AGENTSCHAP VOOR BUITENLANDSE HANDEL
Rusland
Redactie : Katja Beliakova met medewerking van Kerlijne Van Steen Vertaling: Marie-Martine Loore
I.
BASISINFORMATIE.............................................................................................4
A. Ź Ź Ź
HET LAND: RUSLAND..............................................................................................................................4 Geografische ligging..................................................................................................................................4 Oppervlakte................................................................................................................................................4 Klimaat, relief, hydrografie........................................................................................................................4
Ź Ź Ź Ź Ź Ź
BEVOLKING................................................................................................................................................5 Aantal inwoners..........................................................................................................................................5 Demografische gegevens............................................................................................................................5 Levensstandaard.........................................................................................................................................5 Taal.............................................................................................................................................................5 Godsdienst..................................................................................................................................................5 Voornaamste Steden...................................................................................................................................6
Ź Ź Ź Ź Ź
INFRASTRUCTUUR EN COMMUNICATIEMIDDELEN....................................................................6 Wegennet....................................................................................................................................................6 Spoorweg....................................................................................................................................................7 Luchthavens ...............................................................................................................................................7 Havens........................................................................................................................................................7 Telecommunicatie......................................................................................................................................7
Ź Ź Ź Ź Ź
BESTUURLIJKE ORGANISATIE............................................................................................................8 Bestuurlijke organisatie van de regio’s ......................................................................................................8 Politiek stelsel ............................................................................................................................................9 Politieke partijen ......................................................................................................................................10 Binnenlandse politiek...............................................................................................................................10 Internationale betrekkingen......................................................................................................................10
B.
C.
D.
II.
ECONOMIE,HANDEL EN INDUSTRIE...........................................................12
A. Ź Ź
ECONOMIE................................................................................................................................................12 Economische evolutie...............................................................................................................................12 Evolutie van de inflatie.............................................................................................................................14
Ź Ź Ź Ź
ECONOMISCH BELEID..........................................................................................................................14 Algemeen beleid.......................................................................................................................................14 Monetair beleid ........................................................................................................................................14 Kapitaalvlucht ..........................................................................................................................................14 Budgettair beleid......................................................................................................................................15
Ź Ź Ź Ź Ź
BELANGRIJKSTE ECONOMISCHE SECTOREN..............................................................................15 Landbouw.................................................................................................................................................15 Energie .....................................................................................................................................................16 Mijnbouw.................................................................................................................................................17 Bouwsector...............................................................................................................................................17 Banksector................................................................................................................................................17
Ź Ź Ź Ź
BUITENLANDSE HANDEL EN INVESTERINGEN............................................................................19 Buitenlandse directe investeringen in Rusland.........................................................................................19 Buitenlandse handel .................................................................................................................................19 Handelsbetrekkingen tussen de EU en Rusland.......................................................................................22 Belgische handel met Rusland..................................................................................................................22
B.
C.
D.
III.
INVOERREGELGEVING EN DOCUMENTEN................................................24
A. INVOERREGLEMENTERING...................................................................................................................24 Ź Invoervergunningen .................................................................................................................................24 Ź Invoerquota ..............................................................................................................................................25 Ź Invoerrechten............................................................................................................................................25 Ź Vrijhandelsovereenkomst met Wit-Rusland, Oekraïne en Kazachstan....................................................26
Ź Ź Ź
Vrije zones................................................................................................................................................26 Inklaring ...................................................................................................................................................26 Tijdelijke invoer, monsters en reclamemateriaal......................................................................................27
B. HANDELSDOCUMENTEN..........................................................................................................................27 Ź Verplichte documenten voor alle zendingen.............................................................................................27 Ź Speciale voorschriften ..............................................................................................................................28 Ź Aanvullende documenten.........................................................................................................................28 Ź Conformiteitscertificaat (GOST-R)..........................................................................................................29 Ź Andere certificaten ...................................................................................................................................30 Ź Registratie.................................................................................................................................................30 Ź Etikettering...............................................................................................................................................31
IV.
BETALING EN RISICO’S...............................................................................32
A. BETALINGSVERKEER ...............................................................................................................................32 Ź Monetaire eenheid en wisselkoers............................................................................................................32 Ź Valutacontrole op invoertransacties..........................................................................................................32 Ź Betalingsverkeer.......................................................................................................................................32 Ź Betalingsgaranties.....................................................................................................................................33 B. LANDENRISICO............................................................................................................................................33 Ź Risico-beoordeling door Delcredere.........................................................................................................33 Ź Verzekeringsmogelijkheden en –voorwaarden.........................................................................................34
V.
MARKTBENADERING EN OPPORTUNITEITEN..........................................35
A. ZAKELIJKE GEDRAGSCODE...................................................................................................................35 Ź Besprekingen............................................................................................................................................35 Ź Taal...........................................................................................................................................................35 Ź Status........................................................................................................................................................35 Ź Afspraken .................................................................................................................................................35 Ź Andere tips................................................................................................................................................36 B. JURIDISCH KADER.....................................................................................................................................36 Ź Agenten en contractwetgeving .................................................................................................................36 Ź Arbitrage...................................................................................................................................................37 Ź Intellectuele eigendom..............................................................................................................................37 C. INTERESSANTE SECTOREN VOOR BELGISCHE BEDRIJVEN........................................................38 Ź Opportuniteiten volgens AWEX en Brussel Export :...............................................................................38 Ź Interessante sectoren volgens FIT.............................................................................................................39 D. MARKTKENMERKEN.................................................................................................................................41 Ź Consumentenmarkt...................................................................................................................................41 Ź Industriële markt.......................................................................................................................................41
VI.
ZAKENDOEN IN RUSLAND..........................................................................42
A. MARKTVERKENNING................................................................................................................................42 Ź Prospectie .................................................................................................................................................42 Ź Raadgevende instanties.............................................................................................................................42 Ź Beurzen.....................................................................................................................................................42 Ź Productpresentaties...................................................................................................................................43 B. MARKTINTREDE.........................................................................................................................................43 Ź Juridische vestigingsvormen.....................................................................................................................43 Ź Vertegenwoordigingskantoor ...................................................................................................................43 Ź Opening van een vertegenwoordigingskantoor ........................................................................................43 Ź Het filiaal..................................................................................................................................................44 Ź Opening van een filiaal.............................................................................................................................44 Ź Een dochtermaatschappij..........................................................................................................................44
Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź
Oprichting van een dochtermaatschappij .................................................................................................46 Overheidsopdrachten................................................................................................................................46 Rusland en de multilaterale financieringsinstellingen..............................................................................46 Partnerscreening.......................................................................................................................................48 Distributie.................................................................................................................................................49 Transport en opslag..................................................................................................................................49 E-business ................................................................................................................................................49
C. INVESTERINGSBELEID.............................................................................................................................50 D. ARBEIDSWETGEVING...............................................................................................................................51 Ź Werkvergunning.......................................................................................................................................51 Ź Salaris.......................................................................................................................................................51 Ź Arbeidstijden en verlof.............................................................................................................................52 Ź Ontslagregelingen.....................................................................................................................................52 E. Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź
FISCAAL REGIME...................................................................................................................................52 Bedrijfsbelasting.......................................................................................................................................52 Enige sociale belasting.............................................................................................................................52 Fiscaliteit van de fysische personen.........................................................................................................53 BTW.........................................................................................................................................................53 Belasting op kleine en middelgrote bedrijven (KMO).............................................................................53 Maatregelen ten bate van de investeerders...............................................................................................53 Bilateraal verdrag.....................................................................................................................................54
VII.
PRAKTISCHE INLICHTINGEN.......................................................................55
Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź Ź
Reisadvies van de FOD Buitenlandse Zaken ...........................................................................................55 Reisdocumenten.......................................................................................................................................56 Tijdsverschil.............................................................................................................................................56 Transport van en naar de luchthaven........................................................................................................56 Hotels.......................................................................................................................................................57 Stedelijk vervoer in Moskou ....................................................................................................................57 Betaling....................................................................................................................................................57 Openingsuren en –dagen..........................................................................................................................58 Post...........................................................................................................................................................58 Officiële verlofdagen................................................................................................................................58 Media........................................................................................................................................................58 Elektrisch net, maten en gewichten..........................................................................................................59 Nuttige adressen.......................................................................................................................................59
I.
