April 2014 jaargang 14, nummer 2

Afgiftekantoor België: 9000 Gent 1 (erkenningsnr.: P208698)

Sperrgebiet bord en resten van een treintje voor winkeltjes in Kolmanskop

In dit nummer: - VZA Saamtrek 27 april - Lente-bijeenkomst NZAW te Wijk bij Duurstede op 31 mei - Het Sperrgebiet in Namibië (Deel 2) - Het Kruithuis aan De Braak te Stellenbosch (7) - Een molensteen rond de ANC-nek - Zuid-Afrika’s groeivooruitzichten en de buurlanden

Saamtrek 80 - Maart/April 2014 jaargang 14, nummer 2

VRIENDEN VAN ZUID-AFRIKA v.z.w. Lid Overlegcentrum Vlaamse Verenigingen ZETEL:Posthoornstraat 85 - 9050 GENT Website: www.vza-vzw.be E-mail: [email protected]

STICHTING NZAW Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap Secretariaat: Postbus 10, 2650 AA Berkel en Rodenrijs Website: http://www.nzaw.nl E-mail: [email protected]

Erevoorzitters Frans MEYERS (U) Richard DE LEEUW (U) Christian VEROUGSTRAETE

Dagelijks Bestuur Voorzitter : Mr F. van Schaik, Kralingseweg 107, 3062HB Rotterdam, tel.: 010-4525669; fax: 010 8423181 e-mail: [email protected]

Dagelijks bestuur Voorzitter Roger BRYSSINCK Grote Steenweg 245/2 2600 Berchem tel. 03/ 239 44 41

Secretaris: Mr C.M. Krijgsman Leden: drs. P.K.J.R.M. Camps, drs. P.F.T.M. Dölle (penningmeester), Dhr. D.G.J. de Waij, E.W.J. Stam

Ondervoorzitter Christian VEROUGSTRAETE Verenigde Natieslaan 27 8400 Oostende tel. 059/ 70 05 95

[email protected]

christian.verougstraete@ vlaamsparlement.be

Secretaris Jan GUNST Posthoornstraat 85 9050 Gent tel/fax 09/231 86 53 [email protected]

Penningmeester Paul BEHEYT Sparhoekdreef 49 9880 Maria-Aalter tel 09/329 49 59 [email protected]

Algemeen secretariaat: Postbus 10 , 2650 AA, Berkel en Rodenrijs Ledenadministratie: ledenadministratie, ledenwerving, advertentie-exploitatie Doede de Waij, Bonifaciuslaan 2, 1216 PS Hilversum. Tel en fax 035-6236831, e-mail: [email protected] Afd. Commerciële en P.R. activiteiten: Doede de Waij, activiteitencoördinator, Bonifaciuslaan 2, 1216 PS Hilversum. Tel. en fax: 035-6236831, e-mail: [email protected] drs Pieter Camps, voorzitter,tel. 010-4521535; Mr Marc Krijgsman, 070-3831105

Hoofdredacteur Jan VAN AERSCHOT Konijnenberg 37, 1702 Groot-Bijgaarden tel. 02/466 09 75; e-mail: [email protected]

Redactie secretariaat: Kralingseweg 107, 3062HB Rotterdam E-mail: [email protected]

Kopij moet uiterlijk op de 1e van de oneven maand binnen zijn

Kopij moet uiterlijk op de 1e van de oneven maand binnen zijn

Verantwoordelijken dienstverleningen:

Redactie: Patrick Dölle; Harald Abrahamse; Frans van Schaik

Boekenfonds

Ludo Philipsen

M.Surinxstraat 12 3530 Houthalen 011/573786 Bestelling boeken per e-mail: [email protected] Advertentiedienst

Roger Bryssinck Grote Steenweg 245/2 2600 Berchem 03/2394441

Abonnementenbeheer

Jan Gunst

e-post

Contributie voor vrienden van de St. NZAW: minimumbijdrage: 20 Euro per jaar, studerenden 12 Euro (incl. tijdschrift) Abonnementsprijs op het tijdschrift ‘Saamtrek’ Voor Nederland: 20 Euro per jaar (geen reductie!); voor Zuid-Afrika: op te vragen bij en te voldoen aan SANOS, posbus 25891, Monumentpark, 0105, Pretoria, Suid-Afrika Tel.: 0027 12 3463195 Fax: 0027 (0) 866 239 867 E-mail: [email protected]

Posthoornstraat 85 9050 Gent 09/231 86 53 [email protected]

Gironummers: Algemeen: d.w.z. contributies, abonnementen, advententies en donaties IBAN/SEPA Nummer: NL81INGB0000272102 BIC Nummer: INGBNL2A t.n.v. St. NZAW Capelle aan den IJssel.

Lidmaatschapsbijdragen gewoon lid 20 Euro studenten/senioren 15 Euro steunend lid vanaf: 30 Euro

Te bestellen bij de administratie: Extra nummers van ‘Saamtrek’: 1,50 Euro per stuk, incl. porto. Betaling op: IBAN/SEPA Nummer: NL81INGB0000272102 BIC Nummer: INGBNL2A t.n.v. Stichting NZAW te Capelle aan den IJssel.

in VL op rekeningnr Argenta nr: BE19 9797 7310 0412 Redactie Konijnenberg 37 te 1702 Groot-Bijgaarden

Boeken, muziek en andere artikelen: Info en lijsten over de verschillende CD’s en vele boeken over van alles over Zuid-Afrika: Arnold van den Broek, Leliendaal 10, 6715 KG Ede, tel.0318-621476, e-mail: [email protected] (zie ook www.nzaw.nl)

Verantwoordelijke uitgever: Roger Bryssinck, Grote Steenweg 245 bus 2 te 2600 Berchem

Elke tekst verschijnt enkel onder verantwoordelijkheid van de auteur. Het overnemen van hele of gedeeltelijke teksten uit dit tijdschrift is enkel toegelaten mits voorafgaande en schriftelijke toestemming van de auteur of de redactie.Wij behouden ons het recht voor advertenties te weigeren die zouden indruisen tegen de doelstellingen van dit tijdschrift.De verantwoordelijkheid voor de teksten en illustraties van de advertenties berust uitsluitend bij de adverteerders.

-2-

TEN GELEIDE De stand van het recht In de Verenigde Staten komt het met een zekere regelmaat voor dat men strafrechtelijke procedures rechtstreeks op de televisie kan zien. Elders in de wereld is dat (gelukkig) meer uitzondering dan regel. De live stream uitzending van het proces tegen de Zuid-Afrikaanse atleet Oscar Pistorius is voorzover bekend de eerste Zuid-Afrikaanse rechtszaak die wereldwijd min of meer direct te volgen was.

Inhoud TEN GELEIDE: De stand van het recht

3

ACTUEEL Een molensteen rond de ANC-nek

4

ECONOMIE Zuid-Afrika’s groeivooruitzichten en de buurlanden

7

VERENIGINGSLEVEN - NEDERLAND Lente-bijeenkomst NZAW te Wijk bij Duurstede op 31 mei 2014

9

VERENIGINGSLEVEN - VLAANDEREN VZA Saamtrek 27 april 2014

10

KORT AFRIKAANS: ZO GEZEGD/ZO GEDAAN Nieuws en Feiten uit de media 12 TOERISME Logeren bij Vlamingen aan de Kaap (3)

14

HUMOR Grappies

16

NATUUR Het Sperrgebiet in Namibië (Deel 2) Herkomst van de diamant en de macht over de mens

17

BRAKENSTEIN Het Kruithuis aan De Braak te Stellenbosch (7) 21 SPOTLICHT/JAN DE WITT: Overbevolking in China

23

Wat vindt U van Saamtrek in Kleur? Goed idee? Één A4 pagina advertentie is voldoende om het altijd zo te houden! Wilt U kleur mogelijk maken? Informeer naar de mogelijkheden en tarieven: [email protected]

De vraag of Pistorius zijn vriendin Steenkamp heeft vermoord, of dat er sprake is van een tragische vergissing is in deze minder interessant. Belangwekkend is dat dit proces aantoont dat de Zuid-Afrikaanse justitie nog altijd in staat is een kwalitatief hoogstaand strafproces te organiseren. De uitzending laat zien dat in Zuid-Afrika nog altijd wordt vastgehouden aan het zogenaamde onmiddellijkheidsbeginsel, namelijk dat al het bewijs op de zitting moet worden gepresenteerd, en wel zoveel mogelijk door het horen van de getuigen en de deskundigen. De aanklager Gerrie Nel heeft maar liefst 107 getuigen aangezegd, die zo nodig allemaal ter zitting zullen worden ondervraagd, zowel door hem als door de advocaat van Pistorius, Barry Roux. Uit de beelden van de eerste zittingsdagen blijkt dat de zwarte vrouwelijk rechter Maipa de zitting heel correct leidt. Zorgelijk is wel dat ook hier de kwaliteit van de tolk Afrikaans-Engels ernstig te wensen overlaat. Een procedure als die tegen Pistorius is natuurlijk niet representatief voor de gang van zaken bij alle Zuid-Afrikaanse strafzaken. Enerzijds moet natuurlijk worden toegegeven dat in deze zaak meer geld en mankracht zal zijn gestoken dan in gewone moordzaken, die in Zuid-Afrika helaas niet zeldzaam zijn. Anderzijds is het positief om te zien dat de rechterlijke macht niet toegeeft aan de publieke opinie die deze "bekende Zuid-Afrikaan" al min of meer veroordeeld heeft. In de beelden valt op dat de zitting op professionele wijze door rechter Maipa wordt geleid. Deze professionaliteit is nog altijd kenmerkend voor het Zuid-Afrikaanse rechtssysteem. Wellicht is dit te danken aan het feit dat de rechtenstudie ook voor 1994 onder niet-blanke studenten altijd heel populair is geweest en ook op hoog niveau is onderwezen aan de van oudsher "zwarte" universiteiten, zoals de Universiteit van die Noorden en de Universiteit van de Westkaap. Anders dan in de politiek en in een deel van het bedrijfsleven heeft de "regstellende aksie" en daarmee de instroom van niet blanke rechters in het rechtsbedrijf niet geleid tot een significant kwaliteitsverlies van de rechtspraak. In tegenstelling tot elders in zuidelijk Afrika - denk aan Zimbabwe en Namibië - heeft de rechterlijke macht zijn onafhankelijkheid van de regering weten te bewaren. Hooguit kan gesteld worden dat het strafrechtelijk klimaat de laatste jaren enigszins verhard is. Er wordt strenger gestraft, er zijn echter geen directe aanwijzingen dat dit het gevolg is van de instroom van zwarte rechters. Een zelfde tendens ziet men immers ook in Nederland waar de laatste jaren ook onnodig zwaar wordt gestraft. Het belang van het proces Pistorius is gelegen in het feit dat de ZuidAfrikaanse justitie door wereldwijde publiciteit genoodzaakt wordt haar kwaliteit aan te tonen, zij moet haar werk letterlijk voor het oog van de hele wereld doen. Het is goed om te zien dat dit nog kan, en dat de veranderingen van na 1994 niet op alle punten tot nivellering en kwaliteitsverlies hebben geleid. Zo heeft een op zichzelf dramatische zaak toch nog een enkel positief aspect, zij draagt bij aan het instandhouden van het vertrouwen in de rechtsstaat. Mr F. van Schaik, voorzitter NZAW

