asf
STICHTING ALGEMEEN SOCIAAL FONDS VOOR DE GRAFISCHE BEDRIJVEN
asf
Stichting Algemeen Sociaal Fonds voor de Grafische Bedrijven
2008
Jaarverslag 68e boekjaar
ZWAANSVLIET 3 1081 AP AMSTERDAM TELEFOON (020) 5 418 418 FAX (020) 6 442 911 INTERNET WWW.GBF.NL
Inhoud
ALGEMEEN SOCIAAL FONDS VOOR DE GRAFISCHE BEDRIJVEN 5
Profiel
6
Kerncijfers
VERSLAG VAN HET BESTUUR 7
Voorwoord
7
Ontwikkelingen boekjaar 2008
9
Financiële gang van zaken
18
Statutaire functionarissen
JAARREKENING 21
Balans per 31 december 2008
22
Staat van baten en lasten boekjaar 2008
23
Toelichting behorende tot de jaarrekening 2008
25
Toelichting op de balans
30
Toelichting op de Staat van baten en lasten
OVERIGE GEGEVENS 37
Verklaring van de accountant
asf Jaarverslag 2008
pag. 3
Algemeen Sociaal Fonds voor de Grafische Bedrijven asf Jaarverslag 2008
pag. 4
Algemeen Sociaal Fonds voor de grafische bedrijven
Profiel
Overige Fondsen en Rekeningen
Het Algemeen Sociaal Fonds voor de Grafische Bedrijven
Verder wordt vanuit het ASF de begeleiding voor werkne-
(ASF) behartigt sinds 1941 de sociale belangen van de deel-
mers georganiseerd en gedeeltelijk gefinancierd bij
nemers en hun gezinnen. Het ASF voert onder meer de
aanstaande vervroegde uittreding en pensionering. Ook ver-
Gezondheidszorgregeling en de Garantiefondsregeling uit.
zorgt het ASF de administratie voor het Vereveningsfonds,
Verder zijn er nog specifieke fondsen en rekeningen die
de Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimedia, de Rekening
administratief bij het ASF zijn ondergebracht.
Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten in combinatie met de Rekening Pensioenkamer Dagbladjournalisten, Rekening
ASF/Gezondheidszorg
Opleiding en Arbeidsmarkt en de Rekening Arboconvenant
Wanneer om gezondheidsredenen kosten gemaakt worden
Uitgeverijbedrijf.
die niet of slechts gedeeltelijk worden vergoed door de zorgverzekeraar en waarvoor de wettelijke voorzieningen
In de cao is de deelname aan de fondsen en de bijdrage
geen vergoedingsregeling kennen, kan de deelnemer in
aan de Rekeningen vastgelegd.
bepaalde gevallen bij het ASF terecht. De vergoedingsregelingen van het ASF zijn omschreven in het reglement voor de gezondheidszorg. Alleen voor de regelingen die in dit reglement genoemd zijn geeft het ASF een vergoeding. ASF/Garantiefonds Werknemers die als gevolg van reorganisatie of faillissement van hun werkgever worden ontslagen, kunnen in veel gevallen aanspraak maken op een eenmalige uitkering of een maandelijkse aanvulling op de WW. De voorwaarden om voor een uitkering vanuit het Garantiefonds in aanmerking te komen worden omschreven in de grafimedia-cao. Als de werknemer een baan vindt in een andere gemeente is er een mogelijkheid om vanuit het Garantiefonds een tegemoetkoming in de verhuiskosten te krijgen. Aanvragen daarvoor lopen via het dagelijks bestuur van het ASF. Fonds Zorgverlof Het kortdurend zorgverlof is een aanvulling op het wettelijke calamiteitenverlof. Het calamiteitenverlof stelt het personeel in staat om de eerste maatregelen te treffen bij plotselinge ziekte van een thuiswonend kind, partner of ouder. Lukt het niet om voor de verdere zorg een goede oplossing te vinden, dan kan van het kortdurend zorgverlof gebruik gemaakt worden. De werknemer die fulltime werkt heeft recht op maximaal 10 dagen zorgverlof per jaar. Is hulp ook na 10 dagen nog nodig dan kan in uitzonderingsgevallen maximaal 4 dagen extra zorgverlof worden opgenomen.
asf Jaarverslag 2008
pag. 5
Kerncijfers
Aan het einde van resp. over de jaren 2004 t/m 2008
Aantal werkgevers Aangesloten werkgevers Aantal werknemers Geregistreerde werknemers Loon en premies Premieloon Premies werknemers Premies werkgevers Heffingen t.b.v. rekeningen
2008
2007
2006
2005
2004
2.580
2.659
2.738
2.811
2.836
40.964
42.215
42.891
44.461
45.826
1.261.000 4.881 8.067 3.946
1.256.000 4.372 4.330 4.559
1.175.000 4.529 4.183 7.899
1.253.000 4.668 5.044 7.316
1.293.000 4.738 4.431 8.269
Uitkeringen Uitkeringen Gezondheidszorg Bijzondere uitkering gepensioneerden Bijzondere uitkering volledig arbeidsongeschikten Uitkeringslasten Garantiefonds Uitkeringslasten Opleidingsfonds Uitkeringslasten Vereveningsfonds Uitkeringslasten Fonds Zorgverlof
1.522
2.992 2
3.231 1.676
3.771 1.692
3.227 1.688
3.821 166 65
5.273 70 67
276 7.400 16 84
287 7.227 11 164 65
290 7.053 30 500 50
Administratiekosten
1.921
1.824
1.097
1.714
1.413
24.525 930 3,6
28.626 672 2,2
28.651 256 1,1
29.801 1.005 3,0
33.608 2.352 6,8
8.568 9.172 3.438 2.184 420
5.979 5.813 3.308 2.274 480
9.698 3.343 3.241 2.298 544
15.406 172 2.711 3.215 3.746 627
21.769 852 816 3.077 3.730 667
23.782
17.854
19.124
25.877
30.911
Beleggingen Balanswaarde beleggingen Beleggingsopbrengsten Totaal rendement in % Reserves Algemene reserve Reserve waarderingsverschillen Reserve Garantiefonds Reserve Opleidingsfonds Reserve Vereveningsfonds Reserve Fonds Zorgverlof Totaal reserves
N.B.: alle bedragen van de kerncijfers zijn afgerond op duizenden euros.
asf Jaarverslag 2008
pag. 6
Verslag van het bestuur
VOORWOORD
Ontwikkeling Gezondheidszorg De kosten voor het Fonds Gezondheidszorg daalden in
Met het jaarverslag 2008 legt het bestuur van het Algemeen
2008. Voor bijna 12.000 aanvragen werd 1,5 miljoen aan
Sociaal Fonds voor de Grafische Bedrijven (ASF) aan
tegemoetkomingen verstrekt. In 2007 was dat voor ruim
belanghebbenden verantwoording af over het gevoerde
10.000 aanvragen nog 3,0 miljoen. Met het oog op sta-
beleid. Daarnaast wordt op een aantal voor het fonds
bilisatie van de financiële positie van het ASF en een even-
belangrijke terreinen een vooruitblik gegeven.
wichtig gebruik van de regeling door verschillende leeftijd-
De jaarrekening 2008 is door KPMG Accountants N.V.
scategorieën heeft het bestuur besloten met ingang van
gecontroleerd en van een goedkeurende verklaring voorzien.
1 januari 2008 de kosten voor huishoudelijk hulp als onder-
De accountantsverklaring is opgenomen op pagina 37.
deel van de thuiszorgregeling niet meer te vergoeden. In
Het ASF stelt zich ten doel de sociale belangen van werk-
2007 was in dat kader de bijzondere uitkering aan gepen-
nemers in de grafimediabedrijven en hun gezinnen te behar-
sioneerden en arbeidsongeschikten van 70 vervallen.
tigen. Het fonds doet dat door uitkeringen te verstrekken op
Verder is de traditionele VUT-informatieweek ter voorberei-
grond van bij cao afgesproken regelingen. Het meeste
ding op de nieuwe levensfase omgezet van een 5-daags in
branchegeld gaat om in de Gezondheidszorg- en de
een 3-daags model. De hierbij vrijvallende gelden zullen
Garantiefondsregeling.
gedeeltelijk worden aangewend voor regionale informatiebijeenkomsten voor jongeren en voor werknemers die nieuw
Financiële positie ASF
instromen in de grafimediabranche.
