Ahilik en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Geschreven door Abdulwahid van Bommel zondag, 30 oktober :03

Ahilik en maatschappelijk verantwoord ondernemen Geschreven door Abdulwahid van Bommel zondag, 30 oktober 2011 19:03

Terwijl ik aan mijn inleiding voor de Ahilikbeweging bezig was, dwaalden mijn gedachten steeds af naar de economische crisis waarin we mondiaal verkeren. Door het steeds een economische crisis te noemen leveren we ons uit aan de nooit en nergens transparant wordende visies en implementaties van de neoliberale economie. De Europese Centrale Bank (ECB) krijgt een hoofdrol in het Europese noodfonds EFSF om de schuldencrisis te bezweren. Essentieel onderdeel van dit plan: het verhogen van het Europese Steunfonds tot bijna vijftienhonderd miljard euro.

Díé economie, komen we langzamerhand tot de conclusie, kan niet het geneesmiddel zijn voor ons sociaal maatschappelijke onbehagen/onrecht, want niemand begrijpt een jota van de bijsluiters. Daarom citeer ik uit wat nieuwe inzichten in de toenemende spanning tussen economie en sociale rechtvaardigheid. Ik hoor bijvoorbeeld de stemmen van de Occupybeweging, maar die wanhoopskreten zijn nog niet uitgekristalliseerd tot een counter economie.

‘De overweldigende aandacht voor de economische crisis wekt de indruk dat het economisch probleem het fundamentele probleem van voortbestaan is’, zegt Wouter ter Heide. ‘Ten onrechte, omdat het alomvattende probleem van voortbestaan geen financieel maar een existentieel probleem is. Door ons dát voor ogen te houden moeten wij in staat zijn de onbruikbare (qua voortbestaan) financiële beleidsgrondslag te vervangen door een existentiële, die het voortbestaan duurzaam ten goede komt, en leidt tot een getransformeerde wereld die niet draait om financieel gewin, dus om het eigen of korte termijn belang, maar om leefbaarheid, dus om het algemeen of lange termijn belang.’

Hij krijgt bijval van oud-premier Balkenende, verleden week vrijdag bij de ontvangst van de Bavinckprijs op de Bavinckconferentie in Grand Rapids. Balkenende zei daar dat de‘Economische Crisis ten diepste moreel van aard is. De wereldleiders hebben in de huidige crisis geen kompas, geen oriëntatie.’

1/6


‘Onverdraaglijk is de verabsolutering van de leer, zegt Abraham de Zwaan, ‘de lichamelijke tenhemelopname van de enkeling-met-zijn-eigendom, het vrije- marktfundamentalisme. Misschien is de gevaarlijkste en de verraderlijkste dwaling waarin een mens kan vervallen juist dat: het fundamentalisme - de waanvoorstelling dat er één absolute leer is, waaruit met volstrekte stelligheid kan worden afgeleid wat waar is, wat goed is om te doen en wat van waarde is.

In wezen is die verabsolutering van het vrije-marktbeginsel regelrecht in strijd met dat beginsel zelf, dat juist de veelvormigheid inhoudt van al die mensen die hun veelvoudige wensen aan andere mensen kenbaar maken in de verwachting met sommigen van hen iets van hun gading voor iets in hun bezit te kunnen ruilen. Maar dat vrije-marktbeginsel veronderstelt al een samenleving waarin die ruilverhoudingen zijn ingebed in andere sociale betrekkingen en het veronderstelt een staat die ieders veiligheid en de naleving van afspraken kan garanderen. Eigenlijk beseft iedereen dat wel. Desondanks hebben geleerden, ondernemers en machthebbers dat marktbeginsel uit zijn context gelicht, los gemaakt uit zijn driehoeksverhouding met staatsmacht en gemeenschapszin en het tot enig zaligmakend principe verheven, tegen beter weten in. Ik beschouw dat als een gebrek aan intellectuele integriteit, zoals elk fundamentalisme. Dat marktistisch paradigma stort nu voor onze ogen ineen, op dramatische, welhaast theatrale wijze.

