No 2, mei 2011
AJV Nieuwsbrief
Inhoudsopgave
ANTILLIAANSE JURISTEN VERENIGING
• Van de redactie • Colofon • Iets over de geschiedenis van de advocatuur Mr. Karel Frielink
VAN DE REDACTIE
• Voordracht: Intellectuele eigendomsrechten in de huidige staatkundige structuur Mw. mr. Miriam M. den Boogert
Geachte lezer,
• Juridische agenda
Voorts is hierin opgenomen de tekst van de voordracht die op 10 mei 2011 is gehouden door mw. mr. Miriam M. den Boogert inzake intellectuele eigendomsrechten in de huidige staatkundige structuur. Deze voordracht werd door mw. mr. Miriam M. Den Boogert gehouden ter gelegenheid van World Intellectual Property Day, welke ieder jaar plaatsvindt op 26 april.
• Vacatures
Voor u ligt de derde digitale editie van de AJV Nieuwsbrief. In deze editie vindt u onder meer een artikel van de hand van mr. Karel Frielink over de geschiedenis van de advocatuur.
Uiteraard ontbreekt ook in deze editie de juridische agenda niet. Wij wensen u veel digitaal leesplezier. De redactie
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
p. 1
COLOFON De Antilliaanse Juristen Vereniging heeft tot doel het aankweken en bevorderen van de belangstelling voor en de beoefening van de wetenschap der rechtsgeleerdheid in de Nederlandse Antillen, alsmede het bevorderen van de juridische dienstverlening. Het lidmaatschap staat open voor alle juristen in de Nederlandse Antillen en daarbuiten en bedraagt ANG 150,-- per jaar. Voor studenten rechten die nog niet in het bezit zijn van een academische titel, graad of hoedanigheid bedraagt de contributie ANG 120,-- per jaar. Secretariaat AJV Postbus 3920, Curaçao e-mail
[email protected] Rekeningnummer AJV MCB 27874007 Bestuur Antilliaanse Juristenvereniging 2010 - 2011 mr. Caroline Fiévez, voorzitter (advocaat HBN Law) mr. Pieter Bas van Agtmaal, vice-voorzitter (fiscalist Loyens & Loeff) mr. Valerie Maria, penningmeester (advocaat Van de Laarschot & Associates) mr. Michele Meyer, secretaris (advocaat Meyer Law & Mediation) mr. Judith Brewster (fiscalist Taxand Curacao) mr. Lisanne Asjes (advocaat Asjes & Carrega) mr. Pieter de Kort (lid Gemeenschappelijk Hof van Justitie) mr. Nancy Fernand (kandidaat-notaris Notariskantoor Burgers Fung-A-Loi) mr. Zena Metry (jurist Wetgeving en Juridische Zaken)
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
AJV Nieuwsbrief De AJV Nieuwsbrief is het officiële orgaan van de Antilliaanse Juristen Vereniging en wordt in beginsel drie maal per jaar onder de leden verspreid. Redactie AJV Nieuwsbrief mr. Miloushka Racamy (juriste Directie Buitenlandse Betrekkingen) mr. Heiko de Jong (officier van justitie) mr. Yvo Peters (advocaat VanEps Kunneman VanDoorne) mr. Glenn Rellum (advocaat SMS advocaten) mr. Maarten van den Noort (director legal Amicorp Curaçao) mr. Angeliek A. Jacobs (consultant Amicorp Curaçao) dr. Peter Klik (decaan University of Curaçao) secretariaat redactie AJV Nieuwsbrief mr. Yvo Peters Tel: 461.3400 ext. 184 Fax: 461.2023 E-mail:
[email protected] Advertenties: Voor het plaatsen van advertenties in de AJV Nieuwsbrief kan contact opgenomen worden met de redactie of met het bestuur via de genoemde e-mailadressen.
p. 2
IETS OVER DE GESCHIEDENIS VAN DE ADVOCATUUR Mr. K. Frielink*
De advocatuur als roeping?