-3-

ACTUEEL Een molensteen rond de ANC-nek Terwijl de verkiezingskoorts stijgt wat midden februari tot zware incidenten in Johannesburg leidde - gaat het de politieke partijen niet voor de wind. De voornaamste oppositiepartij, de Democratische Alliantie (DA) zit immers met een Agangkater en het ANC kan in de verre toekomst misschien met een links alternatief af te rekenen hebben. Maakt het de verkiezingsuitslag iets onvoorspelbaar, dan is enkel zeker dat vooral het percentage thuisblijvers zal toenemen. De vriendschap tussen Ramphele en Zille heeft een lelijke klap heeft gekregen

Het Agangdebacle Het werd eind januari met veel tamtam aangekondigd: Agang, de pas vorig jaar opgerichte partij van Mamphela Ramphele, zou samensmelten met de Democratische Alliantie en Ramphele zou zelfs voor de DA de officiële kandidaat worden voor het Zuid-Afrikaans presidentschap op 7 mei. Ramphele en Helen Zille, de leidster van de alliantie, zijn geen onbekenden voor mekaar. Hun relatie dateert al van het eind der jaren '70 toen Steve Biko, een bekend zwart activist, in dubieuze omstandigheden in een politiecel omkwam. Ramphele had toen immers een verhouding met Biko en Zille, die in die tijd journaliste was, bracht een en ander over het overlijden van Biko aan het licht. Het leidde tot een vriendschap die decennia zou aanhouden. Maar het nieuws schoot langs beide kanten in het verkeerde keelgat. Boze toplui van Agang en regionale leiders beschuldigden Ramphele ervan zonder hun toestemming te hebben gehandeld, hun te hebben om de tuin geleid en zich uit eigenbelang bij een "blanke partij" te willen aansluiten. Er werd zelfs geopperd dat naar een andere leider zou worden uitgekeken. En politiek analist prof. Lesiba Teffo achtte de mogelijkheid niet uitgesloten dat een

aantal zwarte nationalisten de partij zouden verlaten, terwijl anderen Ramphele zouden volgen wat de facto op een splitsing van de partij zou neerkomen. Maar ook in DA-kringen was men niet laaiend enthousiast. Zo was men er niet over te spreken dat Ramphele wel de partij's presidentskandidate zou worden maar niet de minste aanstalten maakte om lid van de partij te worden. Terwijl sommigen het hele gedoe toeschreven aan het feit dat de alliantie - met het oog op de verkiezingen - enigszins in paniek was omdat het jaar nog niet was gestart met een opzienbare gebeurtenis die de partij in de schijnwerpers zou brengen, vonden anderen dat het nieuws te laat kwam. Tevens was er nogal wat kritiek omdat Ramphele niet het gebruikelijke tot 6 maand durende selectieproces had ondergaan. En ook buitenstaander en politiek analist Protas Madlala was van oordeel dat de DA in de hele affaire in feite niets te winnen had. Alleen Agang zou er - althans organisatorisch - garen bij spinnen (1). Hoe dan ook, de boel moest worden afgeblazen. Aanvankelijk probeerde Ramphele nog haar gezicht te redden met het argument dat zelfs Nelson Mandela destijds, in het midden der jaren '80, gesprekken met de blanke regering had gevoerd zonder daarbij -4-

zijn kameraden in het buitenland - die zeker niet akkoord zouden zijn gegaan te raadplegen (2). Dit was dan ook de reden waarom de zwarte voorman het been stijf zou hebben gehouden inzake de eis van de regering dat er pas kon worden gepraat als het ANC alle geweld had afgezworen. Mandela vreesde immers dat wanneer hij deze voorwaarde aanvaardde, hij alle invloed op zijn partij zou verliezen. In plaats van fusie en samenwerking kwam het dus tussen Agang en de alliantie tot wederzijdse verwijten en beschuldigingen. Zille noemde Ramphele's vraag om tegelijkertijd én Agangleidster én DA-presidentskandidate te worden "verkiezingsnonsens", "ongrondwettelijk" en "verwarrend voor de kiezers". Van haar kant verklaarde Ramphele dat het DA te snel had willen gaan. Wat dan weer de repliek van Zille uitlokte dat er reeds van 2010 contacten waren gelegd. Uiteindelijk zou de hele zaak in versnelling zijn gebracht omdat een en ander dreigde uit te lekken. Alleszins zijn niet alleen de mooie plannen van de baan, het is ook duidelijk dat de jarenlange vriendschap tussen de twee vrouwen een lelijke klap heeft gekregen (3).

ACTUEEL Nog slecht nieuws (4) De mislukte vrijage met Agang was niet de enige klap die de Democratische Alliantie de laatste maanden moest incasseren. Eind februari liepen immers in de belangrijke provincie Gauteng (Pretoria - Johannesburg) enkele zwarte topfiguren van de partij naar het ANC over. Onder hen Toni Molefe, de assistent van de persoon die in de stadsraad van Johannesburg de partijleden bij een stemming moet bijeenroepen en tevens een belangrijke figuur in de zwarte megastad Soweto. Laat de DA nu juist de laatste jaren pogingen doen om haar aanhang onder de zwarte bevolking van ZuidAfrika te verbreden en men kan begrijpen dat men er binnen de partij niet gelukkig om zal zijn. De hele vaudeville rond Ramphele moet trouwens in hetzelfde kader worden gezien. Al wordt dit ontkend, het opstellen van juist een zwarte vrouw als presidentskandidaat

Tony Molefe, hier nog in de DA kleuren

Ook Sipho Masigo verliet de DA

zou voor de DA een hele troef hebben betekent. Wat de reden is van de overstap van

Molefe (en anderen) naar de concurrentie is ook nu weer voer voor speculatie. De man lag de laatste tijd in partijkringen minder in de gratie en zou door andere (zwarte) topfiguren zijn gepasseerd. Maar volgens de betrokkenen heeft de recente discussie over de "zwarte bemagtiging " integendeel een rol gespeeld. Reeds jaren is deze wet die door de ANC-regering wordt voorgesteld en die inhoudt dat het personeelsbestand binnen bedrijven maar ook elders - in verhouding moet staan tot de bevolkingssamenstelling binnen de DA onderwerp van discussie. Toen eind vorig jaar de zaak in het parlement ter stemming werd gebracht schaarde de partij zich aanvankelijk achter het ontwerp, maar later wilde men daar - onder druk van de partijtop - op terugkomen. Dit leidde dan weer tot ongenoegen van de zwarte leden binnen de partij waarbij sommigen zelfs dreigden op te stappen. Molefe en de zijnen zijn trouwens niet de enigen die dit hebben gedaan. Om dezelfde reden hadden reeds begin februari 2 zwarte DA-raadsleden in Tshwane (Groot-Pretoria) vaarwel gezegd. Wat ook de werkelijke redenen moge zijn voor dit alles, voor de partij blijft het in volle verkiezingstijd slecht nieuws. Tenslotte is Gauteng net een van de drie provincies (naast de NoordKaap) waar de partij hoopt in mei het ANC van de troon te kunnen stoten. Ook ANC-hemel bewolkt De uitdaging door de Democratische Alliantie moet het ANC wel hoog zitten. Dat werd nog eens bewezen midden februari toen een DA-optocht voor meer jobs in het centrum van Johannesburg in rellen ontaardde. De betoging in de buurt van het ANChoofdkwartier in Luthuli House werd immers onthaald op bakstenen en stukken rots van ANC-supporters die waren gewapend met stokken en zwepen. De regeringspartij had eerst geprobeerd de mars gerechtelijk te laten verbieden, maar toen dit niet lukte verzamelden duizenden van haar leden zich bij het hoofdkwartier -5-

ondanks het verbod van de politie. Weliswaar was tussen beide partijen overeengekomen om alles vreedzaam te laten verlopen en had de DA erin

toegestemd niet tot Luthuli House zelf op te trekken, het kon niet baten. Want opgehitst door enkele ANC-figuren als penningmeester Zweli Mkhize en vice-secretaris-generaal Jessie Duarte liep een en ander uit de hand zodat de politie moest ingrijpen en onder andere petroleumbommen met schokgranaten beantwoordde. En terwijl de krant "The Star" terecht van een "oorlogszone" gewaagde waren verscheidene ANC-leiders zelfs van oordeel dat hun leden zich "goed" hadden gedragen (5). Liggen verscheidene toplui dus niet wakker van het baldadige gedrag van sommige van hun militanten, dan bedreigen andere - gevaarlijker - wolken de ANC-hemel. Begin maart raakte immers bekend dat de National Union of Metalworkers of South Africa (Numsa) er ernstig aan dacht een eigen politieke partij op te richten, links van het ANC (6). Deze partij die de naam United Front and Movement for Socialism (Verenigd Front en Beweging voor het Socialisme) zou dragen zou zich op de "werkende klasse" richten. Weliswaar werd de zaak amper een dag later afgezwakt ("Wij vormen geen politieke partij die deel gaat nemen aan de volgende verkiezingen"), maar de kans bestaat dat dit wel zou kunnen gebeuren voor de (lokale) verkiezingen van 2016 of de (nationale) van 2019 (7). Voor de oprichting van een nieuwe

ACTUEEL partij is heel wat voorbereiding nodig en de knoop zou pas na onderzoek op een speciale bijeenkomst van het centraal comité van de vakbond in maart volgend jaar worden doorgehakt. In afwachting zal de beweging echter in geen enkel geval het ANC (of een andere politieke groepering) steunen voor de verkiezingen van 7 mei. Tenzij dit de zoveelste loze bedreiging is - men voorspelt al jaren dat de alliantie van het ANC met de ZuidAfrikaanse communisten en de overkoepelende vakbond Cosatu, waartoe Numsa behoort, op springen staat zou dit wel eens een van de meest ernstige uitdagingen kunnen zijn waarvoor de regeringspartij zich tot heden zag gesteld. Numsa's algemeen secretaris Irvin Jim verklaarde immers dat het ANC die nu 20 jaar aan de macht is duidelijk heeft gefaald en dat het leiderschap van de partij voornamelijk komt uit de zwarte "kapitalistische klasse" die "luistert naar de dictaten van de blanke kapitalistische en imperialistische belangen". Het communisme is in Zuid-Afrika blijkbaar nog niet dood. Numsa mag zeker niet worden onderschat. De vakbond telt zo'n 340.000 leden en is de grootste in het land. De hele zaak kwam in beweging toen midden vorig jaar Zwelinzima Vavi, algemeen secretaris van Cosatu werd opzijgeschoven tengevolge van de klacht van aanranding van een medewerkster. Vavi ontkent weliswaar de beschuldiging niet, al voegde hij er aan toe dat een en ander gebeurde met wederzijdse toestemming. Wat de waarheid ook moge zijn, feit is dat Vavi al geruime tijd in een slecht laatje ligt bij het establishment door de kritiek die hij de