BASISINFORMATIE A. HET LAND: RUSLAND Ź Geografische ligging Rusland (in het Russisch Rossiya) grenst in het noorden aan de Noordelijke IJszee; in het oosten aan de Stille Oceaan en de Beringstraat (die Rusland van Alaska scheidt), de Zee van Ochotsk en de Japanse Zee; in het zuiden aan Noord-Korea, China, Mongolië, Kazachstan, de Kaspische Zee, Azerbeidzjan, Georgië en de Zwarte Zee; in het westen aan Oekraïne, Wit-Rusland, Letland, Estland, de Baltische Zee (Finse Golf), Finland en Noorwegen. De enclave van Kaliningrad, gelegen tussen Litouwen en Polen is ook Russisch grondgebied, evenals een aantal eilanden in de Noordelijke IJszee. Ź Oppervlakte
Rusland is het meest uitgestrekte land ter wereld
Zelfs na de afscheiding van de niet-Russische republieken van de exSovjetunie, wat een inkrimping van 24% van het oude territorium van de USSR betekent, blijft Rusland het grootste land ter wereld met een oppervlakte van 17 075 200 km2. Rusland is verdeeld over twee continenten. Het land strekt zich van noord naar zuid uit over bijna 3000 km en van west naar oost over bijna 9000 km (er zijn 11 tijdzones). Ź Klimaat, relief, hydrografie
De zomers zijn warm en de winters lang en koud
Het Russische grondgebied is voor het grootste gedeelte onderhevig aan een streng continentaal klimaat met lange en koude winters, korte maar warme zomers en beperkte tussenseizoenen. Het grootste deel van het land kent 120 dagen vorst per jaar
Vier geografische streken in één enkel land
Rusland kan in vier grote geografische streken verdeeld worden: Europees Rusland, ten westen van de Oeral, West-Siberië, Oost-Siberië, en het uiterste oosten van Rusland. Over het algemeen bestaat het reliëf uit uitgestrekte pleinen en plateau’s, omringd in het zuiden en het oosten door een onderbroken keten van hoge bergen. Rusland wordt doorkruist door zeer lange stromen. Behalve de Amoer en de Wolga vloeien ze allen van zuid naar noord in de richting van de Noordelijke IJszee. De langste stromen zijn: de Amoer (2 874 km) in het verre oosten, die uitmondt in de Stille Oceaan en die de grens vormt tussen Siberië en Mantsjoerije; de Lena (4 400 km) en de Ob (3 680km) die uitmonden in de Noordelijke IJszee. De Ob vormt samen met de Irtysj het langste hydrografische bekken van het land (5 410 km); de Jenissei (4 090 km), in Midden-Siberië mondt uit in de Noordelijke IJszee; de Wolga (3 700km), mondt uit in de Kaspische Zee en is de langste stroom in Europa. Met zijn twee belangrijkste bijrivieren, de Kama en de Oka, bevloeit hij een groot deel van het Oost-Europese laagland. De Don (1 870 km) die uitmondt in de Zwarte Zee (Zee van Azov), 4
bevloeit het zuidelijke Europese laagland.
B. BEVOLKING Ź Aantal inwoners Er zijn 144,9 miljoen inwoners, waarvan 82% Russen en bijna honderd andere nationaliteiten of etnische groepen. 73% van de bevolking woont in steden. Ź Demografische gegevens De bevolkingsaangroei bedraagt -0,6% per jaar voor de periode 20002015 en de levensverwachting is 66,6 jaar. Ź Levensstandaard Werkloosheidsgraad (sep 2005)
6,8%
Actieve bevolking (2004)
71,83%
Actieve bevolking per sector (2002) :
De resultaten van de strijd tegen de armoede worden zichtbaar
Landbouw
12,3%
Industrie
22,7%
Handel en diensten
65%
De jongste officiële statistieken tonen aan dat het aantal personen dat onder de armoedegrens leeft constant daalt. In 2004 leefde 17,8% van de bevolking onder de armoedegrens, daar waar dat coëfficiënt in 2003 20,3% bedroeg en 24,2% in 2002. Maar ondanks deze verbetering laat het Russische sociaal systeem te wensen over. Het is in feite quasi onbestaande. Het stempelgeld, de maatschappelijke bijstand enz. bedragen ongeveer € 7 per maand. Ź Taal De officiële taal is het Russisch. Andere gesproken talen in het land zijn: het Tataars (3,8%), het Oekraïns (3%), het Tsjoevasj (1,2%), het Basjkir (0,9%), het Wit-Russisch, het Duits e.a. Alle bevolkingsgroepen spreken echter Russisch. Om zaken te doen in Rusland is de kennis van het Russisch onontbeerlijk! De algemene talenkennis laat te wensen over. Zelfs zakenlieden spreken niet altijd Engels. Ź Godsdienst De Russische Orthodoxe godsdienst wordt het meest beoefend. Het land is zeer godsdienstig.
5
Ź Voornaamste Steden Steden
Aantal inwoners (in miljoenen)
Moskou
10,0
Sint-Petersburg
4,4
Nizjni Novgorod
1,5
Novosibirsk
1,5
Jekaterinenburg
1,3
Omsk
1,2
Tsjeljabinsk
1,2
Oefa
1,1
Perm
1,1
Kazan
1,0
Rostov op de Don
1,0
C. INFRASTRUCTUUR EN COMMUNICATIEMIDDELEN Ź Wegennet Door klimatologische omstandigheden en het gebrek aan onderhoud van het wegennet verloopt het verkeer dikwijls moeilijk en is het er gevaarlijk rijden. Nochtans zijn de wegen in de grote steden tamelijk goed onderhouden. Maar zelfs daar moet men letten op voorwerpen die op de openbare weg liggen of voertuigen die plots opduiken en ook op het soms onverwachte rijgedrag van plaatselijke automobilisten. Dikwijls is de weg niet goed aangeduid. Het is dus absoluut noodzakelijk over een goede wegenkaart te beschikken. Er is veelvuldig politiecontrole (GAI) op de weg. In geval van inbreuk op de wegcode moeten de boetes ter plekke betaald worden. Wegenhulp of medische hulp zijn niet snel ter plaatse. Het openbaar vervoer bestaat uit oude voertuigen. Er zijn modernere privé voertuigen die dienst doen als openbaar vervoer. In het Russisch heten ze gazellen. Wegennet: 897.000 km Alcoholgehalte aan het stuur: nultolerantie. Aantal doden veroorzaakt door ongevallen op de weg: 35.600 in 2003 6
Ź Spoorweg Het spoorwegnet is relatief goed ontwikkeld en van goede kwaliteit. De uurregelingen worden gerespecteerd, maar de treinen rijden niet zeer snel. Rusland bezit 85.000 km spoorweg, waarvan 40.300 geëlektrificeerd zijn. Er is dikwijls politiecontrole op de trein. Om veiligheidsredenen is het echter aan te raden niet alleen te reizen. De volgende steden bezitten een metronetwerk: Moskou, SintPetersburg, Jekaterinenburg, Nizjni Novgorod, Novosibirsk en Samara. Ź Luchthavens Het land telt 500 luchthavens, waarvan er 16 nationale of internationale vluchten aanbieden. De vliegtuigen zijn oud en het is niet zeker dat de internationale onderhoudsprocedures voor de vliegtuigen van de binnenlandse luchtvaartmaatschappijen nauwgezet gerespecteerd worden. Ź Havens Rusland bezit 43 havens. De belangrijkste handelshavens zijn Novorissik en Sotsji op de Zwarte Zee, Sint-Petersburg en Kaliningrad op de Baltische Zee, Nachodka, Vladivostok, Magadan en Petropavlovsk aan de Stille Oceaan, Moermansk en Archangelsk aan de Noordelijke IJszee. De Wolga is de voornaamste bevaarbare stroom
De Wolga is de voornaamste bevaarbare stroom in Rusland en hij verzekert meer dan de helft van het riviertransport. De navigatie werd vergemakkelijkt door de bouw van 7 grote dammen en kanalen, de Wolga-Don in het zuiden en de Wolga-Baltische Zee in het noorden die uitmonden in de zee. Rybinsk, Nizjni Novgorod, Samara, Volgograd en Astrachan zijn de belangrijkste rivierhavens aan de Wolga. Rostov aan de Don is een andere belangrijke haven aan de Zee van Azov, aan de monding van de Don. De havens van Moskou zijn verbonden met de Wolga via het kanaal van Moskou. In Siberië en in het uiterste oosten van Rusland zijn de rivieren, in streken waar er geen spoorweg is, het enige transportmiddel. De meeste rivieren in Siberië en in het bijzonder de Lena, de Jenissei en de Ob vloeien naar het noorden en monden uit in de Noordelijke IJszee, wat hun aantrekkingskracht vermindert in een streek waar het oost-west verkeer overheerst. De Amoer die naar het oosten stroomt, is de voornaamste waterweg in het uiterste oosten van Rusland. Ź Telecommunicatie In 2004 was er slechts 1 vaste telefoonlijn per 3,7 inwoners en 1 mobiele telefoonlijn per 2 inwoners in stedelijke gebieden. De grootste densiteit vindt men in Moskou - 97% van de Moskovieten hebben een telefoon thuis, daar waar slechts 43% van de inwoners uit de rest van het land over telefoon beschikt. Om vanuit België naar Rusland te bellen, draai 00 7, dan het nummer van de stad en vervolgens het nummer van uw correspondent (zonder de 0). 7
Het aantal Internetgebruikers steeg van 17 miljoen in 2004 tot 24 miljoen in 2005. Het thuisgebruik dat lager ligt, is te wijten aan de hoge prijzen van het Internetabonnement en de telefooninfrastructuur die niet genoeg ontwikkeld is om aan de noden te voldoen.
