrein of als zelfstandige, vaak vanuit huis*. De grote gemeenschap van vitale ouderen levert graag een bijdrage aan het welzijn van de dorpsbewoners; jongeren worden uitgedaagd om ook een steentje bij te dragen. Ook het buitengebied is, met behoud van cultuurhistorische waardevolle landschappen, boerderijen en bijgebouwen, levendiger geworden doordat nieuwe vormen van werken en wonen hun intrede hebben gedaan. Bavel is een deel van Breda, maar de Bavelaren voelen zich dorpeling en leven daarnaar. Als de gemeente geen prioriteit kan geven aan investeringen in Bavel, zoeken organisaties in Bavel elkaar op en kijken ‘hoe het moet zoals het kan’. Er is een goede balans gevonden* tussen de zelfredzaamheid van individuen, de zelfwerkzaamheid van verenigingen en de inzet van professionals. De bestaande accommodaties voor onderwijs, sport en sociaal-culturele activiteiten worden optimaal benut door een goed samenspel tussen beheerders, verenigingen en maatschappelijke ondernemers.* Er zijn (nog steeds) dromen van een Multifunctionele Accommodatie, maar die kunnen pas verwezenlijkt worden als het economisch tij veranderd.* Of zou het gelukt zijn, dat integrale plan te maken waardoor een Talentvoorziening kon worden gerealiseerd? Na de grote planmatige dorpsuitbreidingen uit de laatste veertig jaar is nu een meer organische ontwikkeling mogelijk. Bij elke kans voor vernieuwing wordt goed gekeken* wat de klant vraagt maar wordt ook de vitaliteit van het dorp als geheel niet vergeten. Woonconsumenten en de bewoners van Bavel hebben de gemeente Breda kunnen overtuigen, dat meer bouwen in Bavel dan de in 2011 bepaalde quota mogelijk moet blijven als bouwambities elders in de stad niet worden gerealiseerd. Gemeente en Dorpsraad hebben intensief contact over onderhoud en beheer van wegen en openbare ruimte. Knelpunten worden snel samen besproken en meestal snel opgelost. De regels worden gehandhaafd. De kwaliteit van het buitengebied is een voortdurend aandachtspunt voor alle betrokkenen.
18
Streefbeeld 4.1
Een actieve gemeenschap
In 2011 was er in Bavel een groot verenigingsleven, maar werd het wel moeilijker om voldoende vrijwilligers en bestuursleden te vinden. Een deel van de oplossing lag in het beter samenwerken tussen verenigingen onderling. Er is een gezamenlijke activiteitenkalender en een gezamenlijke ‘helpdesk’* die vragers en aanbieders bij elkaar brengt. BavelActief en de Dorpsraad zorgen voor een goede afstemming tussen verenigingen. Knelpunten in het vinden van bestuursleden zijn deels opgelost door het bestuurswerk aantrekkelijker en minder bureaucratisch te maken. Bovendien is in campagnes duidelijk gemaakt dat iedereen zijn steentje bij moet dragen om Bavel vitaal te houden. Het gebruik van Het Klooster, de basisscholen, de recreatieruimten van wooncomplexen, de sportaccommodaties en –kantines is optimaal georganiseerd. Met een beperkt aantal aanpassingen van ruimten en het oplossen van gebreken werd al veel bereikt. De bezettingsgraad is goed* en er zijn verrassende kruisbestuivingen tussen de aanbieders. Wanneer zich kansen voor vernieuwing voordoen, wordt altijd de integrale afweging gemaakt: hoe zorg je dat verschillende doelgroepen er op alle momenten van de week goed tot hun recht komen in gevarieerd aanbod in goede accommodaties? Net als elders in Nederland is er naast het gemeentelijke maatschappelijke vastgoed een enorme ontwikkeling in particuliere voorzieningen. Particuliere eigenaren en stichtingen – waaronder mogelijk ook De Haay – en commerciële ondernemers bieden ruimte aan verenigingen en commerciële partijen en dragen daardoor bij aan een levendig dorp. De gemeente ondersteunt die ontwikkeling en zorgt voor maximale regelvrijheid.