Het bestuur heeft in het verslagjaar de eerder genomen maatregelen om de financiële positie van het fonds te con-
ONTWIKKELINGEN BOEKJAAR 2008
solideren geëffectueerd en gecontinueerd. De maatregelen hadden betrekking op de Gezondheidszorgregeling, op de
Technologische ontwikkelingen, toenemende internationale
Garantiefondsregeling en de bijzondere uitkering van het
concurrentie en de eerste gevolgen van de financiële crisis
ASF aan gepensioneerden en arbeidsongeschikten en de
hebben in 2008 gevolgen voor de werkgelegenheid in de
dotatie vanuit de algemene reserves naar ASF/Garantie-
grafimediabranche. De ontwikkelingen raken binnen het ASF
fonds. Na een aantal jaren fors te zijn gedaald, stegen de
vooral de Garantiefondsregeling. Het aantal aangesloten
reserves van de verschillende fondsen in 2008 weer als
werkgevers is in het verslagjaar gedaald van 2.659 naar
gevolg van de genomen maatregelen. Van 17,9 miljoen
2.580. Ruim 80 bedrijven gaan failliet of hebben moeten
naar 23,8 miljoen. De algemene reserve van het fonds
reorganiseren. Het fonds verwacht dat als gevolg van de
steeg in 2008 met 2,6 miljoen van 6,0 miljoen tot 8,6
financiële crisis het gebruik van de regeling in 2009 verder
miljoen. Eind 2008 bedroeg het vermogen van het fonds
zal oplopen.
23,8 miljoen. In dit bestuursverslag wordt achtereenvolgens aandacht Ontwikkeling Garantiefonds
besteed aan de financiële positie van het ASF en de achter-
In het verslagjaar nam het aantal werkgevers weer af. De
liggende externe en interne ontwikkelingen, de ontwikkelin-
technologische ontwikkelingen, de internationale concurren-
gen bij het Fonds Gezondheidszorg, de door het fonds
tie en de eerste zichtbare effecten van de financiële crisis in
gefinancierde voorlichting, ontwikkelingen bij het Garantie-
de grafmedia leidden ook in 2008 tot een aanzienlijk aantal
fonds, Opleidingsfonds, Vereveningsfonds, Fonds Zorgverlof,
fusies, reorganisaties en faillissementen. In het verslagjaar
lopende Rekeningen en de ontwikkelingen in het vermo-
ontvingen 1.439 werknemers een uitkering als aanvulling op
gensbeheer voor het fonds.
lager loon of op een WW-uitkering. In 2007 ontvingen 1.656 werknemers een uitkering. De uitkeringslasten van het fonds
Binnen het ASF worden meerdere regelingen, die
daalden als gevolg van de aanpassing in de regeling van
voortvloeien uit cao-afspraken, geadministreerd. Voor de
5,3 miljoen naar 3,8 miljoen.
verschillende regelingen worden afzonderlijk reserves of rekeningen aangehouden.
asf Jaarverslag 2008
pag. 7
Verslag van het bestuur
De algemene reserve, van waaruit de uitkeringen van het
gezinsverzorging, persoonlijke verzorging en huishoudelijke
Fonds Gezondheidszorg worden betaald, is in het verslag-
verzorging. De tegemoetkoming i.v.m. huishoudelijke ver-
jaar toegenomen van 6,0 miljoen tot 8,6 miljoen. Na
zorging bij het ASF is in het kader van stabilisatie van de
jaren van intering op de reserves, vooral als gevolg van de
financiële positie van het ASF en een evenwichtig gebruik
bijdrage uit de algemene middelen aan het Garantiefonds, is
van de regeling door verschillende leeftijdscategorieën
de financiële positie verbeterd.
beëindigd met ingang van 1 januari 2008.
De reserve in het Garantiefonds bedraagt eind 2008 9,2
Project Grafici weer aan het werk (GWW)
miljoen. Eind 2007 was dat nog 5,8 miljoen. De ingegane
Naast preventieve maatregelen in verband met het terug-
verplichtingen belopen eind 2008 een bedrag van bijna 6,1
dringen van het ziekteverzuim, de WAO/WIA-instroom en de
miljoen. De reserves van het Opleidingsfonds en het
werkdruk, wordt door de branche via het project GWW aan-
Vereveningsfonds blijven nagenoeg onveranderd. De reserve
dacht besteed aan de uitstroom van arbeidsongeschikten.
van het Fonds Zorgverlof daalde van 0,5 miljoen naar
GWW is een samenwerkingsverband van branchegerela-
0,4 miljoen.
teerde organisaties als Servicepunt Grafimedia, Kenniscentrum GOC, opleidingscentrum SBK en de re-integratie-
De beleggingen voor het ASF bestaan geheel uit euro-obli-
bedrijven Agens en Salto om grafimediawerknemers met
gaties. Het beleggingsrendement over 2008 bedraagt 3,6%.
een WAO- of WIA-uitkering meer kans op werk te geven of
Doordat de kapitaalmarktrente is gedaald, is de waarde van
verder te laten werken aan herstel.
obligaties gestegen. De onttrekkingen aan het fonds mede als gevolg van de kredietcrisis betekenen voor het beleg-
De Raad voor Overleg in de Grafimedia Branche (ROGB)
gingsbeleid een onzekerheid over de inkomende en uit-
heeft in het verslagjaar besloten om de opgezette structuur
gaande geldstromen. De uitvoeringsorganisatie heeft daar-
ook te gaan benutten voor werkloze grafici. In dat kader
door te maken met een korte beleggingshorizon.
heeft het bestuur van het ASF besloten om middelen van het Garantiefonds in te zetten voor een actievere onder-
INTERNE EN EXTERNE ONTWIKKELINGEN
steuning van werknemers die vanuit het Garantiefonds een uitkering krijgen. Om de kosten voor het fonds te beheersen
Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)
en de werknemers actiever te begeleiden naar werk, worden
Op 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke ondersteu-
de relevante gegevens van werknemers maandelijks uit-
ning (Wmo) in werking getreden. In de Wmo zijn de Wet
gewisseld met het Servicepunt Grafimedia (SG). Het SG kan
voorzieningen gehandicapten (WVG), de Welzijnswet en het
deze grafici vervolgens benaderen voor directe bemiddeling
onderdeel huishoudelijke verzorging uit de AWBZ samenge-
en/of re-integratie. Deelnemers worden vooraf over de
bracht. De regering wil ervoor zorgen dat burgers zo lang en
uitwisseling geïnformeerd. De kosten van feitelijke trajecten
zo zelfstandig mogelijk kunnen blijven deelnemen aan de
naar werk komen voor rekening van de UWV, onder andere
samenleving. De Wmo moet bijdragen aan het bevorderen
door toekenning van een persoonsgebonden budget.
en behouden van de zelfredzaamheid en de maatschappelijke participatie van burgers. De gemeente voert de Wmo
Wijzigingen in statuten en reglementen
uit.
De statuten werden tijdens het verslagjaar niet gewijzigd.
De nieuwe wet heeft geen gevolgen voor de Gezondheids-
Reglementen
zorgregeling. Zij blijft de gebruikelijke tegemoetkomingen in
Algemeen reglement
medische kosten verstrekken die niet of slechts gedeeltelijk
De procedure voor de aanlevering van de jaargegevens is
vergoed worden. Aan de gebruikers van thuiszorg wordt
aangescherpt. De deelnemers en/of de ondernemingsraad
door de gemeente een eigen bijdrage in rekening gebracht
zullen sneller in het proces worden betrokken en het fonds
die afhankelijk is van het inkomen. 80% van die eigen bij-
zal eerder een boete opleggen en eerder ambtshalve gaan
drage tot maximaal 50 per week wordt vergoed door het
afrekenen.
ASF/Gezondheidsfonds. Thuiszorg heeft betrekking op
asf Jaarverslag 2008
pag. 8
Verslag van het bestuur
Verder is, naar aanleiding van de integratie van de Grafische
ming daalde van 37.393 naar 36.451, een daling van 2,5%
Gezondheidsvereniging in ASF, in het Algemeen Reglement
(v.j. een daling van 1,6%). Het aantal werknemers met een
als begripsbepaling de Rekening Grafische Gezondheid
vrijwillige deelneming is afgenomen van 4.822 tot 4.513, dit
opgenomen. Tevens is een afzonderlijk reglement vast-
is een daling van 6,4% (v.j. een daling van 1,4 %).
gesteld. In het aantal werknemers zijn de premievrije deelnemers van Reglement Rekening Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten
het ASF niet opgenomen. Premievrij nemen Vutters, pen-
Het reglement is aangepast vanwege de gelijktijdige inning
sioenontvangers, WAOers en WWers deel.
van de premie voor de kosten van de Pensioenkamer Dagbladjournalisten met de premie voor vakbondsactiviteiten.