D. BESTUURLIJKE ORGANISATIE Ź Bestuurlijke organisatie van de regio’s Een complexe bestuurlijke organisatie
Thans omvat de Russische Federatie 89 administratieve regionale eenheden, « subjekten » genaamd (in het Russisch : subyekty) die in 6 categorieën worden onderverdeeld: 1. 21 republieken; 2. 10 okroegs of autonome districten; 3. 49 oblasts; 4. 6 kraïs; 5. 1 autonome oblast; 6. 2 steden met federaal statuut. Het bestaan van deze zes territoriale eenheden bepaalt hun verschillend statuut, maar dit heeft een relatief formeel karakter, aangezien de eenheden over ongeveer evenveel macht beschikken. In tegenstelling tot de andere administratieve eenheden van de Russische Federatie mogen de republieken zelf hun officiële taal bepalen, behalve wat de officiële taal van de Russische Federatie betreft, evenals hun burgerschap en nationaal embleem. Het zijn de enige verschillen met de andere eenheden van de Russische Federatie.
De republieken
Elke republiek wordt verondersteld overeen te stemmen met een grondgebied bewoond door een bepaalde etnische groep. Dat was ten minste het principe dat in het begin aangenomen werd, maar vandaag tonen demografische resultaten aan dat in vele republieken de etnische oorsprong door de Russische bevolking geminoriseerd werd.
De okroegs
Over het algemeen beslaan de okroegs een grote oppervlakte met een lage bevolkingsdichtheid.
(autonome districten) De oblasts
De oblast is de meest gangbare structuur in Rusland. Oblasts hebben een gouverneur, door de President van de Federatie benoemd, en een plaatselijke verkozen wetgevende macht. Bijna elke oblast draagt de naam van de stad die als administratief centrum fungeert. De oblasts worden massaal bewoond door Russisch sprekende personen en de meeste zijn in Europees Rusland gelegen.
De kraïs
De kraïs vormen een vergelijkbare structuur met de oblasts, behalve dat een kraï minder bevolkt is en in principe in afgelegen streken ligt.
8
Joodse autonome oblast van Birobidzjan
De Joodse autonome oblast is gelegen in het uiterste oosten van Rusland aan de Chinese grens. Zijn bevolking is voor 90 % Russisch en men vindt er slechts 1,2 % Joden. Jiddisch is als officiële taal blijven bestaan naast het Russisch.
De federale steden
Moskou en Sint-Petersburg bestaan uit «afzonderlijke administratieve districten met federaal statuut». Het zijn de twee grootste steden van Rusland die elk deel uitmaken van een oblast, maar die als afzonderlijke regio functioneren. Deze twee steden zijn niet ondergeschikt aan de overeenstemmende oblast (Moskou en Leningrad) en hun statuut is vergelijkbaar met dat van de kraïs en de oblasts.
Onderverdelingen met etnische oorsprong
Etnische oorsprong (de «nationaliteit» in de Russische terminologie) is hét administratieve principe op basis waarvan de Russische Federatie werd ingedeeld. De volkstelling uit 1989 telde 128 nationaliteiten of etnische groepen op het Russische territorium. De Russen, de hoofdgroep, wonen vooral in de oblasts van het westen en het zuiden, evenals in het oosten in de kraïs van Krasnoiarsk en Khabarovsk. In principe worden de republieken en de okroegs bewoond door nietRussische minderheden. Nochtans wordt de “hoofdnationaliteit” dikwijls in aantal overtroffen door de inwoners van Russische afkomst, zowel in de republieken als in de autonome okroegs. Ź Politiek stelsel Het regime: Federale republiek met sterk presidentieel regime.
De huidige grondwet van 12 december 1993 heeft de president meer macht toegekend
Het staatshoofd is president Poetin. De president mag verkozen worden bij direct algemeen stemrecht voor een mandaat van 4 jaar, slechts éénmaal hernieuwbaar. Poetin werd benoemd ad interim in 1999, daarna werd hij in 2000 verkozen en herverkozen in 2004. De president beschikt over uitgebreide macht qua benoeming op sleutelposten. Hij is het hoofd van het leger, bestuurt de Veiligheidsraad, benoemt de Eerste minister (keuze die moet bekrachtigd worden door de Doema), die hij kan ontslaan (geen goedkeuring vereist van de wetgevende macht). Hij benoemt en ontslaat ook de federale ministers. Hij kan zelfs de Doema ontbinden. De wetgevende macht wordt vertegenwoordigd door de Federale Vergadering, samengesteld uit de Doema (lage kamer) en door de Raad van de Federatie (hoge kamer -Sovjet Federazii). De Doema bestaat uit 450 volksvertegenwoordigers verkozen voor 4 jaar bij direct algemeen stemrecht. De Doema wordt voorgezeten door Boris Gryzlov. Het woord Doema komt van het Russische werkwoord « dumat » wat « nadenken, peinzen» betekent. De Raad van de Federatie bestaat uit 178 vertegenwoordigers van de Subjekten van de Federatie. De Raad van de Federatie wordt voorgezeten door Sergueï Mironov. De rechterlijke macht bestaat op het hoogste niveau uit 3 hoven: het Grondwettelijke Hof, het Opperste Gerechtshof en het Opperste Arbitragehof. Het Grondwettelijke Hof beslist over zaken met betrekking tot klachten over federale wetten, statuten en verdragen. Dit Hof beslist ook in kwesties over bevoegdheden van staatsorganen. Het Opperste Gerechtshof is de hoogste rechtsprekende autoriteit op het gebied van burger- en strafzaken. Het Opperste Arbitragehof is de hoogste autoriteit inzake economische geschillen. 9
Ź Politieke partijen De laatste wetgevende verkiezingen vonden plaats op 7 december 2003. De voornaamste resultaten zien er als volgt uit: Russische Communistische Partij: 53 zetels Rodina (linkse nationalisten): 37 zetels Verenigd Rusland (pro Vladimir Poetin): 222 zetels en 37,1% stemmen Partij van het volk (pro Vladimir Poetin): 19 zetels LDPR (nationalist) (Jirinovski): 38 zetels Zelfstandigen: 65 zetels Deze verkiezingen betekenen een triomf voor Vladimir Poetin en de ineenstorting van de communistische partij, ondanks haar activisme en invloed. Ź Binnenlandse politiek Poetin belooft zijn volk de volgende doeleinden na te streven: verdubbeling van het BBP tegen 2010, strijd tegen armoede, militaire hervorming, strijd tegen corruptie en minder bureaucratie. Inderdaad, de stijging van het BBP was de jongste jaren verbazend en het aantal personen dat onder de armoedegrens leeft, vermindert elk jaar. De toestand van het Russische leger is echter zorgwekkend. Ongeveer 3000 soldaten worden elk jaar tijdens hun militaire dienstplicht door brutale medesoldaten met een crimineel verleden uit de armste sociale klasse, vermoord. De administratieve hervorming stoot op de inertie van de diensten die verondersteld worden deze toe te passen. De federale hervorming die tot doel heeft bevoegdheden over te dragen aan de administratieve eenheden van de Federatie, heeft nog geen vruchten afgeworpen. Ź Internationale betrekkingen
Bevoorrechte handelsrelaties tussen de EU en Rusland
De betrekkingen tussen de EU en Rusland
De betrekkingen tussen de EU en Rusland worden gekenmerkt door intense uitwisselingen en het bestaan van een Partnerschaps– en Samenwerkingsakkoord (PSA). In 2004 betekende de uitbreiding van het PSA naar de nieuwe leden van de EU en het afsluiten van het bilateraal akkoord i.v.m. de WTO een significante vooruitgang in de bilaterale handelsonderhandelingen. Rusland en de EU denken thans na over hun toekomstige relatie. In dit kader is het concept «Gemeenschappelijke Europese Economische Ruimte», goedgekeurd tijdens de Top van 6 november 2003, bestemd om nieuwe perspectieven te bieden voor de bilaterale handelsrelatie.
