N Uitzwerming A2 MH/BL/AS 722-2014
Brussel, 25 november 2014
ADVIES over DE TECHNIEK VOOR OPRICHTING VAN ONDERNEMINGEN, UITZWERMING GENAAMD
(goedgekeurd door het bureau op 10 juni 2014, bekrachtigd door de Hoge Raad op 25 november 2014)
Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO WTC III (17e verd.) - Simon Bolivarlaan 30 - 1000 Brussel Tel.: 02 277 90 15 - Fax: 02 277 90 28
[email protected] - www.hrzkmo.fgov.be
Het regeerakkoord voorziet dat de regering de wenselijkheid zal onderzoeken om nieuwe bedrijfsvormen te ontwikkelen door maatregelen zoals diegene die voorziet dat de werknemer kan begeleid worden door zijn werkgever bij het opstarten van zijn eigen onderneming. Het akkoord vermeldt uitzwerming als voorbeeld en dat wordt hernomen in de algemene beleidsnota van mevrouw Laruelle, Minister van Middenstand, KMO's, Zelfstandigen en Landbouw. In haar brief van 14 januari 2014 heeft Mevrouw Laruelle, de Hoge Raad gevraagd een advies te geven over de techniek van oprichting van ondernemingen, uitzwerming genaamd. Na kennis te hebben genomen van meerdere studies over dit onderwerp en na meerdere raadplegingen van de Commissie Algemeen KMO-beleid, heeft het bureau van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO op 10 juni 2014 onderstaand advies uitgebracht, dat werd bekrachtigd door de Hoge Raad op 25 november 2014.
INLEIDING Uitzwerming betekent dat een onderneming consistente stappen onderneemt om één of meerdere van haar werknemers te helpen bij de oprichting of het overnemen van een onderneming. Die steun kan verschillende vormen aannemen: - begeleiding van de oprichter door een adviseur gedurende het ganse project, met name via methodologische steun, raadgevingen of het ter beschikking stellen van een relatienetwerk. - materiële steun doordat de peteronderneming de nodige technologie aanreikt of logistieke hulp biedt. - financiële steun in de vorm van een startpremie of van een lening met renteoverbrugging. - commerciële steun waarbij de peteronderneming zich engageert om bestellingen te plaatsen bij de nieuw opgerichte onderneming. De uitzwerming kan drie verschillende vormen aannemen: - “koude uitzwerming”: deze beoogt de creativiteit en dynamiek van de werknemers van een onderneming te stimuleren door hen de opportuniteit te geven zichzelf als zelfstandig ondernemer te lanceren. - “warme uitzwerming”: kan de loonlast van een onderneming te verlichten bij laagconjunctuur of wanneer ze het economische moeilijk heeft en kan zo bijdragen tot het behoud van de activiteit in het economisch weefsel. Deze vorm biedt eveneens de werknemers wiens tewerkstelling door herstructurering wordt bedreigd de kans om een doorstart te realiseren. - strategische uitzwerming: het gaat hier om een variante op de koude uitzwerming waarbij de onderneming zelf haar netwerk van partner-kmo’s opzet, ofwel met oog op synergie, ofwel om zich opnieuw te concentreren op haar kernactiviteiten en de bijkomende activiteiten uit te besteden aan partners die zij op voorhand kent.
2
ALGEMENE STANDPUNTEN 1.
De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO meent dat het aanmoedigen van uitzwerming positief kan zijn gezien de continue evolutie van de ondernemingen. Het is belangrijk de toegang tot het ondernemerschap zo ruim mogelijk te maken en de tewerkstelling te bevorderen.
2.
De Raad wijst er echter op dat het stimuleren van de oprichting van nieuwe ondernemingen en het verhogen van het aantal potentiële nieuwe starters prioritair vereist dat meerdere structurele handicaps inzake het concurrentievermogen van de ondernemingen moeten weggewerkt worden zoals de hoge loonkosten, het hoog overheidsbeslag, de administratieve overlast en het gebrek aan flexibiliteit in de relatie tussen werkgevers en werknemers.
3.
Ongeacht het systeem waarvan gebruik wordt gemaakt moet er over gewaakt worden dat dit in elk geval niet leidt tot een verhoging van zwakke ondernemingen waarvan de leefbaarheid op lange termijn onzeker zou zijn.
SPECIFIEKE STANDPUNTEN 1.
Druk van de uitzwerming op de interne structuur van de onderneming
Alle ondernemingen moeten op vrijwillige basis een uitzwermingsoperatie kunnen opstarten. Deze techniek impliceert dat de ondernemingen over voldoende middelen moeten beschikken om dit proces van uitzwerming te begeleiden. In dit kader zou het mogelijk zijn dat de potentiëel betrokken ondernemingen op vrijwillige basis een interne uitzwermingsdienst zouden opzetten al dan niet in samenwerking met hun human ressources dienst (uitzwermingsunit binnen de onderneming). Indien ondernemingen niet zelf een dergelijke dienst opzetten, zouden ze de steun moeten kunnen inroepen van bestaande en erkende externe diensten die steun bieden bij de oprichting van ondernemingen (outplacementdiensten, werkgevers-organisaties, enz.). 2.
