Back on Track. Terug op de Rails. Werkboek. Instructiefilm. Behandeling. Reisfobie. Asielzoekers

Back on Track Terug op de Rails Instructiefilm Behandeling Reisfobie Asielzoekers

Werkboek

Inhoud 1. Voorwoord................................................................................................................................................................ 3 2. Inleiding................................................................................................................................................................... 4 3. Opbouw werkboek............................................................................................................................................... 5 4. Opbouw films.......................................................................................................................................................... 6 5. Algemene vragen ................................................................................................................................................. 8 6. Uw eigen oefeningen .......................................................................................................................................10 7. Psycho-educatie..................................................................................................................................................12 7.1 Film met psycho-educatie Trauma en Reisfobie.................................................................................... 13 7.2 Film met psycho-educatie Openbaar Vervoer........................................................................................ 14 8. Angstniveau I........................................................................................................................................................15 8.1 Sergej en de Mensenmassa......................................................................................................................... 15 8.2.Sergej en de Militairen ................................................................................................................................. 17 8.3 Ceren en de Starende Mensen.................................................................................................................... 18 8.4 Mayenni en de Landgenoot........................................................................................................................ 19 8.5 Hassan en de Conducteur........................................................................................................................... 20 8.6 Mayenni en de Geluidsoverlast.................................................................................................................. 21 8.7 Hassan en de Bus........................................................................................................................................... 22 9 Angstniveau II .....................................................................................................................................................23 9.1 Sergej en de Mensenmassa......................................................................................................................... 23 9.2 Sergej en de Militairen ................................................................................................................................. 25 9.3 Ceren en de Starende Mensen.................................................................................................................... 27 9.4 Mayenni en de Landgenoot........................................................................................................................ 29 9.5 Hassan en de Conducteur........................................................................................................................... 31 9.6.Mayenni en de Geluidsoverlast.................................................................................................................. 33 9.7 Hassan en de Bus........................................................................................................................................... 35 10 Angstniveau III .................................................................................................................................................37 10.1 Sergej en de Mensenmassa....................................................................................................................... 37 10.2 Sergej en de Militairen ............................................................................................................................... 39 10.3 Ceren en de Starende Mensen.................................................................................................................. 41 10.4 Mayenni en de Landgenoot...................................................................................................................... 43 10.5 Hassan en de Conducteur......................................................................................................................... 45 10.6 Mayenni en de Geluidsoverlast................................................................................................................ 47 10.7 Hassan en de Bus......................................................................................................................................... 49 11. Kopieerblad met angstthermometer ....................................................................................................51

2

1. Voorwoord Dit werkboek hoort bij de film Terug op de Rails, een instructiefilm voor de behandeling van reisfobie bij asielzoekers. De film en het werkboek samen zijn bedoeld voor vluchtelingen die problemen hebben met reizen in de trein of bus en deze problemen willen overwinnen. De volgende thema’s of situaties worden behandeld: voorlichting over angsten en problemen bij het reizen per bus of trein; nadenken over uw eigen probleem bij het reizen per bus of per trein; het zelf leren oplossen van problemen bij het reizen per bus of trein; voorlichting over regels bij het reizen per bus of trein; In dit werkboek vindt u vragen over angstklachten tijdens het reizen per bus of trein. Ook staan er huiswerkopdrachten in. U zult vragen moeten beantwoorden en kleine opdrachten uitvoeren. Dit doet u samen met uw behandelaar, met wie u tevens in eerste instantie altijd samen de film bekijkt. Het beste resultaat krijgt u als u serieus met de opdrachten aan de slag gaat. Wij hopen dat u nieuwe ideeën en veel kracht haalt uit de film en het werkboek! Oegstgeest, Nederland 2013

Ronald Rijnders & Patricia Strijk

3

2. Inleiding Iedereen kent angsten. Dat is normaal. Zonder angsten komt u al snel in levensgevaarlijke situaties terecht. U zou dan roekeloos door het leven gaan en grote kans hebben op een ongeluk. Angsten hebben dus een functie: ze beschermen u. Maar mensen kunnen ook angsten hebben op plekken of in situaties die niet gevaarlijk zijn. Soms kunnen zij daarvoor in eerste instantie eigenlijk geen goede reden geven. Die angsten kunnen grote gevolgen hebben. Natuurlijk willen mensen die angsten niet meer voelen. Zij proberen dan ook de plaatsen of de situaties waarin die angsten optreden te vermijden. De gedachte aan deze plaatsen of situaties alleen al is voldoende om angstig te worden. Wij spreken dan van een ‘fobie’. Er bestaan veel fobieën, bijvoorbeeld spinnenfobie, hoogtevrees, vliegangst, claustrofobie, straatfobie, en nog veel meer. Sommige fobieën hebben niet zo veel gevolgen. Bijvoorbeeld: iemand die niet durft te vliegen, heeft daarvan in het dagelijkse leven meestal weinig last. Hij kan immers met de auto, de trein of de boot reizen. Andere fobieën kunnen het leven wel lastig maken. Dat geldt bijvoorbeeld voor straatfobie of voor angst om met het openbaar vervoer te reizen. 4 In de film ziet u dat herinneringen aan traumatische gebeurtenissen uit het verleden niet altijd te voorkomen zijn. Ze dringen zich op in uw gedachten. Herinneringen aan traumatische gebeurtenissen zijn anders dan herbelevingen. Bij herbelevingen herinnert u zich niet alleen de traumatische gebeurtenissen uit het verleden, maar ervaart u deze ook in uw lichaam en in uw gevoel. Uiteraard willen getraumatiseerde vluchtelingen deze herinneringen en herbelevingen niet meer ervaren. Daarom proberen ze dit te vermijden. Maar door allerlei plaatsen of situaties te vermijden, komen zij in een isolement terecht. Het is belangrijk dit isolement te voorkomen of ongedaan te maken. Met dit werkboek willen wij u helpen uw fobie om te reizen met het openbaar vervoer te verminderen. Misschien heeft u ook last van herinneringen en herbelevingen. Dat is heel vervelend, maar er bestaan manieren om de ergste herinneringen of de beginnende herbelevingen tegen te gaan, te bestrijden. Daarvoor moet u natuurlijk wel oefenen. Deze herinneringen of beginnende herbelevingen zijn niet altijd te voorkomen, maar u kunt wel leren er beter mee om te gaan of ze zo vroeg mogelijk te stoppen.

