Algemene Ledenvergadering ASPO Waterveiligheid en Risicomanagement vanuit Bestuurlijk Perspectief Frank Valkenburg Palladio Groep 27 mei 2011
1
Inhoudsopgave • Palladio Groep • Grote projecten – Context, trends en ontwikkelingen
• Ruimte voor de Rivier – Hoofdlijnen, kenmerken en uitgangspunten
• Risicomanagement – Toegepast binnen RvdR (2002 t/m heden)
• (impact op) Bestuurlijk Perspectief • Projectspiegel®
2
Andrea Palladio (1508-1580) •Italiaans architect, niet alleen ontwerp en advies maar ook implementatie! Palladio Groep •Focus: besturing en beheersing van organisaties, programma's en projecten & gebiedsgerichte ontwikkeling (B, G, G, R) •Aanpak: integrale visie op bedrijfsvoering en projectbeheersing en •Gericht op Ontwerp, Advies en Implementatie •Betrokken (geweest) bij o.a. Betuweroute, HSL/Zuid, Tweede Maasvlakte, Maaswerken, Ruimte voor de Rivier, Anders Betalen voor Mobiliteit, KRW, UP Zuidwestelijke Delta, lid Taskforce HWBP, HWBP-3 • • • • • •
Doorlichtingen m.b.v. De Projectspiegel® 15 vaste medewerkers en een grote groep zzp’ers Raad van Advies, ISO 9001 gecertificeerd in 2010 Inzetbaar in functies/rollen als CFO, Controller, Directeur Bedrijfsvoering, Manager Projectbeheersing, Contractmanager, Omgevingsmanager, Planner, Risicomanager, Kwaliteitszorg Naast “hard controls” ook specifieke aandacht voor houding en gedrag (“soft controls”)!! Trainingen; vakinhoudelijk, gericht op kennis, vaardigheden en Management Drives
3
Grote Projecten; Context, trends en ontwikkelingen (1) • Jaren 80; Walrusaffaire, RSV, ABP, ... • Jaren 90; BTR, HSL, Westerscheldetunnel • Jaren 90; Waterveiligheid; bijna overstromingen 1993 & 1995, Deltaplan Grote Rivieren (t/m 2000) • Ontwikkelingen normen; ramingen (PRI), planningen • Decentralisatie, ZBO’s, terugtredende overheid • Jaren 00; PMR, Maaswerken, RvdR, JSF, KRW, Noord/Zuidlijn, Zuidas, HWBP, .. • Reactie Overheid; PGP1, TCI, PGP2, “BBGP” • Standaarden; risicomanagement, organisaties (IPM), omgevingsmanagement • Kennisdeling grote projecten (VenW, ProRail, Amsterdam, Rotterdam, RGD, ....)
4
Grote Projecten; Context, trends en ontwikkelingen (2) • • • •
Van 1 opdrachtgever naar een gedeeld opdrachtgeverschap Van project naar programma; meer sturen op doelen en condities Publiek-Private Samenwerking (Wijkertunnel, Westerscheldetunnel, HSL, N31, A50); overdracht en beprijzing risico’s (eind jaren ‘90) Analyse TCI (Cie. Duivesteijn 2003/2004): – Projecten zijn complex en behoeven politieke sturing en controle –
–
Knelpunten: • Projectorganisatie • Projectbeheersing en Risicomanagement • PPS • Contractering • Kwaliteit informatievoorziening Oplossingsrichtingen: • •
–
Afstemming sturing en controle TK op besluitvormingsmomenten Eisen aan: – Sturing en controle – Informatievoorziening – Informatieverwerking door TK – Toetskader
Doorvertaling eisen TCI naar specifieke projecten
5
Grote Projecten; Context, trends en ontwikkelingen (3) • Publiek-Private Samenwerking anno 2011 moeilijk, risico’s vaak privaat zwaar beprijsd. • Publiek-Publieke Samenwerking en Allianties daar waar het kan! • Rode ontwikkelingen (als drager van projecten) stagneren a.g.v. Financiële crisis • Versnellingen: – Cie. Elverding (1, 2 en 3/Natura2000) – Crisis en Herstelwet – Vervlechting (van aanbesteding en RO-procedures)
• Hoogwaterbescherming-2; beheerst? • Anno 2011 – – – – –
Regeerakkoord; minder bestuurlijke drukte Taskforce HWBP; co financiering dijkversterkingen door WS’n Bestuursakkoord Water (getekend 23 mei 2011) Afronding HWBP-2 en opstart HWBP-3 Deltaprogramma
6
Programma Ruimte voor de Rivier Ruimte voor de Rivier EenDirecte korte aanleiding introductie Bijna-overstroming in 1993 en ’95. 250.000 mensen + complete veestapel geëvacueerd. Voor toekomstige waterveiligheid is verdere dijkversterking niet genoeg!
