ALGEMENE BESCHOUWINGEN
BIJ DE BEGROTING 2013, MEERJARENBEGROTING 2014-2016 EN BESTUURSRAPPORTAGE 2012
5 november 2012
-1-
Voorzitter, Het college biedt de gemeenteraad een op het oog sluitende begroting aan voor de jaren 2013 en verder. GroenLinks heeft daar waardering voor. Dat is in tijden als deze, met een als maar door woekerende economische crisis, niet gemakkelijk. In het raadsvoorstel schrijft het college –o.i. terecht- dat wij in een financieel onzekere tijd leven en dat de financiële onzekerheid sinds haar aantreden eerder groter dan kleiner is geworden. Dat geldt zeker niet alleen de gemeente zelf: de economische crisis waarin Nederland verkeert blijkt hardnekkiger dan velen hadden gehoopt of verwacht en er is vooralsnog geen uitzicht op serieus herstel. De Macro Economische Verkenning 2013 van het Centraal Planbureau (CPB) voorziet weliswaar een beperkt economisch herstel, maar schetst tegelijk een somber beeld als het om koopkracht of arbeidsmarkt gaat. Ondanks dat al in het begin van deze collegeperiode afspraken zijn gemaakt over omvangrijke ombuigingen blijkt het ook nu weer nodig tot verdere bezuinigingen te komen. Liet de Perspectiefbrief in juni nog een voordelig saldo zien van 202.000 euro, een paar maanden later dreigde voor volgend jaar een tekort van € 1,8 miljoen, waarvoor het college dekking moest zoeken. En dan zijn de septembercirculaire en de gevolgen van het tussen VVD en PvdA gesloten regeerakkoord daarin nog niet meegenomen. Volgens de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) loopt alleen de stapeling van maatregelen uit het regeerakkoord voor het gemeentefonds in 2017 al op tot 1,25 miljard euro 1). Duidelijk is dat wij, ook als de begroting voor 2013 is vastgesteld, niet aan verdere bezuinigingen zullen ontkomen. Met het oog daarop vragen wij het college ons op zo kort mogelijke termijn inzicht te geven in de gevolgen van septembercirculaire en regeerakkoord en ons een voorstel te doen hoe daarmee om te gaan.
-2-
Voor GroenLinks is duidelijk dat (ook) bij toekomstige bezuinigingen het belang van de burger voorop moet staan en niet dat van instituten. Daarbij zullen wat GroenLinks betreft de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen en juist de mensen die in hun leven wat hulp kunnen gebruiken moeten worden ondersteund en ontzien. Samenwerking GroenLinks hecht aan constructieve samenwerking met andere gemeenten, zeker wanneer dat voor de deelnemende partijen een kwalitatief en/of financieel voordeel kan opleveren. Op 31 maart 2011 besloot de gemeenteraad met Kapelle, Reimerswaal, Noord-Beveland en Borsele deel te nemen in de Gemeenschappelijke Regeling Samenwerking De Bevelanden. Sindsdien zijn er ten aanzien van deze samenwerking verschillende ontwikkelingen geweest, waarover wij nog onlangs in commissieverband van gedachten hebben gewisseld. GroenLinks zag en ziet in deze samenwerking –zeker op termijn- voordelen voor alle deelnemende gemeenten en vindt dan ook dat op de ingeslagen weg moet worden voortgegaan. Wel vinden wij daarbij dat de samenwerkende gemeenten in die ontwikkeling ook gezamenlijk moeten (blijven) optrekken en dat de samenwerking niet mag verworden tot een cafetariamodel, waarbij dan weer wel, dan weer niet wordt deelgenomen. Evenmin vinden wij dat het meest afwijkende standpunt ook een feitelijk ‘veto’ mag impliceren. Openbare orde en veiligheid GroenLinks is nooit voorstander van de wietpas geweest. De invoering van deze pas vonden en vinden wij een volstrekt ondoordachte maatregel, die in onze ogen juist bijdraagt aan (een toename van) illegale straathandel en het juist moeilijker maakt mensen bewust te maken van mogelijke gezondheidsrisico’s.