3. Opbouw werkboek In dit werkboek vindt u eerst algemene vragen. De bedoeling is dat u bij uzelf nagaat of u angsten heeft bij het reizen per bus of trein. En wat u tijdens het reizen denkt en doet. Vervolgens beschrijven wij zogenoemde ‘stoptechnieken’ die u kunnen helpen. Het zijn tips om herinneringen aan nare ervaringen of herbelevingen te stoppen. Wij leggen u ook uit hoe ze werken en hoe u uw eigen ‘stoptechnieken’ samenstelt. Daarna worden bij de verschillende films vragen gesteld over de situatie waarin de acteur zich bevindt. U kunt zelf kijken welke situaties of niveaus van angst voor u van toepassing zijn. Ook kunt u bekijken welke oplossingen van de acteurs u zelf zou kunnen gebruiken. Achter in het werkboek vindt u werkbladen die u kunt gebruiken bij de verschillende opdrachten.

5

4. Opbouw films Eerst komt u in het hoofdmenu terecht. Kies vervolgens een van de tien mogelijke talen. Zorg dat u het geluidsvolume hard zet. Daarna kunt u kiezen uit de volgende mogelijkheden: -

psycho-educatie Trauma en Reisfobie

-

psycho-educatie Reizen per Openbaar Vervoer

-

films met Angstniveau I

-

films met Angstniveau II

-

films met Angstniveau III

Psycho-educatie betekent ongeveer hetzelfde als ‘voorlichting’. In de film psycho-educatie Trauma en Reisfobie wordt uitleg gegeven over herinneringen, herbelevingen, angsten en de neiging situaties in het openbaar vervoer te vermijden. Kortom: er wordt uitleg gegeven over het ontstaan van de reisfobie. In de film psycho-educatie Reizen per Openbaar Vervoer leert u waarop u moet letten als u per trein of bus reist, wat u kunt doen bij onverwachte gebeurtenissen tijdens uw reis en aan wie u informatie kunt vragen als u die nodig heeft. De films, met ieder drie angstniveaus, zijn opgebouwd uit verschillende scènes. U kunt ze onafhankelijk van elkaar bekijken. Wij raden u aan met Angstniveau I te beginnen. De scènes worden gespeeld door professionele acteurs. De mannen en vrouwen spelen herkenbare situaties na in bus, trein of op het station. U kunt aan het begin van iedere scène kennis met ze maken. Zij vertellen over de problemen die zij vroeger hadden en hoe zij deze problemen overwonnen hebben. Ze hebben deze problemen nu niet meer. Ze kunnen weer vrijelijk reizen per trein of bus. De acteur laat u zien wat zijn of haar vroegere angstaanjagende situatie met reizen inhield. Vervolgens laat de acteur u zien hoe hij of zij de angsten, gedachten en gedragingen heeft leren veranderen waardoor het reizen nu weer mogelijk is. Op Angstniveau I speelt de acteur dat hij of zij lichte tot matige angst ervaart. Op Angstniveau II staat de door de acteur ervaren paniek centraal. Hij of zij heeft de angst dat de traumatische ervaringen uit het verleden zich zullen herhalen, maar behoudt de controle over zijn of haar eigen gedrag. Op Angstniveau III speelt ‘traumapaniek’ die hoort bij herbelevingen van traumatische ervaringen uit het verleden de hoofdrol.

6

In onderstaande schema worden de verschillende niveaus nog eens kort toegelicht. Wij raden u aan altijd bij Angstniveau I te beginnen. Omdat sommige filmbeelden als schokkend kunnen worden ervaren, kunt u de films beter samen met uw behandelaar bekijken.

Angstniveau I (lichte tot matige angst) Op dit niveau wordt een veel voorkomende vorm van lichte of matige angst getoond. Deze angst komt bij veel mensen voor, zeker op onbekende plekken. Op stations en in treinen of bussen is het vaak heel druk. Mensen kunnen dan een lichamelijk vervelend gevoel ervaren.

Angstniveau II (paniek) Op dit niveau wordt paniek getoond. Deze kan bijvoorbeeld ontstaan door een angstaanjagende gedachte over een situatie. Iemand ervaart dan lichamelijke reacties. Soms denken mensen zelfs dat ze een hartaanval krijgen. Kenmerkend is dat iemand in deze situatie meestal ook terugdenkt aan het verleden en de angst voelt dat een traumatische gebeurtenis zich zal herhalen. Wel zal hij of zij meestal nog controle op het gedrag weten te behouden.

Angstniveau III (traumapaniek) Op dit niveau wordt de traumapaniek getoond. Traumapaniek ontstaat als situaties of personen in het openbaar vervoer worden aangezien voor die uit het verleden, toen de traumatische gebeurtenis plaatsvond. Deze situaties of personen veroorzaken (‘triggeren’) in het hier-en-nu als het ware de herbelevingen van traumatische situaties uit het verleden (het toen-en-daar). Het trauma van vroeger komt onverwachts terug en wordt opnieuw beleefd. Als dat intens gebeurt loopt men het risico dat het hier-en-nu plotseling wordt vervangen door het toen-en-daar. Bijvoorbeeld: een conducteur vraagt gewoon om het kaartje, maar de vluchteling denkt dat hij of zij weer wordt ondervraagd door de geheime politie. Of een medereiziger lijkt op een landgenoot die vroeger verschrikkelijke dingen met de reiziger heeft uitgevoerd.

7

5. Algemene vragen Voordat u begint is het goed als u – liefst samen met uw behandelaar – de onderstaande vragen goed leest en beantwoordt. Dat kan u helpen meer te weten te komen over waarvoor u precies bang bent en over hoe u daarmee omgaat. Welk gedrag heeft u in angstige situaties? Welke gedachten heeft u daarbij? Hoeveel moeite wilt u doen om die angsten te laten verdwijnen? ................................................................................................................................................................................................ Voor welke situaties buitenshuis bent u bang? ................................................................................................................................................................................................ Voor welke situaties bij het reizen per bus of per trein bent u bang? ................................................................................................................................................................................................ Waarvoor bent u dan precies bang? Wat denkt u dat er gaat gebeuren als u met de bus of met de trein reist? ................................................................................................................................................................................................ Geef op de angstthermometer aan hoe angstig u dan bent (0 = geen angst; 100 = maximale angst). 100

50

0

8

Denkt u dat de kans groot is dat waar u voor vreest ook werkelijk gebeurt? Hoe groot schat u die kans in?

