ANW in transitie Nieuwe onderwijsvormen in ontwikkeling

ANW in transitie Nieuwe onderwijsvormen in ontwikkeling

! Verslag van conferentie 21 november 2014 in Utrecht ! Arnoud Pollmann, redactie NVOX ! !

Waarom kwamen zoveel mensen af op een vak dat gaat verdwijnen…? ! De organisatie, NVON en SLO, had gerekend op 50 bezoekers, net als de vorige geslaagde ANWconferenties van maart dit jaar en oktober 2012. Toen was de leus: we laten ons ons mooie vak niet afnemen! Dit keer er kwamen er drie maal zoveel docenten, liefst 150, op af. Collega's ANW, schoolleiders, en ook docenten van andere vakken. De organisatie moest snel op zoek naar een veel grotere lokatie. Allen onderschrijven de doelstellingen van ANW, en willen nadenken hoe de belangrijke ANW-vragen binnen de school vorm kunnen krijgen, nu de verplichting volgend jaar komt te vervallen. Het debat hierover is in veel scholen in volle gang. Door de recente acties om ANW te behouden is er ook veel meer aandacht gekomen voor het belang van deze doelen, ook in het ministerie en de Tweede Kamer. De deelnemers konden hier profiteren van de fraaie onderwijsvormen die op andere scholen al ontwikkeld zijn. In de afgelopen jaren is er namelijk heel wat creativiteit losgekomen op dit gebied. Tijdens de conferentie vertelden acht scholen over hun oplossingen, en waren er vier andere workshops vanuit SLO.

Sybren Welbedacht, voorzitter van de bestuurscommissie ANW van de NVON, zette de toon door het voorbeeld van zijn eigen school te laten zien (Hageveld, Heemstede). Hij concentreert het onderwijs rond een paar thema's en kiest een passende maatschappelijke context erbij. Een gemeenteraadsvergadering rond verplichte vaccinatie, een klimaatconferentie rond opwarming van de aarde, een Tweede Kamerzitting over voortplantingstechnologie, en een rechtszaak met natuurwetenschappelijk en forensisch onderzoek (ontleend aan die NLT-module) Het recept is steeds hetzelfde succesmiddel voor goed onderwijs: zet de leerlingen in een realistische rol, bijvoorbeeld als expert of als beslisser.

! !

SLO kreeg van het ministerie de opdracht om te onderzoeken hoe de ANW doelen kunnen worden geborgd. Maarten Pieters gaf een tussenstand van het onderzoek. Na het opheffen van het verplichte karakter van ANW per 2015 heeft de school geen verplichting meer in de besteding van die uren. Wie de inhoud van ANW, al dan niet verbreed met inhoud van de alfa- en gammavakken, toch een plaats wil geven, staat voor een paar belangrijke keuzes in inhoud en organisatie. De website www.wetenschapsorientatie.slo.nl kan helpen bij het verhelderen van die keuzes. De site geeft arrangementen voor effectieve indaling. Een van de manieren om collega's van de monovakken mee te krijgen is om te kijken naar de examenopdrachten. De CE opdrachten bevatten vaak verrassend bruikbare elementen. Op de site die nog volop in ontwikkeling is, staan bruikbare schoolportretten. Daarbij is dankbaar gebruik gemaakt van artikelen in NVOX.

! !

Lezing over externe hersenstimulatie door Sanne ten Oever, Universiteit van Maastricht. Wordt het in de nabije toekomst mogelijk om hersenactiviteit extern door middel van elektrische of magnetische stimulatie te manipuleren? Is de leermachine in aantocht? Een goed onderwerp om leerlingen te confronteren: mag alles wat kan? Zie bv Foc.us Inmiddels liggen ook de kwakzalvers al op de loer: we zagen een apparaatje, alfastim, dat depressies zou kunnen onderdrukken. Een claim die door geen enkel goed onderzoek wordt ondersteund.

!

!

!

Twaalf workshops. 
 1. Big History. Roland Holst, Hilversum, door oa Constance van Hall.
 Dit onderwijs in VWO-4 en 5 is als een fantastische tijdreis van 13,8 miljard jaar door de geschiedenis. Bij het passeren van de acht drempels in de tijd leren leerlingen over de sterren, de aarde, ontstaan van het leven, de mensen. Dit vak combineert vele wetenschappelijke disciplines, van beta tot alfa, en het speelt in op nieuwsgierigheid van leerlingen.
 Zo leren leerlingen de connecties tussen de vakken die zij op school krijgen
 en beseffen zij hun bijzondere plaats binnen deze wetenschappelijke 'origin story'.
 'Bildung' staat hierbij centraal: leerlingen worden breed geschoold. [email protected], zie bighistorynl.tumblr.com


!

2. Francine Behnen-Bonebakker, Bogerman , Sneek. Op Bogerman is het voorstel om het gehele vwo curriculum te verdelen in een major gedeelte en een minor gedeelte met als verbindend element een nieuw op te zetten 'leerlijn academische vaardigheden' die doorloopt van klas 1 tot en met 6 Info: [email protected]

!

