Automatisering van het lezen op woordniveau

Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 4

expertisecentrum nederlands

4

protocol leesproblemen en dyslexi e toetskalen der voor groep 4

algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen en Dyslexie. Bij het opstellen van deze herziene protocollen – die worden uitgegeven in praktische jaargroepkaternen – wordt de toetsplanning aangepast op basis van recent verschenen toetsen en de veranderingen in het leerlingen onderwijsvolgsysteem van Cito. De katernen voor de verschillende groepen zullen de komende jaren gefaseerd worden uitgebracht. Hierbij presenteren we u alvast de toetskalender voor groep 4. Zo kunt u meteen vanaf het begin van het schooljaar de lees- en spellingontwikkeling van de leerlingen in uw klas in kaart brengen en de doorgaande lijn binnen uw onderwijs waarborgen.

Leeswijzer toetskalenders 1

De toetskalender voor groep 4 bestaat uit twee meetmomenten en twee tussenmetingen. De twee meetmomenten (januari/februari en mei/juni) hebben tot doel om de vooruitgang van alle leerlingen – waaronder de zwakke lezers en spellers – in kaart te brengen. Bij de leerlingen die interventie krijgen wordt daarnaast middels een tweetal tussenmetingen (oktober/november en april) het effect van de gegeven hulp vastgesteld. Op basis van de resultaten kan worden vastgesteld of de lopende interventie effectief en op maat is. Zo nodig wordt het handelingsplan bijgesteld en de interventie aangepast.

1

Elk meetmoment in de toetskalender is tweeledig. Allereerst wordt een serie lees- en spellingtoetsen afgenomen bij alle leerlingen (A). Bij leerlingen die uitvallen op één of meerdere van deze toetsen worden aanvullende toetsen afgenomen (B).

1

In de toetskalender worden per vaardigheid verschillende valide toetsinstrumenten aangegeven waaruit een keuze gemaakt dient te worden. Het is de bedoeling dat u en uw collega’s een consistente keuze maken voor een reeks toetsen, zowel per leerjaar als over leerjaren heen. Zo kan er in een doorgaande lijn getoetst worden en geven de toetsresultaten optimaal inzicht in de lees- en schrijfontwikkeling van de leerlingen op uw school. In het algemeen is het belangrijk om steeds de vraag te stellen waarom er getoetst wordt en welke informatie de testresultaten zouden moeten opleveren. ‘Toetsen om te toetsen’ is uiteraard nooit zinvol.

1

In de toetskalenders zijn de vernieuwde toetsen uit het Cito LOVS opgenomen. Wanneer uw school nog gebruik maakt van de oude toetsen, is het raadzaam de toetskalenders uit het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 1-4 (Wentink & Verhoeven, 2001; 2003) en het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 5-8 (Wentink & Verhoeven, 2004) te hanteren.

Automatisering van het lezen op woordniveau Bereiken van automatisering op woordniveau is een belangrijke basisstap in de leesontwikkeling. Het is om twee redenen essentieel om deze ontwikkeling op woordniveau zo goed mogelijk te volgen: (1) automatisering op woordniveau vormt de basis voor het goed en vlot lezen van teksten; (2) leerlingen met leesproblemen/dyslexie vallen juist uit bij het lezen van geïsoleerde woorden. Wij raden daarom sterk aan om in groep 3, 4 en 5 bij alle leerlingen in januari/februari en mei/juni een landelijk genormeerde woordleestoets (bijvoorbeeld DMT) af te nemen. Ook in groep 6, 7 en 8 kan het een meerwaarde hebben om het lezen van woorden te toetsen. Leessnelheid op woordniveau blijft een belangrijk aspect van het technisch lezen waarop leerlingen specifiek kunnen uitvallen. Door de toetsscores op woordniveau bij alle leerlingen tweemaal per jaar te monitoren houdt u een vinger aan de pols en kunt u meteen ingrijpen bij (onverwachte) stagnatie.

2


toetskalender groep 4

Stap

Moment in leerjaar

Stap 1 aanvang groep 4 Stap 2 aanvang groep 4 oktober/november Stap 3 oktober/november

Stap 4 Stap 5

Stap 6 Stap 7

Stap 8

Actie door de leerkracht (en leesspecialist)

Beginsituatie vastleggen van alle leerlingen Handelingsplan maken voor zwakke lezers en spellers Interventieperiode 1a

Tussenmeting 1 Lees- en spellingvaardigheden toetsen bij de zwakke lezers en spellers Handelingsplan op- of bijstellen voor zwakke leerlingen oktober/november - Interventieperiode 1b januari/februari januari/februari Meetmoment 1 Lees- en spellingvaardigheden toetsen van alle leerlingen Effect interventie van zwakke leerlingen vaststellen en handelingsplan bijstellen januari/februari Interventieperiode 2a april april Tussenmeting 2 Evaluatie van de lees- en spellingvaardigheid bij de zwakke lezers en spellers Effect interventie bij zwakke leerlingen vaststellen en handelingsplan bijstellen april - mei/juni Interventieperiode 2b