Dubbeldoelstelling Ruimte voor de Rivier 1.Veiligheid (vergroten waterafvoer) en 2.Ruimtelijke Kwaliteit
7
7 Soorten Maatregelen RvdR
8
Plangebied Programma Ruimte voor de Rivier
9
Kenmerken Ruimte voor de Rivier 3 departementen: V&W, VROM (nu I&M) LNV (nu EL&I) PKB 4 januari 2007 Staatscourant Procedureregeling Grote Projecten met bijbehorende rapportagelijn 5 grootste maatregelen 60% * budget: Noordwaard, Lent, Veessen /Wapenveld, Overdiep, Cortenoever / Voorster klei Enkele cijfers ~ 150 gezinnen (ca. 400 mensen) + 50 boerderijen verplaatst ~ Bescherming voor circa 4 miljoen inwoners ~ 20 miljoen m3 grondverzet ~ 1.280 ha vermindering landbouwgrond ~ 1.852 ha toename natuurgebied
Maar ook: ~Totale investeringskosten PKB € 2,3 mld (pp 2010) ~Totaal schadebedrag (direct, en indirect en conform KBA 2005) indien geen maatregelen € 181 mld (pp 2010) ~Totaal schadebedrag bij traditionele dijkversterkingsmaatregelen = € 297 mld (pp 2010) alleen dijkversterking is geen optie; wel i.c.m. rivierverruiming ~Werkingsduur maatregelen 35 jaar Bedrag per beschermde bewoner = (2,3 mld / 4 mln) / 35 jaar = Een verzekeringspremie van € 16,- per jaar En op nationaal niveau circa € 7,- per jaar!
10
Uitgangspunten: Sturingsfilosofie RvdR ~ Bestuurlijke samenwerking met regionale partners .... Bestuurlijke Begeleidingsgroep (Partnership) ~ Veiligheid is geen politiek issue ~ Projectbeheersing altijd op orde ~ Co-makership (binnen en tussen departementen) ~ Samenwerking met Initiatiefnemers en Realisatoren bevestigen door bestuurlijke (realisatie)overeenkomsten ~ Gedeeld beeld! ~ Programmamanagement omvat Riviertakmanagement (accountmanagement), Kennismanagement (facilitering) en Projectbeheersing (toetsing) ~ Externe kwaliteitsborging / Systeemgerichte Contractbeheersing ~ Centraal Programmamanagement en Regionaal Projectmanagement
11
Uitgangspunten: Integraal Project Management ~ ~
Risicomanagement vervult spilfunctie tussen IPM-rollen en projectbeheersing Risico gestuurd werken via beheersmaatregelen Opdrachtgever
Integraal Projectmanagement Omgeving/ stakeholders
Omgevingsmanagement
Technisch management
Contractmanagement
Markt
Risicomanagement
Integrale Projectbeheersing
Planningmanagement
Scopemanagement
Kostenmanagement
12
Uitgangspunten; risicomanagement Betere beheersing van een project op tijd, geld en realisatie doelstellingen: ~ Vooraf wordt ingespeeld op toekomstige ongewenste gebeurtenissen (risico’s) zodat ~ Tijdig kan worden besloten om actie te ondernemen ter voorkoming of vermindering van risico’s ~ Risicobewustzijn wordt gecreëerd Analyseren en beheersen 1. Tweemaal per jaar wordt een risicoanalyse uitgevoerd en worden nevenstaande stappen doorlopen. 2. Elke risicoanalyse is maatwerk en wordt in overleg met de projectmanager opgezet 3. Doel risicoanalyse moet eenduidig zijn
Uitvoeren Uitvoeren risicoanalyse risicoanalyse (RISMAN-methode) (RISMAN-methode)
Actualiseren Actualiseren risicoanalyse risicoanalyse Evalueren Evalueren beheersbeheersmaatregelen maatregelen
Kiezen Kiezen beheersbeheersmaatregelen maatregelen
Uitvoeren Uitvoeren beheersbeheersmaatregelen maatregelen
13
Definiëren begrip “risico” ~ ~ ~ ~
Risico = gevaar voor schade of verlies Kenmerk: onzekerheid Kans * Gevolg Verschijningsvormen: ~ normale onzekerheden ‘normale’ normale’ spreiding op bijv. duur van een activiteit, kostenpost ~ bijzondere gebeurtenissen een kans op een bepaald gevolg ~ Planonzekerheden (bijvoorbeeld risicoprofiel per planvariant) ~ Soorten onzekerheden: de bekende, de niet onderkende, en de echt onbekende
14
Endogeen / exogeen Endogeen risico waar de projectmanager voor verantwoordelijk is én dat door hem/haar beïnvloed kan worden. Exogeen risico dat valt buiten de verantwoordelijkheid en de beïnvloedbaarheid van de projectmanager
Maatregel risico’s
Programma Directie risico’s
I&M Opdrachtgever risico’s
Verantwoordelijk Niet
Exogeen
Endogeen
Exogeen Endogeen Exogeen
Exogeen Endogeen
Staat der NL
Wel
Endogeen
Niet
Beïnvloedbaar
