Pro-Building [Inrichting & Office Design]
Art & Build schrijft vervo verv op succesverhaal
14
Profacility Magazine mei 2008
olg
Het Belgische architectenbureau Art & Build won in 2002 de internationale wedstrijd uitgeschreven door de Raad van Europa voor de bouw van hun nieuwe dienstencentrum in Straatsburg. Het inmiddels voltooide gebouw werd tijdens de internationale vastgoedvakbeurs MIPIM bekroond met de award 2008 in de categorie ‘zakencentra’. De beide atriums zijn zuid-gericht en werken in de winter als een thermische tampon.
Het nieuw algemeen gebouw van de Raad van Europa, ontworpen door Art & Build Architect, heeft de MIPIM Awards 2008 gewonnen in de categorie "zakencentra".
D
e door de Raad van Europa georganiseerde architectuurwedstrijd betrof eigenlijk drie gebouwen: een eerste als nieuwe dienstencentrum voor de Raad in aanvulling op hun zetel in het ‘Palais de l’Europe’, een tweede gebouw voor de Europese Directie voor Farmaceutische Kwaliteitscontrole en een derde klein gebouw ertussen, bestemd voor de opvang van kinderen van de medewerkers. Het eerste en grootste gebouw - een concept van Art & Build - ontving de MIPIM award 2008. Het werd opgetrokken op een site in de Europese wijk van Straatsburg, die grenst langs het kanaal tussen Rhône en Rijn en anderzijds het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, ontworpen door Richard Rogers, als buur heeft. De nieuwe zetel van de Raad van Europa telt 24.000m2, verdeeld over 6 vergaderzalen (8500m2) en kantoorruimte voor 800 personeelsleden (14.000m2). Het is opgebouwd als drie identieke vleugels, die twee atriums omsluiten – opgevat als verkeerswisselaar voor de interne doorstroming - die naadloos overvloeien in de omliggende tuinen. Het gebouw beperkt zich tot 4 bouwlagen en valt op door de stalen dakconstructie, met aan
“De aanvraag bevatte een nadrukkelijke lange termijn visie met aandacht voor de totale ‘lifecycle-cost’. Het werd dan ook een zeer prestatiegericht gebouw.” één zijde een grote uitsteek. Nog een opvallend detail is dat de gangen nooit langer zijn dan 30 meter; de in kantoorgebouwen veel voorkomende ‘hospitaalgangen’ dienden absoluut vermeden. “Er werd gekozen voor een vrij bescheiden aanpak, met concentratie op minimale uitbatingkosten”, benadrukt Isidore Zielon-ka, architect bij Art & Build, dat hij in 1989 samen met Pierre Lallemand, Marc Thill en Philippe Van Halteren oprichtte. “De gemiddelde kostprijs per vierkante meter schommelt rond 1300 EUR. Duurzaamheid en onderhoudsvriendelijkheid vormden centrale thema’s voor het ontwerp”.
Coherente aanvraag De aanvraag die vervat zat in de architectuurwedstrijd bleek zeer coherent. Het gebouw moest de nodige flexibiliteit bieden naar toekomstig gebruik en bijgevolg in de tijd aanpasbaar zijn. Lage uitbatingkosten en optimaal kostenbeheer stonden vet genoteerd als een lange termijn visie met aandacht voor de totale ‘lifecycle-cost’. De objectieven waren duidelijk bepaald maar niet afgebakend, zodat het architectenbureau voldoende speelruimte gelaten werd. De aanvraag was opgesteld door de beheerders van de gebouwen van de Europese Raad, die nadien ook de opvolging van de werken op zich namen. “De samenwerking met professionals maakte het werk voor ons Profacility Magazine mei 2008
15
[Inrichting & Office Design] als architectenbureau ook aangenamer” blikt architect Zielonka terug. “We streefden uiteindelijk samen hetzelfde doel na”. Als bouwheer gaf de Raad van Europa het programma aan, waarna Art & Build de volledige interieurorganisatie van het gebouw verzorgde. Heel veel aandacht ging daarbij naar de interne doorstroming. Voor de kantoorvloeren is een typeplan uitgewerkt. Op elke verdieping is er een centrale straat, waarop kleinere straten uitmonden. De kantoorvloeren werden niet als ‘open space’ opgevat, maar ingedeeld met modules voor 1 tot 4 medewerkers. Elke aanpalende module oogt telkens anders. De modules hanteren 1,25 m als rastermaat. Door de vensters te laten verspringen, geniet elke kantoormodule met zekerheid van daglicht. “Een typisch gegeven is dat de mensen nooit lang op eenzelfde werkplaats blijven” licht de architect toe. “Ze wisselen vaak van diensten en er komen nieuwe mensen bij. Daarom is er gestreefd naar maximale communicatiemogelijkheden, om het werken in dit kleine dorp aangenaam leefbaar te maken”.
