Door Opvang en Ontmoeting Resocialisatie
Nieuwsbrief nr. 16, mei 2012
Emotionele brief “Ik was al met mezelf aan de slag gegaan, toen ik een brief kreeg van mijn zoon. Hij schreef dat hij nooit zegt dat hij van me houdt, maar het wel doet.” De brief geeft Sari de moed om door te gaan, het leven heeft weer zin. Bij DOOR heeft Sari bovendien Willem leren kennen. Binnenkort gaan ze trouwen. Daarom werkt Sari hard aan het aflossen van haar schulden. Ze heeft twee banen als schoonmaakster, in een slachterij en op een kantoor.
SUCCESVERHAAL EX-GEDETINEERDE VERFILMD “In de gevangenis ben ik gaan werken aan mijn schulden. Ik deed een Excel-cursus en een internetcursus. Maar het belangrijkste is dat ik met hulp van de psycholoog mijn zelfvertrouwen heb teruggewonnen. Ik heb geleerd om niet meer naar mensen op te kijken en ik heb nee leren zeggen.” Aan het woord is Sari de Nooijer. Ze volgde een Penitentiair Programma bij Stichting DOOR. “Ik loop tegen het einde van mijn traject, maar ik blijf vrijwilligster om iets terug te doen voor de maatschappij. Het doet me veel goed dat ik iets kan doen voor een ander.”
wind van voren toen ze haar verhaal vertelde bij de Junior Kamer Walcheren, een netwerkorganisatie voor jonge ondernemende mensen. “’k Ben nô an ’t biekommen,” zucht ze met onvervalst Zeeuws accent.
Onlangs werd ze gevraagd mee te werken aan de documentaire ‘Ik kom Aan het einde van haar detentie beiets later schat’ (zie kader). Sari legt landt Sari bij Stichting DOOR. Vrijwel uit: “In de film vermeteen weet ze zeker Al help ik er maar een, tellen vier mensen dat ze vrijwilligerswerk wil doen. Ze denkt aan dan is dat al heel mooi waarom ze hebben gezeten en voorlichting op scholen hoe goed je geholpen kan worden. en in gevangenissen. Na haar programVoor mijn verhaal was het belangrijk ma wordt ze inderdaad vrijwilligster. om te laten zien dat het contact met Sari doet mee aan presentaties in de mijn familie is hersteld en verbeterd. kerk in Zierikzee, op het gemeentehuis Ik had het gevoel dat ik geen goede van Middelburg of voor gedetineerden moeder was en dat mijn zoon niet van en personeel in gevangenissen. me hield. Ik was zo depressief toen ik gevangen zat. Ik dacht, voor wie doe Spannend ik het nog?” Best spannend, want de reacties zijn heus niet altijd positief. Zo kreeg ze de
Een goed helpende hand Sari is blij met haar uitverkiezing voor de film. Sari: “Ik denk dat heel veel mensen die jaar in jaar uit in de bajes zitten er veel aan kunnen hebben. Je blijft in een cirkeltje zitten als je er zelf niets aan doet. Mijn aanstaande man en ik vinden dat we heel goed geholpen zijn door Stichting DOOR. Het is een helpende hand en in de film laat ik zien dat je daar beter van kan worden. Wat ik eigenlijk zeg, is dat als ik dit allemaal eerder had geweten, mijn laatste detentie niet nodig was geweest.”
IK KOM IETS LATER SCHAT Voor de ‘DEMO’-organisaties (DOOR, Exodus, Moria en Ontmoeting) maakte Michiel Gouman een documentaire over vier (ex-)gedetineerden. Zij hebben weer een toekomst mede dankzij het traject dat ze bij een van de DEMO-instellingen hebben doorlopen. Doel van de film is om andere (ex-)gedetineerden te stimuleren hun leven een positieve wending te geven. Directeur Johan Swart van DOOR vindt de vier hoofdrolspelers stuk voor stuk helden. “Wat mij elke keer weer ontroert is het verhaal achter de persoon. Wat een moed hebben die mensen om zich in al hun kwetsbaarheid zo te laten filmen.”