3. Quest door Eric Spek, Sancta Maria, Haarlem
 Quest is een vak dat we geven op het VWO vanaf de brugklas tot VWO-5. Het is anders dan andere vakken. In Quest zit van alles: aardrijkskunde, (wetenschaps)- geschiedenis, (wetenschaps)-filosofie, wiskunde, biologie, economie en Nederlands, om maar eens een paar vakken te noemen. Bij Quest leren de leerlingen wat het inhoudt om wetenschappelijk onderzoek te doen. Elk onderzoek begint met een goede vraag. Wat wil de leerling/ wetenschapper in de dop precies weten? Waar zoekt de leerling zijn antwoord op? Als dat helder is, gaat de leerling kijken op welke manier hij het meest betrouwbare antwoord kan krijgen. Info: [email protected]

!

4. Het vervolg van ANW op het Fioretti in Lisse, door Alex Karlas.
 Het Fioretti is al enige tijd bezig met de toekomst na ANW. Een nieuw vak in aanbouw, het momentum om samen met bèta & gamma docenten een nieuw vak vorm te geven waar kerndoelen van ANW geborgd worden. Bij deze workshop vertelde Alex waar ze staan en brainstormden hij met deelnemers over de vervolgstappen. Info: [email protected]

!

5.Wilma Paulij, Augustinianum, Eindhoven. Motto: ANW is Cool.
 Wij zijn drie jaar geleden gestart met een verzwaard curriculum natuurwetenschappen waar ANW in past. Het succesvolle project getiteld: ‘Het beste idee van...’ is een van de praktische opdrachten binnen dit curriculum. Het totale programma bestaat uit zes clusters. Een maatschappelijke organisatie introduceert zichzelf tijdens een projectdag en deelt daarbij een opdracht uit aan alle leerlingen uit vwo-5, ongeacht hun profiel. Dit schooljaar was de brandwondenstichting de opdrachtgever.Van de leerlingen wordt verwacht dat zij wetenschappelijk onderzoek doen. Daarnaast krijgen ze te maken met een doelgroep, opdrachtgever, tijdsdruk, budget en eisen. Op die manier maken de leerlingen kennis met wetenschap zoals deze in onze huidige maatschappij wordt uitgevoerd. [email protected]

!

6. ANW op het Christelijk Lyceum Delft, door Suzanne van der Waal en Simon Belder.
 Wij hebben een ANW route uitgezet die uitgaat van de visie van de school; vertrouwen in jongeren en dus in de toekomst. Je leeft voor je leven, niet voor de school. Dat betekent dat alle leerlingen een brede en inzetbare basiskennis hebben op natuurwetenschappelijk gebied en de vaardigheden om hier mee om te gaan. Leerlingen in M-profiel krijgen ANW op maat, en voor N-leerlingen zijn de ANWuren toegevoegd aan monovakken. Streven is dat N-leerlingen gaan presenteren aan M-leerlingen. Enkele impressies: Advies: maak proactief je eigen plan, ga tegenover je schoolleiding niet in de slachtofferrol. Sluit aan bij de visie van je school! Streef naar samenhang van de vakken, en gebruik anw voor integratie van de vakken. Info: [email protected] 
 7. Ombouwen ANW naar 3xO, door Ivet Holkenborg en Frans Carelsen, Marianum Groenlo 3xO is een komplete vaardigheden-leerlijn richting profielwerkstuk, ontwikkeld vanaf 2007. Aanvankelijk voor bovenbouw (klas 4hv t/m 6v) voor NT&G leerlingen. Nu ook voor klas 1 t/m 3 en voor EM&CM leerlingen in ontwikkeling. Voor deze laatste groep gaat vanaf febr. 2015 een pilot draaien. Voor materiaal: [email protected] Geef wel even aan voor welke groep het gaat.


 8. Isendoorn College gaat over op Global Perspectives, Warnsveld/Zutphen. (Deze workshop kon helaas niet doorgaan)
 Een eigen ANW team (vanuit 3 vakken) heeft jarenlang dit vak verzorgd, met eigen ontwikkeld materiaal. Sinds enige jaren is de school een TTO-school, en kan er een Cambridge certificaat voor Engels worden gehaald. Voor ANW werd
 daarom voor de Engelse stroom het boek Science for Public Understanding van R. Millar
 gebruikt. De laatste jaren kwam de wens naar voren om meer aandacht te schenken aan het aanleren van kritische vaardigheden, en om meer nadruk te geven aan niet natuurwetenschappelijke onderwerpen. Dit leidde tot het kiezen voor het internationale
 Global Perspective project van de Universiteit Cambridge, met een Nederlandstalige variant. Er wordt samengewerkt met Engels en Aardrijkskunde. Het project behelst het kritisch bestuderen van een aantal mondiale vraagstukken. Komend jaar is gekozen voor: Plastic soep in de oceaan, gezondheid, leven op aarde en evolutie. Info: [email protected]

!

