appm nieuwsbrief 11 nazomer 2009
1
Voorzijde: Erik Zweegman, stedenbouwer in de dop.
Kinderlijk eenvoudig We hebben een aantal basisschoolkinderen gevraagd wat zij van hun leefomgeving vinden en hoe de wereld er uit zou zien als zij die mochten vormgeven. Wat blijkt; kinderen scheppen een volwassen wereld! Ons vak als procesmanager zou kinderlijk eenvoudig kunnen zijn. De praktijk is echter anders. Grote mensen zijn niet kinderlijk
hebben wij zo’n boeiend vak. Veel kijk en leesplezier. werken.”
mooie opdrachten
“Met veel plezier aan
Ons motto:
realiseren.
gestelde doelen te
ambities, agenda’s, gelijk en ongelijk. Daarom en nuchtere wijze de
deskundige, enthousiaste
Onze kracht is om op
vastgoed en water.
ruimtelijke inrichting,
wereld van infrastructuur,
adviesbureau in de
hankelijk management
2
Consultants is een onaf
APPM Management
eenvoudig. Grote mensen hebben ego’s, frustraties,
Piet Brandjes Pepijn van Wijmen
3
Een grote tafel met kleurpotloden, verf, ballonnen, stiften en lijm. Kinderen van APPM’ers komen een middag bij elkaar om te praten over en te bouwen aan hun droomomgeving. Het doel van APPM was om er die middag achter te komen hoe de droomomgeving van een kind eruitziet, als hij of zij die zelf vanuit het niets mag vormgeven. De kinderen gingen samen aan het werk op twee grote kartonnen vellen. Tijdens het knippen en plakken spraken ze over hun huidige woonsituatie. Wat vinden ze er mooi aan? Wat missen ze en wat zouden ze zelf
4
aanleggen? >
5
6
> Veel kinderen vinden een groene omgeving
In de droomomgeving stuitten we op een voorbeeld dat
belangrijk, om er te kunnen spelen of te sporten.
zich zo in de dagelijkse praktijk zou kunnen voordoen.
Bomen en groen moeten er zijn, ‘want zonder bomen
De jongens gingen koste wat het kost voor een
kunnen wij niet leven’. En zo is het maar net. Maar wat
honkbalstadion, terwijl de meisjes al bezig waren met
als er huizen moeten worden gebouwd voor nieuwe
de bouw van een nieuw huizencomplex. ‘Dan slopen we
mensen? De kinderen vinden dat er eerst moet worden
die huizen toch gewoon?!’ Gelukkig bracht de schaar
gezocht naar een andere oplossing, maar als die er
uitkomst. Het stadion werd alsnog in een verkleinde
niet is, dan mag het wel. ‘Het groen dat er is, moet wel
versie gebouwd. Verder mocht water om te varen niet
eerlijk verdeeld worden,’ vinden ze.
ontbreken. En er moest zeker een dierentuin zijn. >
7
> Waar de droomomgeving aan moest voldoen, was aan het eind van de middag wel duidelijk. Veel groen, veel water en veel ruimte om te ravotten. Liever geen auto’s in de straat. Een vliegveld was daarentegen bij de jongste deelnemer juist erg geliefd. Prachtig, die vliegtuigen naast de deur, kan je de hele dag naar die mooie machines kijken! Het eindresultaat is een mooie droomomgeving, waar ieder kind zijn eigen plan in had getrokken. Na het zien van al dat enthousiasme en al die kennis, vragen wij ons af of de mening van kinderen niet vaker moet worden betrokken bij echte projecten. Een zwaar beargumenteerd en uitgewerkt plan kun je dan uiteraard niet verwachten, maar net die inspirerende opmerking of dat moment van inzicht kan tot vernieuwende ideeën leiden. Met dank aan: Erik Zweegman, Lisanne Sijtsma, Leonie Zweegman, Nienke Zweegman, Chloë Becker, Melissa Kreuger en Sander Nales. Bob brandjes |
[email protected] jantien van den berg |
[email protected]
8
9
CO2reductie als inspirator voor
gebiedsontwikkeling Rotterdam heeft stevige ambities ten aanzien van de CO2-reductie. Die gelden ook voor Stadshavens, dat de komende jaren een transformatie ondergaat van een traditioneel werkgebied naar een innovatieve omgeving voor wonen en werken. Stadshavens zet in op ‘CO2-slimme stedenbouw’. Milieu is geen belemmering maar een inspiratiebron om een gebied aantrekkelijk in te richten en als innovatieve vestigingslocatie onderscheidend in de markt te zetten. >
10
11
CO2-slimme stedenbouw geldt als een aanjager van ontwikkelingen
> Voor Stadshavens, een gebied ter grootte van
te dammen. Ten slotte geldt CO2-slimme stedenbouw
Gouda, is een tot 2015 lopend uitvoeringsprogram-
als een aanjager van ontwikkelingen. Een voorbeeld:
ma opgesteld met veertien concrete projecten. In
Rotterdam wil een Climate Campus in de Stadshavens
opdracht van het projectbureau Stadshavens en het
vestigen. Daar past een omgeving bij die een innova-
Rotterdam Climate Initiative heeft APPM een studie
tieve en duurzame uitstraling heeft.
begeleid naar haalbare CO2-maatregelen voor die projecten. APPM werkte daarbij nauw samen met
Integratie
Stedenbouwkundig bureau De Urbanisten en het
De mogelijkheden zijn in verscheidene workshops
Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam.
onderzocht. Deelnemers waren medewerkers van het Havenbedrijf, de gemeente, stedenbouwkundigen
12
Aanjager
en de ingenieurs van Gemeentewerken. Essentieel
De metamorfose die Stadshavens ondergaat, biedt
is het koppelen van milieu aan andere sectoren.