0%

50%

100%

Zijn die gedachten juist? Kloppen ze met de werkelijkheid? ................................................................................................................................................................................................ Hoe weet u dat? ................................................................................................................................................................................................ Hoe gaat u om met uw angsten bij het reizen per openbaar vervoer (bus/trein)? ................................................................................................................................................................................................ 9 Wat houdt dat voor u in? Wat zijn voor u de gevolgen? ................................................................................................................................................................................................ Wat houdt dat voor anderen in? Wat zijn voor hen de gevolgen? ................................................................................................................................................................................................ Wat wilt u bereiken met deze behandeling? Wat is voor u voldoende resultaat? ................................................................................................................................................................................................

6. Uw eigen oefeningen Een krachtige lichaamshouding, een positieve gedachte, een goed gevoel Zoals in de inleiding is geschreven, kunt u herinneringen krijgen van traumatische ervaringen uit het verleden. Soms blijft het bij herinneringen, soms worden het herbelevingen. Het kenmerk van een herbeleving is dat u het sterke gevoel krijgt de controle te verliezen. Alsof het hier-en-nu wordt ingeruild tegen het toen-en-daar. Ongewenste herinneringen of herbelevingen kunt u tegenwerken. Er bestaan technieken om ze af te remmen. De meeste kans daarop heeft u als de herinneringen net bovenkomen. De technieken om af te remmen worden ook wel ‘stoptechnieken’ genoemd. Deze kunnen er voor iedereen anders uitzien. De stoptechnieken bestaan uit verschillende onderdelen. Het is belangrijk uw eigen onderdelen van de stoptechniek samen te stellen. Door alle onderdelen regelmatig te oefenen, zult u deze stoptechniek na een tijdje als het ware automatisch uitvoeren. Het oefenen is daarom heel belangrijk! U zult dat eerst met uw behandelaar moeten doen. Het is daarnaast belangrijk de stoptechniek thuis te oefenen. Stel uw eigen stoptechnieken samen. U kunt dit doen op de volgende wijze: haal een situatie voor de geest waarin u succesvol was, of waarin anderen u een compliment gaven. Kortom, een situatie waarop u trots was. Probeer deze situatie een paar minuten voor de geest te halen en probeer het trotse gevoel weer te ervaren. Vat in één zin dat positieve gevoel samen. Doe dan een positieve uitspraak over uzelf of over uw kwaliteiten. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben een vriendelijke vrouw en een goede vriendin.’ of ‘Ik ben een goede voetbaltrainer van het jeugdteam van mijn kinderen.’ of ‘Ik zit in een koor en kan heel goed zingen.’ Zoek hierbij een passende houding waarmee u een krachtig gevoel in uw lichaam ervaart. Neem een houding aan die voor u past bij een trots gevoel en zelfrespect. Tijdens de houding herhaalt u uw positieve zin. Houd dit positieve gevoel vast!

10

Dit moet u nu zelf gaan oefenen, het liefst een paar keer per dag. U roept het gevoel van trots weer op tijdens de zelfgekozen houding. Als u dat trotse gevoel weer voelt, ontspan dan uw houding. Probeer het daarna nog een keer, en nog een keer. Herhaal! De kracht van de oefening zit in de herhaling. U moet gaan leren om snel en gemakkelijk een trots gevoel bij uzelf op te roepen. Dit gevoel gaat u gebruiken in de situaties die u moeilijk vindt in het openbaar vervoer. Het wordt een techniek die u toepast om weer het gevoel van controle over de situatie te krijgen en nare herinneringen of herbelevingen af te remmen zodra u merkt dat ze ontstaan. Aan de hand van de films die u bekijkt kunt u zien hoe andere getraumatiseerde mensen problemen met het reizen in het openbaar vervoer ervaren. U zult zien wat er met hen gebeurde en welke problemen zij ervoeren. En natuurlijk ook hoe het nu met hen gaat. Ook zij hebben met veel oefenen geleerd om hun stoptechniek toe te passen. U kunt zien hoe zij dit doen. U ziet bijvoorbeeld welke houding zij aannemen en welke positieve zin zij voor zichzelf gebruiken. De opdrachten in dit werkboek helpen u uw eigen stoptechniek samen te stellen en te oefenen.

11

7. Psycho-educatie

Psycho-educatie betekent ongeveer hetzelfde als ‘voorlichting’. De bedoeling is dat door middel van voorlichting uw psychische gezondheid verbetert. Zo leert u over het ontstaan van uw psychische problemen en klachten en over manieren hoe u ermee om kunt gaan. Gebeurtenissen uit uw leven slaat u op in uw geheugen en daarna kunnen ze als herinneringen weer in het bewustzijn terugkeren. Bij een gewone of een normale herinnering is het dan geen probleem om controle over gevoelens, gedachten en gedragingen te behouden. Bij een herinnering aan een traumatische ervaring uit het verleden is dat vaak heel wat moeilijker. Een traumatische herinnering kan heel snel ‘actief’ worden in het bewustzijn. Soms komt dat door piekeren, maar vaker doordat er iets om ons heen gebeurt. Dat kan zijn: het zien van beelden op televisie of foto’s in de krant. Soms gebeurt het door het ruiken van een geur of het horen van een geluid. Bijvoorbeeld: een vluchtelinge moest bij elkaar passerende treinen direct denken aan geluiden en de grote luchtdrukverschillen van de vroegere bombardementen in haar stad. De passerende treinen vormden voor haar dus de aanleiding voor herinneringen aan traumatische ervaringen uit het verleden. In zo’n situatie hebben de hersenen weinig controle. Althans, zo wordt dat ervaren. Dit soort aanleidingen voor het snel ontstaan van herinneringen aan vroegere traumatische ervaringen noemen wij triggers. Na het ervaren van een trigger denken de hersenen dat er weer een alarmsituatie ontstaat. Alsof het verleden naar boven komt en het heden verdwijnt. Alsof het hier-en-nu wordt vervangen door het toen-en-daar. Dat is heel beangstigend. Bij het reizen per trein of bus ervaren mensen met traumatische herinneringen veel triggers. Hierdoor worden ze soms zó angstig dat het erg moeilijk wordt om te reizen. Ze mijden het reizen per trein of bus of reizen slechts onder begeleiding en dan nog steeds met veel angst. Deze mensen hebben een reisfobie. Als u daar last van heeft, dan is het belangrijk om te leren hoe u dit kunt oplossen. Dat kunt u doen door allereerst te onderzoeken in welke situaties u last heeft van deze triggers, zodat u deze in het vervolg kunt herkennen. Verder is het van belang om tijdens angstige, traumatische herinneringen oefeningen te doen. Dat kan door uw aandacht te richten op andere, goede gedachten, goede herinneringen en leuke