Stap 9 mei/juni

Meetmoment 2 en Eindevaluatie Lees- en spellingvaardigheden toetsen van alle leerlingen Eindsituatie en effecten van de interventies vastleggen in leerlingrapport Advies begeleiding in groep 5 formuleren en bespreken met de leerkracht van groep 5

3


tussenmeting 1 (oktober/november) Dit ijkpunt heeft, evenals het ijkpunt in april, als hoofddoel om bij de leerlingen die extra lees- en/of spellingbegeleiding krijgen, een korte tussentijdse effectmeting van de lopende interventie te doen. In het toetsoverzicht hieronder vindt u ook enkele toetsen waarvan op dit meetmoment geen normering bestaat. Dat is bij deze meting geen probleem; door een vergelijking te maken met de eigen score van de leerling op het vorige meetmoment krijgt u voldoende zicht op de individuele vooruitgang. Op basis van deze gegevens kunt u – indien nodig – het handelingsplan van de leerling bijstellen. Vaardigheid

Bron

Toets

Streefdoel

A. Bij alle leerlingen B. Bij leerlingen met zwakke technische lees- en/of spellingvaardigheden

Bij onvoldoende letterkennis Koppeling grafeem Grafementoets foneem

Koppeling foneem grafeem

Cito

100% goed en vlot

of Letters benoemen

DTLAS

100% goed en vlot

Fonemendictee

Cito

100% goed en vlot

of Letterdictee

DTLAS

100% goed en vlot

Cito

min. C/IV-niveau

of LOVS DMT kaart 1, 2 en 3

Cito

vooruitgang t.o.v. vorig meetmoment

of EMT (en Klepel)

Pearson

min. standaardscore 7

of Technisch lezen 345678

678 Onderwijs Advisering

min. C. niveau

Cito

min. C/IV-niveau

LOVS Spelling Groep 3 (E3)

Cito


of PI-Dictee

Pearson


of Spellingtests voor de basisschool

Pearson

min. deciel 4

Bij onvoldoende leesvaardigheid Woorden lezen Screeningsinstrument Dyslexie Woordleestoets

Leesproces

via analyse toetsresultaten en observaties

Bij onvoldoende spellingvaardigheid Woorden schrijven Screeningsinstrument Dyslexie Spellingtoets

Spellingproces

via analyse toetsresultaten en observaties 4


meetmoment 1 ( januari/februari)

Vaardigheid

Toets

Bron

Streefdoel

LOVS DMT kaart 1, 2 en 3 én LOVS Technisch lezen Groep 4 Leestempo

Cito Cito

min. C/IV-niveau min. C/IV-niveau

of LOVS DMT kaart 1, 2 en 3 a én Doorstreepleestoets (DLT)

Cito PITS

min. C/IV-niveau min. C-niveau

LOVS Spelling Groep 4

Cito

min. C/IV-niveau

PI-Dictee

Pearson

min. C-niveau

LOVS Begrijpend lezen Groep 4

Cito

min. C/IV-niveau

of Begrijpend lezen 345678


min. C-niveau

Grafementoets

Cito

100% goed en vlot

of Letters benoemen

DTLAS

100% goed en vlot

Fonemendictee

Cito

100% goed en vlot

of Letterdictee

DTLAS

100% goed en vlot

Cito

AVI-M4

A. Bij alle leerlingen Woorden lezen/ Tekst lezen

Woorden schrijven

Begrijpend lezen

B. Bij leerlingen met zwakke technische lees- en spellingvaardigheden

Bij onvoldoende letterkennis Koppeling grafeem foneem

Koppeling foneem grafeem

Bij onvoldoende leesvaardigheid Tekst lezen

LOVS AVI

Leesproces


Woordenschat (optioneel)

LOVS Woordenschat Groep 4

Cito

min. C/IV-niveau

Begrijpend luisteren (optioneel)

Luisteren 1

Cito

min. C-niveau

Bij onvoldoende spellingvaardigheid Spellingproces

a


De handleiding van de Doorstreepleestoets biedt normen voor afname in november en mei (groep 4 – 8). Er zijn echter ook normen opgesteld voor de tussenliggende maanden. Deze aanvullende normen vindt u in het supplement bij de handleiding en op www.pits-online.nl/nl/DLT.html.

5


Woordleestoetsen Naast de DMT zijn er ook andere toetsen beschikbaar om de leesvaardigheid op woordniveau te bepalen. Waar de DMT bestaat uit afzonderlijke woordkaarten waarvan de moeilijkheidsgraad per kaart toeneemt, bevatten onderstaande toetsen één kaart waarop de moeilijkheidsgraad van woorden van makkelijk naar moeilijker loopt.

Toets a EMT (en Klepel ) Technisch lezen 345678 a

Bron Pearson 678 Onderwijs Advisering

Streefdoel min. standaardscore 7 min. C-niveau

Bij zwakke lezers kan de Klepel worden afgenomen. Deze toets is met name geschikt om zicht te krijgen op de woordleesstrategie en de decodeervaardigheid van een leerling. Over het algemeen wordt de toets afgenomen door een leesspecialist.