Z
onder te zijn beëdigd mag men zich alhier geen advocaat noemen. De beëdiging als advocaat is voor iedere beginneling een hoogtepunt, een duidelijke start. De advocaat neemt verantwoordelijkheid op zich en hij doet dat onder ede. Waarom vinden sommige mensen „advocaat‟ het mooiste beroep, of beter: de mooiste roeping? Waarom zette Katadreuffe in Bordewijk's Karakter alles op alles om advocaat te worden? Kennen zij niet het verhaal, waar of niet, dat zich afspeelde in de eerste helft van het tweede millennium? De advocaten uit die tijd wensten zich een schutspatroon. Zij vaardigden Sint Yvo (1253-1303) af om vanuit Bretagne naar Rome, meer speciaal het Lateranum te reizen, teneinde bij Zijne Heiligheid dienovereenkomstig te requestreren. Het verzoek werd in dier voege toegestaan, dat Yvo één van de op het plein staande standbeelden mocht uitkiezen, doch niet dan nadat hij was geblinddoekt. Onder luide aanmoediging van de aanwezige prelaten zocht hij zich een weg, totdat hij eindelijk tot stilstand kwam. Hij hield zijn hand op een standbeeld en verklaarde zijn keus gemaakt te hebben. Hij werd ontdaan van zijn blinddoek en tot vermaak van alle omstanders bleek hij een beeld van de duivel gekozen te hebben. Diepbedroefd keerde hij – onverrichter zake, naar u zult begrijpen - naar Bretagne terug om daar niet veel later te overlijden. Uiteindelijk is Sint Yvo, die wat zijn beroepsuitoefening betreft tot voorbeeld voor velen strekt, door Paus Clemens VI heilig verklaard. Zijn grafschrift heeft eraan bijgedragen dat Sint Yvo voortaan de schutspatroon der advocaten zou zijn. Hoe luidde dat grafschrift? Sanctus Yvo erat Brito, Advocatus 1 et non latro. Res miranda populo. Verdronken geschiedenis We weten zo weinig over mensen van vroeger. Het begrip „vroeger‟ ziet op een verleden waarvan
omvang en complexiteit met de dag toenemen. Met alle technologie die ons ter beschikking staat is de individuele mens, hoe knap wellicht ook, niet in staat het „totale‟ heden te kennen, laat staan te begrijpen. Onze kennis en ervaring beperken zich tot minuscule onderdelen van wat er op de wereld gebeurt en van het leven. Het ontbreekt ons aan het geestelijke vermogen, aan tijd en aan de mogelijkheden om de wereld van vandaag volledig of zelfs maar voor een substantieel deel in ons op te nemen. Van de geschiedenis, waarvan slechts flarden tot ons komen, weten we nog minder. Er is ook niemand meer in leven die bijvoorbeeld het Romeinse rijk heeft aanschouwd en daarover uit de eerste hand kan verhalen. En voor zover we geschiedkundige bronnen hebben, is veelal niet na te gaan of deze feitelijk correct zijn. Misinformatie en manipulatie zijn immers van alle tijden. Het heden is een drenkeling, de geschiedenis voorgoed verdronken. Degene die in de geschiedenis duikt en daar verslag van probeert te doen, kan op zijn best aan de hand van „brokjes‟ informatie een beeld trachten te schetsen, waarbij hij noodzakelijkerwijs uit moet gaan van tal van veronderstellingen, waarna anderen op basis van de „brokjes‟ waarover zij beschikken en de analyses die zij maken, dat geschetste beeld op hun beurt weer kunnen toetsen. Dit proces blijft zich herhalen. Nu we ons, zoals een goed advocaat betaamt, hebben ingedekt, kunnen we verdergaan met de weergave van de visies van anderen op onderdelen van de geschiedenis van de advocatuur. Dat doen we met grote sprongen. Heel lang geleden Het is niet bekend wanneer in de geschiedenis er voor het eerst, min of meer beroepsmatig, activiteiten werden ontplooid die we kunnen associëren 2 met het zijn van advocaat. Het ligt voor de hand 2
* Karel Frielink is advocaat en partner bij Spigthoff Advocaten en Belastingadviseurs te Curaçao en deken van de orde van Advocaten te Curaçao. 1 “Sint Yvo was een Breton; een advocaat, maar toch geen dief. Iets waarover het volk zich verwonderde.”
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
Er wordt wel gezegd dat de priesters uit Leviticus (Tenach, het Oude Testament) de eerste advocaten waren. Ik betwijfel of die karakterisering wel passend is. Niet duidelijk is overigens of dit boek in (ongeveer) de 13e eeuw v. Chr. (door Mozes) is geschreven, dan wel (deels en door anderen) tussen 1000-586 v. Chr.
p. 3
3
om aan te nemen dat zich ook rond de oermens 4 conflicten voordeden. De wijze waarop die werden opgelost is mogelijk als primitief aan te merken, in de zin van eenvoudige, mogelijk ook door rituelen bepaalde mechanismen. Mogelijk gold daarbij aanvankelijk het „recht‟ van de sterkste. Hoe kleiner het samenlevingsverband waarin mensen zich bevinden, des te minder zal er behoefte zijn aan het ontwikkelen van mechanismen om conflicten te beslechten. Daarbij moet worden bedacht dat er „in den beginne‟ ook geen schrift was. Afgezien van lichaamstaal, was taal uitsluitend verbaal. Behalve de omvang van het samenlevingsverband is denkbaar dat ook andere zaken een rol bij de aard en ontwikkeling van de conflictbeslechting spelen, zoals spirituele ontwikkelingen, het al dan niet leiden van een nomadisch bestaan, het ontstaan van nederzettingen, de overgang van het jagen naar het verrichten van agrarische activiteiten en vervolgens de behoefte om een eigen stuk grond af te schermen, het meer produceren dan voor eigen gebruik nodig is en daardoor het ontstaan van ambachten en ruilhandel, de overgang van gesloten, tribale samenlevingen naar open samenlevingen die, bijvoorbeeld via handelsroutes, contacten hebben met de buitenwereld, enzovoort. Over het begin van de rechtspleging in het oude Athene is niet veel bekend; wat er bekend is komt voornamelijk uit de literaire werken van Homerus (ca. 800 v. Chr. – ca. 750 v. Chr.). De oratores in het oude Athene worden wel gezien als de eerste rechtsbeoefenaren die als advocaten kunnen 5 worden aangemerkt. Partijen moesten echter in die tijd hun zaken zelf bepleiten, waarbij niet zelden van een tekstschrijver (logographos) ge6 bruik werd gemaakt, al ontstond er een gebruik waarbij een „vriend‟ om bijstand mocht worden gevraagd, welk gebruik zo in het midden van de e 4 eeuw werd afgeschaft. Deze „vriend‟ mocht echter geen vergoeding voor zijn diensten aan-
3
Gemakshalve wordt over „oermens‟ gesproken, omdat het hier niet om een antropologische of anderszins verantwoorde verhandeling gaat. Op het Internet is een schat aan informatie beschikbaar. 4 Douglas M. MacDowell, The Law in Classical Athens, Ithaca: Cornell University Press 1978, p. 10 schrijft: “Quarrels and disputes are as old as mankind, or older”. 5 Zie William Forsyth, The History of Lawyers, Union, New Jersey: The Lawbook Exchange 1998 (herdruk; oorspronkelijke druk 1875), p. 20-51. 6 Douglas M. MacDowell, The Law in Classical Athens, Ithaca: Cornell University Press 1978, p. 250.