12

fantasieën. Het zoeken van afleiding en het zoeken van een goed gevoel, daar gaat het dan om. Daarbij is het natuurlijk altijd van belang om een krachtig, stevig, goed gevoel in uw lichaam op te zoeken. Dat helpt! Zie hiervoor ook het vorige hoofdstuk. U gaat in de films kijken naar verschillende manieren hoe met angstaanjagende situaties in trein of bus om te gaan. U kunt zelf kijken wat het beste bij u past.

7.1 Film met psycho-educatie Trauma en Reisfobie Wilt u na het zien van de film over deze psycho-educatie de volgende vragen beantwoorden? Wat is het verschil tussen een normale herinnering en een herinnering van een traumatische ervaring uit het verleden? Leg uit. ................................................................................................................................................................................................ Wat is een ‘trigger’? 13 ................................................................................................................................................................................................ Hoe reageren de hersenen hierop? ................................................................................................................................................................................................ Wat kunt u doen in een situatie waarin u triggers ervaart? ................................................................................................................................................................................................

7.2 Film met psycho-educatie Openbaar Vervoer Als u reist met het openbaar vervoer is het belangrijk dat u met de goede en juiste reisinformatie op weg gaat. U kunt dit op verschillende manieren doen. Bekijk vooraf hoe u moet reizen in het trein- of busboekje. Dat kan ook met behulp van de openbaar-vervoerplanner op het internet. Of u belt naar de informatielijn openbaar vervoer (kijk in het telefoonboek of op internet voor een telefoonnummer). Belangrijk is het om altijd op tijd te vertrekken. Zo hoeft u zich niet te haasten. Ook heeft u bij onvoorziene omstandigheden, zoals vertragingen, de rust om te kijken hoe u uw reis op een andere wijze kunt voortzetten. Voor de bus, tram of metro is op heel veel plaatsen een strippenkaart te koop: op het station, op het postkantoor en in de meeste supermarkten en boekwinkels. Een treinkaartje kunt u kopen op het station bij het loket of bij de kaartautomaat. Op het treinstation zijn de vertrek- en aankomsttijden van de trein te vinden op de gele borden in het station. Op grotere treinstations zijn de vertrektijden van treinen te lezen op de grote blauwe borden in de stationshal. Bij de bus, tram of metro zijn de vertrektijden te vinden op borden bij de halte. Als de vertrektijd van de trein verandert, dan wordt dit meestal op het station omgeroepen. Probeer dan goed te luisteren. Wanneer u naar de perrons gaat, ziet u op de witte borden de juiste vertrektijd en reisbestemming. Controleer deze altijd. U kunt natuurlijk ook vragen stellen aan personeel in uniform. En als dat allemaal niet mogelijk is, aarzel dan niet om een medepassagier advies te vragen. Goede reis!

14

8. Angstniveau I

8.1 Sergej en de Mensenmassa Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Sergej volgens u maximaal is. 100

50

0

Geef ook aan hoe angstig u maximaal bent als u naar deze film kijkt. 15 ................................................................................................................................................................................................

Sergej voelt zich angstig als hij zich in een grote groep mensen bevindt. Wat denkt u dat Sergej in zijn lichaam voelt?

................................................................................................................................................................................................

Heeft u ook last van sterke angst als u zich in een grote groep mensen bevindt? Kunt u een beschrijving geven van wat u dan in uw lichaam voelt?

................................................................................................................................................................................................

Welke twee manieren gebruikt Sergej om te kalmeren?

................................................................................................................................................................................................

Zou zijn manier u ook kunnen helpen? Probeer het eens!

16

8.2 Sergej en de Militairen Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Sergej volgens u maximaal is. 100

50

0

Geef ook aan hoe angstig u maximaal bent als u naar deze film kijkt.

................................................................................................................................................................................................ 17 Waarvoor is Sergej nu precies bang? Wat voelt Sergej in zijn lichaam, denkt u? Geef eens een beschrijving.

................................................................................................................................................................................................ Wat voelt u zelf in uw lichaam in dit soort situaties? Beschrijf het eens.

................................................................................................................................................................................................

Wat doet Sergej om rustiger te worden?

................................................................................................................................................................................................

Oefen zijn manier om rustiger te worden.

8.3 Ceren en de Starende Mensen Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Ceren volgens u maximaal is. 100

50

0


................................................................................................................................................................................................

Ceren is bang voor drukke stations. Ceren voelt zich in haar lichaam vreemd worden. Weet u wat zij ervaart?

................................................................................................................................................................................................

Geldt dat ook voor u? Kunt u een voorbeeld geven?

................................................................................................................................................................................................

Welke manieren gebruikt Ceren om rustiger te worden?

................................................................................................................................................................................................

Oefen haar manier om zelf rustiger te worden.

18

8.4 Mayenni en de Landgenoot Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Mayenni volgens u maximaal is. 100

50

0


................................................................................................................................................................................................ 19 Mayenni voelt zich bang worden. Wat gebeurt er in haar lichaam? ................................................................................................................................................................................................

Geldt dat ook voor u? Schrikt u ook wel eens als u personen of voorwerpen ziet die u aan het verleden herinneren? Wat gebeurt er dan in uw lichaam? En met uw ademhaling? ................................................................................................................................................................................................

