gezond en veilig werken Kijk eens op www.agroarbo.nl
Arbocatalogus
agrarische en groene sectoren
Arbocatalogus? de 5 meest gestelde vragen Adviezen voor een goed werkoverleg Uw tip in de arbocatalogus
4 11 19
Voorwoord Beste werkgevers en werknemers in de
Dit boekje geeft een doorkijkje naar de
agrarische en groene sectoren,
site. Ook krijgt u tips voor het gebruik van de informatie, bijvoorbeeld tijdens een
Colofon foto’s: Colland beeldbank illustraties: Henk van Ruitenbeek vormgeving: Achmea Studio druk: Thieme GrafiMedia Groep
Dit is een uitgave van Stigas. Stigas maakt deel uit van de sociale regelingen van Colland. De arbocatalogi voor de agrarische en groene sectoren zijn tot stand gekomen dankzij de samenwerking tussen werkgevers- en werknemersorganisaties en Stigas.
Wie gezond en veilig werkt, heeft meer
werkoverleg. Dus ga – als het kan vandaag
plezier, is productiever en minder vaak ziek.
nog – naar www.agroarbo.nl.
Hierbij hebt u sinds kort een online hulp middel: de arbocatalogus. Wie hem nog niet
Met vriendelijke groet,
bezocht heeft, neem ik vanaf deze plek graag bij de hand. Gerard Roest
Dit boekje geeft een doorkijkje naar twaalf arbocatalogi: ➜ akkerbouw en vollegrondsteelt ➜ bloembollenteelt en -handel ➜ boomteelt en vaste plantenteelt ➜ bos en natuur ➜ fruitteelt ➜ glastuinbouw ➜ hoveniers en groenvoorziening ➜ mechanisch loonwerk ➜ melkvee en graasdieren ➜ paardenhouderij ➜ pluimveehouderij ➜ varkenshouderij
1: Ga naar www.agroarbo.nl*
werknemersvoorzitter Stigas
2: Klik in de menubalk links op uw sector 3: Klik op het onderwerp waar u meer over wilt weten
* Werkt u in de bos- en natuursector, ga dan naar www.arbocatalogusbosennatuur.nl. Bent u hovenier of groenvoorziener, dan is
U ziet dan direct hoe het gezond en veilig kan.
2
uw site: www.groenearbo.nl.
3
Arbocatalogus? de 5 meest gestelde vragen
Akkerbouw en vollegrondsteelt Druk? Kies de juiste werkhouding
Wat is een arbocatalogus?
Wanneer moet ik hem raadplegen?
Tijdens het planten en oogsten is het druk.
Een site met praktische informatie
De arbocatalogus is een hulpmiddel
In de arbocatalogus staan tips om overbelasting te voor-
over veilig en gezond werken. Voor
om verbeteringen in de arbeidsom-
komen zodat er geen lichamelijke klachten ontstaan,
iedereen die in de agrarische sector werkt.
standigheden door te voeren, bijvoorbeeld
bijvoorbeeld aan de rug.
na een risico-inventarisatie en -evaluatie.
➜ Oogst zo mogelijk overdekt en verwarmd. Bijvoorbeeld in een rijdende tunnel.
Hij kan ook gebruikt worden om het arboWat staat er in? Werkwijzen en middelen waarmee een bedrijf kan voldoen aan de wettelijke bepalingen voor veilig en gezond werken. Deze afspraken zijn gemaakt door de werkgevers en werknemers in de sector zelf. Hierdoor zijn ze toegesneden op de praktijk. De arbocatalogus is een ‘levend’ document: als er nieuwe hulpmiddelen of machines bijkomen, wordt de
beleid voor een bedrijf op te zetten. En
➜ Gebruik een balanscraftseat.
uiteraard als u een concrete vraag heeft
➜ Zorg voor aangepaste kleding. Goede en soepel zittende
met deze machine om, wat is bij dit soort
werkzaamheden de beste houding? Ook
Meer tips? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: akkerbouw en volle-
tijdens een voorlichtingsbijeenkomst of
grondsteelt ➜ 3: gebogen werkhoudingen tijdens het oogsten
instructie kunt u de arbocatalogus erbij pakken. Vooral de gele checklisten voor de dagelijkse praktijk zijn handig voor
De broodnodige afwisseling
werknemers.
Als een handeling langdurig iedere 5 tot 15 seconden wordt herhaald kunnen er pols-, nek- of schouderklachten
informatie aangevuld of aangescherpt.