Het aantal personen dat niet zal gaan stemmen zal weer groot zal zijn

laatste jaren op de regering en het ANC had. Vooral het feit dat er weinig schot komt in de verbetering van de levensstandaard van de minder gegoeden was Vavi een doorn in het oog. Hij kreeg dan ook onmiddellijk de steun van Numsa. Af te wachten valt weer of de soep zo heet zal worden gegeten als ze wordt opgediend. Grote apathie Wie dus de volgende verkiezingen weer - zal winnen is eigenlijk niet moeilijk te voorspellen. Voor de zoveelste maal zal het ANC het laken naar zich toetrekken. Vraag is alleen of ze er procentueel zal op achteruitgaan (waarschijnlijk wel) en hoeveel. Vraag is ook of de oppositie - lees: vooral de Democratische Alliantie - daarvan zal profiteren en of ze haar doelstelling, het veroveren van de provincies Noord-Kaap en Gauteng, zal kunnen waar maken. Wat wel zeker is dat het aantal personen dat niet zal gaan stemmen weer groot zal zijn . Het ZuidAfrikaans Instituut voor Rassenbetrekkingen vermeldde zelfs dat dit aantal zorgwekkende vormen begint aan te nemen (8). Onderzoek in het verleden wees er reeds op dat het percentage thuisblijvers van 14 % in 1994 (de eerste algemene verkiezing) steeg tot 35 % in 2009 (de laatste verkiezingsronde). Recente peilingen wijzen er op dat deze trend zich voortzet, aldus het instituut. Van een kwart van -6-

de kiesgerechtigden zou al vast staan dat ze niet naar de stembus zal gaan. Gevraagd aan 18 tot 34 jarigen (het gros van de kiezers) waarom ze eventueel niet zouden gaan stemmen verklaarde 44 % dat er toch niets verandert wie ook de verkiezingen wint en 31 % dat geen enkele partij het waard is om er een stem op uit te brengen. Corruptie en een gebrek aan verantwoordelijkheidszin in de leidende kringen heeft het vertrouwen in regering en politiek immers sterk doen dalen, aldus nog het onderzoek. Het zou die leidende kringen tot nadenken moeten stemmen. Jan van Aerschot noten: (1) P. Rampedi: "Agang anger over Ramphele 'betrayal'" - "The Star, The Mercury, Sapa" 29/1/14 (2) W. Meyer: "Confusion reigns in Agang ranks" - "Cape Argus" 30/1/14 (3) G. Quintal, M. Saville: " DA, Agang point fingers at each other" - Sapa 3/2/14 (4) B. Ndaba: "Defections a blow for DA" - "The Star" 28/2/14 (5) L. Seale: "Joburg a war zone during DA march" - "The Star" 13/2/14 (6) "Numsa to launch political party" Sapa 2/3/14 (7) "New party not aimed at polls:Numsa" Sapa 3/3/14 (8) "Study finds widespread voter apathy" Sapa 4/3/14

ECONOMIE Zuid-Afrika’s groeivooruitzichten en de buurlanden De vooruitzichten voor de ZuidAfrikaanse economie verslechteren doorlopend, zo blijkt uit de eerste voorspellingen voor 2014 van de 36 economen die aan de “Sake Rubriek” van het Kaapse dagblad Die Burger zijn jaarlijkse Econoom van het Jaar-wedstrijd deelnemen. De 36 economen wordt gevraagd om elke maand een voorspelling over 14 variabelen te doen, hetgeen prof. Eon Smit, directeur van “die Nagraadse Bestuurskool van die Universiteit Stellenbosch”, vervolgens in een consensusvoorspelling verwerkt. Dit kan beschouwd worden als de gezamenlijke mening van de beste economen van het land over wat er met de economie gaat gebeuren. De eerste voorspelling van economische groei voor 2014 is 2,42%. Dit is zeker niet slecht als wordt bedacht dat de economie in 2013 met slechts 1,9% gegroeid is. Het probleem is echter dat deze voorspelling al sedert begin 2013 maandelijks naar beneden aangepast wordt. De economen wordt gevraagd om voor het volgende jaar de groeikoers te voorspellen. In februari 2013 werd voorzien dat de economie in 2014 met 3,31% zou groeien, maar tegen december is deze voorspelling naar 2,87% verlaagd. En in maart is de voorspelling alweer 0,45 procent lager. Begin 2013 hadden slechts vier van de economen verwacht dat de economie in 2014 met 3% of meer zou groeien, en nu voorspelt alleen nog dr. Roelof Botha van accountantskantoor PwC een groei van meer as 3% (3,2%). Voor dit jaar voorspelt het Ministerie van Financiën een groeikoers van 2,7%, wat veel optimistischer dan de consensusvoorspelling van de 36 economen is. Voor 2015 is de consensusvoorspelling van de economen 2,93%, terwijl het Ministerie van Financiën een groei van 3,2% verwacht. De groei gaat waarschijnlijk voor het grootste deel afhangen van wat er aan het arbeidsfront en

Pretoria zijn natste maart in 17 jaar en kreeg Johannesburg in minder als twee weken meer dan dubbel de normale gemiddelde regenval voor maart. Minstens 11 mensen zijn verdronken en de wegen zitten vol gaten. Johan van den Heever, hoofd van ekonomiese oorsig en statistieke bij de Reserwebank, stelt dat de vloedschade “op verskeie manier nogal negatief is”. “Mens kan sien groot uitgawes sal in die volgende paar kwartale aangegaan moet word om elemente van die infrastruktuur te herstel...”. Christie Viljoen, econoom van NKC Independent Economists in Paarl, meldt dat “die regering sal waarskynlik geld moet hertoewys om die skade te herstel wat die gure weer veroorsaak het. Dit sal nie tot bykomende infrastruktuurbesteding lei nie – hulle sal net geld moet rondskuif of onderhoudswerk in ander gebied moet staak om die goed reg te maak.” Prof. Eon Smit, directeur van “die Nagraadse Bestuurskool van die Universiteit Stellenbosch”

met de rentekoersen gaat gebeuren. De economen verwachten dat de officiële rente in het laatste kwartaal gemiddeld 9,74% zal zijn. Dit betekent dat de rente minstens nog een keer, maar waarschijnlijk twee of drie keer, met 0,5 procent verhoogd wordt. De toekomstige bewegingen van de rente wordt weer grotendeels bepaald door de inflatiekoers, welke volgens die economen in 2014 buiten de gewenste marge van tussen 3% en 6% zal bewegen. Gemiddeld wordt 6,3% inflatie verwacht. Een belangrijke aandrijver van inflatie is de koers van de rand, maar de verwachting is dat deze niet veel zal veranderen. Dat is een heel ander beeld dan we de afgelopen tijd hebben gezien omdat de rand fors is gedaald ten opzichte van de euro en de Amerikaanse dollar. Wat in ieder geval niet helpt bij de economische groei zijn de stortregens die het land recent troffen. Zo beleefde -7-

Het natte weer in Mpumalanga is tevens als oorzaak genoemd van de grootscheepse energieonderbrekingen die op 6 maart plaatsvonden omdat Eskom de steenkool te nat vond. Steenkool wekt ongeveer 80% van de energie in Zuid-Afrika op. Eskom deelde mee dat er geen budget is om duurdere energie van onafhankelijke energieproducenten aan te schaffen omdat de Nasionale Energiereguleerder (Nersa) geen tariefverhogingen heeft toegestaan waarom Eskom gevraagd had. Eskom had verhogingen van 16% gevraagd, maar Nersa heeft slechts 8% toegestaan. De verloren inkomsten in de constructiesector wegens vertragingen wordt op tussen R50 miljoen en R100 miljoen per dag geraamd, volgens Norman Milne, president van die Suid-Afrikaanse Forum vir Siviele-ingenieurswese-kontrakteurs. Vooral Limpopo, Gauteng, Noordwes, Mpumalanga, KwaZuluNatal en delen van de Vrystaat zijn zwaar getroffen. Santam, de grootste

ECONOMIE verzekeraar van Zuid-Afrika heeft kenbaar gemaakt veel schademeldingen te hebben ontvangen maar kon nog geen bedragen melden. De directeur van Graan Suid-Afrika, Jannie de Villiers, meldde dat “die vloede sal waarskynlik die mielie-oes in die ooste van Mpumalanga vertraag. Recentelijk hebben Namibië en Botswana besloten om een gezamenlijke spoorweg aan te leggen tussen de steenkoolmijnen van Botswana en de haven van Walvisbaai in Namibië. Het gaat om 1.500 kilometer lange Trans Kalahari spoorweg. De kosten worden geschat op 15 miljard Amerikaanse dollars en ontsluit steenkoolvoorraden ter grootte van 212 miljard ton in Botswana. Daarnaast onderzoekt Botswana het aanleggen van spoorwegen naar Mozambique en Richardsbaai in Zuid-Afrika. Ook Tanzania heeft aangekondigd haar spoorwegnet te willen uitbreiden om steenkoolexport te bevorderen. Het Zuid-Afrikaanse Transnet kondigde aan dat zij 18,5 miljard US dollar gaat investeren in een verbetering van het spoornet om kolenvervoer te verbeteren. Botswana hoopt door middel van deze verbetering van de infrastructuur mijnbouwbedrijven te lokken die voor investeringen en werkgelegenheid gaan zorgen. Verwacht wordt echter dat deze bedrijven eerst zullen gaan onderhandelen over exportheffingen alvorens zij zullen willen toehappen. Dat zal ongetwijfeld voor vertraging gaan zorgen maar de trend is onmiskenbaar dat Zuid-Afrika er flinke concurrentie bij krijgt van haar buurlanden.

De spoorweg tussen de steenkoolmijnen van Botswana en de haven van Walvisbaai in Namibië zal flinke concurrentie voor Zuid-Afrika betekenen.