Het was een historisch moment toen Alan Greenspan tegen een commissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden zei: ‘I made a mistake in presuming that the self-interests of organizations, specifically banks and others, were such that they were best capable of protecting their own shareholders and their equity in firms.’Met andere woorden: bankiers en financiers zullen niet uit eigenbelang de belangen van de aandeelhouders (of van de bedrijven waarin zij deelnemen) het best behartigen. Dat er nog andere belanghebbenden kunnen bestaan, werknemers, consumenten, toeleveranciers, omwonenden, en zelfs de mensheid in een bedreigd milieu, dat blijft geheel buiten het denkraam van Greenspan èn van de Commissie. Wat laat, twee biljoen dollar te laat, komt Greenspan tot het inzicht dat eigen belang niet de enige richtlijn kan zijn. Dat kan alleen maar impliceren dat er nog andere richtlijnen nodig zijn, zonodig sterker nog dan het eigenbelang van bankiers. Dan is er nog maar één macht ter wereld die hún zelfzucht kan beteugelen. Dat is de harde rechtsmacht van de staat.’ Maar daar ging het Abraham de Zwaan niet het meest om. Er was iets anders, dat zomaar tussendoor werd gezegd: ‘In other words, you found that your view of the world, your ideology, was not right, it was not working’, zei de voorzitter van de commissie. En Alan Greenspan antwoordde: ‘Absolutely, precisely.’’

Onze Denker des Vaderlands, Hans Achterhuis voegt hier in‘De utopie van de vrije markt’ aan

2/6


toe: ‘Zijn ontsteltenis klonk oprecht. Het was voor Greenspan uiterst pijnlijk om een theorie die hij veertig jaar had aangehangen, vaarwel te moeten zeggen. Deze ruiterlijke erkenning van Greenspan maakt het mij mogelijk om zijn achtergrondtheorie, de aan Ayn Rand ontleende utopie waarin hij vast geloofde, aan de orde te stellen.’

Met deze impressies heb ik getracht iets van de dynamiek van de actualiteit weer te geven. Waarmee ik bij de Ahilik beweging aankom, een beweging die op het gebied van sociale rechtvaardigheid eeuwen lang de ruggengraat van de Turks Ottomaanse Staat is geweest. Hoewel veel van onze wereldgeschiedenis doorgalmt in het heden, is teruggaan in de geschiedenis van een land en een cultuur, vaak een reis waar alle richtingwijzers ontbreken. Het is zoeken naar vergelijkingsmateriaal wanneer we iets uit de sociaal maatschappelijke realiteit uit vroeger eeuwen en andere culturen duidelijk willen maken. Nu treffen we het. Zowel de huidige aan den lijve ondervonden maatschappelijke en economische realiteit, als de antwoorden die erop worden geformuleerd, bieden aanknopingspunten genoeg voor vergelijkingen.

Wie is Ahi Evran?

Ahi Evren of Ahi Evran – Ahi (‘broeder’) is eigenlijk zijn bij- en erenaam - wordt beschouwd als oprichter van de Ahilik en beschermheilige van leerlooiers en leerbewerkers. Hij groeide uit tot de leider van ondernemers en handwerkslieden uit 32 beroepsgroepen. Ahi Evran kwam in het plaatsje Hoy (Iran) in 1171 ter wereld en overleed op 12 april 1261.