* Naast het accommodatiegebonden aanbod zijn er regelmatig mooie evenementen zoals Bavel Anno en Bavel izz Music. 4.2
Jong zijn in Bavel
Na de piek in het vorige decennium, is er in 2020 een forse daling van basisschoolleerlingen. Maar het zijn er altijd nog minstens 800, dus voldoende voor twee flinke basisscholen. Beide scholen werken inmiddels volop samen in een Brede school concept. En nog steeds peinzen ouders uit het dorp er niet over om ze buiten het dorp naar school te laten gaan. Het leek erop, dat tijdens een paar moeilijke jaren, de aanwas van nieuwe leerlingen niet helemaal kon worden opgevangen* in de huidige gebouwen. Huisvestingsproblemen hadden kunnen worden opgelost met tijdelijke maatregelen*, maar dan was een goede definitieve oplossing misschien niet meer gezocht. Met een grote inspanning van alle betrokkenen, en met de bereidheid om hier en daar water bij de wijn te doen, is het gelukt om onderwijshuisvesting te realiseren waarin talenten ontwikkeld kunnen worden. Kinderen met bijzondere behoeften krijgen passend onderwijs. Samen met verenigingen uit het dorp en aanbieders van buitenschools leren hebben de scholen gezocht naar manieren om de ambitie waar te maken een talentenvoorziening te worden. Ook leerlingen met een bijzondere leervraag worden daarbij niet vergeten. In eerste instantie is de oplossing vooral gevonden in slimme samenwerking tussen scholen en Klooster, en is voor het buitenschoolse leren de samenwerking
19
Streefbeeld met het verenigingsleven versterkt. Door een verrassend plan konden de gezamenlijke Bredase schoolbesturen tot het inzicht komen dat hier nieuwbouw nodig is; die kan gerealiseerd worden dankzij bijzondere oplossingen voor financiële vraagstukken. Het succes van 10+ is geprolongeerd, de kinderen in die leeftijdsgroep nemen nog steeds (bijna) allemaal deel aan de leuke activiteiten die door vrijwilligers worden georganiseerd. Voor de oudere leeftijdsgroep (Bavel 13+) heeft Bavel een spraakmakende oplossing verzonnen*: het Feest van de Maand. Elke vereniging in het dorp – en misschien ook wel maatschappelijke organisaties en bedrijven – is eens in de zoveel tijd aan de beurt om een feestavond of activiteit te organiseren waar alle jongeren tussen 13 en 16 bij mogen zijn. De activiteiten vinden op verschillende locaties plaats. Ze proberen natuurlijk allemaal de show te stelen en betrekken jongeren zelf bij de voorbereiding. Er is misschien zelfs een jongerencentrum (gefinancierd met de opbrengst wan de maandelijkse feesten) maar dat wordt gerund door ouderen en jongeren zelf. In het Klooster kan regelmatig een activiteit voor jongeren plaatsvinden, georganiseerd door ouders en mogelijk geassisteerd door studenten van HBO-opleidingen in de regio.* Of dat voldoende is om de ‘puber-explosie’ in Nieuw Wolfslaar op te vangen is nog niet zeker, maar alle betrokkenen houden de vinger aan de pols en spelen tijdig in om mogelijke overlast te beperken of, nog beter, te voorkomen*. Voor het buiten spelen zijn er in de loop der jaren nog enkele voorzieningen toegevoegd. Dorpsraad en gemeente zitten er samen bovenop als plekken niet meer voldoen of een andere functie kunnen krijgen. 4.3