Wegens gewetensbezwaren tegen iedere vorm van verze-
De premie voor de Rekening Vakbondsactiviteiten komt
kering zijn 7 (v.j. 7) werknemers van deelneming vrijgesteld.
daarmee op 0,07% waarvan 4/7 deel ter beschikking komt van de Nederlandse Vereniging van Dagbladjournalisten en
Verzekerde loonbedragen en percentages
3/7 deel voor de Vereniging De Nederlandse Dagbladpers.
Het geschatte loon waarover de werknemersbijdragen van verzekerden in dienst van werkgevers zijn geheven, bedraagt 1.261 miljoen (v.j. was dit 1.256 miljoen defi-
FINANCIËLE GANG VAN ZAKEN
nitief). De loonsom is met 0,4% gestegen (v.j. volgens de Werkgevers
definitieve cijfers een stijging van 6,9%). Naast de daling van
Aan het einde van het verslagjaar zijn 2.580 (v. j. 2.659)
het aantal deelnemers wordt de loonsom beïnvloed door uit
werkgevers bij het fonds aangesloten. Een daling van 3%.
cao-afspraken voortvloeiende verhogingen.
De verdeling van het aantal werkgevers aan het einde van het jaar naar de verschillende sectoren van de grafische
De werknemersbijdrage aan het ASF/Gezondheidszorg
bedrijfstak is aangegeven in het hiernavolgende overzicht.
bedraagt evenals vorig jaar 0,35%. Het coördinatieloon is het brutoloon verminderd met de ingehouden pensioen- en
Sectoren
2008
2007
FWG-premie en de premie voor de grafische verzekering van het WGA-hiaat.
Grafische bedrijven Zeefdrukbedrijven
2.208
2.270
202
210
Evenals in de voorafgaande jaren, wordt de werkgeverspremie inzake de Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimedia-
Grafimedia cao
2.410
2.480
branche, het Garantiefonds en de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt geheven. De premie bedraagt 1,12% (v.j.
Reprografische bedrijven
55
56
0,76%). Indien een werkgever gezien de aard van het bedrijf, of wegens het niet aangesloten zijn bij een werkgevers-
Aan het grafisch bedrijf verwante bedrijven die uitsluitend op vrijwillige basis deelnemen Papiergroothandel
organisatie, voor één of meer van de hierboven genoemde fondsen/rekeningen geen premie is verschuldigd, wordt het 112
120
3
3
2.580
2.659
premiepercentage dienovereenkomstig aangepast. Het ASF verzorgt tot slot de premieheffing voor de Rekening
Totaal
Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten en de Rekening Arboconvenant Uitgeverijbedrijf. Tegelijkertijd met de premieheffing voor vakbondactiveiten wordt met ingang van
Werknemers
2008 ook een premie geheven voor de Rekening Pen-
Het aantal werknemers in dienst van een werkgever dat
sioenkamer. De in rekening gebrachte premiepercentages en
deelneemt aan het ASF daalde in het verslagjaar van 42.215
bijdragen zijn opgenomen in het volgende overzicht.
naar 40.964, dit is een daling van 3% (v.j. een daling van 1,6 %). Het aantal werknemers met een verplichte deelne-
asf Jaarverslag 2008
pag. 9
Verslag van het bestuur
Premiepercentages
2008
2007
Toelichting
a. Werknemersbijdrage
0,35
0,35
2
b. Werkgeverspremies grafici: 1. Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimedia Branche
0,10
0,10
2. Garantiefonds
0,80
0,40
3. Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt
0,22
c. Rekening Vakbondsactiviteiten/Pensioenkamer Dagbladjournalisten
1
0,26
1
1,12
0,76
2
0,07
0,04
1,3
Toelichting: 1. De premies worden alleen aan georganiseerde werkgevers in rekening gebracht. 2. De grondslag voor de premieheffing was het coördinatieloon over 2008 resp. 2007, gebaseerd op de ASF-loonsom tot een maximum van € 177 per dag (v.j. € 172). 3. De grondslag voor de premieheffing was het coördinatieloon over 2008 resp. 2007, gebaseerd op de FWG-loonsom tot een maximum van € 265 per dag (v.j. € 259).
Bij de grafimedia-cao is afgesproken om het ASF extra te ondersteunen door middel van een bijdrage van werknemers. De werknemers die deelnemen aan het Garantiefonds, leverden in 2008 een vakantiedag in. De waarde daarvan is 0,4% van de loonsom. Deze 0,4% wordt vervolgens door werkgevers afgedragen zodat de werkgeverspremie in 2008 is verhoogd van 0,4% naar 0,8%. Vanuit de algemene middelen vond er geen dotatie plaats naar het Garantiefonds. De maatregel is tijdelijk. Zij zal jaarlijks, voorafgaand aan het vakantiejaar, door de ROGB worden heroverwogen. Voor 2009 is afgesproken dat werknemers een halve vakantiedag inleveren. De waarde hiervan is 0,2% van de loonsom. Deze 0,2% wordt vervolgens door werkgevers afgedragen. De totale werkgeverspremie in 2009 bedraagt 0,7%. Daarnaast vindt vanuit de algemene middelen een dotatie plaats naar het Garantiefonds van 1 miljoen.
asf Jaarverslag 2008
pag. 10
Verslag van het bestuur
Gezondheidszorg Het totaal bedrag aan verstrekte uitkeringen op grond van het Reglement voor de Gezondheidszorg daalde in 2008 ten opzichte van 2007 met 1.470.183 of 49,1% (v.j. een daling van 7,4%). Het aantal toegekende uitkeringen steeg ten opzichte van 2007 met ruim 15% van 10.342 tot 11.961. Van de totale uitkeringen heeft ruim 75% betrekking op thuiszorg en prothesen en hulpmiddelen. Het fonds keerde in het verslagjaar de volgende bedragen aan de voorzieningen uit: Voorzieningen
Verpleegkosten
2008
230.503
Reis- en logieskosten
2007
42.443
Dieetkosten Thuiszorg Prothesen/hulpmiddelen
Verschil t.o.v. 2007
In procenten t.o.v. 2007
242.974
−
12.471
−
5
42.866
−
423
−
1
28.672
28.896
−
224
−
1
431.873
1.262.773
−
830.900
−
66
1.145.094
1.163.772
−
18.678
−
2
Tegemoetkoming gezinsuitbreiding
99.705
123.740
−
24.035
−
19
Bijzondere aanschaffingen en behandelingen
27.646
29.238
−
1.592
−
5
Alternatieve geneeswijzen
94.184
98.044
−
3.860
−
4
578.000
−
578.000
Mutatie overlopende verplichtingen Totaal
−
1.522.120
2.992.303
− 1.470.183
−
49
Aanpassingen met ingang van 2008 In 2007 is het bestuur nagegaan waar het fonds Gezondheidszorg een verdere bijdrage zou kunnen leveren aan stabilisatie van de financiële positie van het fonds. Evenwichtig gebruik van de middelen tussen de verschillende leeftijdscategorieën en het behoud van het oorspronkelijke calamiteitenkarakter van het fonds waren daarbij van belang. Grosso modo kan worden gesteld dat ongeveer 60% van de totale uitkeringslast werd benut door gepensioneerden. Ouderen maken vooral intensief gebruik van de thuiszorgregeling. Het fonds kent een regeling voor gezinsverzorging, persoonlijke verzorging en huishoudelijk verzorging. De verwachting is dat met name de kosten voor de huishoudelijke hulp ten behoeve van ouderen verder zullen toenemen. De zorgverleners zijn immers van mening dat ouderen zolang mogelijk zelfstandig moeten blijven wonen. Dat betekent dat de thuiszorg vaker moet worden ingezet en de kosten daarvoor zullen stijgen. Het bestuur heeft daarom
asf Jaarverslag 2008
pag. 11
Verslag van het bestuur
besloten om de vergoedingsregeling voor thuiszorg met
In het verslagjaar zijn er 537 (v.j. 544) werknemers uitge-
ingang van 1 januari 2008 in die zin te wijzigen dat alleen
nodigd om samen met hun partner aan een informatieweek
een vergoeding wordt gegeven voor de eigen bijdrage die
deel te nemen. Van deze uitnodiging hebben 232 (v.j. 248)
men moet betalen voor gezinsverzorging (zorg voor jonge
werknemers gebruik gemaakt. Het deelnamepercentage
kinderen) en persoonlijke verzorging (mensen die voor hun
komt daarmee uit op 43,2% (v.j. 45,6%). In 2008 zijn er 21
lichamelijke verzorging hulp nodig hebben). De regeling voor
(v.j. 22) informatieweken georganiseerd. De cursus- en
huishoudelijke verzorging zoals schoonhouden van de
verblijfkosten bedroegen 251.450 (v.j. 275.278).
woning, stofzuigen, poetsen, ramen lappen e.d. is vervallen. De uitgaven van het fonds voor thuiszorg zijn daarmee ver-
Pensioeninformatiedagen
laagd van 1.263.773 naar 431.873.