letterlijk en figuurlijk ruimte voor innovatieve vormen
Te vaak is milieu iets van louter milieumensen; het
van CO2-besparing. De gemeente wil bovendien
vaststellen van een lijstje met duurzaamheidsprojecten
de werkfuncties in het gebied zoveel mogelijk
werkt niet. Door milieu te integreren in de algehele
behouden; een andere reden om milieueffecten in
ruimtelijke ontwikkeling ontstaat een samen- >
13
Het mooie is dat alle maatregelen technisch en vrijwel kostenneutraal uitvoerbaar zijn
hebben we ook gebruikt voor Stadshavens. Hij heeft rechtstreekse gevolgen voor de (her)inrichting van het gebied. Bijvoorbeeld: bij herstructurering is het een soort geconditioneerde reflex om oude industrieën af te breken en er woningen voor in de plaats te zetten. Maar als we het concept van energie-uitwisseling op de Stadshavens loslaten, kun je de resthitte die fabrieken produceren gebruiken in
> hangend pakket maatregelen met een hoog
woningen of die hitte omzetten voor de koeling van
realiteitsgehalte. Bovendien worden nieuwe
kantoren. Deze denkwijze kan ook gevolgen hebben
mogelijkheden zichtbaar en gaan afzonderlijke
voor de locatiekeuze bij het inbrengen van nieuwe
maatregelen elkaar versterken.
functies.
Werkbare systematiek
Resultaat
In het onderzoek hebben we ons laten leiden door
Onder de streep zien we een CO2-reductie van
de Trias Energetica, een al langer bestaande methode
15 tot 20% dankzij maatregelen die aan de
om te komen tot duurzame energievoorziening. De
uitvoeringsprojecten zijn gekoppeld. Kijk je naar
Trias Energetica kent drie opeenvolgende stappen.
een groter schaalniveau, want ook dat hebben we
Stap 1 is het toepassen van energiebesparende
gedaan, dan bedraagt de besparing zelfs 60 tot 70%.
maatregelen, stap 2 het inzetten van restenergie
En het mooie is dat alle maatregelen technisch en
en stap 3 de opwekking van duurzame energie.
vrijwel kostenneutraal uitvoerbaar zijn.
Voor de gemeente Rotterdam is de Trias Energetica vertaald naar een werkbare systematiek die op
Machiel bakx |
[email protected]
alle schaalniveaus kan worden toegepast: op huis-, wijk-, buurt-, stads- en regioniveau. Deze logica, die
14
inmiddels in de hele stad gemeengoed is geworden,
15
Trainen voor een mooier Nederland De splitsingswet dwingt energiebedrijven tot een professionaliseringsslag. Reden voor Joulz, onderdeel van Eneco, om APPM in te huren voor een training en coaching op het gebied van projectmatig werken. APPM ziet naast de bedrijfsmatige ook een maatschappelijk urgentie om de projectpraktijk op een hoger plan te brengen. We moeten in Nederland uiterst zorgvuldig met onze schaarse ruimte omgaan. Ook aan de inpassing van energieinfrastructuur worden hoge eisen gesteld. Zo levert de professionaliseringsslag een bijdrage aan een mooier Nederland. >
16
17
> Op 1 juli 2008 is de splitsingswet van kracht
kan het trainingsbudget wellicht beter worden
geworden. Energiebedrijven moeten hun energie-
aangewend voor een gezellig dagje uit met het
netten los gaan koppelen van hun commerciële
personeel.
productie- en leveringsbedrijven. Voor Eneco betekent dat een opsplitsing in grofweg drie onderdelen. De
Cultuurverandering
feitelijke productie en levering van energie blijft onder
Doelstelling van de trainingen is het creëren van
de naam Eneco plaatsvinden, Stedin is het bedrijfs-
een ‘level playing field’ voor de coaching en de
onderdeel dat het netwerk in eigendom heeft en
ontwikkelingsstappen die erop volgen. Daarmee
beheert en Joulz is het aanleg- en onderhoudsbedrijf
bedoelen we een voor alle projectteams gelijk jargon,
voor de infrastructuur.
een gelijkvormige aanpak en een gelijkgestemd besef van de opgaven waarvoor de organisatie zich gesteld
Meetrillen
ziet. Cultuurverandering houdt in dat er een verzake-
Projectmatig werken op zich is niet zo ontzettend
lijking van de interne verhoudingen moet plaatsvinden,
ingewikkeld. Vaak weten projectbetrokkenen min
maar dan wel een ‘mensgerichte verzakelijking’,
of meer wel wat het behelst. Waar echter minder bij
een atmosfeer van wederzijds respect waarin >
wordt stilgestaan, is dat door de expliciete introductie van deze werkwijze een hele organisatie ‘mee kan gaan trillen’. Projectmatig werken zal invloed hebben op de werkprocessen en de bedrijfscultuur. Op weg naar de wenselijke verzakelijking en commerciële instelling is ze voor Joulz een katalysator voor veranderingsprocessen en tegelijk een randvoorwaarde. De door Joulz gevraagde incompany groepstraining heeft
Projectmatig werken zal invloed hebben op de werkprocessen en de bedrijfscultuur
pas zin wanneer ze onderdeel is van een breder ontwikkeltraject, daarom is ze gekoppeld aan
18
projectcoaching. Zonder een dergelijke samenhang
19
> collega’s elkaar aanspreken op het geleverde werk en de kwaliteit daarvan. Verder is ‘ontschotting’ noodzakelijk. Hier luidt de
Ongevraagd advies Het gevaar bestaat dat iedereen na de training projectmatig werken weer overgaat tot de orde van de dag. Wij vinden daarom coaching en begeleiding
boodschap: benader een
bij de toepassing van het geleerde meer dan
project niet vanuit de
noodzakelijk. Bij Joulz besteden we daar zeker
afdelingsbelangen, maar vanuit het belang van de opgave.
evenveel tijd en aandacht aan als aan de training zelf. Als APPM’ers hebben we naast dit werk ook nog onze eigen projecten, waardoor we dicht bij
Best practices
de praktijk staan van degenen die we begeleiden.