DOOR op KOP Stichting DOOR introduceert een nieuwe manier van werken: het KOP-model. Hulpverleners krijgen speciale training. Wat heeft de re-integrerende gedetineerde eraan? Maatschappelijk werker Aimé van Houte (55) van Emergis Indigo legt uit.
Aimé van Houte: “Het is de kunst van het weglaten. Hameren op wat er fout gaat, daar worden mensen niet sterker van.”
Waaruit bestaat jouw werk? “Ik begeleid de trajectbegeleiders van Stichting DOOR. Met de teams van zowel de dames- als de herenopvang overleg ik eens per week. Vaak zitten ze met lastige hulpverlenersvragen. Samen bekijken we hoe daarmee om te gaan.”
Wat doe je als het niet werkt? “Uiteraard zijn er nuances. Iemand komt binnen en zegt: ik kan alles. Je neemt hem aan maar na een maand gaat het toch niet zo geweldig. Dan maak je gebruik van het motivatie-interview, een niet-veroordelende interviewstijl. Je haalt dingen uit elkaar. Zo van, je vertelt mij dat het allemaal goed lukt, maar we zijn nu een maand verder en ik zie dat er nog niets gebeurd is. Kan het zijn dat het niet zo goed lukt? Was het loket niet open? Zijn er andere redenen waarom het niet gaat? Dat is een stijl waarin begeleiders goed getraind moeten zijn.” Emergis is een belangrijke partner voor Stichting DOOR. Het “Het mooie van deze is de overkoepelende organibenadering is dat satie voor Geestelijke Gezondverandering beloond heidszorg in Zeeland. Emergis wordt. Gelukkig werkt biedt preventie aan specifieke het zo in de samenrisicogroepen en behandelt en leving. Als je adebegeleidt circa 10.000 mensen quaat aangepast gedie psychiatrische hulp of ondrag gaat vertonen, dersteuning nodig hebben. Dat wordt dat beloond. doet zij met circa 1.500 medeDat vertaalt zich in werkers vanuit zo’n vijftig locahet herstellen van je ties verspreid over de provincie. relaties, weer werk Indigo is het bedrijfsonderdeel vinden en geaccepvan Emergis dat zich bezighoudt teerd worden in je met preventie, kortdurende bewoonwijk.” handeling en consultatie.
Wat is KOP? “KOP staat voor Klachten, Omstandigheden en Persoonlijke gewoonten. Het is een korte ordening van iemands situatie, ingedeeld in verschillende ‘pijlers’, de relevante leefgebieden. Elke bewoner krijgt een intakegesprek. Per leefgebied worden Klachten, Omstandigheden zijn problemen en Persoonlijke gewoonten in kaart gebracht, welke omstandigheden een rol spelen en hoe hij ermee omgaat. Dan worden doelen afgesproken en de te nemen stappen vastgesteld. Binnen zes maanden volgt evaluatie van de vorderingen.” Wat betekent het KOP-model voor DOOR? “DOOR biedt niet alleen onderdak. Mensen komen ook voor behandeling en begeleiding. Iedereen krijgt in de intake en in het voortraject een maatpakket. We gaan uit van hun kracht en vullen die aan met vaardigheden die mensen nog sterker maken. Niet focussen op tekortkomingen, dat hebben ze al genoeg meegemaakt.” “KOP heeft te maken met de houding van de bewoner, zijn denken en handelen. Daar kun je in sturen. Voorbeeld: je hebt geen geld, daar heb je last van. Wat ga je doen? Wie gaat die stap zetten? Heb je zelf voldoende informatie of moet een begeleider dat voor jou doen?”
Colofon
“Het is een aanpak uit de psychologische hulpverlening die als visie zeer bruikbaar is binnen de woonbegeleiding. Het geeft mensen zicht op hun gewoonten in relatie tot hun klachten. Als zij zich daarvan bewust worden zet je doelen uit. Zie je het zitten om nu zelfstandig te gaan wonen, of over drie maanden? Die beslissing maak je samen. Het is dus niet zo dat de hulpverlener bepaalt waar wel of geen aandacht voor moet zijn.”