Wat is het verschil met de Arbowet?
Het adres is www.agroarbo.nl.
In de arbowet staat aan welke ver-
Hoveniers en groenvoorzieners gaan naar www.groenearbo.nl. Werkt u in de
voldoen. In de catalogus staat - heel prak-
bos- en natuursector, dan gaat u naar
tisch - hoe u dat doet.
www.arbocatalogusbosennatuur.nl.
4
Checklist
dagelijkse praktijk
ontstaan. In de arbocatalogus leest u hoe u afwisseling
Waar kan ik hem vinden?
plichtingen u als werkgever moet
regenkleding bijvoorbeeld.
over gezond en veilig werken. Hoe ga ik
organiseert.
✔ Wissel af tussen links- en
Meer tips? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: akkerbouw en volle-
✔ Wissel tussen voor, midden
rechtshandig. grondsteelt ➜ 3: kortcyclisch en repeterende handelingen
en achter aan de lijn of band werken. ✔ Neem micropauzes (3 tot 5 seconden).
5
Bloembollenteelt en bloembollenhandel
Boomteelt en vaste plantenteelt Heftruck Vallende lading, een kantelende heftruck, aanrijdingen met personen; het werken met een heftruck is niet zonder gevaren. In de uitgebreide checklist dagelijkse praktijk staan
Gebogen
Checklist
dagelijkse praktijk
Planten, selecteren en koppen gebeurt vaak in een gebogen
veiligheidstips. ➜ Leg geen losse spullen op de heftruck of in de cabine.
houding en dat kan rugklachten veroorzaken. Lees in de
➜ Hef of vervoer beslist geen personen.
arbocatalogus wat u kunt doen om rugklachten te voorkomen.
➜ Een big bag of andere last die aan de vork hangt, beïnvloedt de stabiliteit van de hef-
✔ Wissel af tussen lopend selecteren en werken met
Goed schoeisel werkt beter: draag hoge werkschoenen
truck zeer negatief. Doe dit alleen op een
een ergonomische
of brandweerlaarzen in plaats van rubber laarzen.
vlakke, harde ondergrond.
selecteer-/wiedkar. ✔ Wissel bij zittend selecteren af tussen links en rechts
Meer weten? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: bloembollenteelt- en
Benieuwd naar de volledige checklist? 1: www.agroarbo.nl ➜
handel ➜ 3: gebogen houding bij selecteren en koppen
2: boomteelt en vaste plantenteelt ➜ 3: heftruck
werken.
Til je geen breuk
Handmatig rooien
“Dagelijks gaan er tientallen kratten en dozen met bollen door mijn handen.
“Elk jaar word ik een paar weken ingezet bij het rooien van bomen. Dit is best
Omdat ik nu goed oplet hoe ik til, heb ik bijna nooit meer last van mijn rug.”
zwaar werk. Kan het niet lichter? En hoeveel mag ik eigenlijk tillen?”
Tips voor gezond en veilig tillen?
Benieuwd naar de antwoorden? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: boomteelt en vaste
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: bloembollenteelt- en handel ➜ 3: tillen
plantenteelt ➜ 3: handmatig rooien
Werk zo veel mogelijk met kuubkisten.
6
7
Bos en natuur
Fruitteelt
Motorkettingzaag
Kratten vol fruit
Een motorkettingzaag draait snel en hout kan zich onvoorspelbaar gedragen. Denk aan plot-
In de fruitteelt wordt veel getild. In de arbocatalogus staat hoe u dat gezond en veilig doet.
seling vallende takken, splijtende stammen en opverende takken. Ook is er sprake van lawaai, trillingen, schadelijke stoffen zoals uitlaatgassen en stof.