Vanwege dat level playing field en de
Omdat we projectmatig werken beschouwen als
cultuuromslag trainen we behalve de
een onderdeel van een breder ontwikkelingstraject,
projectleiders óók de afdelingsmanagers en
nemen we ongevraagd het initiatief om de organisa-
projectmedewerkers. Het karakter van de
tie te adviseren. Onze opdracht is het leveren van
trainingen is open. We bieden veel ruimte
een bijdrage aan een zelfstandige en zelfbewuste
voor ‘best practices’. Behoud en bevestig
organisatie die de commerciële en maatschappelijke
het goede en ga van daaruit verder.
opgaven van de toekomst aankan.
Bijkomend voordeel is dat het draagvlak voor de trainingen verbreedt en de resultaten beter beklijven. Verder hebben we ervoor gekozen te werken met groepen die zijn samengesteld uit medewerkers van verschillende
taco van berkel |
[email protected]
afdelingen. Dat maakt kruisbestuiving
emiel stal |
[email protected]
mogelijk en is een eerste stap naar
20
ontschotting.
21
Niet langer geldt voor een regio de aanwezigheid
een integraal HOV-netwerk ontwikkelen dat een
van een mainport als sleutel tot economisch succes,
reëel en duurzaam alternatief voor de auto moet
maar de bereikbaarheid in zijn totaliteit. Met die
vormen. APPM ondersteunt de MRA-partijen bij de
gedachte in het achterhoofd gaan de verschillende
ontwikkeling van een integraal netwerk. >
overheden in de Metropoolregio Amsterdam (MRA)
MRA-net: 22
samen werken aan integraal HOV 23
> De MRA is een gebied met een hoge bestuurlijke
reiziger optimaal functionerend netwerk dat het
dichtheid, waar verschillende overheden hun
verkeersinfarct in dit deel van de Randstad oplost
eigen visies, doelstellingen en prioriteiten hebben.
en liefst ook nog al die andere doelstellingen
Daarbinnen zien we verschillende modaliteiten, die
verwezenlijkt.
versnipperd aangestuurd worden. Maar de reiziger heeft geen boodschap aan bestuurlijke dichtheid.
Begeleidingsgroep
Die trekt zich niets aan van concessiegrenzen, noch
Gedeeld opdrachtgeverschap is een andere manier
van modaliteiten.
om tot integraliteit te komen. Voor het HOV-netwerk in de MRA is een begeleidingsgroep opgezet waarin
Gezamenlijkheid
alle overheden vertegenwoordigd zijn. APPM werkt
De effectiviteit en verdiencapaciteit van een netwerk
als een onafhankelijke partij ten dienste van de
zijn het grootst als het ‘integraal’ is. Dat wil zeggen
gehele begeleidingsgroep. Gezamenlijk gaan we
dat het is afgestemd op andere modaliteiten. Het
aan de slag, met de belangen van de reiziger als
sluit aan op ruimtelijke ontwikkelingen en faciliteert
vertrekpunt.
deze. En er liggen koppelingen met andere
24
beleidsvelden als duurzaamheid, veiligheid, natuur
Macht van de boekhouder
en economie. De bestuurlijke complexiteit en de
Te vaak ligt bij ontwerpen van een netwerk het
versnipperde aansturing van het openbaar vervoer
initiatief bij de ingenieurs en vervoerskundigen.
lijken een belemmering voor integraliteit. Toch
Hun kennis en inbreng is essentieel, maar de vraag
tornen we niet aan bestaande structuren. De huidige
is of dit de juiste aanvliegroute is. We denken in
rolverdeling en verantwoordelijkheden blijven
Nederland te veel vanuit het beperken van risico’s
overeind en we maken gebruik van bestaande
in plaats van het benutten van kansen. Zo maken
visies en initiatieven. Gezamenlijkheid wordt niet
we niet de systeemsprong die nodig is om onze
bereikt door bestuurlijke structuren te veranderen,
bereikbaarheidsproblemen op te lossen. Is het niet
maar door de inhoud als vertrekpunt te nemen.
beter je ambities als uitgangspunt te nemen in plaats
Alle partijen willen immers hetzelfde: een voor de
van de belemmeringen? En overheid: bedrijf >
25
> geen incidentpolitiek, maar durf langdurig beleid te ontwikkelen met een bijbehorend investeringsprogramma. Focus op haalbaarheid Tijdens de ontwikkeling van het netwerk dient er een voortdurende focus op haalbaarheid te zijn. Leg steeds de koppeling tussen de plannen enerzijds en een uitvoeringsprogramma en financieringsstrategie anderzijds. Het is zelfs raadzaam zo snel mogelijk te beginnen met de uitvoering van de lopende initiatieven, waarbij het de kunst is deze te koppelen aan de alomvattende visie. En verbind de wereld van de uitvoering met de wereld van de visievorming, want ook daar is veel te winnen.