Milieu als aandachtspunt Het volledige gebouw werd ontworpen met aandacht voor de milieuproblematiek. Er werd intensief gezocht naar materialen die weinig energie verbruiken bij de productie. Zo verschenen zink, koper, baksteen en hout (binnen en buiten) op het lijstje, terwijl aluminium vermeden werd. “Tot onze spijt hebben we geen vast tapijt gevonden in de vereiste kwaliteitsklasse waarin geen oliederivaten verwerkt zitten” betreurt Isidore Zielonka. Voor de verwarmingsinstallatie viel de keuze op aardwarmte en het toepassen van een warmtepomp. “Een aanzienlijke investering, die zich echter al na 3 tot 4 jaar laat terugver-
Elke kantoorbediende is in de mogelijkheid om frisse buitenlucht in zijn werkruimte te halen. Een opvallend detail is dat de gangen nooit langer zijn dan 30 meter.
16
Profacility Magazine mei 2008
De twee atriums zijn opgevat als verkeerswisselaar voor de interne doorstroming.
[Inrichting & Office Design] dienen” merkt Isidore Zielonka op. Gezien het continentale klimaat in Straatsburg, is er een sterke opwarming in de zomer en flinke afkoeling in de winter, alsook veel vochtigheid. De technische installaties moeten hierop inspelen. Art & Build is grote voorstander van stralingswarmte i.p.v. convectiewarmte, wat in dit ontwerp ook werd doorgezet. Zorgzaam omspringen met energie beperkt zich echter niet tot de grote ingrepen. Zo wordt de verlichting in alle loka-
Witte schoorstenen De beide atriums zijn zuid-gericht en werken in de winter als een thermische tampon. Art & Build schrapte de gebruikelijke airco en ontwikkelde een ingenieus systeem met luchtinlaten in de gevel en temperatuurbewaking via twee schoorstenen. “Vergelijk het met een kookpot met deksel die staat te sudderen op een kookplaat” verduidelijkt onze gesprekspartner. De schoorstenen zijn bovenaan afgesloten met een temperatuurgestuurde klep en geven warmte af aan de omgeving. Om de warmteafgifte te bevorderen, zijn ze bekleed met een wit zeildoek, die de UV- en IR-stralen doorlaat. Zo ontstaat een radiatorwerking. Wanneer de lucht in de schoorsteen toch te warm wordt, zal de klep openen om ze te laten ontsnappen. Bij winterse temperaturen blijven de schoorstenen volledig afgesloten, zodat de warmte in de atriums blijft. “Er bestaan heel wat interessante milieuvriendelijke technieken, maar de bouwheer moet het gebruik ervan toelaten”, concludeert de architect.
Alle vergaderzalen zijn verschillend en beschikken over een eigen technisch lokaal, dat werkt in functie tot de bezetting.
Art & Build ontwikkelde een ingenieus systeem met temperatuurbewaking via twee schoorstenen.
De kantoorvloeren werden niet als ‘open space’ opgevat, maar ingedeeld met modules.
Profacility Magazine mei 2008
19
[Inrichting & Office Design]
len dubbel bewaakt. Wanneer niemand nog aanwezig is, schakelt het licht automatisch uit. Daarnaast wordt het aanschakelen van kunstlicht onmogelijk gemaakt wanneer minimaal 800 lux aan natuurlijk licht binnenstroomt. Elke kantoorbediende is in de mogelijkheid om frisse buitenlucht in zijn werkruimte te halen. Daartoe zijn kantelbare luiken voorzien – vensters die open kunnen vallen veel duurder uit – die gekoppeld zitten aan een schakelaar om de airco te onderbreken en aldus energieverspilling uit te sluiten. De kantoormodules zijn voorzien van glazen deuren met gezandstraalde motieven, waardoor inkijk onmogelijk wordt gemaakt, terwijl men vanuit de module wel in het gangpad kan kijken. Bijkomend voordeel is de lichtinval vanuit de gang, waardoor de normaal verplichte noodverlichting kon achterwege blijven.