Kunt u aangeven welke manier van ademhalen Mayenni gebruikt om te kalmeren? ................................................................................................................................................................................................

Zou haar manier u ook kunnen helpen? Probeer het eens!

8.5 Hassan en de Conducteur Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Hassan volgens u maximaal is. 100

50

0


................................................................................................................................................................................................

Hassan voelt zich angstig worden als hij de conducteur ziet naderen. Welke lichamelijke gevoelens heeft Hassan dan?

................................................................................................................................................................................................

Geldt dat ook voor u? Heeft u ook wel eens de lichamelijke gevoelens die Hassan heeft bij het zien van een conducteur?

................................................................................................................................................................................................

Welke twee manieren gebruikt Hassan om te kalmeren?

................................................................................................................................................................................................

Zouden die manieren u ook kunnen helpen? Probeer ze eens!

20

8.6 Mayenni en de Geluidsoverlast Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Mayenni volgens u maximaal is. 100

50

0


................................................................................................................................................................................................ Mayenni zegt dat zij heel gevoelig is voor harde en onverwachte geluiden. Zij reageert heel sterk op het geluid van de schuifdeur in de coupé. Wat ervaart Mayenni op dat moment in haar lichaam?

................................................................................................................................................................................................ Geldt dat ook voor u? Wat ervaart u in uw lichaam als u plotseling schrikt, bijvoorbeeld van onverwachte en harde geluiden?

................................................................................................................................................................................................ Kunt u aangeven welke manier van ademhalen Mayenni gebruikt om te kalmeren?

................................................................................................................................................................................................ Zou haar manier u ook kunnen helpen? Probeer het eens!

21

8.7 Hassan en de Bus Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Hassan volgens u maximaal is. 100

50

0


................................................................................................................................................................................................ Hassan let even niet op en schrikt plotseling. Wat ervaart Hassan in zijn lichaam? Hoe is zijn ademhaling?

................................................................................................................................................................................................ Geldt dat ook voor u? Geef eens een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................ Welke oefening in ademhalen gebruikt Hassan om rustiger te worden?

................................................................................................................................................................................................ Oefen eens met zijn manier om rustiger te worden.

22

9. Angstniveau II 9.1 Sergej en de Mensenmassa Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Sergej volgens u maximaal is. 100

50

0


................................................................................................................................................................................................ Sergej voelt zich angstig worden en hij denkt aan de mensen die vroeger in paniek wegvluchtten. Hij voelt zich verloren in de mensenmassa. Welke gedachten heeft hij daarbij?

................................................................................................................................................................................................ Zijn die gedachten terecht? Waarom?

................................................................................................................................................................................................ Sergej vluchtte vroeger weg en dat was goed. Heeft vluchten hier zin? Waarom?

................................................................................................................................................................................................

23

Probeer eens uit te leggen waarom u niet dood kunt gaan van een angstig gevoel.

................................................................................................................................................................................................ Welke tegengedachte kunt u bedenken voor de gedachte van Sergej dat hij zich verloren voelt? Zou dat ook voor u kunnen gelden?

................................................................................................................................................................................................ Welke manieren gebruikt Sergej om te kalmeren? Wat zegt Sergej tegen zichzelf om rustiger te worden?

................................................................................................................................................................................................ Zouden die manieren u ook kunnen helpen?

................................................................................................................................................................................................ Aan wie denkt u als u bang bent en rustiger wilt worden? Denkt u aan positieve ervaringen in uw leven die u een trots gevoel geven? Welke?

................................................................................................................................................................................................

24


50

0


................................................................................................................................................................................................ 25 In een flits denkt Sergej aan gevaar. Het verleden lijkt even heel dichtbij. Hij voelt zich bedreigd. Waarvoor is Sergej nu precies bang? Welke betekenis hebben de militairen en uniformen voor Sergej? Zijn de gedachten van Sergej dat er gevaar dreigt juist? Kloppen ze met de werkelijkheid?

................................................................................................................................................................................................

Geldt dat ook voor u als u militairen ziet? Kunt u voorbeelden van situaties geven?

................................................................................................................................................................................................

Het lichaam van Sergej voelt vreemd aan tijdens zijn paniek. Weet u wat hij voelt in zijn lichaam? Herkent u dat? Kunt u voorbeelden geven? ................................................................................................................................................................................................

Welke lichamelijke oefeningen gebruikt Sergej om rustiger te worden?

................................................................................................................................................................................................

Welke gedachte-oefeningen gebruikt Sergej? Wat denkt u van de conclusie van Sergej dat militairen op stations in dit land doorgaans met vrije tijd te maken hebben?

................................................................................................................................................................................................

Welke tegengedachte kunt u bedenken voor de gedachte van Sergej dat hij wordt bedreigd? Zou dat ook voor u kunnen gelden?

................................................................................................................................................................................................

Welke oefeningen van Sergej spreken u het meeste aan? Oefen eens met zijn manieren om rustiger te worden.

26


50

0


................................................................................................................................................................................................ 27 Ceren neemt aan dat zij heel anders is dan de andere mensen. Zij denkt dat zij minderwaardig is vergeleken met andere mensen op het station. Zij wordt direct bang. Herkent u dat? Voelt u zich ook wel eens anders dan anderen? Hoe komt dat?

................................................................................................................................................................................................

Zijn die gedachten terecht? Waarom? Hoe zeker bent u van deze overtuiging?

................................................................................................................................................................................................

Leg eens uit in hoeverre uw buitenlandse afkomst hiermee te maken zou kunnen hebben.

................................................................................................................................................................................................

De huidige angst doet Ceren plotseling denken aan haar angsten tijdens de haatcampagnes op de universiteit in haar eigen land. Ze ervoer toen vernedering. Ook nu denkt zij minderwaardig te zijn. Gebeurt het u wel eens dat een huidige angst u plotseling terug doet denken aan vroegere angsten? Geef eens een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................

Ceren zoekt expres drukke situaties op, zoals de stationshal. Dat heeft haar geholpen. Waarom zou dit haar hebben geholpen?

................................................................................................................................................................................................

Welke lichamelijke oefeningen doet Ceren om rustiger te worden?

................................................................................................................................................................................................

Welke gedachte-oefeningen gebruikt Ceren? Bent u het met haar eens? Waarom? Noem eens drie gebeurtenissen waarover u trots bent op uzelf.