Marcel touset |
[email protected] anne verschraagen |
[email protected]
26
pepijn van wijmen |
[email protected]
27
A9 A5 A4
De Gouden
Driehoek De Schipholdriehoek is de Gouden Driehoek van de Metropoolregio Amsterdam. Zo’n 730 ha polder tussen A9, A5 en A4 heeft de potentie uit te groeien tot een vestigingsplaats van internationale allure. Tegelijk is het óók een gebied waar kleinschalige regionale en lokale belangen spelen. De provincie Noord-Holland heeft APPM gevraagd het procesmanagement te verzorgen om te komen tot een integrale gebiedsvisie en ontwikkelstrategie waarin
28
alle belangen en ambities samenkomen. >
29
We stappen uit het hier en nu en kijken naar de toekomst
Badhoevedorp wordt omgelegd en de gemeente Haarlemmermeer heeft naar aanleiding daarvan een masterplan voor Badhoevedorp vastgesteld. Verder speelt er een wateropgave, de wens het gebied aan te takken op de ecologische hoofdstructuur en, op het kleinste schaalniveau, zaken als woningbouw
> ‘De Schipholregio moet zich ontwikkelen tot
en de aanleg van fietspaden en sportvelden.
een internationaal toonaangevende en concurrerende regio met een diversiteit aan interessante vestigings-
één lijn
milieus en sterk internationaal georiënteerde activi-
Wat de opgave zo boeiend maakt, is het brede
teiten.’ Aldus de Ruimtelijk Economische Visie Schiphol-
spectrum aan wensen en belangen van zowel
regio, in februari dit jaar gepresenteerd door
publieke als private partijen én de uiteenlopende
de provincie Noord-Holland, de gemeenten
schaalniveaus daarbinnen. De kunst is alle
Amsterdam en Haarlemmermeer en de Schiphol
betrokkenen op één lijn te krijgen en de bestaande
Group. De Schipholdriehoek met zijn geometrische
ideeën en initiatieven te bundelen en te vertalen
polderlandschap vormt het nog maagdelijke hart
naar één gebiedsvisie en één ontwikkelstrategie.
van deze regio, op steenworp afstand van Schiphol,
De betrokken partijen werken samen aan de visie
Zuidas en andere economische centra.
in een aantal ateliers, die APPM organiseert in samenwerking met BVR Adviseurs Ruimtelijke
Veel ruimteclaims
Ontwikkeling.
Maar hoe maagdelijk is die Schipholdriehoek nu
30
eigenlijk? Er zijn ruimteclaims te over. De luchthaven
Perspectief
heeft er een stuk grond gereserveerd om een tweede
Van belang is dat alle betrokkenen, naast oog
terminal aan te leggen. Diverse private partijen met
voor hun eigen belang, zicht krijgen op de grotere
ontwikkelambitie en -plannen hebben het overgrote
belangen die op de lange termijn spelen. Veel
deel van het overige gebied in eigendom. De A9 door
aandacht gaat uit naar wat vandaag of morgen >
31
> gerealiseerd kan worden. Een weg omleggen, huizen bouwen, sportvelden verplaatsen. Overzichtelijke projecten die zich in een klein gebied afspelen. Logisch is dat wel, maar door te snel toe te geven aan kortetermijnbelangen kan de integrale ontwikkeling van de Schipholdriehoek gefrustreerd worden. Integraliteit is een absolute voorwaarde om de kansen die hier liggen te benutten. Het is onze taak om aan de deelnemers van het proces de grotere belangen inzichtelijk te maken. We stappen uit het hier en nu en kijken naar de toekomst. Abstracties in tijd en ruimte vertalen we naar realiteit. Met z’n allen stijgen we boven de polder uit, boven Nederland en uiteindelijk zelfs boven Europa, om de Schipholdriehoek in het juiste perspectief te plaatsen. Daarbij is het de kunst om de belangen op te schalen en tegelijk de deelbelangen niet uit het oog te verliezen. Dan kan de Schipholdriehoek zich ontwikkelen tot een veelzijdig gebied dat langdurig een bijdrage levert aan niet alleen de economische groei van de regio, maar aan de gehele kwaliteit van leven, dus ook op het gebied van wonen, recreëren en natuur. Jelle kootstra |
[email protected] Hotze Hofstra |
[email protected]
32
33
Oplaadpunten elektrische auto: Dienstenconcept daagt markt uit Amsterdam hanteert forse doelstellingen in het kader van het Actieplan Luchtkwaliteit: in 2015 moeten er 10.000 elektrische auto’s rijden; in 2040 moet het hele stedelijke vervoer zijn overgeschakeld. Wat we nu nodig hebben zijn, behalve elektrische voertuigen, oplaadpunten, veel oplaadpunten. Amsterdam gaat er de komende twee jaar bij wijze van pilot 200 realiseren. APPM verzorgde de aanbesteding van de eerste 100. Een wereldpremière, omdat dit product nooit eerder op deze schaal commercieel in de markt is gezet. De hamvraag was: wàt willen we eigenlijk aan de markt vragen? Er is immers geen enkel voorbeeld, geen enkel referentiekader om op terug te vallen. We kozen niet voor een fysieke installatie maar voor een compleet concept waarvan het oplaadpunt niet meer dan een onderdeel zou zijn. In dat concept
34
moesten ook zaken als de inpassing in de omgeving, >
35
> toegankelijkheid, gebruiksvriendelijkheid, marketing, betaalgemak en onderhoud verwerkt zijn. De wensen en behoeften van de toekomstige klanten moesten de basis vormen. Klantvriendelijkheid is uitermate belangrijk. Als er te veel kinderziektes zijn, loopt het imago van het elektrisch vervoer deuken op, en dat is zeker in deze fase riskant. Het gevaar bestaat dat koplopers afhaken en dat moet voorkomen worden. Marktconsultaties Deze logica leidde ertoe dat we de oplaadpunten als een dienstenconcessie in de markt zetten. Bij de beoordeling van de inschrijvingen hanteerden we een sleutel van 80% kwaliteit (oplaadpunt en dienstverlening) en 20% prijs. Om de specificaties helder te krijgen was er veel contact met de marktpartijen: voor de aanbesteding en vervolgens nog tweemaal tijdens de aanbesteding. Het waren steeds open discussies waarbij de gemeente zich kwetsbaar opstelde. Op deze manier ontwikkelde zich gaandeweg de aanbesteding een beeld van het gewenste product. Knopen doorhakken Kenmerkend voor de aanbesteding was dat het een