Gesegmenteerde beveiliging
De nieuwe zetel van de Raad van Europa telt 24.000m2 nuttige oppervlakte, waarvan 8500m2 voor zes vergaderzalen.
Voor de signalisatie werd een beroep gedaan op een lokale graficus, die op ludieke wijze ‘wegwijs’ maakt.
20
Profacility Magazine mei 2008
Vanzelfsprekend is toegangscontrole een topprioriteit voor alle gebouwen van de Raad van Europa. Voor de beveiliging van het gebouw werd veel geleerd uit de ervaringen met het ‘Palais de l’Europe’. Specifiek zijn de verschillende bezoekersstromen die elk een aangepaste beveiliging vereisen. Er is het vaste personeel met herkenbare badge, er zijn de tijdelijke medewerkers met badge en uiteindelijk ook heel wat bezoekers. Daarom is het ingangssas gesegmenteerd in drie toegangen, waarvan twee vrij onzichtbaar, om de geïdentificeerde medewerkers vlotter te laten doorstromen. Bezoekers zien een duidelijk her-
Er was nood aan een uitgekiende interne bewegwijzering, die is afgestemd op de voertalen Engels en Frans.
kenbare toegang, waaraan een 150m2 grote screeningzone gekoppeld zit voor, vergelijkbaar met wat we van luchthavens kennen.
Gebouw:
Signalisatie met ludieke toets
Adres: (Frankrijk) Oppervlakte: Aantal kantoorplaatsen:
Er was nood aan een uitgekiende interne bewegwijzering. Gezien de voertalen bij de Raad van Europa Engels en Frans zijn, moest de signalisatie daarop afgestemd worden. Daarom zocht men naar overeenkomsten zoals ‘Village’ en ‘Canal’. ‘Village’ verwijst naar de aanpalende woonwijken, terwijl ‘Canal’ slaat op de kant waar het kanaal tussen Rhône en Rijn loopt. Kleurcodes helpen bij de oriëntatie op de als gevolg van de symmetrische opbouw en functionele inrichting vrij gelijk ogende kantoorverdiepingen. Voor de signalisatie werd beroep gedaan op een lokale graficus, André Rodeghiero, die figuurtjes creëerde die op ludieke en taal overkoepelende wijze duidelijk maken hoe men op de juiste plaats terecht komt. De belangrijkste erkenning voor het werk dat Art & Build hier leverde, komt van de gebruikers zelf: na zes maanden operationeel te zijn gaf een tevredenheidsenquête 77% aan, terwijl het personeel de kwaliteit van de werkplek gemiddeld slechts met 50 à 55% waardeert. Een resultaat dat elke award in de schaduw stelt! Eduard CODDÉ Gerlach FRONEMAN (foto’s) I
Inrichting gebouw - kerngegevens Dienstencentrum voor de Raad van Europa / ground level + 5 levels 1, Quai Jacoutot, 67.000 Straatsburg 22.500 m2 800 / 14.000 m2 (kantoren) / 8.500 m2 (vergaderzalen) 30 miljoen EUR zonder parking en kinderopvang 30 maanden
Kostprijs: Uitvoeringstermijn: Eigenaar: Project management & werfcoördinatie: Gebruiker / huurder: Design Architect: Architect Local Partner : Engineers:
Raad van Europa in Straatsburg Denu & Paradon Raad van Europa in Straatsburg Art & Build Architect Denu & Paradon Architectes IOSIS (OTH Est) / OTE Ingenierie / Arup Engineers (concept) Norisko Cabinet d’Authou (Parijs), Alain Chastang, David Thibout APAVE Veritas André Rodeghiero
Environmental Quality: Economist: Technical Control: Security Control: Signal Design: Ruwbouw: Schrijnwek (metaal): Metalen gevelplaten & Dakwerken: Beglazing en glasgevels: Verwarmingklimaatregeling-verluchting: Vaste bemeubeling: Beweegbare wanden: Verlichtingsarmaturen: Liften:
De brandveiligheid volgt de Franse wetgeving terzake. Er zijn 6 noodtrappen in de uiteinden van de vleugels.
Grpt Bilfinger Berger/Hochtief ERTCM Industries Raimond Atelier du Verre Imhoff Hunsinger Clestra Haus Artelum Schindler
Het gebouw beperkt zich tot 4 bouwlagen en valt op door de stalen dakconstructie, met aan één zijde een grote uitsteek.
Profacility Magazine mei 2008
21
