WERKOMSTANDIGHEDEN
Supermarktmedewerkster Fenny gaat met plezier naar haar werk. Dat is zeer opmerkelijk als je bedenkt dat ze lange tijd werd gepest. Op het dieptepunt hoopte ze zelfs dat haar onderweg naar de supermarkt iets zou overkomen, zodat ze er maar niet hoefde te werken. Daarna is ze met haar situatie aan de slag gegaan. Een succesverhaal over omgaan met pesten. Tekst Jeroen Tjepkema | Foto’s Bas de Meijer
Succesverhaal over pesten op het werk
4
enny: “Ik herken dat mensen er niet over durven praten. Het is een gevoel van schaamte. Maar, en dat zeg ik nu heel stoer: dat heb ik achter me gelaten. Ik heb succesvol gewerkt aan een oplossing. En ik wil graag dat dat mijn verhaal is.”
F
“Het kost je je zelfvertrouwen. Ik zocht constant de fout bij mezelf. Op het laatst was het niet meer te doen om mijn wekker te zetten en naar het werk te gaan. Ik ben onderweg geweest dat ik hoopte dat er wat zou gebeuren, zodat ik maar niet naar mijn werk hoefde…”
Begin “Ik weet niet eens precies wanneer het pesten bij mij is begonnen. Ik weet wel dat ik al een jaar of zeven bij de supermarkt werkte voordat ik het door had. Het komt heel sluipend. En daarna heeft het zeker nog zes of zeven jaar geduurd.”
“Ik kan wel zeggen dat dat het dieptepunt was. In het eerstvolgende gesprek met mijn baas gaf ik aan dat ik naar de bedrijfsarts wilde. Dat vond ze goed. De bedrijfsarts sprak als eerste uit dat dit gewoon pesten op het werk was. Hij zei dat ik nu eerst voor mezelf moest kiezen en even helemaal thuis moest blijven, tot rust komen.”
“Toen ik binnenkwam, merkte ik al dat de mentaliteit onder het personeel anders was dan in de supermarkt waar ik daarvoor had gewerkt. Ik kon er op dat moment niet de vinger achter krijgen. Achteraf weet ik dat de sfeer gewoon niet goed was. Ik merkte dat er clubjes waren die ontzettend veel roddelden. Je hoorde erbij of niet. Als er ergens werd gelachen, wist je zeker dat het ten koste van iemand anders ging. Ik zag mensen om me heen weggaan omdat de sfeer niet goed was. Zij kwamen vaak bij mij met hun verhaal. Misschien is dat wel de reden geweest dat men vervolgens de pik op mij kreeg. Ik weet het niet.”
Ommekeer “Omdat ik veel fysieke klachten had, ging ik ondertussen ook naar een fysiotherapeut in een gezondheidscentrum. Ik moest twee keer per week oefenen in de zaal. Daar kwam ik in contact met een trainer die constateerde dat er veel meer met me aan de hand was. Zij hielp me met ontspanningsoefeningen en praatte veel met me. Ze kende iemand zei ze, een soort coach, die ik eens zou moeten bezoeken. Dat deed ik. Deze coach hielp me niet alleen met het herkennen van mijn grenzen, maar ook om ze te bewaken. Als je dat zelf niet doet, doet een ander dat ook niet, zei ze. Ik ben er ook heel veel over gaan lezen. Dat is voor mij echt een nieuw begin geweest.”
‘Als ik de kantine binnenkwam, viel het stil’
“Ik merkte dat ik steeds meer genegeerd werd. Dan stond ik met een collega op een meter van elkaar te werken en zei die ander bijna geen woord tegen mij. Als ik zelf wat zei kreeg ik hooguit een ja of een nee en dat was het. Het was niet dat ik getreiterd werd, dat mijn banden werden lek gestoken of zo. Op die manier ging het niet. Maar als ik binnenkwam in de kantine viel het stil. Al dat soort dingen maken dat je in een gigantisch isolement komt. Je gaat je steeds minder met anderen bemoeien en je komt langzaam in de overleefstand.”