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
nemen. De oratores konden zich dan ook niet als een juridische professie manifesteren; zij moesten immers de schijn ophouden dat zij slechts vriendendiensten verleenden. De oratores in het oude Rome konden wel naar buiten toe en legaal als verleners van rechtsbij7 stand optreden. In de periode van het „archaïsche recht‟, tot ongeveer 250 v. Chr., is Rome overwegend een agrarisch georiënteerde staat, waarin de kennis van het recht en de procesinrichting nog bij priesters berust, de pontifices, en niet bij seculiere rechtsgeleerden. Pas tegen het einde van deze periode (27 v. Chr.) is het recht 8 volledig geseculariseerd. In 204 v. Chr. werd in Rome een wet aangenomen die het advocaten verbood om enig honorarium voor hun diensten aan te nemen, maar de praktijk maakte van deze wet alras een dode letter. Echter, de vierde Romeinse keizer, Claudius I (die leefde van 1 augustus 10 v. Chr. tot 13 oktober 54 na Chr.) schafte het verbod af, al voerde hij een als zeer mager ervaren maximumhonorering in, en verschafte voorts een wettelijke basis aan het beroep van advocaat. Net als hun Griekse tijdgenoten waren de eerste Romeinse advocaten rhetorici; zij waren niet juridisch geschoold. Dat laatste gold overigens ook voor de rechters. In Rome werden er echter wel mensen in het juridische geschoold: de iuris pru9 dentes of iuris consulti. Deze juridische experts waren vermogende burgers, die het recht beschouwden als een intellectuele liefhebberij, niet als een primaire bron van bestaan. Zij gaven adviezen over juridische kwesties aan wie daarom vroeg, waaronder aan de magistraten. Een prak10 tijk die bekend stond als publice respondere. Zij traden echter niet op als advocaat. Doordat zij ook schreven over rechtsgeleerde kwesties en daarbij 7
Zie William Forsyth, The History of Lawyers, Union, New Jersey: The Lawbook Exchange 1998 (herdruk; oorspronkelijke druk 1875), p. 80-108. Op p. 83 maakt hij er gewag van dat de term „Advocatus‟ als benaming voor iemand die een pleidooi voor het gerecht houdt pas na Cicero (ook wel de grootste advocaat aller tijden genoemd) wordt gebruikt. 8 J.E. Spruit, Cunabula iuris, Deventer: Kluwer 2003, p. 6-10. 9 Hans Julius Wolff, Roman Law. An Historical Introduction, Norman: University of Oklahoma Press 1951, p. 95-97. 10 John A. Crook, Law and Life of Rome, 90 B.C. – A.D. 212, Ithaca: Cornell University Press 1967, p. 8791 en J.E. Spruit, Cunabula iuris, Deventer: Kluwer 2003, p. 23.
p. 4
nieuwe rechtsbegrippen tot ontwikkeling brachten, worden zij ook wel aangeduid als de pioniers van 11 de ontwikkeling van de rechtswetenschap. 12
Volgens Hermesdorf hebben het Romeinse en ook het Canonieke recht voor de ontwikkeling van de advocatuur zeker betekenis gehad. Maar pas met de school van Bologna is die invloed „tastbaar‟ geworden, omdat het de glossatoren, postglossatoren, legisten en canonisten zijn geweest, die “voor de advocatuur het waardevolle bezit van het verleden opspoorden en tot nieuw leven brachten voor de toekomst”. Dit is dan ook het vertrekpunt voor de historische studie van Hermesdorf, waarnaar hier verder slechts wordt verwezen. Nederland en Curaçao Over de geschiedenis van de advocatuur in Nederland is een fraai boek van de hand van E.W.A. 13 Hensen verschenen. In zijn „Woord vooraf‟ geeft Hensen een inventarisatie van de literatuur over de historie van de Nederlandse balie. Hij maakt er e voorts melding van dat in het Frankrijk van de 18 eeuw advocaten het “prominentste zo niet het vermogendste deel van de burgerij” vormden en dat de Parijse Orde een machtige en samenhangende organisatie was met een bestuur, een verplicht opleidingsprogramma en een bibliotheek, die ook als ontmoetingsruimte fungeerde. Er is nadien wel het een en ander veranderd wat betreft de positie van de Parijse advocaten, maar naar enkele elementen van de beschrijving kan op zijn minst met een lichte vorm van jaloezie en weemoed worden gekeken. 11
J.E. Spruit, Cunabula iuris, Deventer: Kluwer 2003, p. 11. 12 B.H.D. Hermesdorf, Licht en schaduw in de advocatuur der lage landen, Leiden: E.J. Brill 1951, p. 11-12. Zie ook J.A. Brundage, The Medieval Origins of the Legal Profession; Canonists, Civilians and Courts, Chicago: University of Chicago Press, 2008, 607 p. Brundage vermeldt dat naarmate de beroepsgroep van advocaten meer prominent en meer succesvol werd, ook de kritiek toenam: “Theologians, merchants, preachers, popes and poets complained that lawyers were bloodsuckers, hypocrites, sacrilegious, foulmouthed, devious, deceitful, treacherous, proud and arrogant” (p. 477). 13 E.W.A. Hensen, Twee eeuwen advocatuur in Nederland 1798 - 1998, Deventer: Kluwer 1998, 322 p. Intussen verscheen ook de bundel Geschiedenis van de advocatuur in de Lage Landen onder redactie van Georges Martyn, Hilversum: Uitgeverij Verloren 2009, 424 p.