Deelnemers aan het PGB of het ASF worden op de leeftijd van 64½ jaar samen met hun partner uitgenodigd voor het
Nieuwe Rekening Grafische Gezondheid
bijwonen van een door de GBF georganiseerde pensioen-
De activiteiten en het vermogen ( 1,9 miljoen) van de
informatiedag. Deze informatiedag wordt gehouden in het
Grafische Gezondheidsvereniging (GGV) worden op verzoek
Cultureel en Congrescentrum De Reehorst te Ede.
van de vereniging ondergebracht bij het ASF. De vereniging
Die dag wordt door medewerkers van de GBF actuele infor-
heft zichzelf daarna op.
matie verstrekt over grafische en wettelijke regelingen die
De regeling die gezien kan worden als aanvulling op de
specifiek bedoeld zijn voor personen die 65 jaar worden.
Gezondheidszorgregeling, wordt met ingang van 2009 sepa-
Met name gaat het hierbij om regelingen zoals:
raat gereglementeerd. Voor de regeling zal de Rekening
●
de AOW,
Grafische Gezondheid worden geopend. De regeling staat
●
het PGB-ouderdomspensioen,
open voor deelnemers die op 31 december 2008 deelna-
●
het PGB-partnerpensioen,
men aan de GGV.
●
de diverse PGB-keuzemogelijkheden die er zijn om het
Voorlichting
●
de zorgverzekering,
●
de inhouding van loonbelasting en premies,
●
het Algemeen Sociaal Fonds en diverse andere zaken die
pensioen uit te betalen,
VUT-Informatieweken Voor werknemers die aan het ASF deelnemen en voor wie
voor gepensioneerden van belang kunnen zijn.
de VUT-gerechtigde leeftijd in zicht is, organiseert het ASF de VUT-informatiedagen. Deze werknemers worden een half
In het verslagjaar zijn er 1.147 (v.j. 1.102) PGB- of ASF-
jaar voor hun vervroegde uittreding samen met hun partner
verzekerden uitgenodigd om samen met hun partner een
uitgenodigd om deel te nemen aan zon informatieweek. De
pensioeninformatiedag bij te wonen. Daarvoor zijn 34 (v.j. 34)
bijeenkomsten, die drie dagen in beslag nemen, worden
voorlichtingsdagen georganiseerd. Aan deze voorlichtings-
gehouden in regionale vormingscentra.
bijeenkomsten werd deelgenomen door 626 (v.j. 583) verzekerden, zijnde 54,5% (v.j. 52,9%) van het aantal uitge-
Met de deelnemers worden diverse onderwerpen behan-
nodigde deelnemers. De kosten bedroegen voor in totaal
deld, die verband houden met de oudere leeftijd en de tijd
1.153 (v.j. 1.065) personen 38.092 (v.j. 35.624).
na de vervroegde uittreding, zoals de vrijetijdsbesteding, algemene ervaringen van het niet meer werkzaam zijn e.d.
De kosten van de pensioenvoorlichtingsdagen worden op
Tevens worden deelnemers door medewerkers van de GBF
50/50-basis door het ASF en het PGB gedragen, waardoor
geïnformeerd over de grafische regelingen, zoals de VUT-
een bedrag van 19.046 (v.j. 17.812) voor rekening van
regeling, het Spaarloonfonds, het Algemeen Sociaal Fonds
het ASF kwam. De totale kosten voor de pensioenvoorlich-
en over algemene regelingen waaronder de zorgverzekerin-
tingsdagen en de eerder genoemde VUT-informatieweken
gen alsmede andere wettelijke voorzieningen die voor de
komen daarmee op 270.496 (v.j. 293.090).
aspirant-vutter van belang kunnen zijn.
asf Jaarverslag 2008
pag. 12
Verslag van het bestuur
Voorgenomen beleid
Regeling vanaf 1 juli 2007
Een gedeelte van de gerealiseerde besparing zal worden
De regeling is per 1 juli 2007 ingrijpend gewijzigd. Beoogd
ingezet voor regionale informatiebijeenkomsten en nader in
werd een toekomstbestendige regeling te maken passend
te vullen (voorlichtings)project(en) voor jongere werknemers
binnen de huidige context van sociale zekerheid. Bij ontslag
in de grafimediabranche. Deze projecten zullen in 2009 wor-
door reorganisatie of liquidatie ontvangt de werknemer voor-
den gestart.
taan een eenmalige uitkering. De omvang wordt bepaald door de leeftijd en het aantal dienstjaren en het laatstver-
Garantiefonds
diende brutoloon. Deze uitkering wordt verhaald op de
Garantiefondsuitkeringen worden, met inachtneming van het
reorganiserende werkgever.
door het bestuur vastgestelde Reglement voor het Garantiefonds, verstrekt overeenkomstig de bepalingen van de reor-
In geval van faillissement wordt de regeling beperkt tot
ganisatie-, fusie- en liquidatieregeling (RFR) behorende bij de
werknemers die als gevolg van het faillissement een werk-
grafimedia-cao. Uitkeringen ten laste van het ASF worden
loosheidsuitkering ontvangen. Zij ontvangen dan een maan-
verstrekt in:
delijkse aanvulling op de WW-uitkering van 15% van het
●
gevallen van faillissement van de werkgever;
oude loon. De duur van de aanvulling wordt eveneens
●
bijzondere hardheidsgevallen die door het bestuur als
bepaald door leeftijd en het aantal dienstjaren. Er wordt niet
zodanig worden aangemerkt;
meer aangevuld indien men gaat werken tegen lager loon.
gevallen waarin de werkgever door het dagelijks bestuur
Voor werknemers vanaf 60 jaar is de aanvullingsperiode tot
van het ASF geheel of gedeeltelijk gedispenseerd is van
de pensioendatum.
●
zijn verplichtingen. Bovendien worden uitkeringen krachtens de genoemde
Uitkeringen
reorganisatieregeling ook door het Garantiefonds gedaan in
De totale uitkeringslasten zijn in het verslagjaar met 6%
geval van ontslag wegens reorganisatie, zij het dat deze
gedaald van 9,8 miljoen tot 9,3 miljoen. De daling kan
uitkeringen bij desbetreffende werkgevers in rekening wor-
vooral worden toegeschreven aan de beperking van het
den gebracht.
recht, de hoogte en de duur van de uitkering als gevolg van de genomen maatregelen in de cao. Ten laste van het fonds kwam hiervan 3,8 miljoen (v.j. 5,3 miljoen). Het totaal aantal werknemers dat vanuit het Garantiefonds een eenmalige ontslagvergoeding, een aanvulling op de WW-uitkering of een aanvulling op lager loon ontving, kwam in het verslagjaar uit op 1.439 (v.j. 1.656).
asf Jaarverslag 2008
pag. 13
Verslag van het bestuur
Uitkeringen De specificatie van de uitkeringen is in het hiernavolgend overzicht opgenomen. Bedragen in euro’s Uitkeringen
Uitkeringen t.l.v. het Garantiefonds
Aanvullende uitkering 57½-jarigenregeling Overige aanvullende uitkeringen op lager loon resp. werkloosheidsuitkering Ontslagvergoeding Sociale lasten
Ten laste van Garantiefonds * Regelingen uitgevoerd door werkgevers *
Uitkeringen die aan werkgevers worden doorberekend
totaal
Aantal gevallen
2008
2007
2008
2007
2008
2007
2008
2007
1.684.719
3.112.599
1.727.437
2.691.673
3.412.156
5.804.271
447
532
669.129
1.735.574
788.863
1.902.706
1.457.992
3.638.280
460
1.056
1.407.069
180.076
2.585.854
273.245
3.992.923
453.321
532
68
322.737
38.211
322.737
38.211
4.083.654
5.066.460
5.102.154
4.867.624
9.185.808
9.934.083
1.439
1.656
176.639
628.442
− 176.639
628.442
87.048
99.231
87.048
99.231
529.076
365.237
529.076
365.237
4.925.515
4.239.182
4.925.515
4.239.182
3.000
42.756
3.000
42.756
3.821.265
5.273.189
3.821.265
5.273.189
1.439
1.656
Af:
verhaalde uitkeringen ontvangen in 2008 wegens beëindigingen van faillissementen aan werkgevers doorberekende uitkeringslasten over 2008
Bij: mutatie voorziening oninbare vorderingen inzake aan werkgevers doorberekende uitkeringen
Totaal
* Zowel van de aan de werkgevers doorberekende uitkeringen als van de uitkeringen van door werkgevers uitgevoerde regelingen komt 30/130 ten laste van het Garantiefonds krachtens artikel 9.6 in gevallen van reorganisatie e.d.