➜ Kratten en dozen zwaarder dan 23 kg worden alleen met hulpmiddelen of met zijn tweeën getild. ➜ In afwijking van de norm van 23 kg geldt de brancheafspraak dat incidenteel ver-
In de arbocatalogus staat hoe u veilig werkt met de motorkettingzaag. Zo leest u bijvoorbeeld: ➜ Zorg altijd voor het juiste type zaag. Deze moet zijn afgestemd op de werkzaamheden. ➜ Gebruik de tophendelzaag alleen voor werkzaamheden in de boom. ➜ Zorg altijd voor minimaal twee mensen op de werkplek. Meer adviezen: 1: www.arbocatalogusbosennatuur.nl ➜ 2: motorkettingzaag (veiligheid)
Checklist
dagelijkse praktijk
Harvester In de checklist voor de dagelijkse praktijk bij de harvester leest u onder andere het
✔ Zorg voor goed onderhoud. Controleer voor
volgende:
getild. ➜ Op vaste productiewerkplekken zijn de inrichting en de hulpmiddelen afgestemd op de frequentie en de omstandigheden waaronder getild moet worden. Meer lezen? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: fruitteelt ➜ 3: tillen bij het palletiseren
Snoeien “Na een paar dagen snoeien, had een van mijn mensen last van zijn nek en een gevoelige pols. Volgend jaar ga ik dat voorkomen en check ik vooraf de arbocatalogus”. ➜ Gebruik bij de wintersnoei bij voorkeur elektrisch en anders pneumatisch gereedschap. ➜ Gebruik bij de wintersnoei de handsnoeischaar alleen kortdurend en incidenteel.
gebruik vloeistofniveaus en veiligheidsvoorzieningen.
pakkingen (bijvoorbeeld met kunstmest) tot een gewicht van 25 kg mogen worden
Meer adviezen:
Gebruik bij voorkeur een ergonomische handsnoeischaar.
✔ Zorg voor goed zicht. Dus: schone ramen.
1: www.arbocatalogusbosennatuur.nl ➜
➜ Onderhoud gereedschap, zodat het optimaal werkt.
✔ Leg geen voorwerpen los in de cabine.
2: harvester (veiligheid)
➜ Wissel werkzaamheden af.
✔ Werk niet met loszittende kleding, lange haren, etc.
Meer lezen? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: fruitteelt ➜ 3: handmatig snoeien
✔ Bij storingen: schakel de machine uit.
8
9
Glastuinbouw
Werkoverleg Het werkoverleg is hét moment om in gesprek te gaan over veilig en gezond werken. Een goed werkoverleg ➜ Bespreek belangrijke onderwerpen het eerst en ga moeilijke onderwerpen niet uit de weg. ➜ Kom terug op afspraken die in het laatste werkoverleg zijn gemaakt en bekijk of iedereen zich aan de afspraken heeft gehouden. ➜ Luister naar elkaar; elke mening telt. ➜ Ruim misverstanden uit de weg en sta open voor kritiek. ➜ Zet afspraken op papier. ➜ Houd aan het einde van het overleg een rondvraag. Hier kan iedereen op- of aanmerkingen maken, korte vragen stellen of onderwerpen opgeven voor het volgende werkoverleg. ➜ De voorzitter treedt op als gespreksleider. ➜ TIP: Bespreek regelmatig een onderwerp uit de arbocatalogus.
Checklist
dagelijkse praktijk
Op veilige hoogte Voor wie zeemansbenen heeft en geen last van hoogtevrees is werken op de buisrailwagen prettig. Lees, om een duikeling van
✔ Controleer vooraf of de buizen stabiel liggen en de grond niet is verzakt. ✔ Meld verzakkingen direct bij de leiding
deze hoogte te voorkomen, de checklist. Een buisrailsysteem werkt goed als het stevig staat!
gevende of via de padregistratie. ✔ Controleer of de veiligheidsvoorzieningen op de buisrailwagen zijn aangebracht en of ze
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: glastuinbouw ➜ 3: buisrailsysteem
werken (hekken en scheefstandsignalering). ✔ Werk volgens de instructies en de afspraken die in het bedrijf zijn gemaakt.
10
11
De arbocatalogus wanneer gebruik ik hem?
Hoveniers en Groenvoorziening
Bij een concrete vraag over veilig en gezond werken. Hoe ga ik met deze machine om? Wat is
Wist u dat...
bij dit soort werkzaamheden de juiste houding? Voor werknemers zijn vooral de gele checklis-
langdurig werken met een motorheggenschaar gewrichtsklachten kan veroorzaken?
ten met tips voor de dagelijkse praktijk erg handig.
Op www.groenearbo.nl leest u hoe u dit voorkomt.