36
techniek betreft die nog lang niet uitontwikkeld is. >
37
> Ondanks alle onzekerheden moeten er knopen worden doorgehakt. Bovendien, het is kenmerkend voor de discussies over elektrisch vervoer dat de ‘beren op de weg’ domineren. Ondanks het experimentele karakter van een pilot bestaat het gevaar dat ook daarbinnen verstarring optreedt. In een innovatief project als dit is het belangrijk te beseffen dat een pilot een gelimiteerde omvang en duur kent. Koppel de pilot los van de (toekomstige) grote uitrol en durf technische keuzes te maken, ook al kun je soms onmogelijk weten of het de juiste zijn. Klein voorbeeld: bij de bepaling van het juiste type stekker krijg je bij acht uitvragen zeven verschillende antwoorden. Niemand kan zeggen wat het juiste antwoord is, maar je zult er toch één moeten kiezen. Door op dit soort momenten lef te tonen, voorkom je impasses. Binnen relatief korte tijd is de dienstenconcessie succesvol aanbesteed. De combinatie Nuon-Alliander gaat de realisatie en exploitatie op zich nemen. De elektrische auto gaat een nieuwe fase in: van beleidsvoornemen naar realiteit. tim van beek |
[email protected] roland steinmetz |
[email protected]
38
39
Doorbraak in samenwerking havensteden?
40
41
> De Nederlandse havens moeten de handen ineenslaan, vindt het kabinet. In de Structuurvisie Randstad 2040 spreekt minister Cramer zich uit voor de vorming van havenallianties, maar tot nu toe komen deze niet of slechts moeizaam van de grond. APPM bereidt op dit moment een
De Havenmarkt is een wereldmarkt, waar Nederland niet meer dan een stipje is
samenwerkingsovereenkomst voor tussen het Havenbedrijf Rotterdam en de gemeente Dordrecht. Als het hier lukt, zal dat een positieve uitstraling
APPM is gevraagd om namens de gemeente die
hebben naar de rest van Nederland.
samenwerking gestalte te geven.
Rotterdam wordt blijvend uitgedaagd om haar
Het speelveld is méér dan complex. Het Dordtse
positie in de top van de belangrijkste wereldhavens
zeehavengebied maakt, samen met aangrenzende
te behouden. De andere Nederlandse zeehavens zijn
bedrijventerreinen en de benodigde infrastructuur,
op wereldschaal kleine spelers; desalniettemin biedt
onderdeel uit van de omvangrijke ontwikkeling
samenwerking in met name Zeeland, Noord-Brabant
Westelijke Dordtse Oevers (WDO). Naast de gemeente
en Zuid-Holland en Amsterdam het Havenbedrijf
hebben ook het ministerie van Economische Zaken
Rotterdam (HbR) belangrijke kansen om in meerdere
en de provincie Zuid-Holland geld gereserveerd
opzichten te blijven groeien. Bundeling van krachten
voor een algehele upgrading van het gebied.
kan leiden tot productverbetering, vergroting van
Ook is er sprake van Rotterdamse investeringen,
efficiency en versterking van acquisitieslagkracht.
die op hun beurt moeten passen in de set van financieringsvoorwaarden en andere afspraken met
Ook Dordrecht is die mening toegedaan. Samen-
Rijk en provincie.
werking met HbR kan de (sociaal-) economische
42
positie van de stad en regio een impuls geven, zo
Niet minder uitdagend is het samenbrengen van
luidt de mening van het gemeentebestuur. Aan
twee culturen. Enerzijds de maatschappelijk >
43
44
Dit zou een uitstraling kunnen hebben naar de rest van Nederland
45
> georiënteerde gemeente en anderzijds de
de samenwerking plaatsvindt in een robuust proces.
bedrijfsmatig ingestelde nautische grootmacht.
Ingegeven vanuit leerpunten in vergelijkbare
Dordrecht wil voldoende inkomsten halen uit haar
trajecten stuurt APPM daarbij op het creëren van
grondgebied, haar werkgelegenheid garanderen
verdieping van het onderling vertrouwen tussen de
en zeggenschap behouden. HbR wil voldoende
betrokkenen op de verschillende overlegniveaus. Dit is
zekerheid voor haar investeringen, greep houden op
door een niet aflatend streven in het uitdrukken van
de ontwikkelingen en een zekere mate van vrijheid
afspraken in resultaatstermen, waarmee een gezonde
van handelen. Samen met de twee toekomstige
zakelijkheid ontstaat die het ondanks de verschillende
havenpartners heeft APPM ingezet op een krachtige
belangen mogelijk maakt om gezamenlijke doelen te
startperiode. Na een half jaar zijn de contouren van
formuleren. Met verschillen in cultuur en jargon en is
de samenwerking zichtbaar. Het lijkt er op dat HbR
dit geen sinecure.
in ieder geval de ontwikkeling, de exploitatie en het beheer van de huidige zeehaven overneemt.
Tot nu toe zijn de partijen er in geslaagd zeer dicht
Verdergaande samenwerking wordt nader verkend.
bij elkaar te komen en is er weinig twijfel of de
Op dit moment is het zaak dat de uitwerking van
samenwerking doorgang krijgt. De overeenkomst tussen de Rotterdamse haven en Dordrecht zal zijn uitstraling hebben naar het gehele land. Dan is het
46
Het lijkt er op dat HbR in ieder geval de ontwikkeling, de exploitatie en het beheer van de huidige zeehaven overneemt
eerste schaap over de dam en zullen hopelijk meer havensteden volgen. En dat is goed voor de BV Nederland, zeker in deze economisch woelige tijden.