Ouder worden
Omdat mensen zo graag in Bavel wonen gaat niemand graag weg. Mede daardoor is de vergrijzing fors. Die vergrijzing heeft vele gedaanten. Positief is, dat de groep vitale senioren groot is. Ze bieden draagkracht aan het dorp, in economische zin maar ook maatschappelijk. Ouderen zetten hun ervaring en tijd graag in voor andere ouderen, maar zijn ook beschikbaar als oppas, coach of luisterend oor voor andere generaties. Deze groep kiest er in groten getale voor om in de eigen woning te blijven wonen. Veel ouderen zijn zich er van bewust dat, als zij op oudere leeftijd in Bavel willen blijven wonen, hun woning levensloopbestendig gemaakt moet worden. De gemeente, de KBO en dorpsraad hebben hier actieve campagne voor gevoerd en een loket ingericht waar ouderen met terecht kunnen voor advies en ondersteuning. Een flink aantal bewoners heeft inmiddels de woning aangepast. Anderen gaan verder. Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid, en er zijn ouderen die samen initiatieven ontwikkelen* voor nieuwe woonvormen, waarin privacy en samenwerking goed in balans zijn. Dergelijke initiatieven kunnen in de Kom plaatsvinden, maar ook in Bavel-Zuid of in het buitengebied. De gemeente is zelf geen initiator, maar helpt wel om ruimte te maken in regelgeving en planontwikkeling. Ook in de huurvoorraad is gezocht naar slimme manieren om bestaande woningen levensloopbestendig te maken.* Er zijn inmiddels ook particuliere verhuurders met een aantrekkelijk aanbod voor ouderen. Er is ook een aanzienlijke groep ouderen die minder vitaal is. Ook met beperkingen kunnen ze nog vele jaren levensplezier hebben, maar dan moet de woning daarvoor wel geschikt zijn. Met de
20
Streefbeeld bouw van woningen voor verzorgd en beschermd wonen is in 2012 een belangrijk begin gemaakt, maar het leek er lang op dat de vraag naar deze woonvormen veel groter zou zijn dan het aanbod. De zoektocht naar bouwlocaties binnen de kom raakte heilige huisjes: de hoogte in, of bouwen in de Groene Long?* Maar als de knoop niet werd doorgehakt, zou dit betekenen, dat een deel van de hoogbejaarde Bavelaren voor een keuze ‘uit twee kwaden’ stonden: blijven wonen in een woning en woonomgeving die eigenlijk niet meer voldoen, of verhuizen naar een nieuwe stek buiten Bavel. Professionals en ouderenorganisaties zetten zich er samen voor in, de zorg en dienstverlening aan ouderen optimaal te laten verlopen.* De oplossing werd gevonden door het vraagstuk van ouderenhuisvesting te koppelen aan de vernieuwing van de onderwijshuisvesting. Een uitdaging blijft, om het activiteitenaanbod voor ouderen attractief en gevarieerd te houden. De samenwerking tussen ouderenorganisaties en verenigingsleven zorgt voor een leuk, leerzaam en smakelijk programma voor arm en rijk, traditioneel en modern, fit en minder fit.