Toetredingsonderhandelingen van Rusland tot de WTO
Ter gelegenheid van de top van 21 mei 2004 en in het kader van de toetredingsonderhandelingen van Rusland tot de WTO hebben de EU en 10
Rusland het akkoord ondertekend dat de laatste hand legt aan de bilaterale onderhandeling voor de toetreding tot de markt van goederen en diensten. Compromissen werden bereikt over onderwerpen die sinds de jaren ‘90 geregeld werden aangehaald, zowel op het gebied van Russische toegevingen i.v.m. markttoegang (douanetarieven, financiële diensten) als in verwante dossiers (gasprijzen, het recht om over Siberië te vliegen).
Bronnen:
Ambassade de France, Mission économique: www.missioneco.org/russie AWEX: www.awex.be CIA: www.cia.gov EIU, Country Profile 2005 EVD: www.evd.nl Frans Ministerie voor Buitenlandse Zaken: www.diplomatie.gouv.fr Interex: www.interex.fr LExpansion: www.lexpansion.com WereldBank: www.worldbank.org.ru - Russian Economic Report, November 2005
11
II.
ECONOMIE,HANDEL EN INDUSTRIE A. ECONOMIE
Ź Economische evolutie Indicatoren van de Russische economie 2004
2005
Groei van het BBP in %
7,2
6,4
BBP in miljard USD
590,3
766
BBP per inwoner in USD
4.045
5.340
BBP per inwoner in USD (PPP)
9.860
10.790
Inflatie (%)
10,9
12,7
Balans van de lopende rekeningen in miljard USD
60,1
86,6
Balans van de lopende rekeningen (% BBP)
10,3
11,3
Gemiddelde wisselkoers (Rb: USD)
28,8
28,3
Export (miljard USD)
182
245
Import (miljard USD)
94,8
125
Handelsbalans
87,2
120
Bron: Economist Intelligence Unit
6 opeenvolgende jaren van economische groei
Daar waar de Russische economie 6 jaar geleden volop in een crisis belandde, stelt men vast dat de jongste jaren ze meer attractief is dan ooit te voren. Inderdaad, Rusland heeft 6 opeenvolgende jaren van economische groei gekend, zelfs in die mate dat heel wat deskundigen die tot dan toe sceptisch waren, zich afvroegen of een eventueel duurzaam herstel in Rusland wel mogelijk was.
Een snelle economische groei dankzij de hoge productie en de hoge petroleumprijzen
Het jaar 2005 werd afgesloten met een economische groei van 6,4%. De motor van deze groei vindt men terug in de hoge petroleumprijzen. Als grote petroleum- en gasproducent geniet Rusland nog volop van de stijging van de energieprijzen en van de grote wereldvraag. Het zal dus altijd in grote mate kunnen rekenen op zijn uitvoer om zijn groei te optimaliseren. Deze groei die door de EUI dit jaar op 6% werd geschat is lichtjes achteruitgegaan t.o.v. 2005 en toont bijgevolg aan dat er onvoldoende geïnvesteerd wordt in de ontginningsindustrie.
12
Verder beschikte Rusland in april 2005 over een financiële reserve ten belope van 146,9 miljard USD. Het stabilisatiefonds opgericht met de overchotten van petroleum, naar het voorbeeld van Noorwegen, bedroeg 31 miljard USD in april 2005. Dit bedrag daalde met 10 miljard USD in juli 2005 t.g.v. de voorafbetaling van de buitenlandse schuld aan de Club van Parjis. In januari 2005 beliep de schuldenlast nog slechts 114,3 miljard USD, ofwel 23% van het BBP. In juli 2005 viel dat cijfer terug tot 100,8 miljard USD. Evolutie van de buitenlandse schuld, 1997-2004
in % van het BBP
100
89,6
80
68,3
61,1
60 40
48,8 38,8
44
37,8
33
20 0 97
Groei van 6,4% in 2005
98
99
00
01
02
03
04
Nochtans kent de groei van het BBP een significante daling in 2005: 6,4% in vergelijking met 7,2% in 2004. Deze verandering is toe te schrijven aan de appreciatie van de roebel. Russische economische groei, 2002-2005 2002
2003
2004
20049m
20059m
BBP
4,7
7,3
7,1
7,4*
5,7*
Industrie
3,7
7,0
7,3
7,4
4,0
Landbouw
1,5
1,3
1,6
1,2
2,6
Detailhandel
3,9
12,8
10,1
11,1
8,3
Bouw
5,9
7,7
6,3
7,1
2,4
Bron: WorldBank 2005
*-De eerste helft van het jaar De reële inkomsten zijn opnieuw aanzienlijk gestegen (+ 7,8% in 2004) en stimuleerden bijgevolg de vraag naar verbruiksgoederen. Daarentegen blijven de salarissen laag. De modale Rus brengt maandelijks zowat US$ 300 naar huis. De inflatie blijft hoog, de juridische zekerheid is beperkt, sociale bijstand is praktisch onbestaande en Rusland scoort slecht qua stabiliteit in de banksector. 13
Ź Evolutie van de inflatie Inflatie 12,7% in 2005
Met een inflatie van 12,7% in 2005, heeft Rusland een grote vooruitgang geboekt t.o.v. 36,5% in 1999. De inflatie spruit nu niet meer uit een chronisch budgettair deficit en is eindelijk voorspelbaar geworden. Nochtans blijft het huidige percentage onder de doelstelling van de regering. Een van de voornaamste werkassen om de inflatie verder te doen dalen, bestaat erin voort te gaan met de structuurhervormingen.
B. ECONOMISCH BELEID Ź Algemeen beleid Staatsgericht beleid met liberale maatregelen
In 2006-07 zal het Russisch economisch beleid gedomineerd worden door zogenaamde “nationale voorrangsprojecten”, die ontworpen zijn om de levenstandaard van de bevolking te verbeteren door verhoogde overheidsuitgaven aan gezondheid, opleiding en huisvesting.De autoriteiten streven een duale politiek na: enerzijds behouden ze de staatscontrole over strategisch belangrijke sectoren van de Russische economie (incl. energie en metaal), anderzijds bevorderen ze de KMOsector door economische liberalisering. Ź Monetair beleid
In de toekomst flexibelere wisselkoers
Het monetair beleid in Rusland draait rond het beleid van de nominale wisselkoers. De Centrale bank wenst de stabiliteit van de wisselkoers te behouden, maar ten gevolge van druk van de markt verplaatst de roebel zich langzaamaan t.o.v. de dollar. De Centrale bank is echter van plan stilaan meer flexibiliteit van de wisselkoers te introduceren. Nochtans is ze er zich van bewust dat elke plotse verandering van het monetair beleid in deze richting meer speculatie, instabiliteit en oververhitting kan veroorzaken.