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
Er zijn talloze mooie historische boeken over de 14 voormalige Nederlandse Antillen en in het bijzonder ook over Curaçao geschreven. Vanuit de gedachte dat als er handel is en er belastingen worden geheven, er op enig moment ook wel mensen zullen zijn die zich beroepsmatig met het recht zijn gaan bezig houden, worden in de noot 15 enkele werken genoemd. Men raadplege deze werken om een indruk van de geschiedenis van Curaçao te krijgen. Ook mag worden verwezen naar een in 1969 verschenen bundel over hon16 derd jaar codificatie in de Nederlandse Antillen. Van deze bundel maakt een fraaie bijdrage van P.V. Sjiem Fat onder de titel „Honderd jaar advocatuur in de Nederlandse Antillen‟ deel uit (p. 185291). Hij bespreekt ook de advocatuur zoals die vóór 1 mei 1869 bestond: de algemene benaming voor advocaten was destijds „practizijn‟. De eerste praktizijn zou zich in 1746 op Curaçao hebben gevestigd: een actiehandelaar uit Hoorn die bankroet was gegaan en daarna bierbrouwer in Middelburg werd, alvorens hij de grote oversteek maakte. Op 1 mei 1869 werd de gecodificeerde wetgeving in de Nederlandse Antillen van kracht en werd het Hof van Justitie opgericht. Er bestond tot die tijd, aldus het „Woord vooraf‟ bij de bundel, een “chaotische toestand, welke hier te lande onder vigeur van het Rooms-Hollandse recht was ontstaan”. Op 15 januari 1960 is in de Nederlandse Antillen de Advocatenlandsverordening 1959 (PB 1959, 177) in werking getreden. De „praktizijn‟ werd „advocaat‟. Deze landsverordening is, hoewel enkele malen gewijzigd, nog steeds van kracht in de Nederlandse Cariben. Tot die tijd gold de Rechtsbijstandsverordening (PB 1944, 61), als opvolger van de gelijknamige verordening uit 1937 (PB 14
Het Land de Nederlandse Antillen is met ingang van 10 oktober 2010 opgeheven. 15 Linda M. Rupert, Roots of our Future. A Commercial History of Curaçao, Curaçao: Curaçao Chamber of Commerce & Industry 1999, 284 p.; H.E. Coomans e.a. (red.), Veranderend Curaçao, Collectie essays opgedragen aan Lionel Capriles, Bloemendaal: Stichting Libri Antilliani 1999, 824 p.; Faroe Metry, Geschiedenis van de belastingen in de Kolonie Curaçao en de Nederlandse Antillen, Curaçao: Stichting Publicaties KPMG Tax and Legal Services 2006, 792 p. 16 J.A. Schiltkamp e.a. (red.), Honderd jaar codificatie in de Nederlandse Antillen, Arnhem: Gouda Quint 1969, 344 p. Zie ook Ph.A. Samson, Uit de geschiedenis van de Surinaamse balie, Nieuwe West-Indische Gids, Vol 30, No. 1 (1949), p. 172-181 (hier te vinden: http://www.kitlvjournals.nl/index.php/nwig/article/view/4954/5721).
p. 5
1938, 80), die op zijn beurt de opvolger was van het „Reglement op de admissie en het costuum der praktizijns en het toezigt van het Hof van Justitie over de handelingen der praktizijns als zoodanig‟ van 1868. Men leze verder de bijdrage van Sjiem Fat over de perikelen die in de verschillende periodes speelden.
21
werkzaam zijn op het eiland. De Orde heeft echter geen verordenende bevoegdheid. Het lidmaatschap van de Orde van Advocaten is ook niet verplicht, hoewel het gros van de advocaten wel lid is. Het is de hoogste tijd dat een en ander bij de tijd wordt gebracht.
Enkele namen van bekende advocaten op Curaçao mogen hier wel worden vermeld, ook al is de opsomming beperkt en arbitrair. Genoemd kun17 nen worden: W.K.C. Sassen (1817-1877; “papachi Sassen”); A.M. Chumaceiro (1841-1902) die behalve journalist en publicist, ook praktizijn was; 18 M.F. Da Costa Gomez (1907-1966; “doktoor”) die vooral als politicus bekendheid verwierf; en 19 W.C.J. van Leeuwen (1922-2007; “Boeli”) die grote faam verwierf met diverse literaire werken. Blijkens de Memorie van Toelichting bij de Advocatenlandsverordening 1959 werd noch de noodzaak, noch de doelmatigheid aanwezig geacht om over te gaan tot het instellen van een Orde van Advocaten. Het aantal beroepsbeoefenaren werd te klein, te geschakeerd en nog te instabiel geacht, om van een dergelijke publiekrechtelijke organisatie een succes te mogen verwachten. Een dergelijke publiekrechtelijke organisatie is er nog steeds niet, maar komt er hopelijk wel op afzienbare termijn. De Orde van Advocaten Curaçao 20 werd opgericht op 11 juni 1977, met mr. Erich Zielinski als eerste Deken, en is een vereniging (met rechtspersoonlijkheid) voor advocaten die 17
Zie over W.K.C. Sassen: http://www.dbnl.org/tekst/molh003nieu10_01/molh003 nieu10_01_1302.htm en http://www.curacaoencyclopedia.com/?node=main&id=373&lang alsmede de bijdrage van P.V. Sjiem Fat in: J.A. Schiltkamp e.a. (red.), Honderd jaar codificatie in de Nederlandse Antillen, Arnhem: Gouda Quint 1969, p. 229-234. Zie voorts de dissertatie van P.V. Sjiem Fat, Biba Willem Sassen, Zutphen: De Walburg Pers 1986, 328 p. 18 Op 3 december 1935 gepromoveerd op het proefschrift “Het wetgevend orgaan van Curaçao. Samenstelling en bevoegdheid bezien in het kader van de Nederlandsche koloniale politiek”. 19 Op 27 oktober 1950 gepromoveerd op het proefschrift “Verwerking van recht op het overeengekomene”. 20 Ergens voor 1952 werd de „Vereniging van Praktizijns der Nederlandse Antillen‟ opgericht, waarvan de naam later werd omgedoopt in „Vereniging van Advocaten der Nederlandse Antillen‟, die het „Antilliaans Juristenblad‟ uitgaf. Deze vereniging is in 1977 ontbonden. Op 15 maart 1984 werd de „Antilliaanse Juristen Vereniging‟ opgericht; deze vereniging geeft periodiek de „AJV Nieuwsbrief‟ uit.