9. ANW-inhoud in andere curricula door Maarten Pieters, SLO
 In NVOX-artikelen en ANW-conferenties zagen we al heel wat andere organisatievormen passeren waarmee scholen hun leerlingen met de wetenschapsfilosofische ANW-vragen kunnen laten werken. SLO en NVON hebben een paar sporen verder gevolgd en contact met scholen gelegd. Tegelijk zijn examenprogramma's geanalyseerd op formele aanknopingspunten in relevante vakken, dat blijken er heel wat te zijn, óók voor de Mprofielen.
 In deze werkgroep gaan we in op een paar voorbeelden en we vragen de deelnemers om mee te denken over organisatievormen voor Oriëntatie op wetenschap.

!

10.Crosscutting Concepts door Harrie Eijkelhof, Universiteit Utrecht Nieuwe ontwikkelingen in wetenschap en technologie zijn alleen goed te begrijpen als je ook weet hoe onderzoekers en ontwerpers werken en denken. In de Verenigde Staten heeft dat laatste sinds kort veel aandacht in het kader van curriculumvernieuwing voor leerlingen van 5-18 jaar. Karakteristieke denkwijzen kunnen worden onderscheiden in een aantal ‘crosscutting concepts’ . In de kennisbasis wetenschap en technologie voor de onderbouw VO (SLO, 2014) worden dit ’denkwijzen’ genoemd www.slo.nl/nieuws/00320/. Voor het vervolg van ANW-achtig onderwijs is het aan te bevelen dit soort denkwijzen te integreren. Zie bijvoorbeeld deze zeven korte video’s: www.youtube.com/watch?v=pSb3tSKhCr0.

!

11.Herman van Schaik, SLO. 'Niet voor het zingen de context uit' Een van de manieren om collega's mee te krijgen is om te kijken naar de examenopdrachten. Zelfs CE opdrachten bevatten vaak bruikbare elementen. Veel CE-opgaven staan in een maatschappelijke of wetenschappelijke context maar bevragen puur de vakinhoud. Door het toevoegen van een paar vragen die de kern van de context raken kan zo'n context echt tot leven komen. Met zo'n uitgebreide CE-opgave kun je in het SE dan dus ook 'ANW aspecten' bevragen. In de workshop weredn voorbeelden gegeven, en meer aanzetten erbij bedacht.

!

12. Toetsing vaardigheden, Agnes Legierse, Bij het uitvoeren van praktische opdrachten leren leerlingen de vakinhoud, ze ontwikkelen denkvaardigheden en praktische vaardigheden. Wil je nagaan of leerlingen deze drieslag beheersen dan kan dat schriftelijk getoetst worden. SLO ontwikkelde i.s.m. CITO zogenaamde vaardigheidsvraagtypen.
 Dat gebeurde in opdracht van het NVON en resulteerde in 2 publicaties: ‘Het schriftelijk toetsen van denkvaardigheden (voor alle vakken m.u.v. de talen)’ en ‘Het schriftelijk toetsen van denkvaardigheden voor ANW’ (2006).

!

Gehoord in de de wandelgangen tijdens de maaltijd: "Sander Dekker gaf een trap tegen de bijenkorf en nu zien we veel gezoem. Er komen nieuwe patronen tevoorschijn", "Bevlogen docenten ontmoet", "Pareltjes van mooi onderwijs gezien".

!

Conclusies, en wat te doen? Henry van Bergen, hoofd bureau NVON, en tevens onze vakbondsman in Den Haag, ondervroeg o.a. enkele schoolleiders. Hier kwamen waardevolle tips uit: Maak je onmisbaar door de visie van de school goed uit te dragen! Wees pro-actief, en ga zeker niet in de

slachtofferrol. Ga in discussie met je schoolleiding, en gebruik daarbij de brief van Dekker aan de Tweede kamer, van 18 aug jl. Afvinken van uren is verleden tijd, je hebt geen recht meer op die 120 uren, je zult er hard voor moeten knokken Anw-achtige doelen zien we in examens aankomen. Grijp de kansen voor vakoverstijgend samenwerken Hoe verder samenwerken? Er is inmiddels een Linkedin-group gemaakt met de naam Science & Society. Dank aan Alex Karlas voor dit initiatief. Alle deelnemers wordt gevraagd hierop te registreren en mee te doen aan de discussies. Op deze manier ontstaat er een forum waarop scholen elkaar informeren over het debat. Oproep van SLO : Scholen die zelf een arrangement hebben met oplossingen: meldt het aan [email protected]

! ! !

Tot slot werd Sybren Welbedacht in het zonnetje gezet door voorzitter van NVON, Huub van Drooge. En daarmee het werk van de hele bestuurscommissie, waardoor de ANW doelen weer op de kaart zijn gezet, ook op het ministerie. Zo heeft Sybren vorig jaar bijvoorbeeld een petitie aangeboden aan Tweede Kamer, nadat hij aldaar uit een eicel was gekropen, en wist hij de pers te halen door een Tweede Kamerlid in zijn ANWlessen te halen.

! ! ! !

Meer goede voorbeelden zijn te vinden in de bundel Good Practice in ANW Download deze van de NVON site: www.nvon.nl/sites/nvon.dev.com/files/lesmateriaal/goodpracticekleinweb.pdf