................................................................................................................................................................................................

Welke tegengedachte kunt u bedenken voor de gedachte van Ceren dat zij wordt aangezien als minderwaardig? Zou dat ook voor u kunnen gelden?

................................................................................................................................................................................................

Oefen eens met de verschillende manieren van Ceren om rustiger te worden. Gebruik daarbij ook de drie gebeurtenissen die u hierboven noemde.

28


50

0


................................................................................................................................................................................................

Mayenni voelt zich angstig worden als zij de landgenoot met legerbroek en de ringen ziet en zijn harde stem hoort. Zij denkt totaal machteloos en krachteloos te zijn. Waarvoor is Mayenni nu precies bang?

................................................................................................................................................................................................

Herkent u dit? Gebeurt u dat ook wel eens? Wanneer? Zijn uw angsten en gedachten op zo’n moment terecht? Waarom?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni zegt dat zij door haar angst een dichte keel krijgt, moeite heeft met ademhalen en dat zij misselijk wordt. Zij gaat steeds sneller ademhalen omdat het lijkt alsof zij niet genoeg lucht krijgt. Dat snelle ademen maakt haar juist nog benauwder. Herkent u dit?

................................................................................................................................................................................................

29

Welke tegengedachte kunt u bedenken voor de gedachte van Mayenni dat zij machteloos en krachteloos is? Zou dat ook voor u kunnen gelden?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni oriënteert zich op de omgeving en zegt tegen zichzelf dat zij veilig is. Hoe zorgt u ervoor dat u zich goed kunt oriënteren in angstvolle situaties?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni verklaart voor zichzelf waarom zij uiteindelijk niet bang hoeft te zijn voor deze man. Weet u wat zij precies tegen zichzelf zegt?

................................................................................................................................................................................................

Zou haar manier u ook kunnen helpen? Probeer het eens!

30


50

0


................................................................................................................................................................................................

Hassan is erg bang voor agenten vanwege de ervaringen die hij heeft gehad met agenten in zijn eigen land. Wat denkt Hassan dat er zou kunnen gebeuren? Is dit terecht?

................................................................................................................................................................................................

Hassan weet niet direct zijn kaartje te vinden als de conducteur hierom vraagt. Pas na enige tijd vindt hij zijn kaartje en wordt hij minder angstig. Herkent u de angst van Hassan? Omschrijf wat u op zo’n moment voelt.

................................................................................................................................................................................................

Hassan heeft geleerd dat het bij paniek normaal is dat je denkt de controle kwijt te zijn. Hij moet dan rustig proberen te worden. Wat zegt Hassan tegen zichzelf en waar kijkt hij naar?

................................................................................................................................................................................................

31

Begrijpt u waarom Hassan dit tegen zichzelf zegt? Wat zou u in zo’n situatie kunnen helpen?

................................................................................................................................................................................................

Hassan heeft een foto in zijn portemonnee van zijn neefje. Als hij naar de foto kijkt krijgt hij een goed gevoel. Wat betekent die foto voor hem? Heeft u een foto of een afbeelding waarbij u een goed gevoel krijgt?

................................................................................................................................................................................................

Oefen Hassans manier om tot rust te komen.

32


50

0

Geef ook aan hoe angstig u maximaal bent als u naar deze film kijkt

................................................................................................................................................................................................

Mayenni wordt in de trein erg bang vanwege het geluid van de hard geopende schuifdeur. Ze ervaart plotseling een zeer sterke dreiging. Wat denkt Mayenni dat er zou kunnen gebeuren? Is dit terecht?

................................................................................................................................................................................................

Herkent u de angst van Mayenni? In welke omstandigheid gebeurt dit bij u?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni heeft geleerd dat het bij paniek normaal is dat je denkt de controle kwijt te zijn. Zij moet op zo’n moment rustig proberen te worden. Zij zegt dat het voor haar belangrijk is om goed om haar heen te kijken, in de directe omgeving. Waarom zou dat kunnen helpen?

................................................................................................................................................................................................

33

Mayenni zegt dat het verder belangrijk voor haar is om aan vrolijke dingen te denken. Begrijpt u waarom Mayenni dit tegen zichzelf zegt? Wat zou u in zo’n situatie kunnen doen om uzelf te helpen?

................................................................................................................................................................................................

Welke tegengedachte kunt u bedenken voor de gedachte van Mayenni dat er dreiging aanwezig is? Zou dat ook voor u kunnen gelden?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni heeft een kaartje in haar portemonnee met een zin erop die haar een goed gevoel geeft. Als ze dreiging voelt, leest ze deze zin. Heeft u een positieve zin in gedachten waarbij u een goed gevoel krijgt?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni verklaart voor zichzelf waarom zij uiteindelijk niet bang hoeft te zijn voor deze geluiden. Weet u wat zij precies zegt?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni doet een aantal oefeningen in de trein. Kunt u deze beschrijven? Oefen eens met de oefeningen van Mayenni.

34


50

0


................................................................................................................................................................................................

Hassan voelt zich nerveus worden als de scholieren de bus instappen. Herkent u dit? Leg uit wat er op zo’n moment met Hassan en met u gebeurt.

................................................................................................................................................................................................

Hassan krijgt het gevoel opgesloten te zitten op het moment dat de bus plotseling moet stoppen en de scholieren over hem heen vallen. Wat denkt Hassan dat er zou kunnen gebeuren? Is dit terecht? Herkent u de angst van Hassan?

................................................................................................................................................................................................

Hassan heeft geleerd dat hij bij paniek denkt de controle kwijt te zijn. Hij weet nu dat hij moet proberen rustig te worden. Welke oefeningen doet Hassan om rustig te blijven? Zouden zulke oefeningen u ook kunnen helpen?

................................................................................................................................................................................................

35

Welke tegengedachte kunt u bedenken voor de gedachte van Hassan dat hij opgesloten zit? Zou dat ook voor u kunnen gelden?

................................................................................................................................................................................................