Overschot op betalingsbalans en stijgende petroleumprijzen zijn bronnen van inflatie
De eerste bron van inflatie in Rusland is het enorme overschot op de betalingsbalans. Daar de petroleumprijzen stijgen, stijgt ook de potentiële druk op de inflatie of op de evolutie van de nominale monetaire eenheid. Het stabilisatiefonds blijft het belangrijkste instrument om dergelijke druk uit te schakelen. In augustus 2005 bereikte het stabilisatiefonds een waarde van 832 miljard roebel (4.0% van het BBP). Ź Kapitaalvlucht Kapitaalvlucht was tot nu toe een groot probleem voor de Russische economie, maar sinds president Vladimir Poetin in maart 2000 aan de macht kwam, blijkt het fenomeen te zijn afgenomen. De omvang van de kapitaalvlucht daalde van 25 miljard dollar in 1999 naar 8,1 in 2002 en 2,9 miljard in 2003. Nochtans blijkt de toestand in 2004 zich om te keren t.g.v. de Yukos-affaire. De kapitaalvlucht bereikte een verlies van 5,5 miljard dollar alleen voor het eerste semester van 2004. De regering wil de wetgeving wijzigen om zo de belastingen te optimaliseren en de kapitaalvlucht in te dijken.
14
Ź Budgettair beleid De hoge petroleumprijzen leverden de federale overheid in 2005 een budgettair overschot op. Dit overschot bedraagt 8,9% van het BBP voor de eerste acht maanden van 2005. De federale overheidsuitgaven van de jongste jaren blijven schommelen tussen 16 en 18% van het BBP. De wet op het federale budget voor 2006 werd in augustus 2005 gestemd. Er werd veel gedebatteerd over de verdeling van het verwachte overschot dat in het lopende budget zou kunnen uitgegeven worden. Dientengevolge werden de voorziene federale uitgaven verhoogd met 30% t.o.v. de cijfers voorzien voor 2005. De bijkomende gelden zullen bij voorkeur besteed worden aan overheidsinvesteringen en sociale programma’s (het algemeen staatsbeleid 1,8% van de totale uitgaven, nationale defensie 2,74%, nationale veiligheid 2,22%, nationale economie 1,38%). De federale uitgaven voorzien voor 2006 bedragen 17,5 % van het BBP, terwijl de voorziene inkomsten 20,7 % bedragen.
C. BELANGRIJKSTE ECONOMISCHE SECTOREN Ź Landbouw Rusland is de derde wereldexporteur van tarwe na de VS en de EU (in 2002-2003)
De grootste teelten in orde van belangrijkheid zijn tarwe, gerst, zonnebloem, havermout, rogge en maïs. Het voornaamste landbouwbekken in Rusland strekt zich over bijna 5 000 km uit, vanaf de administratieve regio van het Centrum, langs Oekraïne en Wit-Rusland tot aan de westgrens met Siberië. In 2005 werden op bijna 133 miljoen hectare (Mha) landbouwgrond, 47 Mha graangewassen en oliehoudende zaden geoogst. Het overige deel van de grond wordt als intensief en extensief weideland uitgebaat. De landbouw telt voor circa 7 % van het BBP, dit is veel minder dan de industriesector die goed is voor 40 % van het BBP. Nochtans lijkt de landbouw weinig op hetgeen in 1991 bestond, toen de Sovjetunie uiteen viel. Vroeger importeur, groeit Rusland nu uit tot een van de grootste exporteurs van graangewassen in de wereld.
De veeteeltsector vertegenwoordigt een groot exportpotentieel
Wat de veeteelt betreft, werden de subsidies na het einde van de Sovjetunie afgeschaft en Rusland reageerde door de productie van dieren te verminderen. Nu is Rusland een grote importeur van rundvlees en gevogelte. De VS voorzien in meer dan 50 % van de Russische invoervraag naar gevogelte. Daar waar de dierlijke productie over het algemeen gedaald is, is de teelt van varkens en gevogelte andersom geëvolueerd.
Visvangst
De Russische vissersvloot is een van de grootste ter wereld. Ze is aanwezig op alle oceanen. Ongeveer 60% van de Russische vangst gebeurt in de Stille Oceaan (haring, schol, spiering, makreel, kabeljauw). De Zee van Ochotsk is één van de visrijkste zones in Rusland (zalm, krab van Kamtsjatka). Rusland neemt 25% van de wereldproductie van verse en ingevoren vis en eenderde van de totale productie van tonijn voor zijn rekening. 15
In 2003 verkocht Rusland 337.000 ton verse en ingevroren vis in het buitenland. De grote vissershavens zijn Kaliningrad en Sint-Petersburg aan de Baltische Zee; Moermansk en Archangelsk op de westkust van Arctica; Astrachan aan de Kaspische Zee en Vladivostok aan de Stille Oceaan. Ź Energie Immense voorraad aan grondstoffen, vooral ruwe olie
Rusland speelt een belangrijke rol op de wereldmarkt dankzij zijn immense voorraad aan grondstoffen. Het staat op de eerste plaats op de wereldranglijst voor de productie van gas, op de tweede voor steenkoolen op de achtste voor petroleumreserves. Rusland is de eerste wereldexporteur van aardgas, de tweede van petroleum en de derde verbruiker van energie.
In 2004 werd Rusland de eerste wereldproducent van petroleum
Rusland heeft een oliereserve van 60 miljard vaten. Het grootse deel daarvan bevindt zich in West-Siberië. Op Sachalin zijn er zowat 14 miljard vaten aan petroleum voorradig. De olieproductie steeg snel. Deze stijging is toe te schrijven aan de hoge wereldprijzen (de olieprijzen verdrievoudigden tussen januari 1999 en september 2000), het gebruik van Europese technologie en de modernisering van oude olievelden. In 2004 bereikte de totale olieproductie 9,27 miljoen vaten per dag. Met deze hoeveelheid is Rusland in 2004 de eerste wereldproducent van petroleum geworden. Meer dan 70% van de Russische ruwe olie is voor export bestemd, terwijl de overige 30% plaatselijk geraffineerd wordt. De voornaamste afnemers van Russische olie zijn: Wit-Rusland, Oekraïne, Duitsland, Polen en andere landen uit Oost-Europa zoals Slovakije en de Tjechische Republiek. Het vervoer naar deze landen gebeurt via de Russische hoofdpijplijn Druzhba (vriendschap in het Russisch) genaamd. China krijgt Russische petroleum per spoor. Er bestaan twee projecten voor een pijplijn naar China en Zuid-Korea. West-Europa, de Verenigde Staten en Azië krijgen olie uit Rusland via de zee (vanuit de Zwarte Zee).
Eerste wereldproducent van aardgas
Rusland staat op de eerste plaats voor de productie van aardgas. De gasproductie bedroeg 591 miljard m³ in 2004 en de regering wil de productie in 2005 tot 950 miljard m³ opdrijven. De bewezen reserves van Rusland worden op 46 900 miljard m³ geschat. Het noorden van WestSiberië vertegenwoordigt 92% van de Russische gasproductie en 77% van de gekende reserves. Gazprom, dat goed is voor 90% van de gasproductie, staat onder staatscontrole (de staat bezit 50% van de aandelen + 1 aandeel). De gasindustrie (productie, raffinage, transport en distributie) blijft samen binnen Gazprom. Er zijn verder nog een tiental gasproducenten, maar vooral LUKoil en Rosneft afficheren belangrijke ontwikkelingsdoeleinden voor hun gasproductie.