Klachten “Ik kreeg fysieke klachten die allemaal gerelateerd waren aan stress. Op een gegeven moment werkte ik nog maar anderhalf uur per dag. Ik begon om zeven uur en ging om half negen weer weg. Ik was blij dat ik wegging en volgens mij de rest ook. Dan hoefden ze zich niet meer in te houden over mij. Dat gevoel had ik.” “Ik heb regelmatig geprobeerd met mijn leidinggevende te overleggen. Maar hij had geen idee wat hij met de situatie aan moest. Ik heb het ook vaak tegen de baas gezegd, maar zij onderschatte de situatie op dat moment. En toen ze het later wel doorhad, wist zij ook niet wat ze ermee aan moest. Dat heeft ze achteraf ook tegen mij gezegd. Er waren wel een aantal collega’s die het in de gaten hadden. Dat lieten ze me weten, maar nooit als er iemand anders bij was. Niemand durfde een standpunt in te nemen of het voor me op te nemen als er een ander bij was. En dan voel je je heel… erg… alleen.”
“In overleg met de verzuimbegeleiding besloot ik stappen te zetten om weer aan het werk te kunnen. Ze stelden voor dat ik de training ‘opkomen voor jezelf’ zou gaan volgen. Dat werkte, want ik begon weer een klein beetje blij met mezelf te worden. En ik kreeg weer een beetje geloof in mezelf terug. Dat waren hele goeie stappen. Ik ging langzaam weer aan het werk.” “Achter de kassa ging ik steeds in de laatste rij zitten zodat ik met mijn rug naar de rest toe zat. Zo kon ik me echt concentreren op de klanten. ‘Ik kan dit, dit red ik en zo kan ik mijn dagen echt goed doorkomen’, dacht ik.” Communicatietraining “Ongeveer op hetzelfde moment had mijn baas marktonderzoek laten doen. Daaruit bleek dat ze met haar supermarkt achterbleef op heel veel gebieden in vergelijking met haar concurrenten. Dat lag ongetwijfeld aan de negatieve sfeer die er hing op de werkvloer. Ze organiseerde een verbeteringstraject voor de winkel. Een onderdeel van dat traject was een driedaagse communicatietraining.” “Van tevoren had ik al met mijn man overlegd dat ik het tijdens die dagen niet meer over het verleden wilde hebben. Ik had de adviezen van mijn coach opgevolgd en bovendien nieuwe kennis opgedaan tijdens de assertiviteitstraining. 5
WERKOMSTANDIGHEDEN
Achteraf waren het fantastische dagen. Heel confronterend. Ik kwam erachter welke rol ik daadwerkelijk speelde en welke ik eigenlijk zou moeten spelen. Ik kreeg ook heel veel inzicht in de rollen die anderen speelden.”
‘Ik moest de veiligheid van het overleven achter me laten en weer beginnen met leven’
“Ik wilde eigenlijk niks over mezelf vertellen maar deed dat toch. Anderen schrokken daar enorm van. Iedereen wist wel van mijn situatie, maar niet dat die voor mij zo heftig was. Ze hadden het kunnen weten, maar keken er voor weg. Tijdens de training is heel duidelijk uitgesproken dat ze het knap vonden dat ik daar zat en mijn verhaal had gedaan. Dat ze daar ontzettend veel respect voor hadden. Dat maakte de situatie veilig voor me tijdens die drie dagen.” Andere sfeer “Daags na de training was ik deslaniettemin behoorlijk bang toen ik naar mijn werk ging. Ik had slecht geslapen, wetend dat ik vanaf nu zelf iets moest gaan doen met wat ik had geleerd. Dit was hét moment om uit de overleefstand te gera-
6
Ministerie SZW
Supermarktmedewerkster Fenny: ‘Ik was mezelf finaal kwijt.’
Campagne tegen pesten Ruim een kwart van de mensen in Nederland is weleens gepest door collega’s of leidinggevenden. Afgelopen jaar waren een half miljoen werknemers slachtoffer van pesterijen op de werkvloer. Minister Asscher van Sociale Zaken en werkgelegenheid (SZW) is een campagne gestart om dit probleem tegen te gaan. Pesten op het werk heeft grote impact op de mensen die het overkomt en zorgt naar schatting jaarlijks voor vier miljoen extra verzuimdagen. Onderzoek laat zien dat de helft van de leidinggevenden en veertig procent van de werknemers weleens heeft meegemaakt dat een collega werd gepest.
ken, anders zou het nooit meer lukken. Dat vond ik doodeng. Ik moest de veiligheid van het overleven achter me laten en weer beginnen met leven. Het zou erop of eronder zijn.” “Toen ik binnenkwam merkte ik gelukkig meteen dat er een totaal andere sfeer hing. En omdat ik zo enthousiast was over het hele traject, ging de rest verassend genoeg bijna vanzelf. We hadden bijvoorbeeld geleerd dat een begroeting ’s morgens heel belangrijk is. Als ik voor die tijd onzichtbaar langs een aantal collega’s kon lopen, deed ik dat. Ik wist dat ik toch geen begroeting terug zou krijgen. Dat was vanaf de eerste dag na de training anders. Zelfs mijn baas nam daar tegen haar gewoonte in nu uitgebreid de tijd voor.”