In het werkoverleg. Om extra aandacht te besteden aan bepaalde werkzaamheden, machines
➜ Voer grote objecten uit met een heggenknipper aan een hydraulische arm.
of gereedschappen. Of om (bijna) ongevallen na te bespreken. Hoe kunnen we het de volgende
➜ Werk met een goed onderhouden CE-gemarkeerde motorheggenschaar
keer voorkomen? Een werkoverleg waarin arbeidsveiligheid centraal staat wordt ook wel toolbox meeting genoemd.
met scherpe messen. ➜ Zorg dat vermogen, gewicht en zwaardlengte op het werk zijn afgestemd. ➜ Werk maximaal vier uur per dag of maximaal drie dagen per week met het
Als u het arbobeleid voor uw bedrijf gaat opzetten. Of uw bestaande beleid onder de loep wilt nemen.
apparaat. ➜ Zorg voor taakroulatie en pauzeer tijdig. ➜ Voorkom te ver reiken door te werken met een stokheggenschaar.
Als tijdens de risico-inventarisatie en
➜ Draag passende persoonlijke beschermingsmiddelen.
evaluatie (RI&E) geconstateerd is dat bepaalde zaken op het bedrijf
1: www.groenearbo.nl ➜ 2: motorheggenschaar (lichamelijke belasting)
veiliger en/of gezonder kunnen. In de arbocatalogus leest u hoe u het aan kunt pakken.
Samen veilig langs de weg “Gelukkig heb ik nog nooit een ongeluk meegemaakt, maar ik weet dat werken langs de weg niet zonder risico’s is. Onze werkgever heeft ons heldere veiligheidsinstructies gegeven waar we ons aan houden. En als een van ons iets vergeet, wijzen we hem of haar daarop.” Benieuwd naar de instructies? 1: www.groenearbo.nl ➜ 2: werken lang de weg
12
13
Mechanisch loonwerk
Checklist
dagelijkse praktijk
Melkvee en graasdieren
Verstopt! Een storing of verstopte machine komt nooit gelegen. Toch is het belangrijk even de rust te nemen en het probleem op de juiste
✔ Zet de aandrijving van de machine uit.
manier op te lossen. In de checklist voor de
✔ Zet de motor af.
dagelijkse praktijk staat het duidelijk op een
✔ Plaats de machine stabiel.
rij.
✔ Werk volgens de instructies en de afspraken
Een stal waar het prettig melken is …
die zijn gemaakt in het bedrijf. ✔ Overbrug nooit beveiligingen en plaats beveiligingen terug. ✔ Meld gevaarlijke situaties altijd aan de
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: mechanisch
… waar het lawaai beperkt blijft en met de juiste stalverlichting. Check de arbocatalogus.
loonwerk ➜ 3: verstoppingen en storingen oplossen en machines onderhouden
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: melkvee en graasdieren ➜ 3: melken
bedrijfsleiding.
Omgaan met fokrammen Pas op: mestgassen
“Ik werk graag met fokrammen, maar ze vertonen vaak onvoorspelbaar gedrag. Mijn
Bij het werken met drijfmest komen mestgassen vrij. Pieken in de concentratie kunnen
vader blijft liever uit hun buurt. Zijn er
levensgevaarlijke situaties voor mens en dier opleveren. In de arbocatalogus leest u wat u
praktische tips voor het omgaan met deze
kunt doen om dit te voorkomen.
dieren?” In de arbocatalogus staat een han-
transportvoertuig, de directe omgeving van de mixgaten, de stalruimte tijdens het mixen,
dagelijkse praktijk ✔ Loop niet alleen in het land en houd altijd minstens 25 meter afstand tot de dieren.
dige checklist.
✔ Loop bij het tellen langs de sloot (vlucht-
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: melkvee en graas-
✔ Neem een stuk slang of stok mee bij het
route).
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: mechanisch loonwerk ➜ 3: mestgassen Plaatsen die extra gevaar opleveren: de tank van de mengmestverspreider, het mest
Checklist
dieren ➜ 3: gedrag fokrammen
uitvoeren van tellingen. ✔ Draag goed passend schoeisel.
de onderkelderde stalvloer, de lager gelegen putten en de trekkercabine.
14
15
Paardenhouderij
Pluimveehouderij
Een veilige stap/trainingsmolen
RSI
Stap/trainingsmolens kunnen door veroudering of slijtage
In de pluimveehouderij is repeterend werk niet
onveilig worden. Soms worden molens gewijzigd of zelf
te voorkomen. Veel pluimveehouders voelen
gemaakt en zijn de gevolgen voor de veiligheid onvoldoende
hun armen en schouders na een dag seksen,
bekend. In de arbocatalogus staan de maatregelen die in
enten of inpakken. Wees alert en voorkom RSI.
ieder geval getroffen moeten worden. 1 www.agroarbo.nl ➜ 2 pluimveehouderij ➜ 3 ➜ Scherm bewegende delen af bij de bron.
statische houding en repeterend werk bij
➜ Zorg voor deskundig personeel.
ingrepen in de pluimveehouderij
➜ Laat de elektrische installatie regelmatig controleren en indien nodig repareren door een deskundige.