Indrukwekkend pijpleidingnet
Rusland heeft een indrukwekkend net van pijpleidingen (159 000 km) helemaal naar het Europees gedeelte van het land gericht. Rusland exporteert veel gas naar de Gemeenschap van Onafhankelijke Staten (GOS) en Gazprom controleert de export naar de EU, Turkije, Japan en andere Aziatische landen. Gazprom heeft ambitieuze exportplannen in Centraal- en West-Europa: van 127 miljard m³ in 2002 moet de export stijgen tot 145 miljard m³ in 2005 en 195 miljard m³ in 2010, ofwel een stijging van meer dan 54%. 16
Ź Mijnbouw Belangrijke mineraalreserves
Ruslands uitzonderlijke rijkdom aan natuurlijke hulpbronnen heeft ervoor gezorgd dat het land de belangrijkste leverancier is van diverse mineralen en meer dan eens de wereldleider is op het vlak van productie en export. Dit land bezit grote voorraden aan ertsen met inbegrip van belangrijke goudlagen. Rusland vertegenwoordigt eenvijfde van de globale productie van nikkel en kobalt en is de voornaamste producent van steenkool, ijzererts, non-ferro metalen, goud, platina en diamant. Het belang van Rusland op de wereldmarkt voor metalen wordt dikwijls versterkt omdat de productie van één enkel bedrijf overheerst. De Russische mineralenmarkt wordt gedomineerd door een kleine groep monopolisten, die een groot deel van de wereldproductie in handen heeft. Zo neemt de Alrosagroep (Almazy Rosii Sakha) een kwart van de wereldproductie van diamant voor zijn rekening. Een andere gigant is Norilsk Nickel, die met 18% van de wereldproductie de grootste nikkelproducent ter wereld is. Het bedrijf neemt ook 13% van de totale kobaltproductie, 3% van de koperproductie en 14% van de platinumproductie voor zijn rekening. Ź Bouwsector De bouwsector ontwikkelt zich zeer snel door de groei van de economie in het algemeen en de netto beschikbare inkomsten van de gezinnen. Nochtans is deze sector sterk afhankelijk van de invoer en er is altijd grote vraag naar herstelling en vernieuwing.
Bouwexplosie
Moskou en omgeving dragen voor 25% bij tot de ontwikkeling van de bouw, gevolgd door Sint-Petersburg. In 2004 groeide het residentieel segment met ongeveer 50%. De vraag naar kantoorruimtes is ook zeer groot in Moskou. In 2003 overschreed de nieuwe beschikbare kantoorruimte die op de markt kwam 500.000 m². De huurprijzen voor kantoren in Moskou behoren tot de hoogste ter wereld. De huurprijs voor kantoren van klasse A in Moskou schommelt rond US$ 650 per m² (excl. BTW). Ź Banksector
Het Russische banksysteem staat nog in zijn kinderschoenen
De eerste Russische handelsbanken ontstonden in 1988 in navolging van filialen van de Gosbank, de handelsbank van de USSR en de sectorale banken (Spaarbank - Sberbank, Bank voor Buitenlandse Handel Vneshtorgbank, Bank voor de Industrie, enz.). Het begin van de jaren ’90 werd gekenmerkt door de opkomst van privébanken die zich zeer snel ontwikkelden. De liquiditeitscrisis van augustus 1995 heeft een einde gemaakt aan deze periode van sterke ontwikkeling van de banksector, die plaats vond in een onstabiele context van snel profijt en gebrek aan controle.
2004 : herstructurering van de sector
Het jaar 2004 betekende het begin van een nieuwe etappe in de herstructurering van de sector o.l.v. de Centrale Bank met de invoering van een verzekeringssysteem voor deposito’s, een nieuw controlesysteem en een nieuwe wetgeving voor de regeling van de wisselkoersen. De bankactiva die van een gunstig economisch klimaat genoten, groeiden gemiddeld met meer dan 30% per jaar sedert 2000. 17
De kapitalisatie van de sector heeft in 2004 een stijging van 16% en in de eerste helft van 2005 een stijging van 12% genoteerd. Men onderscheidt vier soorten banken in Rusland : 1. De twee grote openbare banken De Sberbank, de staatsbank, domineert het Russische tafereel. De Sberbank vertegenwoordigt meer dan ¼ van de activa van de sector en haar bevoorrechte toegang tot krediet op lange termijn liet haar toe 30% van de markt voor bedrijfskrediet in te nemen. Bovendien heeft Sberbank meer dan 70% aan deposito’s kunnen aantrekken, omdat zij de enige bank was die van een staatsgarantie kon genieten. Nochtans begon de regering in 2003 maatregelen te introduceren om geleidelijk aan de bevoorrechte positie van de Sberbank af te schaffen. De machtspositie van Sberbank vormde één van de grootste belemmeringen in de ontwikkeling van de competitieve banksector. De Vneshtorgbank, de tweede bank van Rusland qua activa en winsten, is sterk gekapitaliseerd. Haar klanten zijn grote industriële en exportgerichte ondernemingen. 2. De grote privé-banken De privé-banken hebben vooruitgang geboekt inzake transparantie. Met de intensivering van de concurrentie tonen deze banken meer en meer belangstelling voor de landelijke regio’s. Zij organiseren netwerken van kantoren en ontwikkelen nieuwe productgamma’s, aangepast aan de noden van hun klanten. De privé-banken kunnen in 2 groepen worden ingedeeld: deze die een breder netwerk ontwikkeld hebben over heel het territorium en deze die de gelden beheren van grote groepen waaraan ze verbonden zijn. 3. De filialen van buitenlandse banken Gezien de groei van de Russische economie heeft een aantal buitenlandse instellingen beslist hun aanwezigheid op de Russische markt te versterken. De buitenlandse banken genieten van een verhoogd vertrouwen van de klanten. Tot voor kort oordeelden de buitenlandse banken dat het soms te riskant was een Russische instelling over te nemen en verkozen een filiaal op te starten. De overname van de KMB bank door Intesa (Italië) en vervolgens deze van de banken Promek en Delta Credit door de Société Générale, bevestigt het begin van een strategiewijziging van de buitenlandse bankgroepen ten overstaan van de Russische markt. 4. De kleine Russische bankinstellingen Tal van kleine ondergekapitaliseerde instellingen
Kleine en middelgrote bankinstellingen zijn het grootst in aantal (meer dan 80% van de sector) en vormen een zeer uiteenlopend geheel. Sommige profiteren van nicheactiviteiten in een regio of bij middelgrote bedrijven, maar het merendeel van deze banken zijn ondergekapitaliseerd en op termijn gedoemd te verdwijnen.
18
D. BUITENLANDSE HANDEL EN INVESTERINGEN Ź Buitenlandse directe investeringen in Rusland Rusland trekt relatief weinig buitenlandse investeringen aan, maar de situatie verbetert
Rusland heeft verscheidene troeven die het land aantrekkelijk maken voor buitenlandse directe investeringen (BDI). Door zijn omvang, de geografische nabijheid van Europa, zijn rijkdom aan grondstoffen, de relatief goedkope arbeidskrachten en een goed opleidingsniveau van de bevolking is Rusland een belangrijke markt voor Europese ondernemingen. Nochtans trekt Rusland relatief weinig investeringen aan, maar de toestand gaat er op vooruit. Voornamelijk dankzij een toegenomen buitenlandse belangstelling in de Russische oliesector, kenden BDI een enorme stijging in 2003-2004, tot US$ 19,6 miljard tijdens deze twee jaren. Dit is een groot verschil met US$ 3 miljard BDI in 2000-02. Ook in 2005 vertoonde de betalingsbalans een grote stijging van buitenlandse directe investeringen in de nietfinanciële sector (BDI worden geschat op US$ 16,7 miljard).
De EU is de belangrijkste De voornaamste investeerders in Rusland zijn Duitsland, de Verenigde investeerder in Rusland Staten, Cyprus (terugkeer van gevlucht kapitaal), Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. De Europese Unie is de belangrijkste investeerder in Rusland. Buitenlandse directe investeringen in Rusland zijn geconcentreerd in Moskou en omgeving (43%), Sint- Petersburg is de tweede concentratiepool. Sectoren
De sectoren die belangrijke investeringen aantrekken zijn: de olie- en gasindustrie, de handels- en distributiesector, de voedingsindustrie en verbruiksgoederen, de energiesector, producten op basis van hout en de automobielnijverheid. Tenslotte genereert ook de snelle ontwikkeling van de huishoudelijke consumptie een groeimarkt voor investeerders. Ź Buitenlandse handel
Record handelsoverschot, maar zwakke handelsresultaten
Na de instorting van de Sovjet-Unie groeide de buitenlandse handel snel. Hoewel een ineenstortende binnenlandse vraag leidde tot een scherpe daling van de invoer in 1991-92, groeide de export sterk, met grote handelsoverschotten tot gevolg. In 1997 hernam de invoer zich, en daalde de export voor het eerst door een appreciatie van de roebel. Toen de roebel instortte in 1998, daalde de import fel en steeg de uitvoer enorm. Deze scherpe devaluatie zorgde voor een toegenomen competitiviteit van Russische producten op de wereldmarkt. In 1999-2000 stegen de internationale prijzen voor Ruslands belangrijkste exportproducten (olie, gas en metalen), met een exportgroei van 40% (in dollartermen) in deze twee jaren tot gevolg.