4.4
Wonen in Bavel
De woningvoorraad is in 2020 nog meer divers dan in 2011. De kansen op nieuwbouw zijn aangegrepen om types te ontwikkelen die er nog niet of onvoldoende waren. Er zijn – weliswaar beperkt – woningen voor starters bijgekomen, er is meer variatie in het aanbod voor ouderen, en ook vernieuwende concepten voor wonen en werken* en (groeps)wonen* en zorg hebben de kans gekregen. Vanwege de goede ligging blijft Bavel een gewilde woonstek. Dat vertaalt zich ook door in de prijzen van woningen, die hoog liggen en zeker niet door elke starter kunnen worden opgebracht. De balans tussen huren en kopen heeft nieuwe aandacht gekregen, omdat de crises van 2008 tot 2012 banken en kopers voorzichtiger hebben gemaakt. Tegelijkertijd is die gewildheid ook een kracht. Uit woonwensenonderzoek binnen en buiten Bavel blijkt telkens weer hoe groot de behoefte aan landelijk wonen is. Als de klant mag kiezen, kiest hij voor Bavel. In de woningmarktprogrammering wordt de keuze van de klant leidend. Het dilemma van de appartementenmarkt (er is behoefte aan 0-tredenwoningen maar de verkoop stagneert) is onderzocht* en – deels – opgelost. Zo is gekeken naar de twee-fasen-woning*, die in de eerste jaren dienst kan doen als woning voor starters, maar later ook geschikt is voor mensen met een fysieke beperking. Maar ook andere concepten, zoals Collectief Particulier Opdrachtgeverschap* en nieuwe goedkope bouwtechnieken zijn gebruikt om betaalbare woningen te ontwikkelen. De gemeente heeft in de prestatieafspraken met corporaties* vastgelegd welke opgaven er liggen in de huurmarkt, en is daarbij de starters en de senioren niet vergeten. Hoewel er niet aan de hele vraag naar ouderenwoningen kan worden voldaan, is wel gekeken hoe nieuwbouw in dat segment de doorstroming in de rest van de woningmarkt kan bevorderen. Verhuisketens zijn een manier om verschillende huishoudens wooncarrière te laten maken en zorgen aan het eind van de keten ook voor kansen voor starters. Op elke oudere die een eengezinswoning achterlaat volgen twee of meer verhuisbewegingen van anderen.
21
Streefbeeld Bavel en Breda In de economisch magere jaren na 2011 zijn gemeente, schoolbesturen en woningcorporaties zeer terughoudend geweest met het investeren in Bavel. Elders was de nood immers hoger. De uitbreiding van de bevolking door de bouw van Nieuw Wolfslaar werd niet gevolgd door extra inzet op collectieve voorzieningen in Bavel. De buik werd een stuk dikker, maar de riem werd geen gaatje ruimer gezet en moest de daarop volgende jaren misschien nog strakker worden gezet. Bavel ging daarover graag het gesprek aan met Breda.* Er is een broos evenwicht tussen de tweede en derde trap van de verantwoordelijkheidspiramide: de onderlinge solidariteit tussen bewoners en de aanwezigheid van goede collectieve voorzieningen. Je kunt de grote eigen inzet alleen waarborgen door ook iets meer dan het hoogst noodzakelijke te doen op voorzieningengebied. Dat was een zoektocht, maar met de nodige inzet van alle partijen bleek het mogelijk, een goed voorzieningenniveau en een grote inzet van bewoners te combineren. Bavel kan en wil best een grotere bijdrage leveren aan de maatschappelijke opgaven voor de stad, zoals op het terrein van speciaal onderwijs en bijzondere jeugdactiviteiten.* Maar dan moet de gemeente ook bereid zijn om daar extra middelen voor vrij te maken die kunnen bijdragen aan een vitaal dorp met een sociaal hart. In een moeilijke regionale woningmarkt en in de zoektocht naar nieuwe werknemers kan Bavel ook het uithangbord* van Breda zijn. Goed wonen en werken, met goede dorpsvoorzieningen onder de rook van de grote stad, wat wil je nog meer? Bavel heeft geen overdreven wensen, en is altijd bereid iets voor de stad te betekenen. Maar dan moet de betekenis van Bavel voor Breda ook worden erkend. Bavel staat niet met de rug naar de stad, maar is er één van de gezichten van.