Sociale implicaties
Een werknemer die wil uitzwermen zal tijd nodig hebben om zijn project te kunnen realiseren. Dit zou een invloed kunnen hebben op de verdere uitvoering van de arbeidsovereenkomst. Werkgever en werknemer kunnen hierover afspraken maken. In principe moet de (aangepaste) arbeidsovereenkomst echter wel loyaal en nauwkeurig verder worden uitgevoerd, totdat ze formeel tot een einde komt. Voor de Hoge Raad is het niet wenselijk om een nieuw soort bijkomend themaverlof in te voegen. Er dient vermeden te worden de mogelijkheden van tijdskrediet te verhogen (complete opschorting of beperking van de prestaties). De Hoge Raad wijst erop dat de werknemer momenteel al over de mogelijkheid beschikt om tijdelijk zijn beroepsactiviteit op te schorten om een activiteit als zelfstandige voor te bereiden via het stelsel van kredieturen zonder motief (cao nr. 103).
3
Dit soort kredieturen kan voltijds, halftijds of 1/5de opgenomen worden gedurende een periode van twaalf maanden in voltijdse equivalenten. Uitzwerming heeft de overgang van het statuut van loontrekkende naar dat van zelfstandige tot gevolg. De partijen moeten zich ten volle bewust zijn van de gevolgen van deze statuutswijziging. Het is ook aan te raden de beëindiging van de arbeidsovereenkomst via een dadingsovereenkomst te regelen. Sommigen stellen ten onrechte dat uitzwerming zou kunnen leiden tot een verhoging van het aantal schijnzelfstandigen. De Hoge Raad is echter van mening dat een toepassing van de principes van de Arbeidsrelatiewet van 27 december 2006 misbruiken reeds voorkomt. 3.
Fiscale en parafiscale implicaties
De Hoge Raad pleit voor een grondig onderzoek van de eventuele fiscale en parafiscale gevolgen van het bieden van steun door de peterondermening en dit voor zowel de incubatieperiode, de rijpingsperiode of de overgangsperiode. Zowel bij de peterondernemingen als bij de geïnteresseerde werknemers mag het stelsel van uitzwerming niet tot ontradende fiscale en parafiscale kosten leiden. Verder meent de Hoge Raad dat zowel wat de fiscale als parafiscale aspecten betreft, zou moeten gepreciseerd worden dat de steun die verleend wordt aan de werknemer, in het bijzonder tijdens de incubatiefase, onderscheiden moet worden van het begrip “loon”. 4.
Administratieve implicaties
Veel onderwerpen die handelen over tewerkstelling en economische ontwikkeling met name het stimulansbeleid zijn verdeeld tussen de federale overheid en de gewesten. De Hoge Raad dringt er dan ook op aan dat de risico’s op administratieve verwikkelingen niet zouden vergroot worden. 5.
Het beheren van potentiële geschillen
Zonder in detail te treden wenst de Hoge Raad dat de mogelijke geschillen die zouden kunnen optreden tussen twee ondernemingen of met de werknemers tot een minimum zouden worden beperkt. Het is dan ook aan te raden dat de partijen duidelijke afspraken maken. Zij nemen in hun overeenkomst best clausules op met betrekking tot vertrouwelijkheid, intellectuele eigendom, niet-mededinging en/of niet afwerving. De Hoge Raad stelt voor dat met medewerking van de representatieve organisaties van de ondernemingen algemene typecontracten, waar geval per geval aanpassingen kunnen aan aangebracht worden, uitgewerkt worden en deze te verspreiden naar de potentieel geïnteresseerde ondernemingen (of sectoren).
4
BESLUIT De Hoge Raad voor Zelfstandigen en de KMO is voorstander van de techniek van uitzwerming van ondernemingen als motor voor de oprichting van kmo’s maar wenst er wel aan te herinneren dat de lastenverlaging voor ondernemingen en de verhoging van hun competitiviteit prioritair zijn. Gezien het feit dat de kmo’s proportioneel voor het grootste aantal arbeidsplaatsen zorgen, is de toename van het aantal zko’s en kmo’s beloftevol op voorwaarde dat men waakt over hun daadwerkelijke duurzaamheid. De uitzwerming van ondernemingen kan een van de middelen zijn om die doelstelling te bereiken. Uitzwerming moet vooral steunen op een akkoord tussen beide partijen. Daarom moet een vrijwillig en overlegd stappenplan tussen de eventueel geïnteresseerde partijen ondernemingen en werknemers - voorrang genieten. Een coördinatie tussen de verschillende beleidsniveaus die bij een stimulansbeleid voor uitzwerming betrokken zijn is noodzakelijk. Zowel bij de peterondernemingen als bij de geïnteresseerde werknemers mag uitzwerming niet tot ontradende fiscale en parafiscale kosten leiden. Tenslotte vraagt de Hoge Raad om geraadpleegd te worden over de eventuele ontwikkelingen inzake uitzwerming van ondernemingen.
__________
5