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
21
Nadere informatie is te http://www.ordevanadvocaten.an/.
vinden
op
p. 6
VOORDRACHT: INTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN IN DE HUIDIGE STAATKUNDIGE STRUCTUUR
Ieder jaar wordt op 26 april World IP Day gevierd. Deze dag is in het leven geroepen door de lidstaten van de World Intellectual Property Organization (WIPO) met als doel, onder meer, het bevorderen van respect voor intellectuele eigendomsrechten van anderen. Op of rond deze dag organiseert de lokale Vereniging van Merkgemachtigden jaarlijks een activiteit. Dit jaar vierde de Vereniging van Merkgemachtigden World IP Day met een borrel op 10 mei jl. in Saint Tropez Oceanclub. Voorafgaand aan deze borrel hield mw. mr. Miriam M. den Boogert, advocaat en merkgemachtigde bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne, een korte voordracht over intellectuele eigendomsrechten in de huidige staatkundige structuur. De tekst van de voordracht treft u hieronder.
Door: mw. mr. M.M. den Boogert
“
Ieder jaar wordt op 26 April World IP Day gevierd. Deze dag is in het leven geroepen door de lidstaten van de World Intellectual Property Organization (WIPO) met als doel, onder meer, het bewustzijn en respect ten aanzien van intellectuele eigendomsrechten van anderen te vergroten. Het thema van World IP Day, oftewel Wereld IE dag, was dit jaar ‘Designing the Future’. Zoals u allen weet heeft men rond 2005 een toekomst ontworpen voor de Nederlandse Antillen, waarin de staatkundige structuur van de eilanden binnen de Nederlandse Antillen volledig anders werd gemodelleerd. Vervolgens is op 10 oktober 2010 het land de Nederlandse Antillen ontbonden. Vandaag zal ik stil staan bij de vraag wat de ontbinding van de Nederlandse Antillen voor gevolgen teweeg heeft gebracht ten aanzien van de verschillende intellectuele eigendomsrechten. Ik zal deze hierna per Intellectueel Eigendomsrecht bespreken. Modellenrecht Om te beginnen het Modellenrecht. Zoals u weet kende de Nederlandse Antillen geen modelbescherming. De mogelijkheid om door middel van een registratie bescherming te verkrijgen voor het uiterlijk van een voortbrengsel (een tekening of model) bestond voor 10 oktober 2010 niet in de Nederlandse Antillen en bestaat thans nog steeds niet in de verschillende nieuwe jurisdicties. Bescherming van de vormgeving van een voorwerp
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
kan worden ingeroepen op basis van het auteursrecht, het merkenrecht, bijvoorbeeld door middel van een vormmerk registratie, het octrooirecht (indien wordt voldaan aan de daarvoor geldende vereisten uit de Nederlandse Rijksoctrooiwet die hier ook geldt) of het gemene recht (onrechtmatige daad). Het Octrooirecht Vervolgens het Octrooirecht. De Rijksoctrooiwet 1995 was voorheen van toepassing voor Nederland en de Nederlandse Antillen. Met de ontmanteling van de Nederlandse Antillen is de Rijksoctrooiwet aan de huidige situatie aangepast. Daar waar voorheen Nederland en de Nederlandse Antillen in de wet werden genoemd worden nu Nederland, Curaçao en Sint Maarten vermeld. Materieelrechtelijk is er niets veranderd. Binnen het Koninkrijk is nog steeds de Rijksoctrooiwet uit 1995 van toepassing, met uitzondering van Aruba waar de Octrooiverordening (A.B. 1997, no. 29) in juli 1997 is ingevoerd. Europese regelgeving is in de Landen en Gebieden Overzee, de zogenaamde LGO‟s, waaronder Curaçao, Sint Maarten en de BES-eilanden vallen, niet automatisch van toepassing. Daarom wil ik u er op wijzen dat sinds een wijziging van de Rijksoctrooiwet 1995 van 1 april 2007 Europese octrooien die gelding hebben in Nederland, vanaf die datum (dus vanaf 1 april 2007) ook geldig zijn in de voormalige Nederlandse Antillen. Alle bestaande Europese Octrooien genieten daardoor vanaf 1 april 2007 ook bescherming op Curaçao, Sint Maarten en de BES-eilanden.
p. 7
Auteursrecht Op grond van de Overgangsregelingen van Curaçao en Sint Maarten is de Auteursverordening 1913 (P.B. 1913, no. 3) na de ontmanteling van de Nederlandse Antillen ongewijzigd van kracht gebleven voor Curaçao en Sint Maarten.
den en ditzelfde bureau heeft van het Land Sint Maarten het verzoek gekregen om gedurende een overbruggingsperiode van één jaar ook de merkregistraties voor Sint Maarten te verzorgen.