asf Jaarverslag 2008
pag. 14
Verslag van het bestuur
Opleidingsfonds
Werkzaamheden diverse rekeningen
Het Opleidingsfonds had tot en met 1994 tot doel de
Naast de hiervoor in dit jaarverslag genoemde werkzaam-
financiering van activiteiten inzake opleiding en omscholing
heden worden namens partijen, betrokken bij de verschil-
in de grafische industrie. Vanaf 1995 komen vrijwel al deze
lende cao-onderhandelingen, nog andere werkzaamheden
activiteiten ten laste van het budget van het Grafisch Oplei-
uitgevoerd, waarvoor in de jaarrekening Rekeningen wor-
dingscentrum, ten behoeve waarvan een afzonderlijke pre-
den aangehouden. De mutaties op deze rekeningen treft u
mieheffing (de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt) is vast-
aan in de toelichting op de balans.
gesteld. Slechts enkele betalingen komen nog ten laste van de reserve van het Opleidingsfonds. Deze betalingen vinden
Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimediabranche
plaats in opdracht van de Raad voor Overleg in de Grafi-
Voor de werknemersorganisaties wordt een werkgevers-
media Branche (ROGB). In 2008 zijn geen uitkeringen ten
premie geheven, die wordt geboekt op de Rekening Vak-
laste van de reserve Opleidingsfonds gebracht (v.j. geen
bondsactiviteiten Grafimediabranche. Het geld wordt
uitkeringen).
gebruikt voor de kosten van werknemersorganisaties voor zover die verbonden zijn aan de bevordering van vakstudie
Vereveningsfonds
en vakvoorlichting en deelname in paritaire organen waarin
De grafimediabranche besteedt in het kader van het Arbo-
de samenwerking in het belang van de bedrijfstak tot uit-
convenant aandacht aan terugdringing van het ziekteverzuim
drukking komt, zoals de Raad voor Overleg in de Grafimedia
en de WAO-instroom en regulering van de werkdruk. In het
Branche en opleidings- en andere bedrijfsinstanties. Het
verslagjaar zijn in dit kader 166.000 aan kosten in rekening
saldo van de rekening wordt jaarlijks aan de werknemers-
gebracht bij het fonds.
organisaties beschikbaar gesteld voor verdeling naar verhouding van het aantal leden.
Fonds zorgverlof Met het kortdurend zorgverlof worden de werknemers in de
Rekening kinderopvang Grafimedia Bedrijven
gelegenheid gesteld om een thuiswonend ziek (pleeg)kind,
De regering heeft in 2006 besloten dat werkgevers vanaf
partner of ouder gedurende maximaal tien dagen per jaar te
1 januari 2007 verplicht mee gaan betalen aan de kosten die
verzorgen. In uitzonderingsgevallen is verlenging mogelijk
werknemers maken voor kinderopvang. De werkgevers
met maximaal vier dagen.
betalen door een verhoging van de WW-premie met een
Het zorgverlof hoeft niet een aaneengesloten periode te
opslag van 0,28%. De premie voor kinderopvang grafi-
beslaan.
mediabedrijven is door het bestuur op nul gesteld. Het batig saldo van de Rekening Kinderopvang is per 1 juli 2008
De werkgever betaalt tijdens het verlof tenminste 70% van
overgemaakt naar de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt.
het loon door. Daarbij geldt als ondergrens het minimumloon en als bovengrens 70% van het maximum dagloon SV. De
Rekening kinderopvang Dagbladjournalisten
eerste vier dagen zijn voor rekening van de werkgever. De
Voor de werknemers vallend onder de cao voor dagblad-
dagen daarna worden ook via de werkgever uitbetaald maar
journalisten is ook een kinderopvangregeling van kracht. De
deze kosten kunnen door de georganiseerde grafimedia-
uitvoering van de regeling vond plaats door Kintent.
werkgever worden verhaald bij het daarvoor opgerichte
De premie voor de rekening is per 1 januari 2007 op nul
Fonds Zorgverlof. De vergoeding wordt berekend op basis
gesteld. Het batig saldo van de Rekening bedraagt eind
van het vaste bruto uurloon van de werknemer en een vast
2008 727.000.
opslagpercentage voor de werkgeverslasten. Rekening Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten De uitkeringslasten in het verslagjaar bedroegen 65.000
Voor de werknemersorganisatie NVJ (Nederlandse Vereni-
(v.j. 66.000). In verband met de gunstige financiële positie
ging van Journalisten) wordt een werkgeverspremie
van het fonds is besloten om de premie op nihil te stellen.
geheven. Het geld wordt gebruikt voor kosten van de werknemersorganisatie voor zover die verbonden is aan de bevordering van vakstudie en vakvoorlichting en de deel-
asf Jaarverslag 2008
pag. 15
Verslag van het bestuur
name in paritaire organen, waarin de samenwerking in het
tak van de reprografie inzicht te verkrijgen in de opleidings-
belang van de bedrijfstak tot uitdrukking komt.
behoefte, de opzet van opleidingen, ontwikkelingen op het gebied van arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden
Rekening Pensioenkamer
en alle andere zaken en ontwikkelingen die van invloed (kun-
Werkgevers- en werknemersorganisaties in de dagbladsec-
nen) zijn op de hiervoor genoemde gebieden. Over de finan-
tor zijn overeengekomen om voor de kosten van de Pen-
ciering van de onderzoeken beslist het bestuur, waartoe het
sioenkamer Dagbladjournalisten met ingang van 2008 bij
advies inwint bij het Uitvoerend Comité. De premieheffing
werkgevers een premie te heffen van 0,03%. Om admini-
werd met ingang van 2002 beëindigd.
stratieve redenen zal deze premie tegelijkertijd met de Rekening Vakbondsactiviteiten worden geïnd.
Administratiekosten Het ASF heeft de administratie en het vermogensbeheer van
De premie voor 2009 is inclusief de premie voor de Reke-
het fonds uitbesteed aan de Grafische Bedrijfsfondsen
ning Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten vastgesteld
(GBF). Het bestuur is verantwoordelijk voor het toezicht op
op 0,06% waarbij 4/6 deel ter beschikking staat van de NVJ
de prestaties van de uitvoeringsorganisatie op het gebied
en 2/6 ter beschikking van de werkgeversorganisatie Neder-
van de administratievoering en het vermogensbeheer. Het
landse Dagblad Pers (NDP).
fonds streeft ernaar om in 2009-2010 te komen tot een uitbestedingsovereenkomst met de GBF. ASF is daarmee
Rekening Arboconvenant Uitgeverijbedrijf
niet langer een aangesloten instelling bij de GBF, maar con-
Voor het Arboconvenant Uitgeverijbedrijf is in de periode
tractant. De directie van de uitvoeringsorganisatie is met
2002 2005 een werkgeverspremie van 0,06% geheven. In
ingang van 1 januari 2008 ook geen directie meer van het
2005 zijn ten laste van deze rekening voor het laatst uitkerin-
ASF. Verder maken de bestuursleden van ASF geen deel
gen gedaan.
meer uit van het bestuur van de uitvoeringsorganisatie Grafische Bedrijfsfondsen (GBF).
Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Voor de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt wordt
De door de GBF doorberekende administratiekosten voor
werkgeverspremie geheven. De ontvangen premie wordt op
het fonds stijgen van 1,7 miljoen eind 2007 naar 1,9
verzoek van het Grafisch Opleidingscentrum afgedragen ter
miljoen eind 2008. De kostenverdeling per fonds/rekening is
financiering van de kosten van opleidingen en arbeidsmarkt-
als volgt:
projecten. Het batig saldo van de Rekening Kinderopvang Bedragen in duizenden euros
Grafimedia is per 1 juli 2008 bijgeschreven. De premie is voor 2008 vastgesteld op 0,22% en voor 2009 op 0,26%. Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Zeefdruk- en Signbedrijven
Fonds/rekening
2008
2007
Gezondheidszorg
704
580
Garantiefonds
1.073
999
Opleidingsfonds
5
5
Vereveningfonds
3
4
Fonds Zorgverlof
10
9
diverse Rekeningen
108
117
subtotaal door GBF doorberekende administratiekosten
1.903
1.714
uitbetalingen gedaan.
kosten derden
18
110
Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Reprografie
totale kosten voor ASF
1.921
1.824
Voor de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Zeefdruk- en Signbedrijven wordt een werkgeverspremie geheven. Werkgevers in het Zeefdrukbedrijf nemen deel vanaf 1 februari 2003 en die in het Signbedrijf vanaf 1 januari 2004. De ontvangen premie wordt op verzoek van de Vereniging ZSO afgedragen in verband met kosten van opleidingen en arbeidsmarktprojecten ten behoeve van de Zeefdruk- en Signbedrijven. In 2008 zijn ten laste van deze rekening geen
Het doel van de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Reprografie is om voor werkgevers en werknemers in de bedrijfs-
asf Jaarverslag 2008
pag. 16
Verslag van het bestuur
Beleggingen
De beleggingsopbrengsten, inclusief de interest rekening-
In 2008 nam het belegde vermogen af met 4,1 miljoen tot
courant Grafische Bedrijfsfondsen, bedroegen over 2008
een bedrag van ruim 24,5 miljoen, hetgeen een daling
ruim 0,9 miljoen (v.j. bijna 0,7 miljoen). Hiervan bedroeg
betekende van 14,3%. De daling werd veroorzaakt door de
het directe resultaat ruim 0,9 miljoen (v.j. 1,0 miljoen) en
toename van de geldmiddelen en de sterke afname van de
het saldo van gerealiseerde en ongerealiseerde waarde-
schulden. De beleggingsopbrengsten waren ruim positief.
mutaties, het indirecte resultaat, 0,05 miljoen positief (v.j. 0,4 miljoen negatief). Het hiermee behaalde totaalrende-
De beleggingen bestonden geheel uit euro-obligaties. De
ment op basis van waardering naar marktwaarde bedroeg
gemiddelde couponrente van de obligatieportefeuille
3,6% (v.j. bijna 2,2%). Het hogere rendement werd veroor-
bedroeg 4,0% (v.j. ruim 3,9%) bij een gemiddelde looptijd
zaakt door de daling van de rente, waardoor het indirecte
van 1,6 jaar (v.j. 2,1 jaar). Het belang in obligaties van finan-
resultaat relatief sterk verbeterde bij een lager direct resul-
ciële instellingen daalde sterk naar 6,6%, dat van overige
taat. Het indirecte resultaat werd hierbij nog gedrukt door de
leningen steeg licht naar 3,6%. Het belang in staatsleningen
kredietcrisis. De staatsleningen, die het grootste deel van de
en lagere overheid maakte hierdoor ultimo het boekjaar
portefeuille uitmaakten, deden het goed, doch de bedrijfs-
89,8% uit van de totale beleggingen. In het beleggings-
leningen daalden sterk in waarde.
beleid wordt door de onzekerheid over de inkomende en uitgaande geldstromen rekening gehouden met een korte
Onderstaand volgt een specificatie van de beleggingen naar
beleggingshorizon.
soort.
Bedragen in duizenden euro’s Beleggingsonderdeel
31 december 2008
31 december 2007
Balanswaarde
%
Balanswaarde
%
22.028
89,8
21.995
76,8
1.626
6,6
5.780
20,2
871
3,6
851
3,0
Totaal obligaties
24.525
100,0
28.626
100,0
Totaal-generaal
24.525
100,0
28.626
100,0
Obligaties
Staats en lagere overheid Financiële instellingen Overige
asf Jaarverslag 2008
pag. 17
Verslag van het bestuur
STATUTAIRE FUNCTIONARISSEN
Directie Per 1 januari 2008 is geen directie meer aan het fonds ver-
Bestuur ASF
bonden.
Per 1 januari 2008 is de bestuursgrootte teruggebracht van veertien naar acht leden.
Uitvoeringsorganisatie
Met het terugbrengen van de bestuursgrootte traden de
Het bestuur heeft de uitvoering van de administratie, het ver-
heren Poel (aangewezen door KVGO), Bergmans en
mogensbeheer en de bestuursondersteuning gedelegeerd
Pietersma (aangewezen door FNV KIEM) terug. Tijdens het
aan een uitvoeringsorganisatie, de Grafische Bedrijfsfondsen
verslagjaar hebben zich verder geen wijzigingen in de
(GBF).
samenstelling van het (dagelijks) bestuur voorgedaan. Wij danken de afgetreden bestuursleden voor de wijze waarop
Om dit nader vorm te geven zal tussen GBF en ASF een
zij hun functie vervuld hebben, in het bijzonder de heren
uitbestedingsovereenkomst met een service level agreement
Poel en Pietersma als voorzitters van werkgevers- resp.
(SLA) worden afgesloten.
werknemerszijde van het bestuur. De bestuursleden worden volgens een rooster van aftreden voor 3 jaar aangewezen en zijn telkens nadien terstond her-
Amsterdam, 18 juni 2009
benoembaar. De samenstelling van het bestuur is per ultimo 2008 als
Bestuur van de Stichting Algemeen Sociaal Fonds voor de
volgt:
Grafische Bedrijven
Naam
Functie*
Aanwijzende organisatie**
Aftreden volgens rooster
T.W. van den Broek
lid
FNV KIEM
ultimo 2010
drs. R. Degenhardt
voorzitter
KVGO
ultimo 2010
F. de Haan
voorzitter
FNV KIEM
ultimo 2010
L.J. Hoogenboom
secretaris
KVGO
ultimo 2010
R. Leloux
secretaris
CNV Media
ultimo 2010
W.F. Nak
lid
KVGO
ultimo 2011
R.W. Schets
lid
KVGO
ultimo 2009
M.M. Visch
lid
NVJ
ultimo 2010
*
voorzitters en secretarissen vormen het dagelijks bestuur. De heer Degenhardt is fungerend voorzitter in 2009, de heer De Haan fungerend voorzitter in 2008. De heer Hoogenboom is fungerend secretaris in 2008, de heer Leloux fungerend secretaris in 2009. ** werkgeversorganisatie: Koninklijk Verbond voor Grafische Ondernemingen (KVGO). werknemersorganisaties: FNV Kunsten Informatie en Media (FNV KIEM), CNV Media en Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ).
asf Jaarverslag 2008
pag. 18
Voorzitters: drs. R. Degenhardt F. de Haan
Secretarissen: L.J. Hoogenboom R. Leloux
asf Jaarverslag 2008
pag. 19
jaarrekening 2008
asf Jaarverslag 2008
pag. 20
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Balans per 31 december 2008 2008
2007
24.525
28.626
24.525
28.626
592
652
Werkgevers
2.410
1.839
Grafische Bedrijfsfondsen
1.666
5.013
4
20
4.672
7.524
3.564
32.761
36.150
Algemeen
8.568
5.979
Garantiefonds
9.172
5.813
Opleidingsfonds
3.438
3.308
Vereveningsfonds
2.184
2.274
Fonds Zorgverlof
420
480
23.782
17.854
Activa Beleggingen Obligaties
Vorderingen op korte termijn Lopende interest
Overige vorderingen
Geldmiddelen
Passiva Stichtingskapitaal Reserves
Schulden op korte termijn Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimediabranche
1.224
1.248
Rekening Kinderopvang Dagbladjournalisten
727
715
Rekening Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten
206
74
Rekening Arboconvenant Uitgeverijbedrijf
1
3
3.837
3.553
Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Zeefdruk- en Signbedrijven
237
208
Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Reprografie
168
174
604
Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt
Rekening Kinderopvang Grafimediabedrijven Uitkeringen Overige schulden
132
763
2.447
10.954
8.979
18.296
32.761
36.150
asf Jaarverslag 2008
pag. 21
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Staat van baten en lasten boekjaar 2008 Algemene middelen 2008
2007
4.880
4.372
Garantiefonds
2008
Opleidingsfonds Vereveningsfonds
2007
2008
2007
8.065
4.330
2
Fonds Zorgverlof
Totaal
2008
2007
2008
2007
2008
2007
1
4.881
4.372
8.067
4.330
Baten Premies werknemers Premies werkgevers * Dotatie ten laste van algemene middelen
4.330
4.330
250
309
263
82
118
72
78
50
16
12
725
525
15
15
5.130
4.681
8.328
8.742
135
72
79
50
16
12
13.688
13.557
1.819
3.380
3.821
5.273
166
70
65
67
5.871
8.790
4.330
4.330
722
690
1.148
999
5
5
3
4
11
9
1.889
1.707
2.541
8.400
4.969
6.272
5
5
169
74
76
76
7.760
14.827
Resultaat boekjaar
2.589 3.719
3.359
2.470
130
67
90
24
60
64
5.928 1.270
Saldo toegevoegd of onttrokken aan de reserves
2.589 3.719
3.359
2.470
130
67
90
24
60
64
5.928 1.270
Opbrengst beleggingen * Aflossing lening
Lasten Uitkeringen * Dotatie aan Garantiefonds Kosten *
*
Exclusief de bedragen met betrekking tot de Rekeningen Vakbondsactiviteiten Grafimediabranche, Kinderopvang Dagbladjournalisten, Opleiding en Arbeidsmarkt, Kinderopvang Grafimedia Bedrijven, Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten en Arboconvenant Uitgeverijbedrijf.
asf Jaarverslag 2008
pag. 22
Jaarrekening 2008
TOELICHTING BEHORENDE TOT DE JAARREKENING 2008
Baten worden in de staat van baten en lasten opgenomen
(Bedragen in duizenden euro’s)
wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een
Waarderingsgrondslagen
vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.