In 1203 of 1204 kwam hij naar Bagdad, waar hij kennismaakte met Awhâd’ud-Dîn Kirmanî. Op zijn advies nam hij deel aan de door de Abbasidische kalief opgerichte Futuwwa-organisatie, of in het Turks: F ütüvvet Teşkilâtı . Dit kan worden vertaald met welzijnsorganisatie, maar was in die tijd een organisatie voor de ‘verheffing des volks’. [1]

In deze kringen heeft Ahi Evran de belangrijkste ideeën voor zijn latere Ahilik-organisatie opgedaan. Later is hij met een groepje geleerden naar Anatolië gereisd en heeft zich in Kayseri gevestigd. Hier heeft hij, geïnspireerd door de Futuwwa-organisatie, de Ahilik opgericht. Zijn invloed was zo groot, dat zelfs de Turkse Kamer van Koophandel van vandaag zich bij de oprichting in 1882 op de principes van deAhilik baseerde. Hedendaagse kwaliteitscontrole en managementsystemen zijn de eindproducten van wat Ahi Evran in zijn tijd wilde bereiken. Hij had eenvoudige maar zeer overtuigende en doeltreffende ideeën, zoals: een Ahi heeft een vrijgevige hand, een open deur en een gastvrije tafel. Van al het schadelijke en verbodene dient hij met zijn hand, tong en onder de gordel af te zien. Hij dient niemand schade toe te brengen en zijn naaste goed te doen. Zoals de profeet heeft gezegd: Een Ahi verkiest zijn broeder boven zichzelf; dat wat hij voor zichzelf wenst, wenst hij eerst voor zijn broeder.

3/6

Ahilik en maatschappelijk verantwoord ondernemen Geschreven door Abdulwahid van Bommel zondag, 30 oktober 2011 19:03 [2]

Daartoe moedigt de Koran als volgt aan: ‘Zij geven aan anderen de voorkeur boven zichzelf, al verkeren zij zelf in armoede.’ (59:9).

Prof. dr. Mikail Bayram, docent geschiedenis aan de Selçuk Universiteit, zegt kort samengevat over de basis van de Ahilikbeweging: ‘Futuwwa, of in het Turks Fütüvvet, was in de Middeleeuwen een aanduiding voor een begrip dat zowel in de oosterse als in de westerse wereld bestond: ridderlijkheid. De ridder was de redder van armen, behoeftigen, wezen, weduwen en ieder mens in nood.’

Ahi Evran heeft een diep feit over ‘menswording’ begrepen. Namelijk dat mensen die theologisch geschoold zijn in de Islam te gemakkelijk aannemen dat alles wat met de autoriteit van de hemel wordt gezegd ook altijd wordt begrepen en nageleefd. Hij begreep dat de mens centraal staat. Hij heeft dat ridderlijkheidsbegrip uit z’n top down benadering verlost en er gelijkwaardige broeder- en zusterschap van gemaakt. Hij begreep de vraag: hoe kunnen mensen die in zowel materieel als moreel moeilijke omstandigheden opgroeien, toch ruimhartige, goedaardige mensen worden? Mensen die klaarstaan voor elkaar en een sociaal besef ontwikkelen. Om dat voor elkaar te krijgen, dien je hetgeen zij al aan goedheid in zich hebben, te ontwikkelen. Het ontwikkelen van deugdzame eigenschappen vereist soms dat je in staat bent voor een periode een andere omgeving te bieden. Ahi Evran haalde probleemjongeren uit hun milieu en stuurde ze bij. Volwassenen en jongeren die door de samenleving als vuil werden behandeld en ver onder het minimumloon werk moesten verrichten, bood hij voor een periode een andere omgeving.

Deugd berust ook op de verwachtingen van andermans deugdzaamheid. Als je ervan uitgaat dat anderen zich min of meer volgens de regels gedragen, ben je zelf eerder geneigd dat ook te doen. Als anderen zich aan de regels houden, word je in staat gesteld dat zelf te doen, omdat je erop gaat vertrouwen dat anderen zich niet ten koste van jou eenzijdig voordeel zullen verschaffen. En omgekeerd, als anderen het niet zo nauw nemen, waarom zou jij dat dan wel doen? Zou je jezelf niet benadelen door je als enige aan beperkingen te houden, waar anderen zich kennelijk niets van aantrekken? Ahi Evran predikte niet alleen de ethische principes van generositeit, gastvrijheid en ‘tijd voor de ander vrijmaken’. Door de directe koppeling van theorie en praktijk bracht Ahi Evran een maatschappelijke ommekeer in Anatolië teweeg. Hij liet het niet bij de metaforen van open en gesloten deuren en hoogethische voorbeelden, maar bood praktische kansen en liet mensen vanaf de grond opklimmen tot participerend burger.