De grootste gevolgen heeft de ontbinding van de Nederlandse Antillen gehad voor het Merkenrecht.
“Een officieel besluit (landsbesluit, houdende algemene maatregelen) op basis waarvan het Bureau Intellectuele Eigendom Curaçao de bevoegdheid heeft verkregen om ook voor het Land Sint Maarten de merkregistraties in behandeling te nemen, lijkt echter te ontbreken. Algemene Zaken van Sint Maarten heeft bevestigd dat tot op heden nog geen afkondiging hieromtrent in het Publicatieblad heeft plaatsgevonden. Het is naar mijn mening dan ook van groot belang om hier op korte termijn bij de betreffende instanties aandacht voor te vragen, opdat er een Landsbesluit komt waarin het Land Sint Maarten het Bureau Intellectuele Eigendom Curaçao met terugwerkende kracht tot 10 oktober 2010 deze bevoegdheid geeft.
Merkenrecht
BES-eilanden
De basis van het Nederlands-Antilliaanse merkenrecht was tot 10 oktober 2010 de Merkenlandsverordening 1995 (P.B. 1966, no. 188). Op grond van de Merkenlandsverordening werd door middel van één registratie bescherming voor een merk verkregen in de gehele Nederlandse Antillen. Een merkregistratie was geldig voor alle vijf de eilanden. De ontmanteling van de Nederlandse Antillen heeft grote gevolgen voor bestaande Nederlands Antilliaanse merkregistraties, simpelweg doordat het land waar Nederlands- Antilliaanse merkregistraties bescherming boden niet meer bestaat.
Per 10 oktober 2010 heeft de Merkenlandsverordening 1995 voor de BES-eilanden de status van formele wet gekregen en deze wordt aangeduid als de Wet Merken BES. Naast deze wet is ook het Uitvoeringsbesluit Merken BES en de Uitvoeringsregeling Merken BES van toepassing.
De BES-eilanden kennen sinds 10 oktober 2010 de Auteurswet BES, welke inhoudelijk min of meer volledig overeen komt met de Auteursverordening 1913, die voorheen eveneens op Bonaire Sint Eustatius en Saba van toepassing was. Er kan derhalve geconcludeerd worden dat sinds de ontmanteling van de Nederlandse Antillen op het gebied van het modellen, octrooi- en auteursrecht in wezen niet zo veel is veranderd.
“De vraag die hierop volgde, was: wat is de status van bestaande Nederlands-Antilliaanse merkregistraties, die immers 10 jaar geldig zijn, in het nieuwe staatkundige bestel? Curaçao en Sint Maarten Op basis van de Overgangsregelingen voor Curaçao en Sint Maarten heeft ook de Merkenlandsverordening 1995 zijn gelding behouden voor deze twee landen. Alle bestaande NederlandsAntilliaanse merkinschrijvingen zijn automatisch omgezet in afzonderlijke merkinschrijvingen met gelding in Curaçao en Sint Maarten. “Het voormalige Bureau Intellectuele Eigendom voor de Nederlandse Antillen is het Bureau Intellectuele Eigendom van het land Curaçao gewor-
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
Het Benelux Bureau voor de Intellectuele eigendom in Den Haag voert in opdracht van de Rijksdienst Caribisch Nederland de Wet Merken BES uit. Dat wil zeggen dat u bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom merken kunt laten registreren voor de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Ten opzichte van de Merkenlandsverordening 1995, die voorheen op de BES-eilanden gold, is er weinig veranderd. Eigenlijk is de Merkenlandsverordening die voorheen van toepassing was grotendeels overgenomen, waardoor het Merkenrecht op de BES-eilanden niet veel verschilt van het Merkenrecht dat in Curaçao of Sint Maarten momenteel van toepassing is. Uiteraard waren aanpassingen nodig (i) ten aanzien van het territoir waar de Wet Merken BES gelding heeft, (ii) moest er in de wet aansluiting gezocht worden bij de Nederlandse wetgeving en (iii) moest er overgangswetgeving komen. Het grote verschil met Curaçao en Sint Maarten zit in de overgangsbepalingen. Om de bescher-
p. 8
ming die merken voorheen in de Nederlandse Antillen genoten voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba voort te kunnen zetten, dient een bevestigingsdepot verricht te worden bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom.
ber 2011 bestaande merkrechten, die niet bevestigd zijn, voor de BES-eilanden met terugwerkende kracht per 10-10-10 zijn komen te vervallen. Daarom bij deze een oproep aan u allen: wijs uw cliënten op dit risico!
Hiertoe moet een verzoek bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom ingediend worden. Op het moment van indiening van het verzoek tot bevestiging van een Nederlands-Antilliaanse merkregistratie mag de betreffende registratie niet vervallen zijn. En het verzoek tot bevestiging dient vergezeld te gaan van een bewijsstuk waaruit het oorspronkelijk verkregen recht blijkt. De ervaring van de afgelopen 7 maanden heeft geleerd dat uit een gewaarmerkt afschrift, verstrekt door het Bureau Intellectuele Eigendom Curaçao, de benodigde gegevens het beste blijken.