Algemeen
Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de
economisch potentieel, samenhangend met een verminde-
wettelijke bepalingen zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2
ring van een actief of een vermeerdering van een verplich-
BW. Voor zover niet anders vermeld, worden de activa en
ting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouw-
passiva gewaardeerd op nominale waarde.
baar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle
Schattingen en veronderstellingen
toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg
De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met
alle risicos met betrekking tot een actief of een verplichting
Titel 9 Boek 2 BW vereist dat het bestuur oordelen vormt en
aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de ver-
schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn
plichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden
op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde
activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen
waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten.
vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de
De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn
voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige eco-
gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende
nomische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling
andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk
van de waarde.
worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis
Dit betekent dat transacties worden verwerkt op handels-
voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplich-
datum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan
tingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt.
sprake zijn van een post nog af te wikkelen transacties.
De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze
Deze post kan zowel een actief als een passief zijn.
schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden
Saldering van een actief en een verplichting
voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen wor-
Een financieel actief en een financiële verplichting worden
den opgenomen in de periode waarin de schatting wordt
gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien
herzien, indien de herziening alleen voor die periode gevol-
sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om
gen heeft, of in de periode van herziening en toekomstige
het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te
perioden, indien de herziening gevolgen heeft voor zowel de
wikkelen en bovendien de intentie bestaat om de posten op
verslagperiode als toekomstige perioden.
deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen samenhan-
Opname van een actief of een verplichting
gende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesal-
Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het
deerd opgenomen.
waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de stichting zullen toevloeien en de waarde daarvan
Verwerking van waardeverandering van beleggingen
betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt
Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde
in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat
en ongerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen.
de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom
Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief valuta-
van middelen en de omvang van het bedrag daarvan
koersverschillen, worden als beleggingsopbrengsten in de
betrouwbaar kan worden vastgesteld.
staat van baten en lasten opgenomen.
asf Jaarverslag 2008
pag. 23
Jaarrekening 2008
Overig Voor zover niet anders is aangegeven worden baten en lasten opgenomen in het resultaat van het jaar waarop zij betrekking hebben. ACTIVA Beleggingen Obligaties Vastrentende waarden Beursgenoteerde vastrentende waarden zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoersen. Vorderingen op korte termijn Werkgevers De vorderingen op werkgevers worden gewaardeerd op de nominale waarde verminderd met de noodzakelijk geachte voorzieningen wegens oninbaarheid. PASSIVA Reserves Bepaling resultaat Voor zover niet anders is aangegeven worden baten en lasten opgenomen in het resultaat van het jaar waarop zij betrekking hebben. Onder uitkeringen worden verantwoord de over het boekjaar verschuldigde bedragen, met dien verstande dat de Vereveningsfondsuitkeringen en uitkeringen Garantiefonds als lasten worden verantwoord in het jaar van uitbetaling. De opbrengst beleggingen wordt verdeeld op basis van de rekening-courant verhoudingen gedurende het boekjaar. Bezoldiging bestuurders De bezoldiging van de bestuurders bedroeg in het verslagjaar 48 (v.j. 24).
asf Jaarverslag 2008
pag. 24
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de balans Activa
2008
2007
28.626
28.651
5.704
14.213
Beleggingen Obligaties Balanswaarde einde vorig boekjaar Aankopen Aflossingen en verkopen
9.753
13.884
Mutatie wegens waardering tegen beurswaarde
52
354
Balanswaarde einde boekjaar
24.525
28.626
Premies werknemers algemene middelen
586
280
Premies werkgevers Garantiefonds
839
457
Premies Opleidingsfonds
2
Premies Vereveningsfonds
4
1
2
(Nominale waarde einde boekjaar 24.488; einde vorig boekjaar 28.856.) Vorderingen op korte termijn Werkgevers
Premies Fonds Zorgverlof
Premies Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimedia Branche
168
153
Premies Rekening Kinderopvang Grafimedia Bedrijven
14
Premies Rekening Kinderopvang Dagbladjournalisten
Premies Rekening Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten
23
8
367
415
Premies Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Premies Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Zeefdruken Signbedrijven Voorziening wegens oninbaarheid
21
55
6
1.948 Uitkeringen Garantiefonds voor werkgevers verricht Voorziening wegens oninbaarheid
Balanswaarde einde boekjaar
1.250
962
500
91
1.086
497
462
589
2.410
1.839
Volledigheidshalve zij vermeld dat voorts nog met betrekking tot 2008 en voorgaande jaren 26.354 aan vorderingen bij curatoren is ingediend uit hoofde van Garantiefondsuitkeringen in geval van nog niet afgewikkelde faillissementen. Gezien de zeer beperkte inbaarheid is deze post niet in de balans opgenomen. De ontvangen bedragen worden in het jaar van ontvangst ten gunste van de staat van baten en lasten gebracht.
asf Jaarverslag 2008
pag. 25
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de balans Activa (vervolg)
2008
2007
Voorziening wegens oninbaarheid premies Balanswaarde einde boekjaar Onttrokken
105
91
Balanswaarde einde boekjaar
36
55
14 91
Voorziening wegens oninbaarheid uitkeringen Garantiefonds Balanswaarde einde boekjaar Onttrokken Dotatie
650
497
45
196
48
43
500
497
Diversen
4
20
Balanswaarde einde boekjaar
4
20
Balanswaarde einde boekjaar
Vorderingen op korte termijn Overige vorderingen
asf Jaarverslag 2008
pag. 26
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de balans Passiva
2008
2007
Reserves Algemeen 9.698
Balanswaarde einde vorig boekjaar
5.979
Saldo staat van baten en lasten
2.589
Balanswaarde einde boekjaar
8.568
5.979
Balanswaarde einde vorig boekjaar
5.813
3.343
Saldo staat van baten en lasten
3.359
2.470
Balanswaarde einde boekjaar
9.172
5.813
3.308
3.241
130
67
3.438
3.308
3.719
Garantiefonds
Ten aanzien van de ingegane uitkeringen heeft het fonds per balansdatum een maximale niet uit de balans blijkende verplichting van 4.451 met betrekking tot niet bij werkgevers verhaalbare uitkeringen. Opleidingsfonds Balanswaarde einde vorig boekjaar Saldo staat van baten en lasten Balanswaarde einde boekjaar Vereveningsfonds Balanswaarde einde vorig boekjaar Saldo staat van baten en lasten
2.274
Balanswaarde einde boekjaar
90
2.298
2.184
24 2.274
Fonds Zorgverlof Balanswaarde einde vorig boekjaar Saldo staat van baten en lasten Balanswaarde einde boekjaar
480
60
544
420
64 480
asf Jaarverslag 2008
pag. 27
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de balans Passiva (vervolg)
2008
2007
Balanswaarde einde vorig boekjaar
1.248
1.207
Vastgestelde premie
1.186
1.220
Schulden op korte termijn Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimedia Branche
Opbrengst beleggingen
51
31
Uitkeringen aan werknemersorganisaties
1.241
1.192
Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen
18
17
Afgeboekt wegens oninbaarheid
2
1
Balanswaarde einde boekjaar
1.224
1.248
715
700
1
17
26
15
Rekening Kinderopvang Dagbladjournalisten Balanswaarde einde vorig boekjaar Vastgestelde premie Opbrengst beleggingen Uitkeringen Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen
Balanswaarde einde boekjaar
3
15
14
727
715
74
156
129
72
Rekening Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten Balanswaarde einde vorig boekjaar Vastgestelde premie Opbrengst beleggingen
4
Uitkeringen Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen
Balanswaarde einde boekjaar
3
156
1
1
206
74
3
4
Vastgestelde premie
Opbrengst beleggingen
Uitkeringen
Rekening Arboconvenant Uitgeverijbedrijf Balanswaarde einde vorig boekjaar
Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen Balanswaarde einde boekjaar
asf Jaarverslag 2008
pag. 28
2 1
1 3
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de balans Passiva (vervolg) Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Balanswaarde einde vorig boekjaar Vastgestelde premie Opbrengst beleggingen Uitkeringen Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen Afgeboekt wegens oninbaarheid
Overgedragen vermogen van Kinderopvang Grafimedia Bedrijven Balanswaarde einde boekjaar
2008
2007
3.553 2.550 113 2.907 53 6
3.277 3.105 64 2.843 47 3
587
3.837
3.553
182 82 5 60
1
Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Zeefdruk- en Signbedrijven Balanswaarde einde vorig boekjaar Vastgestelde premie Opbrengst beleggingen Uitkeringen
208 80 7 56
Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen
2
Balanswaarde einde boekjaar
237
208
Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Reprografie Balanswaarde einde vorig boekjaar Opbrengst beleggingen Uitkeringen
174 6 12
180 4 10
Balanswaarde einde boekjaar
168
174
Rekening Kinderopvang Grafimedia Bedrijven Balanswaarde einde vorig boekjaar Vastgestelde premie
604
608 63
Opbrengst beleggingen Uitkeringen Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen Afgeboekt wegens oninbaarheid Overgedragen vermogen naar rekening Opleiding en Arbeidsmarkt
16 1 587
Balanswaarde einde boekjaar
25 55 36 1
604
Overige schulden Kas Bank N.V. Loonheffing Diversen Overgedragen vermogen door Grafische Gezondheidsvereniging*
234 319 1.894
10.184 361 409
Balanswaarde einde boekjaar
2.447
10.954
* De activiteiten van de Grafische Gezondheidsvereniging worden m.i.v. 1 januari 2009 gestaakt en ondergebracht bij het ASF onder de naam ‘De Grafische Gezondheid’.