Door Opvang en Ontmoeting Resocialisatie Stichting DOOR is opgericht op 1 januari 2001. Stichting DOOR Postbus 5076 4380 KB Vlissingen tel. 0118-635627 fax. 0118-616010
[email protected] www.stichtingdoor.nl ABN AMRO 64.30.03.606 2
Vormgeving ontwerperij.nl, Lelystad Tekst, fotografie en productie De Woordgozer, Heemstede Druk Grafisch Bedrijf Goes Oplage 1.500 exemplaren
Investeren in mensen De nadruk in onze maatschappij ligt tegenwoordig vooral op repressie en minder op resocialisatie en begeleiding. Sterk onderbelicht blijft de vraag: wie zijn de mensen die in de volksmond ‘veelplegers’ of ‘draaideurcriminelen’ worden genoemd en wat is hun achtergrond? Onlangs werd ik getroffen door de conclusie van Marigo Teeuwen (Universiteit van Amsterdam) in haar onderzoeksrapport ‘Verraderlijk gewoon’: “In het jeugdstrafrecht zijn licht verstandelijk gehandicapte jongeren de laatste twee decennia sterk oververtegenwoordigd geraakt, terwijl ze in de vrijwillige hulpverlening ondervertegenwoordigd blijven.” DOOR signaleert dat veel mensen niet met het tempo van deze tijd meekunnen, niet voldoen aan de hoge eisen die we stellen aan zelfstandig functioneren. En wanneer de lat te hoog wordt gelegd komen vooral ex-gedetineerden met een intensieve hulpvraag in de problemen. vervulling: in de veilige omgeving van de boerderij zullen we ex-gedetineerden die in onze maatschappij de boot dreigen te missen ondersteunen naar een leven zonder criminaliteit.
Het is te gemakkelijk om deze groep als ‘veelplegers’ of ‘draaideurcriminelen’ weg te zetten. Juist voor deze exgedetineerden, die vaak door onderliggende problemen te maken krijgen met vereenzaming, verloedering en uitstoting, is opvang en nazorg gewenst.
Investeren in mensen is investeren in de maatschappij. Aan het einde van dit jaar betrekken wij onze nieuwe huisvesting. Een langgekoesterde droom gaat hiermee in
Johan Swart, directeur Stichting DOOR
PREVENTIE WERKT Corine de Ruiter
Na zeven jaar verliet ik in 2002 de Van der Hoeven Kliniek in Utrecht. Mijn ‘tbs-tijd’ zat erop. Ik had een groot aantal patiënten psychologisch getest en vele dossiers doorgespit. Wat me opviel was dat het merendeel van de tbs-gestelden als kind al veel gedragsproblemen had, maar nooit de juiste hulp kreeg. Zo was het van kwaad tot erger gegaan, met de veroordeling tot tbs als een soort laatste redmiddel. Het zette me aan het denken.
In de jaren erna heb ik mij vanuit mijn nieuwe werkplek ingezet voor het vergroten van de beschikbaarheid van werkzame behandelingen voor jonge kinderen met gedragsproblemen in de Nederlandse jeugdzorg. Zo hebben we het Parent Management Training Oregon-model (www.pmto.nl) ingevoerd en recent zijn we gestart met Stop Nu Ander Plan (www.stopnowandplan.nl) voor kinderen tot twaalf jaar met politiecontacten. Beide methoden worden standaard onderzocht op hun effectiviteit, zodat we straks echt weten of het werkt en bij wie. Vanuit de wetenschap wordt steeds duidelijker dat investering van belastinggeld in preventieve programma’s voor hoogrisicogroepen (waaronder jonge kinderen met gedragsproblemen) op de lange termijn leidt tot een 3
aanzienlijke vermindering van criminaliteit en veel geld bespaart. Een paar recente analyses laten kostenbatenverhoudingen zien van 1 op 20: voor iedere euro die je uitgeeft aan preventie, verdien je 20 euro terug omdat je minder rechters, gevangenissen en tbs-klinieken nodig hebt. Om nog maar te zwijgen over de materiële en immateriële kosten voor de slachtoffers van criminaliteit. Staatssecretaris Teeven wil graag een nieuwe wet invoeren om bepaalde groepen ex-gedetineerden levenslang toezicht op te kunnen leggen. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat dit helpt om delicten te voorkomen. Het kost wel veel geld en een euro kun je maar een keer uitgeven. Dus kies voor preventie bij kinderen, want dat werkt.