22
Uitvoeringsagenda 5
Aanzet tot een uitvoeringsagenda
Toelichting op de opbouw: Eerst benoemen we de opgave: wat moeten (uiteindelijk) we bereiken? Daarna a. b. c. d.
zijn er vier soorten maatregelen: Behouden en versterken Fysieke ingrepen die in elk geval kunnen plaatsvinden Campagnes en ‘zachte’ maatregelen Nader te onderzoeken oplossingen
23
Uitvoeringsagenda 5.1
Actief
Opgave •
Zo veel mogelijk Bavelaren actief als deelnemer en mede-uitvoerder van activiteiten in het dorp
•
Een levendig dorp waar veel gebeurt
•
Goede integratie van gemeenschap Nieuw Wolfslaar – Kom
Behoud •
Groot en actief verenigingsleven
•
Samenwerkingsvormen als Bavel izz Music en Bavel Actief
•
Mooie evenementen zoals Bavel Anno
•
Divers aanbod in Klooster en andere accommodaties
Fysiek •
Geen nieuwe accommodaties
•
Bij nieuwbouw (senioren- en starters-)woningen eventueel kleine voorzieningen die ook voor de buurt toegankelijk zijn (buurtkamer)
•
Bij vernieuwing onderwijshuisvesting, goed mogelijk maken nevengebruik door buitenschoolse aanbieders
Campagnes en voorlichtingsactiviteiten •
Ondersteuningsstructuur voor verenigingen
•
Indien gewenst: helpdesk voor vrijwilligerszaken
•
Waar mogelijk faciliteren dat verenigingen elkaar helpen, ook tussen jong en oud
•
Blijvende werving van nieuwe vrijwilligers en bestuursleden
•
Gezamenlijke evenementenkalender i.s.m. Bavel Actief
Onderzoeken •
Bestuurswerk extra light: hoe kan bestuurswerk aantrekkelijker worden gemaakt
•
Goede condities voor particuliere initiatieven, zoals instandhouding De Haay (indien van toepassing)
•
Bevorderen van beter gebruik van alle zalen: bedrijfsruimten, kerk, commerciële ruimten, de Huif, sportkantines etc.
24
Uitvoeringsagenda 5.2
Jong zijn
Opgaven: •
Kinderen en jongeren krijgen optimale ontwikkelingskansen in het dorp: op school, bij verenigingen en in de openbare ruimte
•
Ouders en andere dorpsbewoners kunnen optimaal bijdragen aan het opgroeien van kinderen
Behoud •
Kinderen gaan zo veel mogelijk naar de goede scholen in het eigen dorp
•
Hoge deelname aan verenigingsleven
•
Goede kinderopvang
•
Activiteiten voor 10-plussers
Fysieke ingrepen •
Oplossen korte termijn huisvestingsproblemen onderwijs.
•
Afronden laatste investeringen speelplekken in samenspraak met Dorpsraad
•
Afronden afgesproken verkeersmaatregelen, daarna regelmatig updaten met Dorpsraad en ouderraden
•
Regelmatig herbeoordelen Jongen Ontmoetings Plaats: nuttig en effectief?
Campagnes en voorlichtingsacties •
Integrale samenwerking onderwijs en talentvoorzieningen zodat Bredeschoolconcept wordt versterkt
•
Door ouders gedragen activiteiten in het Klooster of De Huif
•
Gezamenlijke evenementenkalender i.s.m. Bavel Actief
•
Feest van de maand: elke vereniging verzorgt één keer een activiteit voor jongeren van 13-16 jaar
•
Verkeersacties rondom de scholen om ouders te wijzen op verkeersgedrag en te handhaven
•
Goede faciliteiten voor alle aanbieders van jeugdactiviteiten, ook (semi)-commercieel
25
Uitvoeringsagenda Nader onderzoeken •
Toekomstplan voor het Brede Leren, incl. verkenning fysieke ingrepen die daarvoor nodig zijn in scholen en andere educatieve voorzieningen
•
Investeren in speciaal onderwijs?