Een ander land wat economisch weer gaat meetellen is Zimbabwe. De oude vos Mugabe weet nog van geen wijken maar investeerders en belangrijke machtsblokken zoals de Europa en de Verenigde Staten van Amerika staan alweer in de rij. De sancties zijn verlicht en het toerisme bloeit alweer op. Zimbabwe is echter op korte termijn nog niet uit de problemen. Zo slaagde zij er niet in om een 26 miljard US dollar financieringspakket rond te krijgen bij

China en het IMF om een economisch groeiplan in werking te zetten. Hier speelt ook mee dat het land nog steeds zeer agressieve onteigeningswetten heeft en politiek nog niet stabiel is. Het beste is dat er een compromiskandidaat komt die Mugabe zal vervangen. De gevolgen voor Zuid-Afrika zullen positief zijn omdat het de regio stabiliseert en economische groei kan bevorderen. Pieter Camps

ADVERTENTIE Huisruil / B&B Lidia en Ockert Claassen bezochten reeds 4 maal Vlaanderen en Nederland. Zij wonen in Port Elizabeth op een 100% veilige plek met een mooi uitzicht op de Indische Oceaan en het platteland. Port Elizabeth was in 2010 een der gaststeden voor de Wereldbeker Voetbal. Op termijn zijn ze geïnteresseerd in een huisruil maar op dit ogenblik kunnen ze zich niet naar Europa begeven.

In afwachting bieden ze 2 kamers volgens de bed en breakfastformule aan. Lidia en Ockert zijn tevens bereid te zorgen voor de transfer van en naar de luchthaven en voor uitstappen, ook in de wijde omgeving zoals het Addo olifantpark of het Tsitsikammawoud. Voor geïnteresseerden: contacteer: Lidia en Ockert Claassen. GSM 083584 1313 -8-

VERENIGINGSNIEUWS - NEDERLAND Lente-bijeenkomst NZAW te Wijk bij Duurstede op 31 mei Geachte leden en overige belangstellenden, Wij willen u hartelijk uitnodigen voor onze lente-bijeenkomst op zaterdag 31 mei a.s. Wijk bij Duurstede is een middeleeuws stadje in de provincie Utrecht aan de splitsing van (Kromme) Rijn en Lek. In de vroege middeleeuwen was Dorestad, zoals Wijk bij Duurstede toen heette, een van de belangrijkste handelsplaatsen van Noord-Europa. Rond 850 werd Dorestad aangevallen door de Vikingen waarna tijdelijk verval optrad. In 1300 werden stadsrechten toegekend en werd begonnen met de bouw van het kasteel. Vele vondsten zijn gedaan in en rond Wijk bij Duurstede en nu te zien in het Museum Dorestad. Vanaf de 17e eeuw zijn er Wijkse mensen vanaf de grote rivieren vertrokken naar Zuid-Afrika. Dit is herkenbaar aan de achternamen, de vannen van Zuid-Afrikaners zoals Van Schalkwijk en Van Wijk. Het programma van 31 mei ziet er als volgt uit: Om 11.00 uur: Ontvangst met koffie/thee in Museum Dorestad, Muntstraat 42, te Wijk bij Duurstede met aansluitend een boeiende Lezing van Lex de Jongh* waarin hij kijkt naar de huidige betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika. Wat kan er worden verwacht in het post-Mandela tijdperk? Vanaf 12.30 uur: Lunch** in de kruidentuin/ontvangstruimte van het Museum, waarna u tot 14.30 uur de tijd heeft om het Museum te bekijken. Om 14.30 uur: Stadswandeling vanaf het Museum, onder begeleiding van 2 gidsen van de VVV, die ons daarna begeleiden naar de Markt, waarna u verder de tijd vrij kunt besteden. * Lex de Jongh is afgestudeerd in de Internationale Betrekkingen, met scriptie over de betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika en actief binnen de NZAV. Hij zal de huidige ontwikkelingen plaatsen in het licht van deze betrekkingen. ** De lunch bestaat uit: belegde biogranen-broodjes en krentenbollen, verse tomaten-groentesoep, koffie, thee of glas wijn.

*1

*3 *2

De kosten voor deze dag zijn: 12 Euro per persoon. Aanmelding is mogelijk tot uiterlijk 22 mei a.s.. U kunt zich via de webstek van de NZAW aanmelden op: www.nzaw.nl of schriftelijk bij: Secretaris Marc Krijgsman: [email protected] of telefonisch: 010-2261024 (antwoordapparaat) of schriftelijk (zie onderaan dit blad) naar Marc Krijgsman, Middelweg 10, 2761 EB Zevenhuizen. Neem gerust uw familie of vrienden mee naar deze interessante dag! Kinderen gratis! Routebeschrijving per auto: Museum Dorestad vindt u op Muntstraat 42 (*3 op het kaartje) Vanaf Den Haag/R'dam: richting Utrecht (A-12), volg richting Arnhem en neem na Utrecht de afrit 19 (Bunnik/Wijk bij Duurstede). Volg rechts de N229 naar Wijk bij Duurstede. Vanaf Arnhem: neem de A-12 richting Utrecht, neem nog voor Utrecht afrit 19 (Bunnik/Wijk bij Duurstede) en volg onder het viaduct door de N229 naar Wijk bij Duurstede. Parkeren is overal GRATIS in Wijk bij Duurstede! Per openbaar vervoer: Reis naar station Utrecht Centraal. Neem daar de buslijn 41 naar Wijk bij Duurstede, reistijd is 38 minuten. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -Aanmeldstrook- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Ondergetekende geeft zich met ____ personen op voor de lentebijeenkomst op 31 mei a.s. te Wijk bij Duurstede. De bijdrage voor deze dag:

_____x 12 Euro = _____ euro, is overgemaakt op

ING-bank NL81 INGB0000272102 t.n.v. Stichting NZAW te Capelle aan den IJssel. Naam: _____________________________________ Postcode: ______ ____

Adres:

______________________________________

Woonplaats: _________________________________ Telefoon.: ______________________

Aanmeldingen uiterlijk 22 mei a.s. -9-

VERENIGINGSNIEUWS - VLAANDEREN

-10-

VERENIGINGSNIEUWS - VLAANDEREN

-11-

KORT AFRIKAANS Vrae oor wapenuitvoer na Zim en Namibië Ernstige vrae word gevra oor ’n skenking van 12 Suid-Afrikaans-vervaardigde helikopters en onderdele wat bedoel was vir Zimbabwe, maar na ’n hofintervensie deur AfriForum nou blykbaar geherroeteer word na Namibië. ’n Dringende hofbevel wat deur AfriForum verkry is, het verlede jaar verhoed dat die helikopters en onderdele aan Zimbabwe verskaf word omdat gevrees is dat dié regering dit teen sy burgers sou gebruik. Volgens Beeld het die Lugmag vandeesweek gesê die finale goedkeuring vir die skenking aan Namibië word nog afgewag, maar dat dit net ’n formaliteit is. Die vliegtuie is volgens berigte reeds reg en ’n vliegtuigloods vol onderdele verpak om na Namibië verskeep te word. Die Franse regering, die vervaardiger, het ook toestemming gegee dat die helikopters Namibië toe mag gaan. Dit is ’n maatreël om te voorkom dat dit in verkeerde hande beland. Dit is nog nie duidelik wat die Namibiërs met die helikopters gaan maak nie. Die land se lugmag gebruik egter ’n Indiese variant van die Alouette-helikopter

wat dit volgens lugvaartkenners relatief maklik sal maak om die SuidAfrikaanse vliegtuie diensbaar te kry. Minstens gesteel

71

Weermag-voertuie

Die SA Nasionale Weermag het na berig word ‘n interne direktief uitgestuur dat minstens 71 van hul gevegsvoertuie weg is en nie opgespoor kan word nie – vermoedelik gesteel. Onder die voertuie is ‘n Mamba ligte pantservoertuig, ‘n veldkombuis, drie watertenksleepwaens wat elk 910 l water kan dra, ‘n sleepwa met agt mobiele storte, motorfietse, brandstoftenkers en verskeie Samil-vragmotors. Die SANW het ‘n spesiale taakmag aangewys om ‘n verifikasieprogram te implementeer en die voertuie plus skynbaar duisende ander vermiste items op te spoor. Die situasie verhoed na bewering die Weermag nou al vir jare om ‘n skoon ouditverslag by die OG te kry. Vrae oor Suid-Afrikaanse satelliet Uit verskeie oorde word tans indringende vrae gevra oor ’n sg. verkenningsatelliet wat die SA regering skyn-

baar agt jaar gelede sou meehelp om in ’n wentelbaan om die aarde te plaas. Na berig word is die kontrak van R1,2 miljard om die Kondor-E Radar beeldverkenningsateliet te ontwikkel, in 2006 met die Russiese maatskappy NPO Mashinostroyenia gesluit. Die voordele van so ’n verkenningsatelliet sou wees dat dit militêre intelligensie kan insamel en moontlike slagveldverkenning kan doen. Die satelliet kan ook snags of wanneer dit bewolk is, radarfoto’s van ’n teikengebied neem. Ten spyte daarvan dat die SA regering deur Militêre Intelligensie ’n aansienlike bedrag moes bydra, wil dit voorkom asof die SA regering geen beheer oor die satelliet self sou hê nie en selfs van die Russe afhanklik sou wees wanneer foto’s benodig word. Gevolglik is die projek destyds gestaak, maar sedertdien het die Ouditeur-Generaal asook die Parlementêre Gesamentlike Portefeuljekomitee vir Intelligensie ondersoeke na die projek ingestel. Nou eis o.a. die DA dat die regering met die volle storie op die lappe kom, maar die betrokke staatsdepartemente swyg. Die jongste is dat vermoed word dat die satelliet op 27 Februarie 2014 vir SA Verdedigingsintelligensie vanaf die

RESEP (80): EIER BOOTJIES Bestanddele

Metode:

4 lang stewige broodrolletjies 250gr wors (jou keuse, vark, bees, kaasworsies, viennas ens ) gebraai en in stukkies gesny... 8 eiers ½ koppie room 250gr kaas, gerasper 3 groen spruit uie, dun gesny (gewone uie fyn gekap sal ook werk) Sout en peper na smaak

Verhit die oond tot 180 C. Sny en trek uit die middel van al 4 broodrolletjies – los net ‘n bietjie in bodem en teen die kante. Klits liggies saam die eiers en die room. Klits res van die bestanddele by en voeg die wors by . Skep die beslag in die broodrolletjie boot. Plaas al 4 rolletjies op ‘n bakplaat en bak vir 25-28 minute of tot gestol in die middel. Laat afkoel vir 10 minute, sny en bedien.