Samenwerking reclassering werpt vruchten af Sinds 2010 coördineert DOOR vanuit het Veiligheidshuis Zeeland in Vlissingen de nazorg voor ex-gedetineerden in de gehele provincie. Daarom is Jos van Stee (42) door Reclassering Nederland voor 18 uur per week gedetacheerd bij Stichting DOOR. Van Stee combineert zijn werkzaamheden bij DOOR met zijn werk in de p.i. Middelburg. Daar traint hij gedetineerden en onderhoudt de band met de Medewerkers Maatschappelijke Dienstverlening. Van Stee: “We proberen te zorgen dat mensen na detentie zo goed mogelijk voldoen aan de verwachtingen vanuit de maatschappij en dat wat er in de inrichting is opgestart qua zorg ook een vervolg krijgt buiten de muren.” “Op papier is het makkelijk, in de praktijk is het veel lastiger. Het is geen kwestie van even een telefoontje plegen. Je moet investeren in de contacten, anders ben je de zoveelste die denkt dat hij het beter weet. Soms heeft iemand wat extra zorg nodig, anders ben je ‘m kwijt. Nog eens bellen, nog eens contact zoeken, goed volgen. Dat vreet tijd, maar anders leidt de coördinatie nergens toe.” Omgaan met tegenslag “Iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, maar sommige mensen missen vaardigheden waardoor activiteiten die voor jou en mij heel eenvoudig en logisch zijn niet van de grond komen. En als het niet loopt zoals zij verwachten of wensen, moeten ze daar wel mee om weten te gaan. Juist die vaardigheid ontbreekt. Ze weten zich niet te gedragen of kunnen niet goed omgaan met tegenslag, en vervolgens worden ze geweerd. Dat is geen verwijt, maar daarom kunnen ze wel wat hulp gebruiken.”
Niet leuren met cliënten “Wij kunnen zelf de maatschappelijk werkers niet aansturen. We zijn altijd afhankelijk van andere instellingen die niet altijd op elke klant zitten te wachten. Dan wordt het leuren en dat is voor de cliënt niet leuk, want er wordt al zoveel met ze geleurd. Dan moeten ze hier zijn en dan weer daar. Dat kan ik mij goed voorstellen want daar lopen wij zelf ook tegenaan. Ieder instelling heeft zijn eigen aannamebeleid en eigen regels. Begrijpelijk, maar dat maakt het voor deze groep mensen en voor mij om hun nazorg te coördineren soms lastig.” Ketenparners “In het Veiligheidshuis proberen we dat te ondervangen met het casusoverleg. Met de verschillende ketenpartners bespreken we de mensen die op de nominatie staan om terug te keren in de maatschappij. We bekijken per client wat er nodig is voor de betrokkene op de verschillende leefgebieden.” Kritische noot De detachering is in principe overeengekomen voor een periode van twee jaar, tot 1 oktober 2012. Van Stee ziet het project de goede kant op gaan. “Ik blijf wel kritisch. We signaleren dat we nog steeds niet alle mensen gemeld krijgen vanuit de p.i.’s. Hoe 4
het komt weet ik niet, maar het feit is dat we mensen missen. En voor de 500 tot 600 aanmeldingen die we op jaarbasis krijgen is één fulltimer niet
Op papier is het makkelijk, de praktijk blijkt veel lastiger veel. We moeten dus heel goed kijken naar wat er van ons wordt verwacht, wat er mogelijk is, en wat de behoeften van de gedetineerden zijn, want als je dat verwaarloost zie je ze binnen de kortste keren terug. Dat is het spanningsveld.”