•
Indien daar aanleiding is: voorbereid zijn op de ‘puberexplosie’ in Nieuw Wolfslaar, bijv. door tijdelijk aanbod van activiteiten of tijdelijke accommodatie
5.3
Ouder worden
Opgave •
Zorgeloos ouder worden in Bavel
•
Ouderen houden de regie over hun leven
Behouden •
Uitgebreid activiteitenaanbod voor en door ouderen
•
Betrokkenheid van ouderen bij het dorpsleven
•
Goede samenwerking tussen ouderenorganisaties
Fysieke ingrepen •
Realisatie zorgomplex
•
Bij elke gelegenheid, bezien of nieuwbouwprojecten in kom, in Nieuw Wolfslaar of Bavel Zuid kunnen bijdragen aan de opvang van de vergrijzing
•
Aanpak knelpunten openbare ruimte in samenspraak met ouderenbonden
Campagnes en (voorlichtings)acties •
Voorlichting over zelfstandig ouder worden: domotica, woningaanpassing door ouderenbonden en professionele partners
•
Prestatieafspraken met woningcorporaties inzake nieuwbouw en bestaande voorraad
•
Met professionele partner (bijv. WIJ) kijken naar optimalisering van de samenwerking tussen organisaties en de dienstverlening aan ouderen
•
Doorgaan met ontwikkelen vernieuwend activiteitenaanbod voor alle soorten ouderen
•
Ontwikkelen van levensloopbestendige woningen en een voorziening (ontmoeting en zorg) op de beschikbare locatie in het centrum tegenover ’t Klooster te bouwen
26
Uitvoeringsagenda •
Ondersteuning collectieve woningaanpassing of kleinschalige collectieve nieuwbouw, wegnemen onnodige drempels voor eigen initiatieven van ouderen
Onderzoeken en ontwikkelen •
•
Mogelijkheden in de huurvoorraad o
Opplussen en collectief levensloopbestendig maken
o
Belangstelling van particuliere verhuurders en institutionele beleggers
Intensievere aanpak vergrijzing: verbetering van het samenspel tussen professionals, mantelzorgers en vrijwilligers bij (zwaardere) zorg aan huis
•
Vinger aan de pols houden bij ouderen die (te) lang zelfstandig moeten blijven wonen en bij de mensen die voor ze moeten zorgen
5.4
Wonen
Opgave •
Een goed woonklimaat voor alle leeftijden (levensloopbestendig) en elke portemonnee (voldoende bereikbare voorraad)
•
Goed functionerende woningmarkt: aansluiting tussen vraag en aanbod en voldoende doorstroming
Behoud •
Een grote variatie aan gewilde woningtypes
•
Dorps wonen onder de rook van de stad
•
Constructieve relatie tussen gemeente, corporaties en bewoners
Fysiek •
De beste nieuwbouw in Bavel Zuid: goede keuzes maken m.b.t. de doelgroepen, functionaliteit en relatie met bestaande voorraad (geen ‘enclave’)
•
Buitengebied: behoud en versterken
•
Benutten van alle vernieuwingskansen in de Kom
•
Aandacht voor (aanpassing van) de bestaande voorraad en de toegankelijkheid en geschiktheid daarvan voor starters en senioren
Campagnes en voorlichtingsactiviteiten •
Beter mogelijk maken collectief particulier opdrachtgeverschap
27
Uitvoeringsagenda •
Verhuisgeneigde ouderen goed tegemoetkomen, zodat ze hun woonwens kunnen realiseren met achterlating van een woning voor anderen
•
Zie Ouder worden: campagnes rond de aanpassing van de eigen woning, groepswonen, opplussen en kleinschalige collectieve nieuwbouw
•
Planproces Bavel Zuid: interactief op zoek naar bijzondere kansen?
Onderzoek •
Onderzoeken mogelijkheid bouw starterswoningen incl, twee-fase-woningen
•
Onderzoeken mogelijkheden in woonruimte
•
Mogelijkheden in de huurvoorraad vastleggen in prestatieafspraken
•
o
Instroomkansen voor starters verbeteren
o
Wonen voor ouderen
Scenariostudies Bavel-Zuid inclusief sociaal-maatschappelijke component: wonen-werken, wonen-zorg, relatie Bavel-Nieuw Wolfslaar
•
Op termijn: toekomst van De Bunder als woongebied?