Geniet dit! -12-

meer resepte op: www.inenomdiehuis.blogspot.nl

ZO GEZEGD ZO GEDAAN Baikonur Cosmodrome in Kazakhstan gelanseer gaan word. Sociale media worden belangrijk De tijd dat de aanloop tot verkiezingen gelijk stond met optochten, bijeenkomsten, posters en toespraken ligt ook in Zuid-Afrika in het verleden. Immers de zogeheten "sociale media" beginnen meer en meer een rol te spelen bij het sturen van boodschappen naar het publiek. Zo zijn er elke maand ongeveer 100.000 meer Zuid-Afrikanen die van Twitter gebruik maken en de politieke partijen hebben begrepen dat ze ook langs die weg aan propaganda kunnen doen. Dit is vooral het geval bij de Democratische Alliantie waar mensen als partijleidster Zille en parlementair fractieleidster Mazibuko zich ruimschoots laten gelden. Zo heeft Helen Zille meer dan 385.000 "volgelingen". Maar ze doet het werk

niet alleen want naast Mazibuko zijn er op zijn minst nog 500 partijleden die op de sociale media actief zijn. Regeringspartij ANC laat zich evenmin onbetuigd. Met 102.000 volgelingen heeft ze van alle partijen de grootste aanhang. President Zuma zelf doet het persoonlijk beter met 191.000 volgelingen maar koploper onder de personaliteiten is ex-jeugdleider Julius Malema met 425.000, ver boven het cijfer van zijn eigen partij, de Economic Freedom Fighters of EFF (40.000). Wel zijn de EFF-ers kampioen op Facebook met 70.000 "likes" tegen 65.000 voor de DA en 46.000 voor het ANC. Alleen al deze cijfers bewijzen dat EFF vooral onder de jongeren succes heeft. Bron: K. Legg: "Parties turn to social media to connect with voters" "Cape Argus" 3/3/14

Zuid-Afrikaanse wijnindustrie viert 20 jaar democratie Om de 20 jaar van democratie (27 april) te vieren heeft Wines of South Africa (WOSA) een serie van korte video’s uitgebracht waarin te zien is hoe, door initiatieven vanuit de ZuidAfrikaanse wijn industrie, het leven van mensen drastische veranderd is. In krachtige, zeer persoonlijke video’s vertellen mensen hun verhaal. Van een arbeider tot een mede-eigenaar van een grote agrarische onderneming, van een beursstudent tot een gerenommeerde Zuid-Afrikaanse wijnmaker; in zes video’s komen zij aan het woord en vertellen zij hun verhaal. http://www.youtube.com/user/WO SASouthAfrica

NIEUW BOEK VAN ONZE VZA VOORZITTER Na “Gewetenloos” verscheen van de hand van thrillerauteur Rosenbrink (onze eigen voorzitter Roger Bryssinck) een tweede misdaadroman “ De impotente verdachte”. Het boek telt 233 blz. en werd uitgegeven bij de Punt in Dendermonde. In dit werk laat Rosenbrink zijn Congolese ervaringen duidelijk merken. De thriller speelt zich inderdaad voor een groot deel in Afrika af. Het boek is o.m. verkrijgbaar bij onze voorzitter aan de prijs van 15 euro (bij afhaling). Met verzendingskosten bedraagt het 18,35 euro.

-13-

TOERISME Logeren bij Vlamingen aan de Kaap (3) Na Church Hills in Riebeek-Wes en MooiBly in Paarl konden we een derde maal genieten van Vlaamse B&B-gastvrijheid. Ditmaal verbleven we op een citrusplantage in Clanwilliam, een provinciestadje dat zo'n 220 km ten noorden van Kaapstad ligt langs de N7, de verbindingsweg met Namibië. Dit centrum van fruitteelt wordt bijgevolg regelmatig aangedaan door toeristen op weg naar of terug van Namibië. Het ligt evenwel niet op het traditionele traject van wie eenmalig Zuid-Afrika bezoekt en is dan ook minder populair als verblijfsbestemming. Een beetje ten onrechte want de streek heeft een aantal belangrijke troeven: Patrik en Valérie

- Vooreerst is er het landschap zelf dat gedomineerd wordt door de vallei van de Olifantsrivier, met een groot stuwmeer ('dam') en talrijke fruitplantages; vooral citrusvruchten maar bijv. ook mango's. - Clanwilliam ligt zo'n 70 km verwijderd van de kust en ter hoogte van Lambertsbaai, het mekka van de kreeftvangst en thuishaven van een indrukwekkende kolonie Jan van Genten. - Het stadje is tevens de toegangspoort tot Namaqualand en ook hier wordt de omgeving eind augustus/ begin september herschapen in één groot wild bloementapijt, een symfonie van kleuren en een streling voor het oog. In die periode is het trouwens zeer moeilijk niet vooraf gereserveerde overnachting te vinden in deze regio. - Tenslotte ligt Clanwilliam aan de voet van de indrukwekkende en desolate Cederbergen, met unieke natuurpracht zoals bijv. de zgn. 'Stadsaal' (gigantische grillige rotsformaties met Bosjesmantekeningen) en het afgelegen en idyllische plaatsje Wuppertal, bekend om zijn Moravische kleurlingengemeenschap en hun artisanale bedrijfje van 'veldskoene'. Het was deze laatste troef die voor ons de hoofdreden was om enkele dagen in

Clanwilliam te verblijven. Via een lid van onze vereniging hadden we de hint gekregen onze kans te wagen op de citrusplantage 'Vrede-Oord'. Het werd een voltreffer. Eigenaar Patrik Steens kwam ons tegemoet aan de 'vulstasie' aan de ingang van het dorp en reed ons voor naar zijn domein waar hij zich nu reeds 14 jaar thuis voelt. In een vorig leven was Patrik marktkramer , had een jeanswinkel in Boortmeerbeek en was in zijn vakantiedagen een paar keer naar ZuidAfrika gereisd. Daar kreeg hij de Afrikamicrobe te pakken en besliste zijn leven om te gooien. Hij verkocht de boel in Vlaanderen en kocht een citrusplantage van zo'n 35 ha. Het was wel even wennen voor het gezin en ook dat gezinsleven onderging trouwens een grondige wijziging. Patriks vrouw trok naar Kaapstad voor een stage en kwam niet meer terug… Ondertussen draaide de plantage op volle toeren en ook de gastenkamers werden in sneltreinvaart in orde gebracht voor de eerste bezoekers. Eén van hen was een 'Kaapse Nooi' uit de streek van George. Ze kwam er logeren en bleef er 'plakken'. Ook in de liefde kende Patrik dus een geslaagde doorstart en wij ervoeren hen als een bijzonder sympathiek en levenslustig koppel. Valérie bekommert zich om de gas-14-

ten die terecht kunnen in een vijftal kamers gelegen aan en naast het woonhuis en het zwembad. Twee jaar terug deden Patrik en Valérie -eigenlijk voor het avontuur- mee aan het VTM-programma 'Met vier in bed' waarbij vier Vlaamse B&B-uitbaters bij elkaar komen logeren en elkaars infrastructuur beoordelen. "Deze minicompetitie winnen was geen optie. Daarvoor ontbraken de nodige extra's zoals shampoo en douchegelflesjes in de badkamer (i.p.v. gewone zeepjes), een haardroger,… Toch amuseerden we ons voluit en we kregen van onze collega's de beste punten voor gezelligheid", aldus Patrik. En inderdaad, zijn de kamers eerder aan de sobere kant (weliswaar met apart keukentje en zithoek voor zelfkook), de sfeer en gezelligheid maken dit ruimschoots goed en daarvoor krijgen ze van ons een 10 op 10 ! Patrik is een geboren verteller, praat Algemeen Beschaafd Antwerps tegen Valérie (die hem in Algemeen Beschaafd Afrikaans antwoordt) en kan putten uit een vracht ervaringen en belevenissen. We mochten ook met hem mee op een rondrit in de plantage en kregen boeiende uitleg. We geven ons nu volop rekenschap van de kennis en veelzijdigheid die een citrusboer aan

TOERISME de dag moet leggen. Voor een buitenstaander nauwelijks te vatten wat zoal komt kijken bij het in stand houden en uitbouwen van zo'n plantage. Alleen al de waterhuishouding met individuele en computergestuurde irrigatie voor elke plant via een uitgebreid netwerk van plastiek buizen en buisjes deed onze monden openvallen van verwondering en bewondering. Water is trouwens cruciaal voor deze planten en elke boer krijgt via een ingenieus systeem van kanaaltjes en sluisjes een afgesproken hoeveelheid. Op het domein zelf is ook nog een eigen spaarbekken om droge periodes zo goed mogelijk op te vangen. Dit was het voorbije seizoen geen probleem; integendeel, de plantage heeft door de grote regenval en het uit zijn oevers treden van de Olifantsrivier enkele dagen onder water gestaan !

Het zwembad van 'Vrede-Oord'

Patrik heeft slechts zes permanente werknemers in dienst (die met hun gezin op het domein wonen) maar is ook zelf elke dag in de weer en staat eigenhandig in voor de meest vitale en delicate zaken zoals het 'sproeien'. 's Morgens worden de B&B-gasten op het terras verwacht voor een heerlijk ontbijt, verzorgd door Valérie, en in de logementen is alles aanwezig om zelf voor de andere maaltijden te zorgen als je eens geen zin hebt om uit te eten. Dit kan overigens makkelijk in het dorp dat op zo'n 5 minuten rijden verwijderd ligt. Patrik bood ons aan om de tweede avond voor ons te braaien. We brachten een heel gezellige tijd door en ook dochter Esther, die in de toeristische dienst van het dorp werkt, was van de partij. Praktisch overal op onze rondreis logeerden we in B& B's en keer op keer werden we aangenaam verrast door de kwaliteit, de sfeer en de omgeving. Vergelijken is dus moeilijk , maar nergens voelden we ons zo thuis als hier tussen de sinaasappelbomen, de vogels in de reuzenvolière en de honderd en één voorwerpen (waaronder een indrukwekkende collectie bierflesjes van bij ons) die ons aan een heemkundig museum deden denken.

Patrik aan de braaistand

Als afscheidsgeschenk kregen we een netje pompelmoezen van eigen kweek mee en oprecht, zulke heerlijke pompelmoezen hebben we nooit eerder gegeten in ons leven . Alleen dat al is een reden om terug te keren naar Vrede-Oord, bij voorkeur in de oogsttijd dan ! Ter info : we brachten twee nachten door op Vrede-Oord en betaalden hiervoor slechts 1100 ZAR voor de kamer met ontbijt. Voor de braai droegen we 150 ZAR per persoon bij. www.vredeoord.co.za Epost : [email protected] Jan Gunst -15-

HUMOR Grappies Wonderlik

Van der Merwe

'n Briljante prokureur, Smith, verdedig 'n busbestuurder teen eise dat sy nalatigheid 'n besering aan 'n jong man se arm veroorsaak het. "Sal jy asseblief aan ons wys hoe hoog jy jou arm nou kan oplig?" vra Smith die klaer. Die jong man lig sy arm gehoorsaam tot skouerhoogte, sy gesig vertrek met skynbare pyn. "Dankie," sê Smith. "En nou asseblief, sal jy ons wys hoe hoog jy die arm kon oplig voor die ongeluk?" Die man se arm skiet tot bo sy kop.

Van der Merwe is op pad lughawe toe. Naby die lughawe sien hy ’n bordjie met “Airport left”. Toe gaan hy maar huis toe. Kannibaal Die kannibaal kom tuis na ’n vakansie met net een arm en een been. Sy vrinde vra hom wat gebeur het. Hy sê hy het nie geweet dis selfbediening nie.