Houdt toezicht op mensen die een strafbaar feit hebben gepleegd of daarvan worden verdacht met als doel het voorkomen en verminderen van crimineel gedrag. Reclassering Nederland is een belangrijke partner van DOOR. Andere uitvoerders van reclassering in Nederland zijn Justitiële Verslavingszorg en het Leger des Heils.
VOORZITTER BLIKT VOORUIT, MEER SAMENWERKING
‘WE GAAN ONZE HORIZON VERBREDEN’ Als opvolger van Rob van Buiren, heeft Hans Goovers in 2010 de hamer overgenomen. Goovers, gepensioneerd directeur van de lokale Rabobank, combineert zijn voorzitterschap met andere bestuursfuncties die hij bekleedt. Hij is onder meer voorzitter van MKB Zeeland, Jazz by the Sea in Domburg en van Stichting Palazzoli, de Zeeuwse ontmoetingsplaats voor mensen met kanker en hun nabestaanden. Waarom DOOR? “Ik heb ja gezegd tegen het voorzitterschap omdat het uitdagend is door de doelgroep - die ik niet kende - en vanwege het enthousiasme van de mensen. Zij zijn met niets begonnen en hebben nu een uitstekende reputatie.” Bij DOOR is zingeving een belangrijk onderwerp. Wat is de zin van DOOR? “Die is er in de eerste plaats voor de mensen die je probeert te helpen, mensen die om de een of andere reden buiten de boot zijn gevallen. Stichting DOOR probeert hen
Dit soort werk moet je deels vanuit je hart doen, anders werkt het niet zodanig te helpen en te motiveren dat ze toch de gewone maatschappij kunnen accepteren en daar ook deel van uit kunnen maken. En voor de samenleving neemt DOOR een stuk zorg weg. Want als je erin slaagt om mensen goed te resocialiseren en recidive voorkomt, dan bespaar je de samenleving een hoop kosten.”
DOOR-voorzitter Hans Goovers (68): “Ik heb grote bewondering voor de mensen die bij DOOR werken.”
onze kiezen. Niet zozeer op rijksniveau maar vooral op provincie- en gemeenteniveau. Dat dwingt ons tot verregaander samenwerking met andere partijen. Op zich goed, al moet je dan wel oppassen dat je je eigenheid niet verliest.”
Wat maakt DOOR zo geschikt voor die taak? “De mensen die er werken, dat is de basis. Heel bevlogen mensen, die eigenlijk allemaal hetzelfde nastreven. Die de doelstelling onderschrijven en zich graag willen inzetten voor de doelgroep. Dit soort werk moet je deels vanuit je hart doen, want als je dat er niet in hebt zitten wordt het een klinische benadering en dan werkt het niet.”
“We gaan van Y naar Z. Niet alleen beleid verandert, ook gewoontes veranderen. We krijgen nieuwe processen, declaratiesystemen worden ingewikkelder. De kwaliteit moet omhoog dus er zal meer gevraagd worden van mensen. Dat zie je overal, dat is niet uniek voor DOOR.”
Wat is jouw visie op de nabije toekomst van DOOR gelet op de bezuinigingsplannen van de overheid? “DOOR is een bruisende organisatie. We zijn bezig met een omslag. De nieuwe huisvesting komt binnenkort gereed, en we breiden onze doelgroep uit met ook de zwaardere gevallen met verslavingsproblematiek en sociaalpsychische indicatie.”
Dus jij ziet daar geen bedreiging in? “Nee. Als je niet oppast, kunnen subsidies je creativiteit beperken. Nu moeten we ook andere inkomstenbronnen gaan zoeken, dat is op zich niet verkeerd. Het is een systeem dat meer van mensen eist, maar ook meer kan geven. Je bent gedwongen om je horizon te verruimen en samenwerking te zoeken met ketenpartners. Dat vind ik een pluspunt.”