-3-
Hoewel het regeerakkoord een einde aan de wietpas maakt (en daarmee aan de constructie van besloten clubs met een maximum aantal leden) blijft de toegang tot coffeeshops beperkt. Wel biedt het regeerakkoord op dit punt ruimte voor “lokaal maatwerk”. In plaats van het softdrugsbeleid verder aan te scherpen nodigen wij het college dringend uit om op basis van een gedegen, eerlijke en reële evaluatie de in het regeerakkoord geboden ruimte optimaal te benutten. Het is niet duidelijk in hoeverre de nieuwe regering het afstandscriterium zal handhaven. Zolang daar geen duidelijkheid over is verzoeken wij het college op dat punt geen actie te ondernemen. Vervoer en openbare ruimte In de programmabegroting kondigt u aan een Groenstructuurplan 20132022 te zullen gaan opstellen. Voor wat dit plan betreft nodigen wij u hartelijk uit om ook met dorps- en wijkverenigingen in overleg te treden om te bezien in hoeverre bewoners ook zelf een bijdrage aan het ecologisch beheer van ‘stadsnatuur’ zouden kunnen leveren. Indachtig de lange relatie die De Bevelanden met fruit hebben zouden wij u willen vragen eens te kijken of er langs wegen ook fruitbomen kunnen worden geplant. GroenLinks gebruikt als het even kan liefst geen of zo weinig mogelijk chemische bestrijdingsmiddelen voor verhardingen. Wij zijn dan ook blij dat u op dat punt een plan van aanpak wilt opstellen. Wij nemen aan dat u daarbij uit zult gaan van de DOB 2.0 richtlijnen: in beginsel geen glyfosaat houdende middelen. Wij geven u in overweging in het op te stellen plan van aanpak tevens sport- en recreatieterreinen te betrekken. In juni besloot de gemeenteraad definitief af te zien van de realisatie van een (betonnen) spoorbak. In de plaats daarvan zal ProRail nu een aantal maatregelen aan het spoor treffen.
-4-
Nu duidelijk is dat de spoorbak definitief geen doorgang zal vinden pleiten wij er voor zo spoedig mogelijk de realisatie van de fietsers/voetgangerstunnel nabij Ockenburgh ter hand te nemen. Graag horen wij wanneer we op dat punt voorstellen kunnen verwachten. De asfaltvlakte, tezamen met de tijdelijke parkeerplaatsen op de ‘kruising’ Frans den Hollanderlaan/M.A. de Ruijterlaan/Van de Spiegelstraat/Dam/Jacob Valckestraat levert naast onoverzichtelijke verkeerssituaties ook een troosteloze aanblik op. Graag horen wij of u bereid bent om tot een herinrichting hiervan te komen. Economische zaken en toerisme De huidige economische crisis is langduriger en grijpt dieper dan menigeen had verwacht. Situaties als bij Zalco, Dow Benelux of Neckermann zijn in Goes (gelukkig) niet aan de orde, maar het is onmiskenbaar dat de economische crisis ook in Goes haar sporen trekt. In de programmabegroting noemt u een aantal zaken die u voornemens bent te gaan ondernemen om (tenminste) werkgelegenheid te behouden. In de beleving van GroenLinks zijn veel van de door u genoemde prestaties absoluut ontoereikend om daarin een serieuze poging tot behoud van werkgelegenheid te kunnen zien. Wij denken dat onder het huidig economisch gesternte voor behoud van werkgelegenheid (veel) meer nodig is dan het organiseren van een beurs of het herinrichten van een plein. Tegen die achtergrond zouden wij u willen uitdagen om samen met werkgevers, werknemers en andere in aanmerking komende partners plannen te ontwikkelen om de crisis zo veel als mogelijk te lijf te gaan. Daarbij valt te denken aan zaken als het naar voren halen van investeringen, het waar mogelijk versnellen van woningbouw- of renovatieplannen, het opzetten van een lokaal of regionaal HRM service
-5-
center om bedrijven, werknemers en werklozen te helpen op de arbeidsmarkt en met opleidingen, de ontwikkeling van een ondernemersfonds waarmee projecten die bijdragen aan een gunstig ondernemersklimaat gefinancierd kunnen worden en dergelijke, enzovoorts, enzovoorts. Onderwijs / Welzijn Hoe het met het oog op het leerlingenaantal ook met het onderwijs in Kattendijke afloopt, duidelijk is dat zich situaties voordoen of kunnen voordoen waarin waarin een school (tijdelijk of permanent) ruimte overhoudt. Tegelijkertijd zijn er steeds meer ouders die als ZZP’er of freelancer werken. Zij hebben behoefte aan flexibele of extra werkplekken dicht bij