Suzanne van brandwijk |
[email protected] danielle schrijver |
[email protected]
47
Wateropgave: óók voor
een mooier
Nederland We moeten zorgvuldig omspringen met onze schaarse ruimte
Met als motto ‘droge voeten, schoon water’ gaan de Waterschappen de komende jaren honderden kilometers dijken versterken en 1 miljoen kubieke meter piekberging aanleggen. Die enorme opgave heeft flinke ruimtelijke consequenties. Is het daarom niet tijd om breder te kijken, om aan dat motto toe te voegen ‘mooi Nederland’? En als we ons om de ruimtelijke impact gaan bekommeren, wie moet er dan op de regisseursstoel? De provincies?
48
Of de waterschappen? >
49
Overheden zouden het lef moeten hebben om de gebaande paden te verlaten > De wateropgave wordt ingegeven door het veilig-
een asfalttapijt dat rücksichtslos over het landschap
heidsvraagstuk maar heeft niet te veronachtzamen
wordt uitgerold, maar een kans om een gebied
maatschappelijke consequenties. De gevolgen voor de
te ontwikkelen en meerdere functies tot wasdom
inrichting, het functioneren en de schoonheid van ons
te laten komen. Ook de wateropgave biedt die
land moeten in acht worden genomen. In de praktijk
mogelijkheid. Ook voor de wateropgave geldt
zien we echter doorgaans een sectorale en dus
dat het verstandig zou zijn andere sectoren in
verkokerde aanpak waarin alle aandacht naar water
de planvorming te betrekken.
en veiligheid uitgaat. Regie
50
Infrastructuur
Overheden zouden het lef moeten hebben om de
De vergelijking met de wereld van de infrastructuur
gebaande paden te verlaten, zelfs al gaat het om
dringt zich op. Denk aan de aanbevelingen van de
een veiligheidsvraagstuk. Maar met alleen een
commissie Elverding. Die hield onder het motto ‘beter
cultuuromslag ben je er nog niet. Er is ook geld nodig,
en sneller’ een pleidooi voor flinke investeringen
omdat de planvoorbereiding en -uitvoering aan de
in een integrale aanpak, die al in het voortraject
voorkant van het proces wel eens duurder zouden
tot stand moet komen. Als je na dit voorwerk een
kunnen uitvallen. Verder is er behoefte aan kennis
besluit hebt genomen, dan moet je ook doorpakken.
om dit soort integrale processen te initiëren en
Aan het eind van de rit win je èn tijd èn kwaliteit
te managen. En last but not least: hoe zit het met
ten opzichte van de traditionele werkwijze. Andere
de zeggenschap en de verantwoordelijkheden?
vergelijking is de werkwijze van Rijkswaterstaat bij de
Wie durft als regisseur op te treden en wordt als
aanleg van wegen. Een nieuwe snelweg is niet langer
zodanig door de andere partijen geaccepteerd? >
51
> Zijn dat de waterschappen, analoog aan de wereld van de infrastructuur waar Rijkswaterstaat het voortouw neemt? Bij de waterschappen zit per slot van rekening de specifieke kennis. Of moeten we bij de provincie zijn, omdat die over de helikoperview beschikt en al die verschillende sectoren in huis heeft? Koersverandering De vraag is nu nog niet beantwoord. Wel pleiten we voor een koersverandering. De huidige aanpak werkt niet in een mondige, goed geïnformeerde samenleving, doet geen recht aan de complexe opgaven die in die samenleving liggen en gaat voorbij aan het feit dat we zorgvuldig moeten omspringen met onze schaarse ruimte. De verantwoordelijkheid voor een mooi Nederland is in de wateropgave nog niet benoemd. Daar is het nu de hoogste tijd voor. Voordat het te laat is.
Roland Steimetz |
[email protected]
52
53
De elfde APPM’er Wonen in de schaduw van rubber- en palmolieplantages. Geen gas, water en elektriciteit, wel een enorme lap grond. Met de bus een uur over een zanderige weg naar school. En veel, heel veel buiten spelen met je twee broers en de kinderen uit de buurt. De jeugd van Jeroen van Griethuysen (46) was een tropisch avontuur en Nederland was niet meer dan een vakantieland, ver, ver weg. Zijn vader zette de plantages op. Daarna trok de familie verder, van land naar land: Panama, Colombia, Brazilië. Toen Jeroen 12 was, keerden ze terug naar Nederland. Voorgoed. ‘Maar ik was besmet met het tropenvirus,’ vertelt Jeroen. ‘Na mijn middelbare school ging ik civiele techniek studeren, met de intentie terug te gaan. Als afstudeerrichting koos
54
ik irrigatie en waterbeheersing.’ >
55
Hetty, Maaike, Jeroen en Silke
> Het liep allemaal anders. Hij ontmoette zijn huidige vrouw Hetty. Die als tandarts liever in Europa haar brood verdiende. De liefde won. Na omzwervingen door Engeland en Duitsland vestigden ze zich in 1998 weer in Nederland. Hij solliciteerde bij APPM. Elf jaar geleden werd hij de elfde medewerker. Zijn eerste project was de Zuidtangent. Jeroen heeft als civiel technisch ingenieur leiding gegeven aan ontwerpteams, maar deed ook ervaring op aan de uitvoeringskant: ‘Ik wil op de bouwplaats zijn. Zal wel met mijn jeugd te maken hebben, met buiten spelen en hutten bouwen. Op de bouwplaats is actie, werken veel mensen samen. Je moet problemen oplossen en improviseren. En je ziet direct resultaat. Wat je als team hebt bedacht, zie je langzaam vorm krijgen. Het is niet één rechte lijn. Je moet steeds bijstellen en improviseren. Het mooiste is de realisatiefase, als je ziet ontstaan wat je al die tijd in je hoofd had.’