Hassan weet dat het voor hem op zo’n moment belangrijk is goed om zich heen te kijken. Hij kijkt naar de mensen om zich heen en ziet dat ze niet bang zijn, en zegt tegen zichzelf dat hij vrij is om te gaan en staan waar hij wil. Begrijpt u waarom Hassan dit tegen zichzelf zegt? Wat zou u tegen uzelf kunnen zeggen?

................................................................................................................................................................................................

Oefen ook eens Hassans manier om weer rustig te worden.

36

10. Angstniveau III 10.1 Sergej en de Mensenmassa Geef op de angstthermometer aan hoe angstig Sergej volgens u maximaal is. 100

50

0


................................................................................................................................................................................................

Sergej voelt paniek opkomen. Hij denkt dat hij zomaar kan worden weggevoerd zonder dat iemand het merkt. Hij denkt dat hij dus zomaar kan verdwijnen in de mensenmassa. Zijn die gedachten terecht? Waarom?

................................................................................................................................................................................................

Door de stressvolle ervaring op het station krijgt Sergej plotseling beelden en geluiden van traumatische ervaringen uit het verleden. Wij noemen deze ervaringen herbelevingen. Wij zeggen dan dat de herbelevingen zijn getriggerd door de stressvolle ervaring op het station. Herkent u dit? Leg eens uit.

................................................................................................................................................................................................

37

Weet u door welke stressvolle ervaringen in het dagelijkse leven u wordt getriggerd? Geef eens een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................

Sergej krijgt herbelevingen van zijn oorlogservaringen tijdens zijn vlucht. Heeft u ook speciale, steeds terugkerende herbelevingen? Na welke triggers komen die herbelevingen?

................................................................................................................................................................................................

Sergej zegt dat hij heeft geleerd zich te oriënteren op de omgeving. Weet u wat hij hiermee bedoelt?

................................................................................................................................................................................................

Sergej kalmeert verder ook door stil te staan en zijn ademhaling te bedwingen. Welke oefeningen helpen u tegen paniek?

................................................................................................................................................................................................

De gedachten aan zijn kinderen helpen Sergej rustiger te worden. Heeft u ook bepaalde personen aan wie u kunt denken om rustiger te worden? Wie?

................................................................................................................................................................................................

Oefen ook eens Sergejs manier om rustig te worden.

38


50

0


................................................................................................................................................................................................

Plotseling voelt Sergej gevaar en ervaart hij traumatische ervaringen uit zijn verleden. Dit noemen wij herbelevingen van zijn trauma. Het zien van de militairen in het hier-en-nu triggert de herbelevingen van zijn traumatische verleden. Heeft u ook last van herbelevingen? In welke situaties heeft u daar last van? Wat zijn voor u de triggers?

................................................................................................................................................................................................

Sergej komt uit zijn toestand van herbeleving doordat zijn vriendin hem aanspreekt. Hierdoor keert hij weer terug in het hier-en-nu. Hoe komt u uit uw herbeleving?

................................................................................................................................................................................................

Welke lichamelijke oefeningen gebruikt Sergej om rustiger te worden? Zouden die lichamelijke oefeningen ook u kunnen helpen?

................................................................................................................................................................................................

39

Sergej zegt tegen zichzelf dat hij niets te vrezen heeft in dit land, dat hij een goede voetbalcoach is en dat zijn kinderen trots op hem zijn. Waarom zouden deze gedachten Sergej helpen?

................................................................................................................................................................................................

Welke oefeningen spreken u het meeste aan? Oefen eens met de manieren van Sergej om rustiger te worden.

40


50

0


................................................................................................................................................................................................

Ceren voelt zich bekeken te midden van de mensen om haar heen, alsof ze totaal anders is. Ze denkt dat de mensen haar minachtend aankijken. Die gedachte triggert herbelevingen van traumatische ervaringen uit haar verleden. Zij werd toen belaagd en heeft moeten rennen voor haar leven. Herkent u dit? Geef eens een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................

Ceren voelt zich krachteloos in haar paniek en zakt door haar benen. Dat kan gebeuren bij een herbeleving. Geldt dat ook voor u? Hoe reageert uw lichaam op een herbeleving?

................................................................................................................................................................................................

Een vrouw spreekt Ceren aan. Zo eindigt haar toestand van herbeleving. Herkent u dat? Geldt dat ook voor u?

................................................................................................................................................................................................

41

Welke lichamelijke oefeningen doet Ceren om rustiger te worden? Zouden die lichamelijke oefeningen u ook kunnen helpen?

................................................................................................................................................................................................

Welke gedachte-oefeningen gebruikt Ceren? Blijft ze bij haar gedachte dat anderen zo op haar letten? Bent u het met haar eens? Waarom?

................................................................................................................................................................................................

Ceren oefent door naar het station te gaan; eerst onder leiding van haar dokter, later alleen. Geef aan waarom dat zou kunnen helpen.

................................................................................................................................................................................................

Oefen ook eens de verschillende manieren van Ceren om rustiger te worden.

................................................................................................................................................................................................

42


50

0


................................................................................................................................................................................................

Mayenni schrikt van de man in de trein. Deze man doet haar terugdenken aan een van de rebellen uit haar land. Ineens voelt zij dat zij terug is in haar traumatische verleden. Zij ruikt, voelt en hoort alsof het traumatische verleden weer helemaal terug is. Ook denkt zij dat de rebellen weer terug zijn. Wij noemen dit een herbeleving van een vroegere traumatische ervaring. In haar herbeleving ervaart Mayenni het hier-en-nu niet meer, maar ervaart zij het toen-en-daar. Herkent u dat? Geef een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................

Soms eindigen herbelevingen door iets wat gebeurt in de omgeving of doordat een persoon u aanspreekt. Waarom zou dat kunnen helpen, denkt u? De herbeleving van Mayenni stopt doordat zij wordt gebeld op haar mobiele telefoon. Herkent u dit? Geldt dat ook voor u?

................................................................................................................................................................................................

43

Mayenni zegt dat zij de nare geur verdringt door aan het zakdoekje met parfum te ruiken. Heeft u ook wel eens last van nare geuren die met traumatische ervaringen samenvallen? Wat doet u om die geuren te verdringen? Denkt u dat de manier van Mayenni u zou helpen?

................................................................................................................................................................................................

Mayenni heeft gedachte-oefeningen om haar herbelevingen terug te dringen, te stoppen. Beschrijf deze manieren eens. Kunt u die manieren ook gebruiken? Hoe helpen ze?