de school van hun kind(eren). Te overwegen valt dan om naar voorbeeld van de openbare Heijenoordschool in Arnhem leegstaande lokalen van draadloos internet te voorzien en tegen een geringe vergoeding aan de ouders te verhuren. De meerwaarde voor de school kan zijn dat ouders hun werk kunnen combineren met eventuele activiteiten op school. Wij maken ons ernstige zorgen over het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG), dat bij onderwijs en jeugdzorg een spilrol wordt toegedacht. Het CJG dient te coördineren en het proces te bewaken en geen inhoudelijke rol te spelen. Dat laatste doet zij echter meer en meer. Wij vrezen dat het CJG, zeker wanneer de jeugdzorg naar gemeenten komt, onvoldoende is toegesneden op haar taak. Naar onze mening moet bij het CJG op korte termijn een kwaliteitsslag worden gemaakt. Bij het realiseren van woonservicegebieden gaan wij er vanuit dat het college initiatieven van bewoners krachtig zal ondersteunen. Alvorens u de decentralisatie van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) ter hand neemt lijkt het ons goed eens van gedachten te wisselen over de consequenties die het regeerakkoord heeft voor de AWBZ, waaronder de overheveling van de extramurale verpleging naar de Zorgverzekeringswet (ZVW). -6-
Wij zijn tevreden dat u tot een beleidsplan cultuur wilt komen. Na de turbulente ontwikkelingen die achter ons liggen hebben wij een samenhangend beleid op het gebied van cultuur node gemist. Werk, inkomen, zorg Het komt ons voor dat het college zich ten aanzien van re-integratie vooral richt op de relatief gemakkelijk bemiddelbare werkzoekenden. Dit roept de vraag op welke inspanningen worden gericht op die werkzoekenden die minder gemakkelijk bemiddelbaar zijn. Voor wat de Wet Inburgering betreft zijn de inburgeringsplichtigen zelf verantwoordelijk. GroenLinks pleit er voor hier als gemeente wel te blijven faciliteren en ook de financiële ondersteuning mogelijk te blijven houden. Wij zouden het budget daarvoor dan ook beschikbaar willen houden en voor de aanwending daarvan nadere criteria willen ontwikkelen. GroenLinks staat, wij zeiden dat hiervoor al, positief tegenover constructieve samenwerking met andere gemeenten. Dat geldt ook voor samenwerking met betrekking tot sociale zaken. Daarbij plaatsen wij wel de kanttekening dat beleidsinhoudelijke afstemming met andere gemeenten er wat GroenLinks betreft niet toe mag leiden dat Goes haar beleid verslechtert of minder optimaal van mogelijkheden voor de doelgroep gebruik maakt. Voor de komende jaren voorzien wij een groter beroep op mantelzorg, en dus op vrijwilligers. Wij denken dat er een rol ligt om als gemeente die vrijwilligers optimaal te faciliteren. Een Vrijwilligershuis zou daarvoor als spin in het web kunnen fungeren. Daar zouden individuele vrijwilligers, maar ook verenigingen en organisaties ondersteund kunnen worden. In zo’n vrijwilligershuis zouden bijvoorbeeld projecten kunnen worden aangemeld, zouden klussen kunnen worden geïnventariseerd, maar zouden ook vragen van vrijwilligers kunnen
-7-
worden beantwoord, of kunnen aankomende vrijwilligers een cursus volgen bij de in het vrijwilligershuis gevestigde vrijwilligersacademie. Daarnaast zou het kunnen voorzien in faciliteiten als kopieerwerk en dergelijke. Wij zouden het college willen uitnodigen eens over een dergelijke opzet na te denken. Milieu GroenLinks kijkt met belangstelling uit naar het investeringsprogramma in duurzaamheid dat u de raad in het kader van het project ‘CO2 neutrale organisatie’ voornemens bent voor te leggen. Ondanks de in de begroting aangekondigde activiteiten vinden wij dat het college op het gebied van duurzaamheid wel een tandje bij mag trekken. Zo vinden wij dat ook op het gebied van bijvoorbeeld heffingen duurzaamheid en ‘groen’ nadrukkelijk(er) uitgangspunt zou moeten zijn. In dit verband wijzen wij nogmaals op mogelijkheden als DifTar (Afvalstoffenheffing) en introductie van het Tweede Waterspoor (Rioolrecht). Ook in andere regelgeving kan de gemeente ‘milieu’ nadrukkelijker tot uitgangspunt van beleid maken. Wij zijn ons zeer wel bewust dat de eigen gemeentelijke organisatie op het punt van verduurzaming een voorbeeldfunctie vervult. Daarom hechten wij eraan dat aan gemeentelijke initiatieven ook de nodige aandacht wordt geschonken. Daarnaast vinden wij dat de gemeente zich (meer) zou kunnen inspannen om door haar opgedane kennis ook met anderen te delen. Dat geldt ook ten aanzien van samenwerking en afstemming met partners als RWS, DELTA en dergelijke. Wij verwachten veel van het project ‘EnergieSociaal’, dat beoogt de energielasten van minima te verminderen. Hier kan het mes immers aan twee kanten snijden: een verminderd energiegebruik dat bijdraagt aan de klimaatdoelstellingen en tegelijk een stukje financiële ruimte oplevert. Wij