56
Wat je als team hebt bedacht, zie je langzaam vorm krijgen
Hij trekt een parallel met z’n grote passie: golfen. ‘Golfen is techniek en tactiek. Elke slag telt. De eerste slag waarbij je de bal over 250 meter verplaatst, de laatste put van drie meter. Elk detail is belangrijk. Steeds opnieuw moet je je tactiek bijstellen.’ >
57
Die waardering die je voor elkaar voelt, is heel prettig > Verslavend noemt hij het. ‘Het is een kick als je de bal precies krijgt waar je hem gedacht had. Er komt dan een energie en gevoel los dat je vaker wilt beleven. Daar ben ik steeds naar op zoek.’ Maar er is meer in golfen dat hem aantrekt. Als hij ’s avonds met zijn vrouw en vrienden de baan op gaat, valt de stress van de drukke dag van hem af. ‘De natuur, de vogels, de rust, de wind die gaat liggen. Ik besef dan weer dat er ook andere dingen belangrijk zijn.’ En de positiviteit en saamhorigheid. ‘Je loopt samen op, complimenteert elkaar. Het is een individuele sport maar je bent toch heel erg samen. Die waardering die je voor elkaar voelt, is heel prettig. Het is mooi te ervaren dat het in het leven ook op die manier kan. In mijn werk streef ik naar een goede band met de mensen om me heen.
Het is r, ve bijna zo euwe ni appm’s ite! webs nkort e n n i b Kijk m.nl op app
Door complimenten haal je het beste uit iemand naar boven. Ja, ik weet het, het is een cliché, maar het is
58
wel waar.’
59
In opdracht van Bouwend Nederland, regio Randstad Noord, heeft APPM onderzoek gedaan naar de infrastructurele investeringsprogramma’s van de gemeenten Amsterdam en Utrecht, de provincies Noord-Holland en Utrecht en Rijkswaterstaat Noord-Holland en
Infrastructurele investeringen per regio in beeld
Informatie:
[email protected]
beter kan; de universiteit krijgt de kans te leren en het geleerde te toetsen; APPM haalt de nieuwste inzichten op het gebied van procesmanagement in huis.
dan theorie en praktijk samenbrengen? De afdeling Bestuurskunde van de universiteit en APPM gaan samenwerken met als doel te komen tot een beter procesontwerp. Er wordt gezamenlijk onderzoek verricht en APPM zal gastcolleges geven en workshops met studenten organiseren. Ook zullen APPM-projecten geëvalueerd worden, eventueel samen met opdrachtgevers. Het mes snijdt aan meerdere kanten. De opdrachtgevers zien wat er goed ging en
De Erasmus Universiteit van Rotterdam doet onderzoek naar besluitvormingsprocessen rondom complexe ruimtelijke vraagstukken, APPM is er in de praktijk voortdurend mee bezig. Wat is logischer
Erasmus Universiteit en APPM gaan samenwerken
60 61
kor teb eri cht en.
De komende jaren werken het ministerie van Economische Zaken en TenneT aan de aanleg
380 kV verbinding door de Haarlemmermeer
met het verkregen inzicht: ‘Het is fantastisch dat deze rapportage er is gekomen. Hij biedt in de eerste plaats onze leden zeer zinnige informatie over het vele werk dat er aan zit te komen. Wij op onze beurt kunnen aan de hand van deze gegevens bepalen of het werk wel goed gespreid is.’ APPM deed de aanbeveling in het najaar een vervolgonderzoek te laten plaatsvinden en daarbij meer opdrachtgevers te betrekken. ‘Dat zal zeker gebeuren,’ aldus Jan Overtoom.
APPM presenteerde de resultaten eind juni in Baarn op de eerste Regionale Marktdag, georganiseerd door Bouwend Nederland en het Regionale Infraplatform. Uit het onderzoek blijkt dat er bij de vijf overheden nog zeker 455 projecten op stapel staan voor nieuwbouw, reconstructie en beheer en onderhoud van wegen en vaarwegen. Dit betreft dan de periode 2009-2012. In totaal is hiermee een investeringsvolume van meer dan drie miljard euro gemoeid. Dat is de ondergrens, omdat niet bij alle mogelijke opdrachtgevers onderzoek is gedaan. Bovendien is het zicht beperkt omdat veel gegevens nog niet bekend zijn of niet werden vrijgegeven. Een complicerende factor was verder dat de diverse investeringsprogramma’s een verschillende tijdshorizon hanteren en de onderhoudsprogramma’s in de meeste gevallen alleen op hoofdlijnen beschikbaar zijn. Regiomanager Jan Overtoom van Bouwend Nederland was nochtans zeer tevreden
Utrecht.