asf Jaarverslag 2008
pag. 29
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de staat van baten en lasten Algemene middelen
2008
2007
BATEN Premies werknemers 4.415
4.090
Uitkeringsgerechtigden FWG
188
206
Correcties voorgaande jaren
258
79
Verzekerden in dienst van werkgevers
Mutatie voorziening wegens oninbaarheid Afschrijvingen
26
7
2
4.880
5 4.372
Opbrengst beleggingen Obligaties Intrest
1.227
1.059
Indirect resultaat
52
1.007
354 873
Diversen Intrest
Totaal opbrengst beleggingen
77
930
201 672
Toegerekend aan: de Rekening Vakbondsactiviteiten Grafimedia Branche
51
31
de Rekening Kinderopvang Dagbladjournalisten
25
15
de Rekening Vakbondsactiviteiten Dagbladjournalisten
4
3
de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt
112
64
25
de Rekening Kinderopvang Grafimedia Bedrijven de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Zeefdruken Signbedrijven
7
5
de Rekening Opleiding en Arbeidsmarkt Reprografie
6
4
Te verdelen beleggingsopbrengsten
725
525
Algemene middelen
250
309
Garantiefonds
263
82
Opleidingsfonds
118
72
Vereveningsfonds
78
50
Fonds Zorgverlof
16
12
725
525
Verdeling opbrengst beleggingen
Totaal opbrengst beleggingen
asf Jaarverslag 2008
pag. 30
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de staat van baten en lasten Algemene middelen
2008
2007
LASTEN Uitkeringen 1.522
2.992
Bijzondere uitkering gepensioneerden
2
Kosten voorbereiding op pensionering
271
295
26
91
1.819
3.380
4.330
657
580
65
110
722
690
Gezondheidszorg
ArboPLUSconvenant
Dotatie aan Garantiefonds Overeenkomstig de reglementaire bepalingen van het Garantiefonds werd t/m 2007 een bedrag uit de algemene middelen van het ASF gevormd door de werknemersbijdragen ter grootte van het totaal der werkgeversbijdragen gedoteerd aan het Garantiefonds. In 2008 is deze bepaling vervallen. Kosten Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen Kosten derden
asf Jaarverslag 2008
pag. 31
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de staat van baten en lasten Garantiefonds
2008
2007
8.338
4.311
4
12
277
7
8.065
4.330
260
70
3
12
263
82
BATEN Premies werkgevers In rekening gebrachte premie werkgevers Mutatie voorziening wegens oninbaarheid Afschrijvingen
Opbrengst beleggingen Aandeel opbrengst beleggingen Diversen
LASTEN Uitkeringen Uitkeringslasten
9.185
Doorbelasting aan werkgevers
Regelingen uitgevoerd door werkgevers
9.934
4.922
4.197
87
99
529
365
Verhaalde uitkeringen wegens beëindigen van faillissementen
Garantiefondsuitkeringen
3.821
5.273
1.143
998
5
1
1.148
999
Kosten Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen Overig
asf Jaarverslag 2008
pag. 32
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de staat van baten en lasten Opleidingsfonds
2008
2007
2
2
118
72
118
72
15
15
5
5
5
5
BATEN Premies werkgevers Mutatie voorziening wegens oninbaarheid
Opbrengst beleggingen Aandeel opbrengst beleggingen
Diversen Aflossing lening
LASTEN Kosten Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen
asf Jaarverslag 2008
pag. 33
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de staat van baten en lasten Vereveningsfonds
2008
2007
4
3
1
78
50
78
50
166
70
166
70
3
4
3
4
BATEN Premies Mutatie voorziening wegens oninbaarheid Afschrijvingen
Opbrengst beleggingen Aandeel opbrengst beleggingen
LASTEN Uitkeringen Beleid m.b.t. het terugdringen van ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en werkdruk
Kosten Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen
asf Jaarverslag 2008
pag. 34
Jaarrekening 2008
In duizenden euro’s
Toelichting op de staat van baten en lasten Fonds Zorgverlof
2008
2007
16
12
16
12
65
67
65
67
11
9
11
9
BATEN Opbrengst beleggingen Aandeel opbrengst beleggingen
LASTEN Uitkeringen Beleid m.b.t. het terugdringen van ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en werkdruk
Kosten Doorberekende administratiekosten Grafische Bedrijfsfondsen
Vastgesteld in de op 18 juni 2009 te Amsterdam gehouden bestuursvergadering.
Voorzitters: drs. R. Degenhardt F. de Haan Secretarissen: L.J. Hoogenboom R. Leloux
asf Jaarverslag 2008
pag. 35
overige gegevens
asf Jaarverslag 2008
pag. 36
Overige gegevens
Aan: het bestuur van Stichting Algemeen Sociaal Fonds voor
en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde
de Grafische Bedrijven
een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden
ACCOUNTANTSVERKLARING
adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssys-
Verklaring betreffende de jaarrekening
teem van de stichting. Tevens omvat een controle onder
Wij hebben de jaarrekening 2008 van Stichting Algemeen
meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de
Sociaal Fonds voor de Grafische Bedrijven te Amsterdam,
toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van
bestaande uit de balans per 31 december 2008 en de staat
de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de
van baten en lasten over 2008 met de toelichting gecon-
stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het alge-
troleerd.
hele beeld van de jaarrekening.
Verantwoordelijkheid van het bestuur
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-
Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het
informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons
opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het
oordeel.
resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met
Oordeel
Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld
meer het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een
van de grootte en de samenstelling van het vermogen van
intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van
Stichting Algemeen Sociaal Fonds voor de Grafische Bedrij-
en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en
ven per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008
resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel
in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en
Voorts zijn wij van oordeel dat de in de jaarrekening 2008
toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële
opgenomen lasten in overeenstemming zijn met de doelom-
verslaggeving en het maken van schattingen die onder de
schrijving in de statuten van de stichting en met het in deze
gegeven omstandigheden redelijk zijn.
statuten bedoelde reglement.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over
voorschriften van regelgevende instanties
de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben
Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel
onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands
2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het jaarverslag, voor
recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan
zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaar-
de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden
rekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaar-
Rotterdam, 18 juni 2009
rekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. KPMG ACCOUNTANTS N.V. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter
A.J.H. Reijns RA
verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen
asf Jaarverslag 2008
pag. 37
ASF JAARVERSLAG 2008
GBF POSTBUS 7855, 1008 CA AMSTERDAM ZWAANSVLIET 3, TELEFOON 020 - 5418418 WWW.GBF.NL