Watertekort Mans almal dieselfde Als gevolg van watertekort het Dublin se swembaddens aangekondig hulle sluit bane 7 en 8 van alle swembaddens.

Die pa vra sy dogter hoe die mannetjie met wie sy gaan trou se bankbalans daar uitsien.? Sy antwoord: “Ai, Pa, jullie mans is almal dieselfde. Hy het dieselfde van pa gevra!”

Titanic Verkeerde pad Na 100 jaar op die seebodem was Ierse duikers verstom om te ontdek dat die Titanic se swembad steeds vol was. Feminis “Ek is bly my vrou het ’n feminis geword.” “Hoe so?” “Nou kla sy oor alle mans, nie net oor my.” Eg gebeur Tydens die Boerenoorlog het een van generaal De Wet se gevangenes, ’n offisier, aan die generaal gesê dat hulle besig is om van die honger te sterf. “Ja, ek weet, “het De Wet gesê “Ons moet ook die gordels intrek maar moet nie bekommerd wees nie, ek gaan binne ’n dag of twee een van jul konvooie aanval en dan sal ons almal weer genoeg hê om te eet.” So was dit ook. Obamacare Na ’n onlangse golf van identifikatiediefstal het die FBI geskat dat daar meer as 500 vals Obamacare-webwerwe bestaan. Hulle doel is om jou persoonlike inligting te steel. So onthou: die werklike Obamacare-webwerf is die een wat nie werk nie.

Die jong evangelis verduidelik sy werk: “Elke keer wanneer ek ’n dronk kerel by die kroeg sien uitkom, stap ek nader en sê vir hom: “Jy is op die verkeerde pad. Draai om!” Nota Die vrou laat ’n nota op die yskas: “Dit werk nie! Ek kan dit nie meer vat nie, ek gaan by my ma bly!” Ek maak die yskas open, die lig gaan aan en die bier is yskoud…Wat op aarde het sy bedoel? Polisie “Het jy die verdagte ondervra al was hy dronk?” vra die polisiesersant vir die speurder. “Ja, ons het hom goed bygekom,” antwoord die ander “Ons het hom elke vraag gevra waaraan ons kon dink.” “En het jy bekentenis gekry?” vra die sersant. “Nie juis nie, “ verduidelik die beampte “Al wat hy gemompel het was ‘ja skat’ en dan val hy aan die slaap.” Bron: Skoongrappies.com

Geen grap. De NZAW & VZA horen graag uw reactie op Saamtrek! Surf naar WWW.NZAW.NL en klik daar op Tijdschrift SAAMTREK Plaats daar onder uw naam een reactie en geef ook svp uw e-mail adres, zodat we u in de toekomst nog beter kunnen informeren. Met vriendelijke dank, de besturen van de NZAW en VZA -16-

NATUUR Het Sperrgebiet in Namibië (Deel 2) Herkomst van de diamant en de macht over de mens In de Bijbel, het oudste en meest gelezen boek op aarde, wordt in Exodus 28 vers 18 reeds melding gemaakt van diamanten, die, ongeveer 1600 jaar voor de geboorte van Christus, deel uitmaakten van kledingstukken van de Hogepriester; twaalf edelstenen bevonden zich namelijk links onderaan het borstschild en symboliseerden de twaalf verschillende volkeren van Israël. Godgeleerden zijn van mening dat de aarde ongeveer 4000 jaar voor Christus ontstaan is. Andere wetenschappers hebben daar echter een geheel eigen mening over en gaan er van uit, dat de aarde veel langer bestaat en dat zich vele miljoenen jaren geleden, na het ontstaan van de aarde, honderdvijftig tot twee honderd kilometer beneden de aardoppervlakte koolstof bevond, welke onderworpen was aan zeer hoge druk en idem temperaturen, waardoor deze kristalliseerde en zich daarbij diamanten vormden. In de mantel der aarde ontstond gesmolten magma, welke een weg vond dwars door de aardkorst heen en uitbarstte in vulkanische erupties. Deze magma voerde de gevormde diamanten met zich mee, de magma koelde geleidelijk af in z.g. vulkanische pijpen en de diamanten kwamen klem te zitten in het gesteente dat zich vervolgens vormde. Dit gesteente werd bekend als ‘Kimberlite’ en werd genoemd naar de stad Kimberley in Zuid-Afrika, waar zich het bekende ‘Grote Gat’ bevindt. Deze erupties vonden meermaals plaats en de vulkanische pijpen werden derhalve ook op verschillende tijdstippen gevormd; zo was het mogelijk dat er verschillende zuilen in één en de zelfde pijp ontstonden, die mechanisch en chemisch van elkaar verschilden. Nadat de vulkanen in een rustfase beland waren, kwam veel materiaal, dat ook diamanten bevatte, vrij door verschillende erosievormen, waarbij watererosie in het onderhavige geval kenmerkend is. Concentrerend op Zuid-Afrika waar reeds 250 vulkanische pijpen aangetroffen zijn met een doorsnede van enkele meters tot enkele honderden meters: alluviaal kwam dit materiaal terecht in de Vaal- en Oranjerivierstroomgebieden en op de lange duur werd het materiaal tot aan de westkust van Afrika -de Zuid-Afrikaanse en Namibische kust wel te verstaanverplaatst. In 1866 vond Erasmus Jacobs in de buurt van Hopetown, nabij de Oranjerivier gelegen, de eerste diamant in Zuid-Afrika: de ‘Eureka’. Niet lang daarna werden acht verschillende Kimberlitepijpen gevonden in het huidige Kimberley; de ‘dagbouw’ op het droge kon met vallen en opstaan beginnen, waarbij het herkennen van een ruwe diamant nog lang niet zo gemakkelijk is, omdat deze er al gauw uitziet als een kiezelsteen – binnen een straal van 10 kilometer zijn aldaar nu 16 Kimberlitepijpen bekend. Tweeënveertig jaar later zou Zacharia Lewala, voorheen werkzaam in Kimberley, de grootste diamantmijn aller tijden (463 meter breed en 1.097 meter diep), in de buurt van het huidige Kolmanskop bij Lüderitz de eerste diamant aldaar oprapen. De rest is geschiedenis!

Diamanttrommels met restanten van de spoorlijn op de voorgrond

De verlaten kust van Namibië, velen voeren er aan voorbij, de Portugezen gingen weliswaar reeds als eersten aan land om ten behoeve van handelsnederzettingen zoveel mogelijk achtergrondinformatie te verzamelen teneinde hun expedities tot een succes te

maken, maar het gewenste welslagen bleef uit. De Nederlanders, de Engelsen, zij volgden in hun kielzog, maar ook zij moesten doorvaren naar de kust van Zuid-Afrika en verder. De doorbraak voor wat het ‘Sperrgebiet’ betreft, kwam tijdens het Duitse kolo-17-

niale tijdperk in het land dat toentertijd bekend stond als Duits ZuidwestAfrika. Wie al eens in Lüderitz is geweest kent de sterke kustwind die zich gedurende bepaalde tijden van het jaar tot behoorlijke stormen ontwikkelt; wanneer de wegen niet voort-

NATUUR

durend met groot materieel schoongeveegd zouden worden, was de stad al lang niet meer bereikbaar voor verkeer. Wanneer een zekere Johnny Coleman niet in 1905 zo’n tien kilometer buiten Lüderitz met zijn ossenwagen boven op een ‘kopje’ (heuvel) van zand en gesteente was blijven steken, dan had Kolmanskop (Kolmannskuppe) zonder zijn naam gezeten, wanneer Zacharia Lewala niet in 1908 als taak had gehad de spoorbaan schoon te vegen, baanwachter August Stauch niet op doktersadvies wegens zijn astma Thüringen, in zijn moederland, had verlaten om zijn geluk in de Duitse kolonie te beproeven, daarbij niet zo’n belangstelling in flora had gehad en zijn personeel niet de opdracht had gegeven alles wat uitzonderlijk was aan hem te rapporteren, dan zou de geschiedenis van Namibië zich wellicht heel anders ontwikkeld hebben. Kolmanskop Zacharia Lewala overhandigde in april 1908 zijn letterlijk schitterende vondst, vlakbij het stationnetje Grassplatz gedaan, aan zijn chef, de heer Stauch,

Bord bij trainstation Kolmanskop wetende dat hij hoogstwaarschijnlijk een diamant had gevonden, door de ervaring die hij in de diamantmijn van Kimberley had opgedaan. August Stauch ging hier heel voorzichtig mee om en maakte eerst doodzeker dat ze het niet bij het verkeerde eind hadden. Een classificatie van diamanten wordt namelijk door bepaalde criteria bepaald, de zogenaamde ‘Vier C’s‘: ‘Carat, Clarity, Colour en Cut’. Bovendien zou het gerucht alleen al tot gevolg hebben, dat zijn werkplek onmiddellijk met gelukzoekers overspoeld zou worden. Mijningenieur Sönke Nissen beaamde dat het hier om een ruwe diamant ging en ook staatsgeoloog dr. Range bevestigde de aard van de kostbare vondst; Stauch en Nissen hadden tegen die tijd reeds een prospecteervergunning aangevraagd en binnen afzienbare tijd kropen rijen en rijen mannen vooral bij maneschijn op hun buik door het woestijnzand om de vele glinsterende diamanten, die gewoon voor het oprapen lagen, te verzamelen. Op uiterst primitieve wijze ging dus het mijnen van diamanten in ‘Duits Zuidwest-Afrika’ van start! Wat een euforie moet daar ontstaan zijn!