•
Bavel: woonwensenonderzoek eigen bevolking
•
Stedelijk: waar willen woningzoekenden het liefste wonen, en hoe maak je daar ook ruimte voor?
28
Uitvoeringsagenda 5.5
Bavel en Breda
De uitdaging Bavel is een dorp zonder grote problemen, maar daardoor zou de ‘wet van de remmende voorsprong’ kunnen gelden. Bij nieuwe investeringen staat Bavel niet bovenaan de prioriteitenlijst. Dat kan er op termijn ook toe leiden, dat mensen die bijzondere zorg nodig hebben, zoals beschermd en verzorgd wonen, tegen hun zin uit Bavel moeten vertrekken. Ook is mogelijk niet voor alle basisschoolleerlingen altijd plaats op de scholen in de Kom. Voor uitbreidingen van de woningvoorraad in het verleden is het dorp niet gecompenseerd. Er is een risico dat dit ook geldt voor toekomstige toevoegingen, die eerder vanuit een stedelijk perspectief dan vanuit Bavelse belangen worden vormgegeven. Bavel doet het goed op de tweede trap van de verantwoordelijkheidspiramide: men staat voor elkaar klaar. Dat zou ertoe kunnen leiden dat de gemeente nog meer geneigd is investeringen op de derde trap (collectieve voorzieningen) te verminderen. De balans is dan zoek, en er is een risico op uitval van vrijwilligers en mantelzorgers als ze teveel moeten doen. De gespreksagenda We moeten daarover maar eens met elkaar in gesprek gaan: Hoe maak je van de verantwoordelijkheidspiramide een positief instrument, en niet alleen een manier om bezuinigingen te verantwoorden? Er liggen daarvoor volop positieve mogelijkheden, maar dan moet het college ook wel in gesprek durven gaan met burgers over hun rol. En dat betekent ook, dat top-down benaderingen van de woningmarkt (de gemeente bepaalt de bouwlocaties) en het onderwijs (de besturen beslissen waar geïnvesteerd wordt, niet de ouders) kritisch tegen het licht gehouden moeten worden. In de tweede plaats moeten we het gesprek aan gaan over de woningmarkt. In het verleden zijn veel dure appartementen voor de koopsector gebouwd, maar voor starters in de huurmarkt en voor ouderen in Bavel zijn er tekorten aan drempelvrije woningen. Hoe gaan we dat oplossen? En wat kunnen we beter doen: bouwen voor starters, of bouwen voor de doorstroming (waardoor de bestaande goedkope voorraad beschikbaar wordt voor starters)? Een derde onderwerp is de positie van dorpen in de stad. Dorpen zouden niet langer alleen moeten worden gezien als ‘bouwgrond voor Breda’ of als OZB akker maar een volwaardige bijdrage kunnen leveren aan het sociale en economische weefsel van de regio. De dorpen maken Breda ‘af’: door de dorpen is er meer keuze uit woon- en werkmilieus. De opgave is nu, daarvan ook maatschappelijk een succes te maken. Opgroeien en ouder worden in Breda zou leuker, uitdagender of rijker kunnen zijn omdat er ook zo iets als ‘dorps’ opgroeien en ouder worden is. Bavel kan Breda helpen met bepaalde maatschappelijke vraagstukken door ze ontspannen en warm tegemoet te treden. Al deze aandachtspunten komen samen in de ‘grote puzzel’ die moet worden opgelost: voldoende woonruimte voor ouderen, voldoende aanbod voor de jeugd en kwalitatief hoogwaardige onder-
29
Uitvoeringsagenda wijshuisvesting. De oplossing daarvoor is mogelijk niet met een gesloten portemonnee te realiseren, maar kan ook niet gevonden worden door de gemeente volledig verantwoordelijk te maken. Een te schrale oplossing schaadt de aantrekkelijkheid van Bavel; als het wel lukt, kan Bavel daarmee nog beter worden ingezet als één van de troeven van Breda.
30