-8-
verwachten overigens dat het project ook maatregelen zal opleveren die ook door anderen dan minima eenvoudig zijn na te volgen. Volgens GroenLinks kan naast het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen en het besparen van geld een verdere vergroening ook bijdragen aan werkgelegenheid. Tegen die achtergrond willen wij het college verzoeken eens te bezien of het ook mogelijk is programma’s te ontwikkelen die tot een verdere verduurzaming van de bestaande woningvoorraad kunnen leiden. Door dit samen te doen met woningeigenaren en de bouwsector ontstaan o.i. ook mogelijkheden om daarvoor bijvoorbeeld (Europese) subsidies te verkrijgen. Door GroenLinks is eerder de suggestie gedaan de tussen de Deltaweg en Ringbaan-West gelegen kavel Trimpe, die de gemeente in 2007 aankocht, te benutten. De laatste keer dat wij daarover spraken is ons van de zijde van het college toegezegd daarover met voorstellen te zullen komen. Omdat die zijn uitgebleven doen wij nu het voorstel te onderzoeken of het haalbaar is deze kavel tot een zonnepanelenveld om te vormen. Enerzijds kan daarmee duurzame energie worden opgewekt, anderzijds kan de gemeente, mede door de ligging van deze kavel, laten zien dat Goes zich ook nadrukkelijk als creatieve, groene gemeente wil presenteren. Bouwen aan ruimte Door de crisis zijn vele bouwactiviteiten stilgevallen, waaronder het revitaliseringsproject Goese Schans, waarover wij nog onlangs in de raad spraken. Ondanks dat wij voor het stilvallen van de activiteiten in de Goese Schans toch vooral de ineengestorte woningmarkt verantwoordelijk houden menen wij dat wij daar toch ook van kunnen leren voor volgende privatepublieke constructies. In die zin denken wij dat het zinvol is te analyseren op welke punten wij het als gemeente Goes wellicht anders of beter hadden kunnen doen.
-9-
In onze ogen moeten de inspanningen voor de Goese Schans nu vooral gericht zijn op het voorkomen van (verdere) schade voor de gemeente. Waar mogelijk zal het college als het aan ons ligt openheid moeten betrachten over de stand van zaken en de eventuele risico’s die wij als gemeente lopen. Bezuinigingen In het begin van onze algemene beschouwingen wezen wij er al op dat het college in plaats van een in de Perspectiefbrief voorzien overschot van 202.000 euro met een tekort van € 1,8 miljoen werd geconfronteerd. Het college doet vervolgens dekkingsvoorstellen waarmee de begroting weer sluitend gemaakt wordt, of tenminste lijkt te worden. Of dat inderdaad het geval is, is namelijk sterk afhankelijk van de ‘hardheid’ van een paar veronderstellingen. Zo wordt de stelpost decentralisaties uit de Perspectiefbrief eenmalig ingezet. Dit kan alleen succesvol wanneer de veronderstelling dat van extra lasten, voortvloeiend uit de overheveling van AWBZ-taken naar de WMO en de overheveling van de jeugdzorg naar gemeenten, pas vanaf 2014 sprake zal zijn. Hoe reëel deze veronderstelling is, is voor ons moeilijk in te schatten. Daarnaast wordt vanaf 2013 een bedrag van € 500.000 ingeboekt als structureel effect van ‘Goes Op Maat’. In feite wordt ‘Goes Op Maat’ daarmee een taakstellende bezuinigingsoperatie op personeelskosten, waarvan de haalbaarheid (zeker op die termijn) dubieus is. In de notitie geeft het college immers zelf al aan dat om het (netto) te besparen bedrag te kunnen bereiken investeringen zullen moeten worden gepleegd en ook nog overleg met de OR en (waar nodig) het GO zal moeten worden gevoerd. Daarnaast denkt het college, zo valt in de notitie te lezen, deze besparing van 500.000 euro te realiseren via natuurlijk verloop.