19
Een geleidelijke reële appreciatie van de roebel in 2001 en 2002 leidde dan weer tot een stijging van de invoer. Als gevolg hiervan daalde het handelsoverschot van US$ 60 miljard in 2000 tot US$ 46 miljard in 2002, vooraleer een sterke opgang te kennen in 2003-2005 dankzij de snel klimmende olieprijzen. In 2005 had Rusland een handelsoverschot van liefst US$ 120,2 miljard. Dit recordhandelsoverschot verborg evenwel zwakke handelscijfers: hoewel de waarde van de uitvoer sterk steeg, was dit niet het geval voor het fysieke volume van de uitvoer, dat veel minder steeg en in sommige sectoren (zoals machines & uitrusting) zelfs daalde. Buitenlandse handel van Rusland, 2000-2005 (cijfers in miljard US$) 2000
2001
2002
2003
2004
2005
Uitvoer
105,0
101,0
107,0
135,9
183,5
245,3
Invoer
44,9
53,8
61,0
76,0
96,3
125,1
Handelsbalans
60,1
47,2
46,0
59,9
87,2
120,2
Bron: EIU 2006
Samenstelling van de Russische uitvoer in 2005 chem is che producten 6%
andere 12%
m achines & uitrus ting 6%
olie, brands tof & gas 62%
m etalen 14%
Russische uitvoer
Dankzij de hoge internationale brandstofprijzen zijn brandstoffen het meest zichtbare exportproduct van Rusland geworden. Zij tellen voor 62% van de totale export in 2004, vergeleken met 40% in 1995. Metalen zijn het tweede belangrijkste exportproduct, gevolgd door machines en uitrusting – voornamelijk uitgevoerd naar andere landen van het GOS – en chemische producten. Doordat de Russische export voornamelijk op olie en metalen berust – in 2005 waren deze samen goed voor meer dan ¾ van de totale export – wordt de handelsbalans van het land blootgesteld aan plotselinge veranderingen in de internationale grondstoffenprijzen. Exportproducten met een hogere toegevoegde waarde, zoals machines en toestellen, dragen voor slechts 6% bij aan de totale uitvoer.
20
Samenstelling van de Russische invoer in 2005
m achines en uitrus ting 35%
andere 33%
m etalen chem is che 5% producten 13%
Russische invoer
voeds el en landbouwproducten 14%
Machines en toestellen telden voor 35% van de totale invoer in 2005 (vergelijk met 24% in 2003). Voedingsmiddelen (14% van de totale invoer) vormden de tweede grootste invoercategorie in 2004. Belangrijkste afnemers van Russische producten % van de totale uitvoer
2000
2001
2002
2003
2004
Nederland
4,1
3,8
6,7
5,5
8,4
Duitsland
8,8
8,0
7,5
8,2
7,3
Italië
6,9
6,7
6,9
6,1
6,7
Wit-Rusland
5,3
--
5,4
5,6
6,1
Bron: EIU 2005
In 2005 waren de belangrijkste klanten van Rusland: Nederland (10% van totale export), Italië (9,6%), Duitsland (8%) en China (5,3%). Belangrijkste leveranciers van Rusland % van de totale invoer
2000
2001
2002
2003
2004
Duitsland
7,9
9,7
9,7
12,0
14,0
Wit-Rusland
7,6
6,7
6,1
6,0
8,6
Oekraïne
7,4
6,4
4,8
5,2
8,1
China
1,9
2,7
3,6
5,5
6,3
Bron: EIU 200
In 2005 kwam het grootste deel van de Russische import uit Duitsland (13,4%), Oekraïne (7,9%), China (7,4%) en de VS (4,6%).
21
Ź Handelsbetrekkingen tussen de EU en Rusland De EU is sinds de uitbreiding (in mei 2004) goed voor meer dan 50% van de export uit Rusland. Rusland is dan weer de 5e grootste handelspartner van de EU (na de VS, Zwitserland, China en Japan). Rusland heeft een overschot op de handelsbalans met de EU dankzij de energie-uitvoer. Met de EU bestaan de volgende verdragen: Een overeenkomst inzake partnerschap en samenwerking (PCA), ondertekend in 1994 en in werking getreden in 1997. Door deze overeenkomst vervielen kwantitatieve restricties op handel en werd de zogenoemde ‘mostfavoured nations’ (MFN) status ingevoerd. Op 27 april 2004 is tussen de EU en Rusland een protocol getekend, waardoor het verdrag ook van toepassing is op de nieuwe lidstaten van de EU; Een verdrag over de invoer van textielproducten in de EU. Deze overeenkomst is op 1 januari 1998 in werking getreden; Een verdrag over de invoer van staal. Deze overeenkomst is in oktober 2004 herzien. Hiernaast worden er gesprekken gevoerd over de gemeenschappelijke Europese ruimtes, en bestaat er een halfjaarlijkse top EU-Rusland. Een overzicht van de verdragen tussen de EU en Rusland vindt u via: http://europa.eu.int/comm/external_relations/russia/intro/index.htm. Ź Belgische handel met Rusland Gestage groei van de handel tussen België en Rusland
Figuur 1: Handel tussen België en Rusland (cijfers in miljoenen euro) 5000 4000 3000 miljoenen euro
2000 1000 0 -1000 -2000 -3000
Een steeds groter deficit op de bilaterale handelsbalans
2002
2003
2004
2005
Uitvoer
1259
1307
1650
2013
Invoer
1851
2257
3134
4168
Handels balans
-592
-950
-1484
-2155
De Belgische export naar Rusland groeit gestaag, maar de import vanuit Rusland kent een nog veel sterkere groei. Dit resulteert in een stijgend tekort op de Belgische handelsbalans, dat in 2005 opliep tot meer dan 2 miljard euro. 22
Met een uitvoer van 2.013 miljoen euro in 2005, is Rusland Belgiës 20ste klant. De meest uitgevoerde producten naar Rusland in 2005 waren (in % van de totale Belgische uitvoer naar Rusland): 1. 2. 3. 4. 5.
Machines en toestellen – 22,09% Chemische producten – 19,02% Plastic en rubber – 10,39% Producten van het plantenrijk – 10,37% Vervoermaterieel – 9,78%
Rusland is Belgiës 12de leverancier. België voerde in 2005 voornamelijk producten uit de volgende categorieën in: 1. 2. 3. 4.
Minerale producten – 51,88% (Half)edelstenen en edele metalen – 21,8% Basismetalen – 13,38% Chemische producten – 8,98%
Bronnen:
Buitenlandse Zaken : www.diplomatie.be Country Analysis Briefs, February 2005 DREE France : www.dree.org Economist Intelligence Unit, Country Profile 2005 en Country Reports 2005-2006 EVD: www.evd.nl INR: Instituut voor Nationale Rekeningen Studie van de gemengde commissie België-Rusland 2004 WereldBank: www.worldbank.org
23
III.
INVOERREGELGEVING EN DOCUMENTEN
A. INVOERREGLEMENTERING Nieuwe douanewet sinds 2004
Sinds 1 januari 2004 is een nieuwe douanewet van kracht in Rusland, waarbij de inklaringsprocedure van goederen die de grens met Rusland overschrijden, vereenvoudigd werd. Deze wet bepaalt o.m. dat de inklaringsperiode voor goederen in de Russische Federatie niet meer dan 3 dagen in beslag mag nemen. Goederen kunnen nu ook bij de douane aangegeven worden vóór ze in Rusland aankomen. Alleen personen die de Russische nationaliteit hebben zijn gerechtigd inklaring te doen. Voor importeurs-exporteurs die in een periode van 3 jaar geen enkele maal het douanereglement hebben overtreden, wordt de procedure vereenvoudigd en versneld. De Russische douane heeft een vertegenwoordiger in de ambassade van Rusland te Brussel (tel: 02/372 98 85, fax: 02/372 95 94). Zie ook www.custom-house.ru of www.customs.ru/en/ voor informatie over douanereglementering (in het Engels). Ź Invoervergunningen
Meeste goederen zonder vergunning ingevoerd
De meeste goederen kunnen zonder invoervergunning worden ingevoerd. Een vergunning is nodig voor de invoer van o.a. wapens en aanverwant materiaal, technologie voor militair gebruik, explosieven, radioactief materiaal, narcotica, toxische stoffen, edele metalen en (half)edelstenen. De meeste importvergunningen worden afgegeven door het Russische ministerie van Economische Ontwikkeling en Handel (of regionale afdelingen hiervan).