“Hoever de bezuinigingen zullen gaan weet ik niet, maar als ik de berichtgeving lees krijgen we nog heel wat voor
Meer informatie over programma’s van Stichting DOOR zoals wonen, werken, relaties, zorg en zingeving, vind je op www.stichtingdoor.nl 5
‘Anderen profiteren van mijn ervaring’
PATRONEN DOORBREKEN Robert (57) ervaringsdeskundig vrijwilliger bij de groepsgesprekken: “Elke dag vertel ik mijn verhaal, dat is nu mijn missie.”
Robert (57) is vrijwilliger bij de groepsgesprekken van DOOR en actief binnen de Anonieme Alcoholisten. Hij is in Nederland geboren maar in Amerika opgegroeid. Hij diende langere tijd in het leger, werkte als leidinggevende in de vliegtuigindustrie, en zat meerdere keren vast in de Verenigde Staten, Duitsland, Canada en Nederland. Robert vertelt: “Tijdens mijn laatste detentie was ik bewust bezig mijn leven te beteren. Ik bekeek de mogelijkheden van het Penitentiair Progamma. Ik ging mijn kledingkeuze ook afstemmen op mijn nieuwe leven. Ik heb altijd mijn
best gedaan om er jong uit te zien maar inmiddels was ik al 53. Ik wilde graag leren me te gedragen als een 53-jarige en er ook zo uit te zien.” Patronen doorbreken Robert zocht het in kleine, stapsgewijze veranderingen. “Ga ik ‘s avonds nog de straat op? Welke route neem ik? Waarom sla ik links- of rechtsaf? Hoe ga ik me aan regels houden? Daar bestaat het leven uit. Simpele dingen als niet schuin de straat oversteken maar over het zebrapad en op het voetgangerslicht wachten.” “Het zijn patronen, net zoals ik vroeger een fiets of auto pikte die mooi vond. Die wilde ik doorbreken. Ik was gewend
JUBILEUMVIERING Op 15 november 2011 vierde DOOR het tienjarig jubileum met een minisymposium getiteld ‘Van vangnet naar netwerk’ in het Arsenaaltheater te Vlissingen. Daar bleek dat de aanpak van DOOR werkt. Ruim de helft van de bewoners is twee jaar later nog niet in aanraking geweest met justitie. Directeur Johan Swart: “De afgelopen jaren hebben in het teken gestaan van pionieren, bestendigen en professionaliseren in de opvang en nazorg van ex-gedetineerden. Het resultaat mag er zijn na tien jaar zijn en daar zijn wij erg trots op.”
Op de feestelijke dag spraken onder meer algemeen directeur Sjef van Gennip van Reclassering Nederland, prof. dr. mr. Martin Moerings, hoogle-
om langs de dealer te lopen ook al had ik er niets meer te zoeken. Ik vond het belangrijk om over dat soort dingen na te denken, geen halve verandering, maar een hele en goed overdacht. Het ging om mijn houding.” Hakken in het zand Zijn hoogste prioriteit is nuchter blijven en niet in de problemen komen. Robert vindt het mooi dat hij anderen kan laten profiteren van zijn ervaring. “Ik kan dingen makkelijk zo zeggen dat mensen er over gaan nadenken. Als een professional het zegt gaan ze gelijk met de hakken in het zand.” Missie “Laatst wilde een re-integratiebedrijf mij naar een sociale werkplaats sturen. Ik vertelde over mijn vrijwilligerswerk. Ik kan als ex-bewoner niet tussen de cliënten gaan werken, dat is geen goeie plek voor mij. Ik stel mezelf altijd voor als ‘een van hun’, ook al ben ik van de leiding. Daar hadden ze begrip voor.” “Elke dag vertel ik mijn verhaal, dat is nu mijn missie. Dat ik dat al zes jaar doe bewijst dat het lukt en goed werkt.”
Gespreksgroepen Voor de bewoners van DOOR vormen de wekelijkse groepsgesprekken een verplichte activiteit. Er zijn vier vrijwilligers bij betrokken met ieder hun eigen expertise.
10 raar Penologie aan de universiteit Leiden en Hans Goovers, voorzitter van Stichting DOOR (zie foto).