De campagne van minister Asscher richt zich niet alleen op de werknemers die pesten of gepest worden: “Zeven miljoen collega’s hebben elke dag de kans om pesten op de werkvloer te stoppen. Werkgevers en werknemers moeten het onderwerp bespreekbaar maken, met elkaar het taboe doorbreken. Want over de gevolgen van pesten moeten we niet lichtzinnig denken. Het tast de waardigheid aan van de mensen die het overkomt, verpest het plezier in het werk en leidt tot psychische problemen en uitval’. Werknemers en werkgevers kunnen op www.herkenpesten.nl terecht voor informatie over het herkennen en stoppen van pesten door collega’s.
“Vanaf dat moment veranderden er nog veel meer dingen. Van informatieve gesprekken aan het begin van de dag tot kleine evaluaties aan het einde van elke shift. Ook qua commitment zijn er nu belangrijke afspraken gemaakt. Op dit moment zijn er nog steeds een paar mensen die niet mee 7
WERKOMSTANDIGHEDEN
‘Ik ben ongelooflijk dankbaar dat ik sta waar ik nu sta’
die me wilden helpen. Het lukte mij niet meer alleen. Ik denk dat dat ook vaak het probleem is. Mensen die gepest worden zijn zo kapotgemaakt, dat hun zelfvertrouwen weg is. Je kruipt volledig in jezelf. Dat is de enige plek waar je nog kunt zijn. Dat gold ook voor mij. Ik moest daaruit en daar had ik anderen bij nodig. Ik zou de mensen die gepest worden aanraden erover te praten. Het is geen verhaal waar je trots op bent, maar betrek toch anderen erbij. En doe iets met wat er tegen je gezegd wordt. Stop het probleem niet weg. Neem zelf het initiatief, een ander doet dat niet voor je.”
willen. Maar dat kan ik nu loslaten. Als iemand chagrijnig richting mij doet, denk ik: dat zegt niks over mij. Anders en heel stoer gezegd; ik ben niet meer afhankelijk van wat een ander van mij vindt.”
“Ik ben ongelooflijk dankbaar dat ik sta waar ik nu sta. Wat ik nodig had, waren mensen om me heen 8
Wat te doen als je gepest wordt? Omdat elke situatie anders is, is hier helaas geen standaard-antwoord op te geven. Over het algemeen kun je wel zeggen dat de eerste stap is het gesprek aan te gaan met de pester of pesters. Blijf altijd kalm en probeer het gesprek niet te laten escaleren. Lukt een gesprek niet, dan kun je altijd overleggen met je leidinggevende of met diens leidinggevende als hij zelf onderdeel uitmaakt van het probleem. In veel bedrijven zijn bovendien vertrouwenspersonen aanwezig die je ook kunt benaderen. Uiteraard kan een assertiviteitscursus uitkomst bieden. Heb je hulp of advies nodig of wil je gewoon je verhaal kwijt, dan kun je altijd contact opnemen met ons Persoonlijk Advies Centrum: 023-5651052 of
[email protected]. DollarPhotoClub
Echte ik “Niet alleen op mijn werk, maar ook daarbuiten merk ik dat ik veranderd ben. Al vind ik veranderd niet het goede woord. Dat was namelijk mijn grootste angst; waarom zou ik niet goed zijn zoals ik ben? Waarom moet ik veranderen? Later begreep ik het. Ik was mezelf finaal kwijt. Het was alleen maar overleven geworden. Ik had totaal geen zelfvertrouwen. Dat heb ik nu weer terug. Ik denk dat ik nu pas de echte Fenny ben.”
Moeite waard “Of ik het moeilijk vond om hierover te praten? Nee. Ik ben zo ongelooflijk blij dat ik sta waar ik nu sta. Ik zou voor mezelf hier nooit de publiciteit over zoeken. Zo zit ik niet in elkaar. Maar als er maar één iemand is die iets positiefs uit mijn verhaal haalt, is het vertellen ervan meer dan de moeite waard.” ■