6


tussenmeting 2 (april) Vaardigheid

Bron

Toets

Streefdoel

A. Bij alle leerlingen B. Bij leerlingen met zwakke technische lees- en/of spellingvaardigheden

Bij onvoldoende leesvaardigheid op meetmoment 1 Woorden lezen

Screeningsinstrument Dyslexie Woordleestoets

Cito

min. C/IV-niveau

of LOVS DMT kaart 1, 2 en 3

Cito


of EMT (en Klepel)

Pearson

min. standaardscore 7

of Technisch lezen 345678


min. C-niveau

Tekst lezen (optioneel)

Schoolvaardigheidstoets Technisch Lezen (SVT)

Boom test uitgevers

min. C-niveau

Leesproces


Cito

min. C/IV-niveau

LOVS Spelling Groep 4 (M4)

Cito


of PI-Dictee

Pearson


of Spellingtests voor de basisschool

Pearson

min. deciel 4

Bij onvoldoende spellingvaardigheid op meetmoment 1 Woorden schrijven Screeningsinstrument Dyslexie Spellingtoets

Spellingproces


7


meetmoment 2 (mei/juni)

Vaardigheid

Toets

Bron

Streefdoel

LOVS DMT kaart 1, 2 en 3 én LOVS Technisch lezen Groep 4 Leestempo

Cito Cito

min. C/IV-niveau min. C/IV-niveau

of LOVS DMT kaart 1, 2 en 3 én Doorstreepleestoets (DLT)

Cito PITS

min. C/IV-niveau min. C-niveau

LOVS Spelling Groep 4

Cito

min. C/IV-niveau

of PI-Dictee

Pearson

min. C-niveau

LOVS Begrijpend lezen Groep 4

Cito

min. C/IV-niveau

of TAK Tekstbegrip

Cito

min. C-niveau

of Begrijpend lezen 345678


min. C-niveau

Cito

AVI-E4

A. Bij alle leerlingen Woorden lezen/ Tekst lezen

Woorden schrijven

Begrijpend lezen

B. Bij leerlingen met zwakke technische lees- en spellingvaardigheden Bij onvoldoende leesvaardigheid Tekst lezen LOVS AVI Leesproces


Woordenschat (optioneel)

LOVS Woordenschat Groep 4

Cito

min. C/IV-niveau

of TAK Woordomschrijving

Cito

min. C-niveau

Luisteren 1

Cito

min. C-niveau

Begrijpend luisteren (optioneel)

Bij onvoldoende spellingvaardigheid Spellingproces


8


referenties Aarnoutse, C. (2005). Spellingtests voor de basisschool. Amsterdam: Pearson. Aarnoutse, C. & Kapinga, T. (2006). Begrijpend lezen 345678. Ridderkerk: 678 Onderwijs Advisering. Aarnoutse, C. & Kapinga, T. (2006). Technisch lezen 345678. Ridderkerk: 678 Onderwijs Advisering. Berkel, S. van & Alberts, N. (2009). Woordenschat Groep 4: Handleiding. Arnhem: Cito. Bos, K. van den, Brus, B., lutje Spelberg, H., Voeten, M. & Vries, J. de (2009). Eén-Minuut-Test en Klepel [herziene druk]. Amsterdam: Pearson. Geelhoed, J. & Reitsma, P. (2004). PI-Dictee. Amsterdam: Pearson. Jongen, I. & Krom, R. (2009). AVI: Handleiding. Arnhem: Cito. Jongen, I. & Krom, R. (2009). Drie-Minuten-Toets (DMT): Handleiding. Arnhem: Cito. Jongen, I., Krom, R. & Roumans, P. (2009). Technisch lezen Groep 4: Handleiding. Arnhem: Cito. a

Keuning, J., Vloedgraven, J. & Verhoeven, L. (2010). Screeningsinstrument Dyslexie. Arnhem: Cito. Krom, R. (1996). Luisteren 1: Handleiding. Arnhem: Cito.

Krom, R., Berkel, S. van & Jongen, I. (2006). Begrijpend lezen Groep 4: Handleiding. Arnhem: Cito. Struiksma, A., Leij, A. van der, Vieijra, J. (2009). Diagnostiek van technisch lezen en aanvankelijk spellen (DTLAS) [achtste, herziene druk]. Amsterdam: VU Uitgeverij. Verhoeven, L. & Wijs, A. de (2007). Spelling Groep 3: Toets voor Auditieve Analyse en Fonemendictee. Arnhem: Cito. Verhoeven, L. & Vermeer, A. (2001). Taaltoets alle Kinderen. Arnhem: Cito. Vos, T. de (2007). Schoolvaardigheidstoets Technisch Lezen. Amsterdam: Boom test uitgevers. Wijs, A. de, Krom, R. & Berkel, S. van (2006). Spelling Groep 3: Handleiding. Arnhem: Cito. Wijs, A. de, Krom, R. & Berkel, S. van (2006). Spelling Groep 4: Handleiding. Arnhem: Cito.

a

Het Screeninginstrument Dyslexie (Cito) verschijnt in de loop van 2010; eind november 2009 is een conceptversie beschikbaar.

9

Automatisering van het lezen op woordniveau

Recommend Documents