Om alle onduidelijkheid weg te nemen over de vervaldatum van een voor de BES-eilanden bevestigd merk zal ik artikel 43 lid 4 van de Wet Merken BES, waarin is bepaald dat alle bevestigende depots die tussen 10 oktober 2010 en 10 oktober 2011 zijn verricht een geldigheidsduur van één tot tien jaren hebben, nader toe lichten. Een bevestigd merk vervalt op de dag van de maand waarop het bevestigingsdepot bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom is ingediend. Het jaartal van de vervaldatum wordt vastgesteld aan de hand van het laatste cijfer van het jaar waarin het oorspronkelijke recht - dat middels het bevestigingsdepot wordt gehandhaafd - is verkregen. Het komt er op neer dat indien u vandaag, op 10 mei 2011, een bevestigingsdepot bij het Benelux Bureau indient om de rechten op een merk dat voor het eerst is gedeponeerd op 5 april 1989- en derhalve bescherming geniet sinds 5 april 1989- te handhaven, dan zal de vervaldatum van het bevestigde merk 10 mei 2009 worden. Voor alle duidelijkheid volgt hier nog een tweede rekenvoorbeeld. Een NederlandsAntilliaanse merkregistratie met een oorspronkelijke beschermingsdatum van 14 augustus 1973 wordt bevestigd voor de BES-eilanden op 2 juni 2011, dan zal ze de nieuwe vervaldatum voor dat merk 2 juni 2013 worden.
Het bevestigen van een bestaande NederlandsAntilliaanse merkregistratie voor de BES-eilanden kan nog tot 10 oktober 2011. Tot op heden zijn er ongeveer 850 verzoeken tot een bevestigingsdepot bij het Benelux Bureau ingediend. Hiervan zijn er thans ongeveer 400 gepubliceerd en de overige depots zijn in behandeling. Ik heb het Benelux Bureau gevraagd naar hun bevindingen ten aanzien van de bevestigingsdepots tot nu toe. Allereerst gaf het Benelux Bureau aan dat het aantal daadwerkelijk ingediende verzoeken tot bevestiging achterblijft bij de verwachting. Op basis van het aantal merken dat rond 10 oktober 2010 voor de Nederlandse Antillen geregistreerd waren, circa 15.000, verwachtte het Benelux Bureau dat er ongeveer 6.000 bevestigingsdepots verricht zullen worden. Nu, na 7 maanden, is er dus nog niet eens 1/6 van het verwachte aantal bevestigingen ingediend. Dat wil zeggen dat merkhouders (i) de jurisdictie bestaande uit Bonaire, Sint Eustatius en Saba te klein vinden, (ii) te weinig belang bij deze eilanden hebben, of (iii) dat er in de laatste maanden nog een hoos aan bevestigingsdepots te verwachten is. Het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom heeft op het moment (nog) geen plannen om extra aandacht te vestigen op het naderende eind van de termijn waarbinnen de bevestigingsdepots verricht kunnen worden en dat men daarna te laat is. Het Benelux Bureau is zich hier wel over aan het beraden, maar ik kreeg de indruk dat ze het aan de merkengemachtigden willen overlaten om merkhouders te wijzen op het feit dat na 10 okto-
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
Ten slotte nog een laatste punt met betrekking tot het indienen van bevestigingsdepots voor de BES-eilanden. Het schijnt dat er door veel merkengemachtigden (nog) geen gebruik wordt gemaakt van de mogelijk om de depots elektronisch via het TMTalk software systeem in te dienen. Namens het Benelux Bureau wijs ik nogmaals op deze mogelijkheid. De meeste kinderziektes zijn verholpen en het systeem werkt momenteel goed. Mocht u desondanks toch nog tegen problemen aanlopen dat kunt u rechtstreeks contact opnemen met Epona Software Consultancy, het bedrijf dat het programma heeft ontwikkeld. Een van de contactpersonen aldaar zal dan samen met u het probleem proberen op te lossen. Het voordeel van werken met dit systeem is dat het efficiënter en sneller is.
p. 9
Internationale Registraties Dan tot slot de Internationale Registraties. Naast de bovengenoemde nationale opties om een merk te beschermen in de voormalige Nederlandse Antillen, is het ook mogelijk om onder de regeling van het Protocol van Madrid een Internationale Registratie te verrichten om zo middels één registratie bescherming van een merk in verschillende landen te verkrijgen. Voor dit internationale systeem heeft het einde van de Nederlandse Antillen er toe geleid dat Internationale Registraties waarbij de Nederlandse Antillen waren aangewezen sinds 10 oktober 2010 automatisch geldig zijn in de drie nieuwe jurisdicties. Ook ten aanzien van de BES-eilanden is deze omzetting automatisch voltooid en hoeft er geen bevestigingsdepot verricht te worden. “De landcodes voor de opgesplitste Nederlandse Antillen, die voor aanwijzing van de nieuwe landen bij Internationale Registraties gebruikt worden, zijn als volgt vastgesteld. De BES-eilanden hebben de landcode BQ toegewezen gekregen. Voor Curaçao geldt de code CW en Sint Maarten heeft de code SX gekregen.
AN, de aanduiding voor de Nederlandse Antillen is grotendeels uit het Internationale register verdwenen. Alle bestaande merken waarbij de Nederlandse Antillen in het verleden werden aangeduid, en dus AN als landcode hadden, zijn automatisch opgesplitst en vermelden thans de drie landcodes (BQ, CW en SX). Internationale Registraties waaraan een Nederlands Antilliaanse registratie als basis registratie ten grondslag ligt, zullen echter (voorlopig) wel AN als landencode van de basisregistratie blijven vermelden. Bij nieuwe internationale aanvragen moet tegenwoordig specifiek worden aangeduid in welk deel van de voormalige Nederlandse Antillen bescherming wordt gevraagd. “Dit was in vogelvlucht een inzage in de gevolgen van de ontbinding van de Nederlandse Antillen op de verschillende Intellectuele Eigendomsrechten. Er zijn zoals u hoort nog vele punten niet uitgekristalliseerd, er blijven nog verschillende vragen onbeantwoord. Te zijner tijd zullen hier oplossingen voor moeten komen.”