Fatma Baci, de vrouw van Ahi Evran, heeft voor vrouwen een organisatie opgericht, parallel aan die van de Ahilik: Bacıyan-i Rum – de zusters van Anatolië. Zij vormde de allereerste landelijke sociaaleconomische vrouwenbeweging tijdens de vestiging van Turkse volken in Anatolië. Fatma Baci was daarmee de eerste die streed voor burgerrechten voor vrouwen.Daarom werd aandacht besteed aan kennis en wetenschap, aan werken in industrie en kunstnijverheid en aan karaktervorming. De zusters van Anatolië organiseerden zichzelf op het gebied van cultuur, kunstnijverheid, literatuur, economie en sociaal leven. Zij bekommerden zich om weeskinderen en behoeftigen. Ze namen jonge meisjes zonder familie onder hun hoede en zochten werk en onderdak voor hen, of boden dat zelf. De Baciyan-i Rum zorgde ervoor dat zij een opleiding kregen en dat zij als een goede partij voor een huwelijk werden beschouwd. Ook zorgden de zusters dat bejaarde vrouwen die aan hun lot waren overgelaten, onderdak en verzorging kregen – naast alle andere hulpbehoevenden, die daardoor een sociale basis in de samenleving kregen. Alles wat zij aan goede raad gaven, werd begeleid door zorg en opvang. Daarnaast werd er ook nog een toekomstperspectief geboden. Zij gaven alles wat zij hadden geleerd, door aan de volgende generaties binnen dezelfde hiërarchie van leerling, gezel en meester als de mannen dat deden. Zij hebben daarmee een ongelooflijke bijdrage geleverd aan de stabiliteit van de samenleving. Sommige spinraghoofden willen in naam van de Islam vrouwen buiten de maatschappij stellen. Daartegenover is de Baciyan-i Rum een van de belangrijkste historische voorbeelden van de Turkse opvatting over een islamitische samenleving.

Het omgorden van de Şed of gordel

Wanneer een leerling gezel wil worden, gaat het behalen van het diploma vergezeld van het omgorden van de Şed: gordel of sjerp.Het omgorden met een gordel of sjerp symboliseert trouw en overgave. Nadat de gezel is omgord, krijgt hij of zij het dringende advies zich voor drie dingen open te stellen en zich voor drie dingen af te sluiten.

4/6


De Ahi dient zich open te stellen voor:

-

het openen

van zijn hand in vrijgevigheid;

-

het openen

van zijn deur in gastvrijheid;

-

het

vriendelijk en hoffelijk aanbieden van maaltijden.

De Ahi dient zich af te sluiten van:

-

het zoeken

-

oneervol

-

het

van andermans fouten en zwakheden; leven en anderen of zichzelf schande en schade bezorgen;

gebruiken van scheldwoorden of vloeken.

Soms worden zeven dingen genoemd waarvan men zich moet onthouden en zeven dingen die men zich eigen moet maken, voordat men tot de Ahilik toetreedt, waarbij de symboliek van een deur sluiten en openen wordt gebruikt.

-

de deur van

gierigheid sluiten en die van de generositeit openen;

-

de deur van

haat en corruptie sluiten en die van zachtmoedigheid en vriendelijkheid

-

de deur van

hebzucht en begeerte sluiten en die van tevredenheid en welbehagen openen;

-

de deur van

lust en verzadiging sluiten en die van soberheid openen;

-

de deur

-

de deur van

oppervlakkigheid en nonsens sluiten en die naar gnosis openen;

-

de deur van

leugens sluiten en die van eerlijkheid openen.

openen;

naar het volk sluiten en die naar de Ware openen;

Kan het opnieuw worden zoals vroeger?