- 10 -
Wij verwachten dat het college toelichting geeft over de hardheid van deze bezuiniging in 2013 en volgende jaren. De bij de begroting gevoegde notitie Goes Op Maat vloeit voort uit de op 28 juni 2012 (en niet op 3 juli 2012 zoals de notitie abusievelijk vermeldt) raadsbreed aangenomen motie “Maak de organisatie klaar voor de toekomst!” Naar onze mening komt de notitie slechts zeer ten dele tegemoet aan de wensen, zoals in de motie verwoord. Wij achten een nadere bespreking van de notitie wenselijk. In hoeverre de in de begroting opgenomen bezuiniging van 2013 voor ons als realistisch in te schatten is zullen wij bepalen aan de hand van de door het college te geven toelichting. De tweede bij de begrotingsstukken gevoegde notitie –“Schuldpositie”- zien wij als een nadere toelichting van het college op de Goese schuldpositie. Hoewel daar interessante zaken in staan zijn wij van mening dat het te ver voert daar tijdens deze begrotingsbehandeling verder op in te gaan. Wel zouden wij dat graag in commissieverband een keer doen. Algemene dekkingsmiddelen De door het college opgestelde conceptbegroting voorziet in iets meer dan € 100 miljoen aan uitgaven, waarvan € 21,5 miljoen2) in de vorm van belastingen en heffingen neerslaat bij de Goese burgers en het Goese bedrijfsleven. Daarvan betreft circa € 10 miljoen “echte” belastingen; de overige € 11,5 miljoen zijn doorberekeningen van door de gemeente gemaakte kosten (bijvoorbeeld rioolrecht, leges). Het overgrote deel van de Goese inkomsten komen van het Rijk. Naast de (vrij aanwendbare) algemene uitkering zijn dat talloze doeluitkeringen voor door de gemeente uitgevoerde taken.
- 11 -
De voorstellen van het college met betrekking tot de stijging van de tarieven zijn overeenkomstig de Perspectiefbrief en geven ons als zodanig geen reden tot het plaatsen van opmerkingen. Ten aanzien van OZB/Rioolrecht wachten wij eventuele alternatieve voorstellen af. Op zichzelf kunnen wij ons vinden in het voorstel zoals dit aanvankelijk door het college is gedaan, maar dat sluit niet uit dat wij ook een eventueel alternatief zouden kunnen ondersteunen. Wij zullen later ons definitieve standpunt ter zake bepalen. In het verleden hebben wij diverse keren gesproken over afschaffing van de toeristen- en forensenbelasting. Om verschillende redenen is het daar evenwel nooit van gekomen. In aanmerking nemende dat de bruto opbrengst van deze belastingen € 175.265 resp. € 49.980 is, waarbij de inning gepaard gaat met aanzienlijke in de begroting niet verder gespecificeerde perceptiekosten, horen wij graag van de andere fracties hoe zij tegenover (de toekomst van) deze belastingen staan. Tot slot De begrotingsbehandeling nodigt altijd weer uit om uitgebreid in te gaan op alle aspecten van het gemeentelijk beleid. Ook dit jaar hebben wij ons weer moeten beperken. Een groot aantal onderwerpen, die ook GroenLinks zeer ter harte gaan, heeft daardoor in deze algemene beschouwingen niet de aandacht gekregen die ze zonder enige twijfel ook verdient. Waar nodig of wenselijk zullen wij daar het komende jaar zeker op terug komen. Tot slot willen wij via u onze dank uitspreken aan allen die ons ook dit jaar hebben bijgestaan en ondersteund. Een bijzonder woord van dank geldt diegenen de aan de samenstelling van de begroting hebben bijgedragen.
- 12 -
Goes, 5 november 2012 De GroenLinks-fractie Carel Bruring Dorith van Ewijk Nel Bouterse Ronald Heij
1)
2)
VNG-brief aan de Tweede Kamer, 30 oktober 2012 Programmabegroting 2013, Opbrengstenramingen belastingen en heffingen, blz. 75
- 13 -