Voor meer informatie over World IP Day verwijzen wij naar de website van de World Intellectual Property Organization: http://www.wipo.int/ip-outreach/en/ipday/
AJV-Nieuwsbrief no.2, mei 2011
p. 10
JURIDISCHE AGENDA
Maandag 23 mei 2011 (20.00 uur):
TEATRO LUNA BLOU – JURIDISCHE FILMAVONDEN Geïnspireerd door rechter Frank Spreuwenberg presenteert Teatro Luna Blou een serie juridische filmavonden. De serie bestaat uit vijf boeiende films met een juridisch karakter, ingeleid door kenners. In april en mei zijn de eerste films vertoond met inleidingen van prof. Hans de Doelder, dr. Peter Klik, aalmoezenier bij de landmacht Luc Claus en met de advocaat Mirto Murray. ‘Judgement at Nuremberg’ is de laatste film in deze serie. Niet de berechting van de nazi-top, maar de berechting door drie Amerikaanse rechters van vier Duitse rechters onder het nazi regime is het thema van de film. Gebaseerd op het echte proces dat in Neurenberg is gevoerd. Het is een extra lange film (bijna 3 uur) die zal worden onderbroken door een pauze. Na afloop is er ruimte voor discussie en een gezellig samenzijn met een glaasje op het terras van Teatro Luna Blou.
23 mei 2011: Judgment at Nuremberg (met Spencer Tracy, Burt Lancaster e.a) Neurenberg, Duitsland 1947. Rechter Dan Haywood (Spencer Tracey) arriveert in een vrijwel platgebombardeerde stad om leiding te geven aan een tribunaal om de Duitsers, die tijdens het naziregime een vooraanstaande taak hadden, te veroordelen. In een eerder proces waren alle kopstukken van de partij en militaire gezaghebbers al veroordeeld. De strijd wordt aangegaan tegen 4 rechters die destijds belangwekkende functies hadden. Maar de Duitse advocaat, die zijn collega's gaat verdedigen, probeert het onderste uit de kan te halen. De film zal ingeleid worden door: dr. Brede Kristensen, socioloog die filosofische invalshoeken kiest.
Prijs: Nafl. 13,50 Tijd: 20.00 uur Locatie: Teatro Luna Bou
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
p. 11
Maandag 30 mei 2011 tot en met vrijdag 3 juni 2011:
CARIBBEAN STUDIES ASSOCIATION
CSA 36th Annual Conference 2011
“Building a New House: Towards New Caribbean Futures in an Age of Uncertainty” th
rd
Date: May 30 till June 3 2011 Location: World Trade Center Curaçao th
UNA Hosts 36 Annual Conference of Caribbean Studies Association th
The University of the Netherlands Antilles will host the 36 Annual Conference of the Caribbean Studies Association (CSA) from May 30–June 3, 2011. This will be the third time UNA has hosted the CSA conference, the previous conferences being held in 1980 and 1995. Approximately 500 academics specializing in the study of the history, culture, and society of the Caribbean will convene at the World Trade Center to make presentations on various topics of concern to the Caribbean region. Founded in 1974, the CSA is an independent professional organization devoted to the promotion of Caribbean studies from a multidisciplinary, multicultural point of view. It is the primary association for scholars and practitioners studying the Caribbean region (including Central America and the Caribbean coast of South America). The over 1,000 members come from the Caribbean region, the Americas, Europe, and elsewhere. Although half the members are living in the USA and Canada, many are from the Caribbean. To prepare for the conference, representatives of all five faculties at UNA have joined together to form a local organizing committee (LOC). In addition to doing the groundwork preparation for the conference, the LOC members are hoping to stir up interest among the local scholars on Curaçao in making presentations at the conference. Because most of the literature on the history and culture of Curaçao has been written in Dutch or Papiamentu, languages with limited readership throughout the world, relatively little is known about the Dutch Caribbean compared to the English, Spanish, and French Caribbeans, even among those who specialize in studying the Caribbean. An important objective of the LOC is that CSA 2011 Curaçao will provide visiting scholars on the Caribbean an opportunity to increase their knowledge and understanding of Curaçao and the rest of the Dutch Caribbean through presentations by local scholars. The theme developed for the conference is “Building a New House: Towards New Caribbean Futures in an Age of Uncertainty.” It turns out by coincidence that Curaçao is certainly the appropriate choice for next year‟s conference because on “10-10-10,” Curaçao itself builds a new house! It is expected that one or more of the panels presented by local scholars at the CSA conference will be related to this important development in Curaçao‟s history. In addition to an open invitation to local scholars to form panel presentations for the conference (a group of three or four scholars presenting on a related theme), the general public is certainly welcome to attend the conference and enjoy many stimulating presentations. For more information on the Caribbean Studies Association, visit their web site at www.caribbeanstudiesassocation.org.
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
p. 12
Donderdag 9 juni 2011:
ALGEMENE LEDENVERGADERING ANTILLIAANSE JURISTENVERENIGING Op donderdag 9 juni a.s. zal de Antilliaanse Juristenvereniging weer haar jaarlijkse Algemene Ledenvergadering houden. Nadere details over tijdstip en locatie volgen zo spoedig mogelijk. Reserveer de datum alvast in uw agenda!
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
p. 13
VACATURES
De Faculteit de Rechtsgeleerdheid van de University of Curaçao (voorheen de University of the Netherlands Antilles) heeft plaats voor:
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
p. 14
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
p. 15
AJV-Nieuwsbrief no. 2, mei 2011
p. 16