De grote steden van Turkije zijn enorm gegroeid, de anonimisering van de bevolking neemt toe, internationale concurrentiestrijd en vrijemarktwerking zijn niet echt gegevens die de broederlijkheid van ondernemers doen toenemen. Dit alles dwingt ons opnieuw over het ethische model van de Ahilik na te denken. Het is een hele omslag om niet langer alleen aan onszelf te denken ( hodgâm ), maar dat we minstens evenveel aan anderen moeten denken (

digergâm ).

Het economische model waarin men ervan uitging dat denken en handelen in eigen belang er vanzelf voor zorgt dat het met de hele wereld beter gaat, heeft voor het aangezicht van de wereld gefaald. We worden door de werkelijkheid gedwongen ons denken en handelen op een hoger sociaal plan te brengen. Het maakt niet uit hoe we het noemen. Misschien heeft eenieder zijn eigen goeroe, verlichte geest, filosofie of ideologie in het achterhoofd, die het allemaal beter of al veel eerder heeft gezegd. Het gaat erom dat het adagium voor een leefbare wereld in feite teruggebracht kan worden tot de gulden regel: zorg dat een ander krijgt wat u voor uzelf van belang acht; wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.

5/6


Onderlinge solidariteit, maar ook concurrentie, kwaliteitscontrole en standaardisatie van waarden vormen onder meer de voorwaarden voor de handelsprincipes, maar die zouden met de Ahilik - principes een heelheid van waarden moeten vormen.Niet alleen om individuen tot een hogere moraal en spiritualiteit te brengen, maar ook om binnen- en buitenlandse politieke en handelsbetrekkingen beter en vrediger te laten verlopen, kunnen die principes functioneel worden gemaakt en ingezet. Het is een model dat onze serieuze aandacht meer dan waard is.

Concluderend kunnen we zeggen dat Ahilik niet alleen Turken tot een menselijke ethiek kan inspireren, maar ook aan alle andere belangstellenden een voorbeeld van ethisch inzicht en menselijke waarden kan bieden. Hierbij pretenderen we niet aan anderen een bepaalde ethiek op te kunnen leggen, maar laten we zien dat we over een begrippenapparaat beschikken dat kan uitgroeien tot een gezamenlijke vocabulaire met alle andere spelers in het maatschappelijk veld. We voelen ons bijvoorbeeld bijzonder geïnspireerd door de definitie van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), als een resultaatgericht proces waarbij een bedrijf over de gehele keten van zijn activiteiten verantwoordelijkheid neemt over de effecten van deze activiteiten op sociaal, ecologisch en economisch gebied, daarover verantwoording aflegt en de dialoog aangaat met belanghebbenden (definitie MVO Platform).

Daarmee betekent Maatschappelijk

verantwoord ondernemen dat we naast het streven naar winst (prosperity ) ook rekening houden met het effect van onze activiteiten op het milieu (planet) en dat we oog hebben voor menselijke aspecten binnen en buiten het bedrijf (people). Het gaat er om een balans te vinden tussen people, planet en prosperity.

Deze definitie is voortgekomen uit de huidige uit zijn evenwicht gebrachte verhouding tussen die drie p’s. Ahilik is in een andere tijd ontstaan maar heeft dezelfde potentie en bereik. We weten dat de Ahilikbeweging in Nederland nieuw is en nog geen wortels of netwerk heeft, maar samenwerking en overleg is gewenst.

[1] Het woord futuwwa is niet makkelijk met één woord of begrip te vertalen. Het komt neer op ‘de ander belangrijker achten dan jezelf’. De bekende geleerde Abu Hamid al-Ghazali omschreef dit begrip als de allerhoogste graad van weldoen of generositeit.

[2] De overleveringen in volgorde:Buchari, Adab, 31, 85; Bayhaqi, Şu’abu-l İman- 4/334; Buchari, iman,7.

6/6

Ahilik en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Geschreven door Abdulwahid van Bommel zondag, 30 oktober :03

Recommend Documents