................................................................................................................................................................................................

Oefen ook eens met Mayenni’s manieren om rustig te worden.

44


50

0


................................................................................................................................................................................................

Door het zien van de conducteur komt voor Hassan het traumatische verleden weer dichtbij. Hassan krijgt het gevoel dat hij terug is in zijn eigen land. Hij voelt, hoort en ziet de verschrikkelijke gebeurtenissen opnieuw. Wij noemen dit een herbeleving van het traumatische verleden. De paniek slaat bij Hassan toe. Zijn lichaam lijkt te bevriezen, of te verlammen – zoals hij dat beschrijft. Herkent u dit? Geef eens een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................

Waarom wordt Hassans herbeleving juist door deze conducteur getriggerd? Hij vermoedt dat de conducteur hem zal oppakken. Is dit terecht? Kunt u dat uitleggen?

................................................................................................................................................................................................

Hassan vertelt dat hij door de paniek wordt verlamd en niet meer weet wat hij moet doen. Heeft u daar ook wel eens last van? Wat zou kunnen helpen in zo’n situatie?

................................................................................................................................................................................................

45

Hassan zegt dat hij de nare beelden die hij ziet laat verdwijnen door zichzelf te dwingen aan andere dingen te denken, en door naar de foto van zijn neefje te kijken. Zou de manier van Hassan u ook kunnen helpen?

................................................................................................................................................................................................

Ook kijkt Hassan om zich heen en zegt tegen zichzelf dat hij hier veilig is, en zijn rechten heeft. Door die gedachte wordt Hassan rustiger. Waarom zou zoiets Hassan kunnen helpen? Zou dat ook voor u kunnen gelden? Wat zou u tegen uzelf zeggen?

................................................................................................................................................................................................

Hassan doet ook oefeningen in de trein. Kunt u de oefeningen van Hassan beschrijven? Oefen met de manieren van Hassan om rustiger te worden en beschrijf welk effect ze op u hebben. ................................................................................................................................................................................................

46


50

0


................................................................................................................................................................................................

Mayenni schrikt van het geluid van de hard geopende schuifdeur in de trein. Dit geluid zorgt ervoor dat zij ineens het gevoel krijgt terug te zijn in haar eigen land, in haar traumatische verleden. Het geluid lijkt voor Mayenni op de ontploffing van een granaat. Mayenni hoort weer de geluiden van de aanval op haar dorp, ze ziet de mensen die wegrennen en ook ruikt ze alles weer. Wij noemen dit een herbeleving van het traumatische verleden. Mayenni ervaart het toen-en-daar en niet langer het hier-en-nu. Herkent u dit? Geef eens een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................

Bent u gevoelig voor bepaalde geluiden? Welke? Waar doen deze u aan denken?

................................................................................................................................................................................................

47

Soms eindigen herbelevingen door iets wat gebeurt in de omgeving of doordat een persoon u aanspreekt. Waarom zou dat kunnen helpen, denkt u? De herbeleving van Mayenni stopt als de vrouw haar zachtjes schudt en aanspreekt. Ook hoort Mayenni het omroepbericht van de conducteur. Heeft u een verklaring waarom die gebeurtenissen in het hier-en-nu. Mayenni helpen uit de herbeleving te komen? Heeft u dit ook wel eens meegemaakt? Geef een voorbeeld.

................................................................................................................................................................................................

Mayenni zegt dat zij de herbeleving verdringt door aan vrolijke dingen te denken, zoals het feestje met haar vriendinnen. Kunt u benoemen wat voor u vrolijke situaties zijn?

................................................................................................................................................................................................

Ook heeft Mayenni een kaartje in haar zak waarop staat geschreven dat zij veilig is. Denkt u dat de dingen die Mayenni doet u zouden kunnen helpen? Welke tekst zou u op zo’n kaartje schrijven?

................................................................................................................................................................................................

Oefen met de manieren van Mayenni om rustiger te worden en beschrijf welk effect ze op u hebben.

................................................................................................................................................................................................

48


50

0


................................................................................................................................................................................................

Als de bus plotseling remt, vallen de scholieren over Hassan heen. Op dat moment krijgt Hassan herbelevingen van zijn traumatische verleden. Hij hoort en ziet weer wat er is gebeurd op het politiebureau. Ook voelt hij weer de klappen op zijn lichaam. Heeft u ook last van herbelevingen? In welke situaties heeft u daarvan last?

................................................................................................................................................................................................

Hassan komt uit zijn herbeleving doordat de buschauffeur hem aanspreekt. Hierdoor keert hij weer terug in het hier-en-nu. Hoe komt u uit uw herbeleving?

................................................................................................................................................................................................

Welke lichamelijke oefeningen gebruikt Hassan om rustiger te worden?

................................................................................................................................................................................................

49

Hassan zegt tegen zichzelf dat hij niets te vrezen heeft in dit land, dat hij vrij is en dat hij kan gaan en staan waar hij wil. Waarom zouden deze gedachten Hassan helpen? Zouden zijn gedachten u ook kunnen helpen? Bedenk eens enkele tegengedachten die op u van toepassing zijn.

................................................................................................................................................................................................

Hassan weet dat het hem helpt goed om zich heen te kijken, naar de omgeving en naar de mensen. Welke gedachten heeft hij daarbij? Doet u dat ook wel eens? Waar let u dan op?

................................................................................................................................................................................................

Hassan heeft een kaartje met achterop een positieve tekst. Ook heeft hij een krant bij zich. Waarom zou hem dat helpen?

................................................................................................................................................................................................ 50 Welke lichamelijke oefeningen doet Hassan? Doet u die oefeningen ook wel eens?

................................................................................................................................................................................................

Welke van de oefeningen die Hassan doet spreken u het meeste aan? Leg uit waarom. Probeer ze eens zelf.

................................................................................................................................................................................................

11. Kopieerblad met angstthermometer Geef op de angstthermometer aan hoe angstig u dan bent (0 = geen angst; 100 = maximale angst). 100

50

0

51

Back on Track. Terug op de Rails. Werkboek. Instructiefilm. Behandeling. Reisfobie. Asielzoekers

Recommend Documents