62 63
kor teb eri cht en.
voor dat iedereen een actieve en constructieve bijdrage levert? En krijg je als je de regie (deels) uit handen geeft de kwaliteit waarnaar je op zoek bent? Deze en
Is het mogelijk zoiets belangrijks als een gebiedsvisie samen met stakeholders op te stellen? Als je daarvoor kiest: hoe zorg je er dan
Van hoofdpijndossier naar successtory
vastgelegd in een Rijksinpassingsplan, in 2013 moet de verbinding in gebruik zijn. Zie ook www.randstad380kv.nl
Noordring. De Noordring loopt van Zoetermeer naar Beverwijk en gaat over het grondgebied van de gemeente Haarlemmermeer. Het tracé ligt in grote lijnen vast, maar binnen een bepaalde bandbreedte is nog optimalisatie mogelijk en wenselijk. APPM coördineert deze optimalisatie in opdracht van de gemeente. Daarbij fungeren we als een soort interface tussen EZ en TenneT aan de ene kant en de omgeving aan de andere kant. We brengen de betrokken publieke en private partijen bij elkaar om de optimalisaties te bespreken, zetten in samenwerking met EZ en Tennet de communicatie op en overleggen met Tennet en eigenaren van bestaande kabels en leidingen. Momenteel zijn EZ en TenneT bezig met de technische voorbereidingen, noodzakelijk om de vergunningprocedures voor de aanleg te kunnen opstarten. In 2010 wordt het definitieve tracé
van een nieuwe 380 kV-hoogspanningsverbinding in de Randstad. De verbinding bestaat uit een Zuid- en
64 65
kor teb eri cht en.
het was een weg die hij móést bewandelen, zegt Pieter Jan Postma aan de vooravond van het vertrek naar het EK in Varna (Bulgarije). Afgelopen maanden heeft hij de KNWV duidelijk gemaakt dat hij op een andere manier wil trainen dan de bond voor ogen heeft. “In plaats van een van bovenaf opgelegde manier van coachen, zie ik meer in een samenspel, met een grote eigen verantwoordelijkheid voor de sporter,” legt de eigenzinnige Finn-zeiler uit.
Een wat onstuimige zomer. Zo kun je volgens Pieter Jan Postma de afgelopen maanden het beste omschrijven. Het was geen makkelijke keuze, maar
Finn-zeiler kiest voor zichzelf
Pieter-Jan Postma weg bij bond wegens trainingsideeën
andere vragen beantwoordde APPM tijdens een presentatie op de Nationale Conferentie Gebiedsontwikkeling, in het voorjaar georganiseerd door het Nederlands Instituut voor de Bouw (NIB). Centraal stond de casus Stompwijk (gemeente Leidschendam-Voorburg), waar APPM binnen korte tijd een gestrand proces heeft vlot getrokken, met als resultaat een door stake holders en politiek omarmde gebiedsvisie. Opvallend was dat veel partijen in Nederland met een soortgelijke problematiek zitten. Met de vakgenoten ontspon zich een levendige discussie, waaruit onder meer de onzekerheid naar voren kwam ten aanzien van de uitkomsten van interactieve processen. Meer informatie over de casus Stompwijk op de website van APPM, onder Nieuws. Daar staat ‘Van hoofdpijndossier naar successtory’, een in Overheidsmanagement gepubliceerd artikel.
66 67
kor teb eri cht en.
eerste series minder heb gepresteerd. Daarna had ik de ‘rust’ die hoort bij het nemen van een beslissing die goed voelt en echt bij je past.” Het resultaat was dat hij na een matige 28e plaats in de eerste series, de tweede series als één van de besten presteerde. Daardoor eindigde hij toch nog op een twaalfde plaats. Daar is hij erg tevreden mee. Voor de komende periode staat behalve het EK ook een wedstrijd aan de Engelse zuidkust op het programma in de plaats waar over drie jaar de Olympische spelen worden gehouden. Daar zal Pieter Jan vooral kijken hoe hij zich de komende drie jaar moet voorbereiden op dat evenement. “Maar eerst kijken hoe het gaat. Pas dan neem je de volgende stap. Het is een natuurlijke cyclus die wil ik volgen. Dat past het beste bij mij.” Tijdens het ter perse gaan van deze nieuwsbrief is Pieter-Jan het Europees Kampioenschap aan het varen in Bulgarije. Kijk op onze website voor de resultaten.
Tot blijdschap van Postma, bleven andere sponsors hem wel trouw. Dat geeft hem het gevoel dat anderen zijn ideeën een kans willen geven. Zelf heeft Pieter Jan in ieder geval het gevoel dat zijn goede prestaties in de tweede helft van het WK zeker het gevolg is van zijn keus. “Het heeft te lang geduurd voordat ik de knoop heb doorgehakt, waardoor ik de
Vertrouwen
Hij is ervan overtuigd dat hij dan meer ontspannen is en dus beter presteert. Dat heeft hij de bond ook proberen uit te leggen, maar tevergeefs. “Zij kunnen zich niet in mijn visie vinden. Ze hebben me gewaarschuwd dat ik hun financiële steun zou kwijtraken als ik me niet aan hun ideeën aanpas. Daar ben ik me volledig van bewust, maar ik wil voor het geld geen concessies doen aan datgene waar ik in geloof. Vooral omdat ik ervan overtuigd ben dat ik er beter door zal presteren.”
68 69
kor teb eri cht en.
Colo fon Nummer 11 · jaargang 5 · nazomer 2009
uitgave APPM Management Consultants Redactie Piet Brandjes Monique Nales Steven Neeteson Pepijn van Wijmen Tekst Vincent Westzaan Edith van Zalinge Vormgeving 52 graden noorderbreedte Drukwerk Druno en Dekker Productie APPM
70
Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of overgenomen als er voor publicatie schriftelijke toestemming van de redactie is.
71
appm nieuwsbrief 11 nazomer 2009
Robin Becker zeilt zijn eigen koers.
Spicalaan 8 2132 JG Hoofddorp
t 023 5621630 f 023 5627610
[email protected] www.appm.nl
Ceresstraat 35 4811 CB Breda
t 076 5210639 f 076 5202582
[email protected] www.appm.nl
Röntgenlaan 19c 2719 DX Zoetermeer
t 079 3600044 f 079 3617222
[email protected] www.appm.nl
72