Huizen van notabelen in Kolmanskop -18-

Anderzijds: Wie kent niet het verhaal van ‘Rupsje Nooitgenoeg’? Chaos brak uit en wantoestanden ontstonden, zoals claims die elkaar overlapten en illegale mijnen, waardoor op 22 september 1908 de Duitse koloniale regering zich gedwongen zag het gebied vanaf de Oranjerivier, in het zuiden, 360 km noordwaarts (45 km ten noorden van Lüderitz) en 100 km landinwaarts vanaf de westkust als ‘verboden gebied’ te declareren. Zo kon het Duitse gouvernement controle uitoefenen en de industrie in deze regio reguleren; tot aan de dag van vandaag worden strenge strafmaatregelen toegepast wanneer het Sperrgebiet, nu bekend als ‘Diamond Area Number 1’, betreden wordt zonder in het bezit te zijn van een geldige vergunning, die bij navraag te verkrijgen is, mits het verzoek vroeg genoeg wordt ingediend. Het diamantdelversstadje ontwikkelde zich tot een welvarende woonplaats, waar op geen enkele luxe bezuinigd werd. In welke stad ter wereld had elke huishouding in het tweede decennium van de twintigste eeuw een ijskast ter beschikking? Waar kregen de klanten

NATUUR

Gymnastiekzaal in Kolmanskop

De kegelbaan van Kolmanskop

Inrichting van een huis in Kolmanskop Huis met zandinrichting in Kolmanskop de kruidenierswaren met aanhangwa- waren er vele andere gebouwen zoals: werden middels proclamatie aan gens, getrokken door paarden, over een school, een elektrische centrale, negen bedrijven en prospecteerrecheen spoorlijn thuisbezorgd? Waar kon- een sporthal, een theater, een kegel- ten aan de ‘Deutsche Diamanten den de dames via een spoorlijntje hun baan, een casino en een danszaal. De Gesellschaft’ verleend. De heren provriendinnen met een bezoekje vereren notabelen woonden op strategische spectoren bewogen zich gaandeweg in of boodschappen doen in de lokale punten met het mooiste uitzicht, zoals zuidelijke richting. In 1908/1909 werd winkels en zowel voor de deur afgezet de ingenieur en de onderwijzer, alsook Pomona, ongeveer 15 km ten zuiden en/of weer thuis gebracht worden? de manager van de mijn. Ongeveer van Elizabeth Bay gelegen, ontsloten Waar was een volledig ingericht zie- 1200 mensen vonden een heenkomen voor wat het mijnen van diamanten kenhuis om de hoek van je straat voor- in Kolmanskop; ze verbleven in gezins- betreft; men kon er in die periode prat zien van de beste medici die je je wen- onderkomens en voor de alleenstaan- op gaan, dat dit de rijkste vindplaats sen kunt en een heuse röntgenafdeling de mijnwerkers waren er enkelkwartie- van diamanten was van het hele (de eerste in het zuidelijk halfrond)? In ren beschikbaar. In het casino werd Sperrgebiet. Tijdens de topjaren van welke afgelegen, dorre woestijn had je gedobbeld met diamanten, ook de productie leefden hier zo’n 1500 menbinnen loopafstand een groot waterre- aankopen werden dikwijls met dia- sen en de begraafplaats vertelt het stilservoir met vers water, waar je zelfs manten betaald. Zo werden velen le verhaal van hen die voor altijd bleeen frisse duik in mocht maken? Waar overnacht rijk, maar door hun onbe- ven. In de zestiger jaren van de negenhad je een ijsfabriek, die dagelijks gratis zonnen leefstijl ook weer net zo snel tiende eeuw werden hier al guanoafper huishouding een blok ijs voor de arm. De handelaren was dit natuurlijk zettingen ontdekt. De Engelsen deur afleverde? Om van de producten ten voordeel, omdat ze in plaats van in annexeerden enkele nabijgelegen van de verse Duitse bakker en slager harde munt met ruwe, maar nochtans eilanden en hierdoor raakten al snel avonturiers en handelaren tot dit maar niet eens te spreken! kostbare, diamanten betaald werden. gebied aangetrokken. In 1864 kende Kolmanskop werd architectonisch hoofdman David Christian mijnrechten gebouwd als een Duitse stadje en de Pomona toe aan de Engelse koopman Aaron de eerste tramverbinding in Afrika maakte zelfs een verbinding met de dichtstbij- Er lagen in de beginjaren van de 20e Pass en aan kapitein John Spence voor zijnde plaats. Kolmanskop was zeer eeuw in het zand van de het ontginnen van koper, zilver en vooruitstrevend, buiten de reeds Namibwoestijn diamanten in over- lood, middels de door hen gestichte genoemde ijsfabriek en het ziekenhuis, vloed voor het oprapen; mijnrechten ‘Pomona Mining Company’, welke -19-

NATUUR

Huizen in Pomona

helaas niet winstgevend bleek. Erger nog: later zou blijken, dat zij al die tijd onbewust zand vol met ruwe diamanten verplaatsten, in hun pogingen om bij het erts te kunnen komen. Het strekte ten voordeel, dat beide heren reeds claims in dit gebied bezaten en het lukte hen uiteindelijk om in 1912 uit hun juridische problematiek te geraken en onder de auspiciën van de ‘Pomona Diamanten Gesellschafft’ als enige andere maatschappij buiten de ‘Deutsche Diamantengesellschaft’ mijnbouwrechten te verkrijgen. Een gemiddelde van 50.000 karaat werd maandelijks uit dit gebied gewonnen. Uiteindelijk wordt dan volgens overlevering alleen al in de jaren 1912, ’13 en ’14 1 miljoen karaat (200 kilo) diamanten verwerkt. Een opmerkelijk spoorverkeer werd opgezet en verbond Pomona ook met Kolmanskop. Er was behuizing voor iedereen; de werkers sliepen in smalle compartimenten, die echter bij het slapen gaan werden afgesloten, om te voorkomen, dat er alsnog een strooptocht gehouden zou worden ter zelfverrijking. In het laatste geval was er dan nog altijd Castor Oil

om de ingeslikte diamanten middels uitscheiding vroegtijdig op te sporen. Andere wetenswaardigheden In 1910 wordt het gebied bij ‘Bogenfels’ voor het ontginnen van diamanten ontsloten. Deze gebogen kalkstenen rots is 55 meter hoog, de grootste in zijn soort in zuidelijk Afrika en aan de Atlantische kust gelegen. Door de aanwezigheid van een ondergrondse waterader werd bij Grillental een vers waterstation opgezet middels vier boorgaten, om de mijnen in de omgeving van water te voorzien. Binnen de concessie van de ‘Pomona Diamanten Gesellschafft’ liep ook de concessie die Stauch had verkregen en hij ontdekte daar o.a. het Idadal (genoemd naar zijn vrouw). Andere verrassende gebieden waren plaatsen met romantische namen als: Märchental en Hexental. Een interessant gegeven is, dat, hoe verder noordwaarts van de Oranjerivier men komt, hoe kleiner zijn

de diamanten die gevonden worden; een duidelijk teken dat de sterkte van de Benguelastroom daar aan kracht heeft afgenomen Het zou niet mogelijk geweest zijn om het dunbevolkte Sperrgebiet te ontwikkelen, wanneer er niet de gebruikelijke hulpbronnen nabij dit woestijngebied aanwezig waren geweest. De stad Lüderitz was 10 km van Kolmanskop gelegen en alle materieel dat nodig was om een effectieve infrastructuur op te bouwen kon zodoende per schip, per spoor en met ossenwagens aangeleverd worden. Voedsel en vers water waren hier niet aanwezig, maar door de economische welstand was niets onmogelijk. Wat veiligheid betreft had men ook weinig te vrezen en hoefde men zich niet tegen natuurlijke vijanden, zoals roofdieren en vijandige groeperingen te verdedigen. Wordt vervolgd met Deel 3!

Tekst & foto’s: Anneke van Dijk Referenties: Info Namibia, Wikipedia , Coastways Tours

‘Bogenfels’ , een gebogen kalkstenen rots van 55 meter hoog, de grootste in zijn soort in zuidelijk Afrika -20-

BRAKENSTEIN Het Kruithuis aan De Braak te Stellenbosch (7) Een witgekalkt gebouwtje in het centrum van Stellenbosch wat door zijn uiterlijk nog het meest doet denken aan een klein dorpskerkje. Een muurtje er omheen met een toegangspoort en dat is eigenlijk alles. Maar voor die poort staan sinds kort twee forse typen scheepskanonnen die dienst doen als blikvanger en gericht staan op de nieuwsgierigheid van de toerist. Kanonnen doen het (in die nieuwe functie) altijd goed. Ze hebben een magische aantrekkingskracht op jong en oud. Het Kruithuis is uniek doordat dit het enige arsenaal is uit de tijd van de V.O.C. dat nog bestaat in Zuid-Afrika . De fundatie werd aangebracht in 1776 en na 182 dagen was het gebouw inclusief de ringmuur gereed. Destijds voor de somma van 9000,- gulden wat een behoorlijk kapitaal was. Maar bouwmateriaal ‘moes van wyd en zyd gekarwei word'. Hout-, ijzer- en slotwerk werd bijv. in Kaapstad vervaardigd en het loon der ambachtslieden was hoog. De Compagnie zelf zorgde voor mop-, klinker- en vloerstenen. Het Kruithuis werd opgebouwd met 26 duim dikke muren, vermoedelijk bestaande uit rolkeien (spoelklippen) van de Eerste Rivier, en bekleed met een stevige kleimortel. Het aantal ramen, en de grootte ervan,

zijn tot een minimum herleid voor lichtinval. Het dak bestaat uit een lichte tongewelfconstructie, (waar de vaten buskruit werden opgeslagen) dit om bij een eventuele ontploffing de explosie opwaarts te laten plaatsvinden. Het kleine luikje in de toren en de achterzijde van het tongewelf, was waarschijnlijk tevens ter ontluchting van evt. zwaveldampen uit opgeslagen buskruitvaten of kardoezen (J.v.B.). Het gebouw bestaat uit drie niveaus. Een eerste is de half verlaagde kelderverdieping, bestaande uit vier lange gangen met drie tussenmuren. Daarop steunen de dwarsbalken die de grondverdieping dragen. Tot slot is er nog een bovenverdieping De hoge ringmuur werd aangebracht uit voorzorg tegen kwaadaardige brandstichting door opstandige slaven. Maar kan mijns inziens ook bij exploderen het rondvliegend gesteente opvangen dan wel afremmen. Bij een evt. opstand wordt meestal gedacht aan

-21-

plundering van een wapen- en munitieopslagplaats. Tegen een bestorming kan de muur dan tevens ter verdediging dienen (J.v.B.). In de zuidwestgevel staan de initialen VGOC met het jaartal 1777. De letter G staat voor ‘Geoctroyeerde’. De klokkentoren werd later gebouwd omstreeks 1779. Om bij onraad of brand de dorpelingen samen te roepen. Het Kruithuis is één van de meest unieke gebouwen gelegen aan ‘Die Braak’ (Ja, daar heb je hem weer!) in Stellenbosch en staat op een klein, driehoekig stukje grond gelegen in het verlengde van Mark Road tussen het Rijnse Complex en het Burgerhuis. Al snel na het ontstaan van Stellenbosch werd een vorm van burgerwacht of infanterie opgericht met lokale burgers. De burgers moesten zich destijds kunnen verdedigen tegen aanvallen van ‘Hottentotten en Boesmans’ Jaarlijks moesten zij naar Kaapstad afzakken om er getraind te worden. Reeds in 1686 rees de vraag om de trainingen op eigen gronden te houden, namelijk op Die Braak, en om er een bijhorend arsenaal op te richten. Het stukje veld werd sinds 1703 gebruikt als exercitie en militair oefenterrein voor de burgerlijke cavalerie en infanterie van