Wel
15
Van risicoanalyse naar risicomanagement
~ Risicomanagement volgt de zeggenschap ~ Risicomanagement moet aansluiten bij de bestaande werkwijze ~ Het proces moet levend gehouden worden ~ Opvolging signalen door management ~ Evaluatie beheersmaatregelen ~ Risicomanagement altijd i.c.m. auditfunctie ~ Indien nodig sturing/bijsturing
16
Risicomanagement vanuit Bestuurlijk perspectief • • • • •
• •
• • •
Gedeeld beeld over proces en uitkomsten op alle niveaus Risico’s vooraf inzichtelijk maken en problemen vooraf oplossen! 1e Groot Project met risico’s geraamd EN gebudgetteerd Inzichtelijk maken van (en rapporteren over) risico’s en beheersmaatregelen van het werk t/m Tweede Kamer (afleidende) Discussies gaan niet langer over kwaliteit van raming, planning of risicomanagement doch over feiten, uitkomsten en getroffen en te treffen beheersmaatregelen. Nieuwe categorie risico’s vanaf PKB RvdR; Bestuurlijke Keuzen (“vluchten kan niet meer”) Risicomanagement heeft aantoonbaar geleid tot aanpassingen van wet- en regelgeving (bodem, grond), Natura2000, Procedures (Elverding) Vergunningverlening en Handhaving wordt meer en meer risicogestuurd Ervaringen RvdR worden inmiddels toegepast op vele andere projecten Bestuurlijke Begeleidingsgroep, Auditcommittee, Risicocomité
17
Top risico’s (tijd en geld) en budget Financiële kengetallen conform PKB4 (pp 2005) ~Maatregelen (incl. vastgoed) € 1.779 mln ~Bestuurlijke keuzen 221 ~Projectonvoorzien 163 ~Planstudies 57 ~Totale raming 2.220 ~Onzekerheidsmarge (+/- 37%) +/- 821 ~Totaal risicoprofiel PKB4 Risicoprofiel VGR17 per 31 december 2010 ~Procesrisico’s ~Grond 57,1 ~Vastgoed ~Hydraulica ~Natuur 1,3 ~Markt- en Aanbesteding ~Totaal risico’s op thema ~Risico’s op maatregelen ~Totaal risicoprofiel
384
25,2 2,1 10,9 4,4 101 65,4 166,4
18
10 jaar Palladio ervaring vertaald naar De Projectspiegel®
Doorlooptijd circa 3 weken
19
Aanbod Palladio Groep Ontwerp, Advies, Implementatie en Produkten Produktaanbod Palladio groep Startpakket ‐ ‐ ‐
Projectspiegel® ‐ ‐ ‐
Projectspiegel®
‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐
Besturing en Organisa e Fasering en Besluitvorming Informa e, Monitoring en Control Contract‐ management Budgetbeheer Scopebeheer Risicomanagement Planning Audi ng Kwaliteitsborging Rapporteren en Archiveren
Zeer Hoog
Modules Module Systeem Gerichte Contract‐ beheersing Module Informa esystemen Module Omgevingsmanagement
Module Faseovergang
Module Werken en Samenwerken
Module Management Drives
Type 4
Hoog Effectanalyse
Intake Risicoprofilering Strategisch Management/ Governance
Basispakket
Midden
Type 3
Laag
Type 2
Zeer Laag
Type 1 Zeer Laag
Laag
Midden
Hoog
Zeer Hoog
Complexiteitsanalyse
Risicoprofilering Effecten 1.Politiek 2.Zichtbaarheid 3.Financieel 4.Bedrijfsvoering 5.Afhankelijkheden
Complexiteit 1.Strategische profilering 2.Dienstverlening 3.Capaciteit en bekwaamheid 4.Schaal
20
Knelpunten risicomanagement • • • • • • • • • • • • • •
politiek bestuurlijke sensitiviteit schiet te kort niet gestructureerd geïdentificeerd, er zijn geen verantwoordelijken aangewezen, er wordt niet of beperkt gekeken naar (SMART) beheersmaatregelen, er wordt alleen gekwalificeerd, men ziet door de bomen het bos niet meer, het wordt instrumenteel toegepast (de inhoud staat ver weg), raakvlakken worden niet juist/tijdig/volledig onderkend, er ligt geen koppeling met de auditfunctie, er wordt niet tijdig besloten, risico’s zijn niet gebudgetteerd, er kan niet op/mee gestuurd worden etc. Maar ook: Er is een groot verschil tussen het publieke en het private domein. In publiek domein ligt focus ook op geld, maar ook op imago en politiek/bestuurlijke zaken en de verantwoording daarover! Dat kan leiden tot niet tijdig onderkende cultuurverschillen.
21
22
Voor meer informatie over de Projectspiegel® en ons diensten en produktaanbod kunt u contact opnemen met Frank Valkenburg. Palladio groep bv Kneuterdijk 2, 2514 EN Den Haag Tel 070-3656063
[email protected] www.palladio.nl
23