Bukken en buigen in de stallen
➜ Voorkom schrikreacties bij paarden en pony's.
“Als startende ondernemer nam ik het niet zo nauw met mijn werktijden. Mijn rug nam mij dit
➜ Voorkom dat personen in aanraking kunnen komen
niet in dank af. Nu let ik erop dat ik niet te lang doorga, zeker niet met het rapen van eieren.”
met paarden en pony's in de stap/trainingsmolen. 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: paardenhouderij ➜ 3: veilig werken met stap- en trainingsmolens
In de arbocatalogus staan de maatregelen op een rij. ➜ Neem maatregelen om de hoeveelheid grondeieren te verminderen of te voorkomen. Mogelijkheden zijn: het aanleren van nestgebruik op de beun, een strategische plaatsing van de waterleiding en stroomdraadjes in de hoeken.
Uitmesten Mest u dagelijks stallen uit? Dan is het goed te weten dat er mestrieken zijn die op uw lichaamslengte kunnen worden afgesteld. Of – nog beter – richt de stal zo in dat u het met een bobcat kunt doen.
➜ Gebruik een hulpmiddel bij het rapen van grondeieren. Zo kunnen de grondeieren in een staande houding worden geraapt. Denk aan een raaptang of raapriekje. Geef instructie over bukken. ➜ Vermijd bukken in een gedraaide houding. Zak bij voorkeur met een rechte rug door de knieën.
Meer tips? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: paardenhouderij ➜ 3: handmatig uitmesten en instrooien
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: pluimveehouderij ➜ 3: bukken en buigen bij controlewerkzaam
van stallen
heden in stallen
16
17
Varkenshouderij
Checklist
dagelijkse praktijk
De arboatalogus is nooit af
Biggenbehandeling “Biggen castreren levert mij aan het eind van de dag vaak een zere nek en schouders op. Kan dat ook anders?” De arbocatalogus is een levend instrument. Dit betekent onder andere dat hij in een volgend
✔ Voer repeterende handelingen per dag maximaal één uur achter elkaar uit.
1: www.agroarbo.nl ➜ 2: varkenshouderij ➜
stadium wordt uitgebreid met onderwerpen als psychosociale arbeidsbelasting (stress,
Of maximaal twee uur met pauzes.
3: behandelen van biggen
pesten op het werk), Q-koorts, biologische agentia (micro-organismen die een schadelijke
✔ Doe het werk met meerdere personen of wissel het af. ✔ Benader de dieren rustig.
invloed kunnen hebben op de mens), gevaarlijke stoffen (zoals gewasbeschermingsmiddelen), stof, lawaai, trillingen en persoonlijke beschermingsmiddelen. En wanneer er nieuwe hulpmiddelen verschijnen die het werk lichter maken, worden ze erin opgenomen.
✔ Draag gehoorbescherming. Ook u kunt eraan meewerken.
Rust in de stallen
Hebt u een idee, tip, suggestie op het werk gezonder en veiliger te maken? Laat het weten via de ideëenbox op www.agroarbo.nl.
Zeugen met moedergedrag, onbetrouwbare beren, hoe voorkom ik onveilige situaties? 1: www.agroarbo.nl ➜ 2: varkenshouderij ➜ 3: omgaan met varkens
18
19
Stigas Postbus 747 2700 AS Zoetermeer (079) 363 65 05
[email protected] www.stigas.nl
In 3 stappen wat u zoekt ➜ stap 1: Ga naar www.agroarbo.nl ➜ stap 2: Klik in de menubalk links op uw sector ➜ stap 3: Klik op het onderwerp waar u meer over wilt weten Maak een afspraak voor een persoonlijke introductie Wilt u een persoonlijke introductie op het werken met de arbocatalogus, op uw bedrijf of voor een (studie)club van werkgevers en/of werknemers? Bel dan de Stigas ServiceDesk om een afspraak te maken met een adviseur: 079 - 363 65 05 of mail:
[email protected].
151163 062010