BRAKENSTEIN Stellenbosch. Het duurde echter tot in de tweede helft van de achttiende eeuw vooraleer toestemming werd verkregen tot de bouw van het Kruithuis/magazijn dat zoals vernoemd in mei 1777 tot stand kwam. Die Braak had oorspronkelijk een oppervlakte gelijk aan twee morgens. Het decimale stelsel bestond nog niet en met een ‘morgen’ werd bedoeld een stuk land wat een arbeider in één morgen kon omploegen, ongeveer 1 ha. (Maar een morgen is streekgebonden afhankelijk van de grondsoort (J.v.B). Het is nog steeds omringd door oude eiken daterend uit de tijd van Simon van der Stel, waarnaar Stellenbosch vernoemd is. Oorspronkelijk was het onvruchtbaar land dat ‘braak lag’. Het Kruithuis behield zijn militaire functie tot in 1806 maar desondanks weerklonken er in Stellenbosch nooit kanonschoten omwille van een oorlog. O.a. op de verjaardag van Van der Stel klonken er saluutschoten uit de kleine koperen kanonnetjes (die nog altijd in het museum staan) tot dat er op een dag eentje ontplofte door metaalmoeheid of een te zware lading waardoor aan die traditie ‘stellig’ een einde kwam. Vervolgens kwam het gebouw enkele jaren in onbruik. Het werd zelfs bedreigd door sloop in 1817, maar het nodige verzet door lokale belangstellenden kon dit beletten. Uiteindelijk

kreeg het Kruithuis een nieuwe functie als marktgebouw. Nog later, vanaf 1859, deed het dienst als onderkomen voor de lokale brandweer. In de ommuring voorzag men extra openingen en aan de zuidkant werd een nieuw afdak gebouwd. ‘Die Braak’ werd tevens een plaats waar de inwoners hun grieven konden uiten. Bij wantoestanden ging het volk op Die Braak protesteren. Pas vanaf 1870 werd Die Braak effectief als publiek dorpsplein gebruikt. Tijdens de Britse overheersing in de negentiende eeuw werd Die Braak een tijdlang King’s Plein genoemd. Later werd uit dank voor zijn steun aan de kolonisten Die Braak Adderley’s Plein gedoopt. Sinds het einde van de Britse overheersing in 1908 werd het plein opnieuw Die Braak genoemd. Tegelijkertijd werd aan de stadsraad voorgesteld om het plein te gebruiken als publiek park. In de negentiende eeuw werd het plein als oefenterrein voor balspelen en dan voornamelijk rugby gebruikt. De eerste rugbywedstrijd ging door op Die Braak in 1879 of 1880. De vele gesneuvelde ruiten van de kerken en huizen zorgden ervoor dat al snel beslist werd om elders rugby te spelen.... Toen in 1936 Die Braak tot nationaal erfgoed werd uitgeroepen, werden de latere toevoegingen rond het Kruithuis afgebroken. In 1940 kreeg ook het

Kruithuis de titel van Nasionale Gedenkwaardigheid. Slechts enkele jaren later, in 1943, opende het als klein Africana Museum. Maar dit initiatief was geen lang leven beschoren. Gedurende een lange tijd stond het gebouw leeg tot in 1971 de beslissing viel om er de ‘militaire collectie’ van het dorpsmuseum in te huisvesten Met acht omringende monumentale gebouwen is Die Braak de plaats met de meeste beschermde monumenten in Zuid-Afrika. Maar ook daartussen zijn heel veel gezellige studentencafeetjes en restaurants. Ik zou zeggen, trek er gerust eens een zonnige dag voor uit...... Open: ma. t/m vr. 09:00-17:00 Weekends en feestdagen gesloten. Jan van Braak P.S. Genoemde kleine kanonnetjes waren destijds verkoopvoorbeelden van het Gilde der geschutsgieterijen. (klokken,vijzels enz. afhankelijk van oorlog of vrede) Men kon op eenvoudige wijze de koper een keuze bieden welk model hij voor vesting, veldartillerie of scheepsgeschut geschikt achtte. Net zoals de meester meubelmaker zijn kasten eerst ter voorbeeld dienende in miniatuur maakte, wat later in bijv. poppenhuizen verdween. De kanonnetjes sleten hun verdere leven als sierkanon bij schouwen of saluutkanon op privé jachten en euh,......grote jongens ‘speelgoed’. Nu een kostbaar verzamelobject of museumstuk.

Tot een volgende keer!

-22-

SPOTLICHT Overbevolking in China Velen van u spelen waarschijnlijk mee in de Postcode loterij. Wat u dan waarschijnlijk niet weet is dat u daar actief meehelpt de overbevolking in China te bestrijden, en dat samen met een groot aantal dappere ZuidAfrikaanse wildopzieners. Hoewel China al jaren een één kindpolitiek kent is de bevolking van het meest bevolkte land ter wereld de afgelopen jaren toch flink gegroeid. De geest is sterk, maar het vlees is zwak, zullen we maar zeggen. Nu hebben die Chinezen al eeuwen geleden een manier gevonden om dat vlees weer sterk te krijgen. Letterlijk wel te verstaan. Menig oudere Chinese man met geld en een jonge vrouw kent het probleem van de geest die willig is, maar het vlees dat te zwak is. Daar is een probaat middel voor: gemalen neushoorn. Chinese mannen, vooral rijke mannen, geloven het al eeuwen. Een paar gram gemalen neushoorn voor het naar bed gaan doet wonderen. Wellicht zit er iets in want er zijn tenslotte heel erg veel Chinezen. Sommigen beweren zelfs dat

de ontwikkeling van de populatie neushoorns in Afrika, omgekeerd evenredig is aan het aantal Chinezen. Een probleem is dat er in China geen neushoorns voorkomen, in Zuid-Afrika wel. Helaas voor de Chinezen vallen de hoorns van die beesten niet jaarlijks af, zoals de geweien van herten. De gemiddelde neushoorn is ook niet zo vriendelijk om rustig te blijven staan en zijn hoorn te laten afzagen. Het oogsten van neushoorn betekent dat de trotse eigenaar van de hoorn eerst omgelegd moet worden. Op zich is dat verboden, maar omdat neushoornpoeder per kilo tweetot driemaal zoveel kost als goud, zijn er al jaren stropers die maar al te graag bereid zijn om met helikopters en zware machinegeweren de Zuid-Afrikaanse wildtuinen af te zoeken naar neushoorns om deze vervolgens op gruwelijke wijze om te leggen.

Elke wildtuin kent dit probleem en er wordt al jaren tegen gestreden. De straffen op stroperij zijn hoog, maar de prijs van neushoorn wordt elk jaar hoger. In de praktijk neemt de stroperij alleen maar toe, het is dweilen met de kraan open. Er is zelfs overwogen om de neushoorns maar te onthoornen zoals wij ook met onze koei-

en doen. Dit is niet alleen onplezierig voor de beesten zelf, maar zou ook een deel van de attractiviteit van de parken wegnemen, en dat is weer slecht voor het toerisme.

De Postcode loterij heeft meer dan 14 miljoen euro ter beschikking gesteld om op termijn alle neushoorns in zuidelijk Afrika te voorzien van een hoorn die onbruikbaar is gemaakt voor oneigenlijk gebruik. Op Gelukkig is er inmiddels een die manier hoopt men dat de schitterende Nederlandse stropers het op zullen geven uitvinding. We kunnen de omdat hun buit toch waarneushoorn onbruikbaar deloos is geworden. De eermaken voor Chinees ste resultaten in de Zuidgebruik, waardoor de hoorn Afrikaanse wildparken zijn waardeloos wordt voor de hoopvol. Een deel van de stroper. Het werkt heel sim- stropers heeft het inmiddels pel. De neushoorn wordt al opgegeven. niet omgelegd, alleen neergelegd, met een verdovings- Goed nieuws natuurlijk voor pijltje wel te verstaan. Een natuurliefhebbers en vooral groot aantal Zuidvoor de neushoorns, maar Afrikaanse wildopzieners is heeft iemand wel eens bijgeschoold tot neushoorn- gedacht wat dit voor de jager. Van uit de lucht wordt Chinezen betekent? Een de neushoorn verdoofd. land met nauwelijks privacy Zodra het beest rustig op de voor jongelui, een één kindgrond ligt komt er een klein politiek, en een chronisch legertje wildopzieners, dittekort aan (jongere) vroumaal gewapend met Black & wen? Voor men als Chinese Decker accuboormachines man kans maakt op een en begint een groot aantal knappe jonge vrouw, moet gaatjes in de hoorns te men eerst jaren hard werken boren. Deze gaatjes worden en carrière maken, met alle gevuld met een roze kleurgevolgen voor de viriliteit stof die ook nog verschrikke- van dien. Als hij er dan in lijk smaakt. Vervolgens slaagt een jonge Chinese wordt alles weer netjes dicht schone aan de haak te slaan, geplamuurd. De neushoorn dan wil hij er wel van genieheeft er geen last van, en ten! Een snufje neushoorn niemand ziet het. Ook de doet dan wonderen! Ik vrees stroper niet zult u denken! dat er dankzij uw lot in de Dat is juist, maar als hij Postcode Loterij binnenkort toch de moeite en het risico veel gefrustreerde Chinese neemt om het dier af te mannen zijn, en nog meer schieten komt hij van een ontevreden jonge Chinese koude kermis thuis. De vrouwen. Zo heeft elk voorhoorn is waardeloos en deel zo zijn eigen nadeel. onverkoopbaar. Jan de Witt

-23-

Stichting

NZAW Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap Van Dykstraat 77 Van Dyk Street Kleinbaai

website: www.airedelmar.co.za e-mail: [email protected] Ons gastehuis:

l l l

Vier luukse dubbelkamers - almal met ‘n wye uitsig oor Dyer-eiland en die Atlantische oseaan Elke kamer is toegerus met TV, verwarmer, tee en koffie fasiliteite en ’n muurkluis Ons bedien ’n heerlike gesonde ontbyt

Besienswaardighede en aktiwiteite in Kleinbaai: l

l l l l l

Hierdie haaie besoek gereeld Dyer-eiland. ‘n Bootvaart neem u tot hier om hul aktiwiteite te aanskou. Gekwalifiseerde scuba duikers kan hul daar vanuit ‘ draadhok onder die water dophou! Walvisse: Aanskou hierdie groot-ste diere wat elk jaar Suid Afika se kus besoek, vanaf die kuslyn, of met ’n bootvaart. Fyproewers: Besoek ’n wynplaas, ‘n kaasplaas en ’n bierbrouery, en proe van ons heerlike plaaslike produkte. Gholf, muurbal, stap- en drafroetes Een uur se reis vanaf die mees suidelike punt van Afrika: L’Aghulhas In die Overberg - twee uur vanaf Kaapstad Internasionale Lughawe Die witdood haaie:

HUURAUTO'S IN ZUID-AFRIKA Penny K's economical car hire Nieuwe personenwagens, 4x4's en minibusjes voor: een avontuurlijke rondreis door zuidelijk Afrika, een zonnige vakantie of een zakenreis. Budget vloot in Kaapstad, ideaal voor regionale vakanties en langere verblijven. www.pennyks.co.za [email protected]