Registratie van importeurs
Een importeur in Rusland moet als dusdanig geregistreerd staan bij de belastingdienst, de douane en het Staatscomité voor de Statistiek. Een geldig handelscontract is een voorwaarde voor invoer. Bedrijven die voor meer dan 30% in buitenlandse handen zijn, kunnen zonder vergunning goederen importeren die voor eigen gebruik zijn (d.m.v. een certificaat van het ministerie van Buitenlandse Zaken).
Nieuwe, soepelere wet sinds 2001
De wet ‘On the Licensing of Certain Types of Activities’ van 2001 heeft het aantal activiteiten waarvoor een licentie verplicht is, aanzienlijk verminderd. Een vergunning is niet meer nodig voor activiteiten in leasing of makelaardij. Vergunningen worden nu afgegeven voor een periode van 5 jaar i.p.v. 3 jaar. Kosten: 300 roebel voor de aanvraag, 1000 roebel voor de uitgifte van de licentie.
Geneesmiddelen
Geneesmiddelen mogen enkel ingevoerd worden door bepaalde rechtspersonen in het bezit van een vergunning.
Alcohol
Sinds november 1998 geldt een staatsmonopolie op de productie en verkoop van alcohol. Groothandels die geïmporteerde alcohol verkopen, moeten nu een vergunning hebben (met looptijd van een jaar), waarvoor fors betaald moet worden. 24
Ź Invoerquota Quota bestaan nog enkel op de invoer van sterke drank (behalve op cognac en brandewijn), op de invoer van vis en van suiker. Ź Invoerrechten 4 niveaus van het invoerrechtensysteem
Volgende invoerrechten worden geheven naargelang van het type land: 1. Landen met een MFN-status (130 landen, incl. EU-landen): basis importtarief zoals aangeduid in het systeem; 2. Niet-MFN-landen: dubbel van basis importtarief; 3. Groep van 104 ontwikkelingslanden: 75% van basistarief. Agrarische en enkele andere producten uit 44 ‘minst ontwikkelde landen’ zijn vrijgesteld van invoerrechten; 4. Leden van het GOS: in beginsel vrijgesteld van invoerrechten. Een hervorming van de douaneregelgeving werd doorgevoerd sinds eind 2000. Deze hervorming omvat 2 luiken: 1/ Een algemene daling van de douanerechten
De tarieven
Het huidige systeem met vier rubrieken (voor grondstoffen, halfafgewerkte producten, afgewerkte producten en voedingsmiddelen) kent tarieven van 5, 10, 15 en 20 %. Het laagste tarief geldt voor grondstoffen; naarmate een goed meer bewerkt is, zal het invoertarief hoger liggen. Er bestaan echter nog steeds hogere tarieven voor bepaalde producten, zoals suiker, sigaretten en auto’s. Tarieven Waarderechten
Berekend op de CIF/CIP-waarde (prijs van de goederen, incl. kosten voor vracht en verzekering t.e.m. de overeengekomen plaats na het overschrijden van de Russische grens.
Specifieke rechten
Uitgedrukt in een bedrag in euro per eenheid (bv stuk of kilogram).
Combinatie van waardeen specifieke rechten
Dubbele berekening. Bv. 10%, maar niet minder dan €25 stuk. Dan wordt eerst berekend hoeveel 10% van CIF/CIP-waarde is. Vervolgens vermenigvuldigt met aantal stuks met € 25. De hoogste opbrengst geldt invoerrecht.
per de het als
Andere heffingen
Bij de invoer ontvangen de douane ook kosten voor het afhandelen van de douaneformaliteiten (verschillende tarieven, afhankelijk van de douanewaarde van de goederen; tussen 500 en 100.000 RUR,), de BTW en accijnzen (op alcohol en wijn, tabak, voertuigen, juwelen en petroleumproducten).
Tweedehandse goederen
Invoer van tweedehandse goederen: invoerheffing berekend over de handelswaarde van de goederen. Rusland kent geen aparte (tarief)regeling voor de invoer van donaties en giften. De gewone invoerrechten gelden. Goederen ingevoerd in het kader van een investeringsproject kunnen in aanmerking komen voor een reductie van 50% van het invoertarief voor een periode van max 5 jaar. Het project moet een directe investering beogen van minimaal US$ 100 miljoen, waarbij de buiten-landse partner voor ten minste US$ 10 miljoen participeert.
Giften en donaties Goederen voor een investeringsproject
25
2/ Invoering van een nieuwe douanecode De nieuwe douanecode (sinds 1 januari 2004) omvat o.a.:
maatregelen bedoeld om de inklaringsprocedures te vergemakkelijken; belangrijke wijzigingen in de werkwijze van de douaneagenten; de mogelijkheid vereenvoudigde procedures in te stellen; een meer precieze omschrijving van de economische stelsels.
Algemeen, past deze nieuwe douanecode de harmonisatie van douaneprocedures aan aan de Europese normen. Ź Vrijhandelsovereenkomst met Wit-Rusland, Oekraïne en Kazachstan Tussen Rusland, Wit-Rusland, Oekraïne en Kazachstan geldt sinds de ondertekening van een vrijhandelsovereenkomst in 2003 vrij verkeer van goederen, diensten en kapitaal. De overheden van deze landen hebben zich voorgenomen de wetgeving op gebied van normen, standaarden, enz. te harmoniseren. Ź Vrije zones Speciale economische zones zullen opgericht worden
De Staatsdoema heeft op 22 juli 2005 de federale wet N 116-FZ aangaande speciale economische zones in de Russische Federatie goedgekeurd. Krachtens deze wet hebben de speciale economische zones tot doel industriële takken te ontwikkelen in de regio’s, de productie van nieuwe producten mogelijk te maken en nieuwe transportinfrastructuur te installeren.
Vrijstelling van douanerechten, accijnzen en BTW voor ingevoerde producten
Ingevoerde producten zullen in deze zones vrijgesteld worden van douanerechten, accijnzen en BTW. De inwoners en fysische en morele rechtspersonen van deze zones zullen genieten van douane- en fiscale voordelen die hen toelaten hun economische activiteit te ontwikkelen. Zes regio’s zullen voordelen genieten. De 4 technisch vernieuwende zones zullen gecreëerd worden in Zelenograd (micro-elektronica), in Doubna –de streek van Moskou- (fysische en nucleaire spitstechnologie), in St-Petersburg (informatietechnologie en analytische instrumentatie) en in Tomsk (ontwikkeling van hoogwaardige materialen). De 2 zones voor industriële productie en commercialisering van producten zullen het daglicht zien in de regio van Lipetsk (productie van huishoudtoestellen) en in de Tataarse stad Elabouga (automobielonderdelen). Deze zones zouden tegen 2007 operationeel zijn. Ź Inklaring
Inklaring enkel door Russische rechtspersonen of door intermediatie van een ‘broker’
Overeenkomstig art 172 van de douanewet, mogen enkel Russische rechtspersonen goederen inklaren (uitzondering is de inklaring van goederen voor humanitaire doeleinden). Normaalgezien is dit de Russische zakenpartner. Indien er geen rechtspersoon is bij de douane om de goederen in te klaren, kan een buitenlandse exporteur de goederen in depot plaatsen of een douane-expediteur (broker) aanstellen. De makelaar is een privé- of semi privé-bedrijf dat de rol speelt van tussenpersoon voor de douaneprocedures (betaling van de rechten, inklaring van de goederen, opslag van goederen). De kosten die een douaneagent aanrekent voor het inklaren van goederen zijn echter aanzienlijk. 26
De aangifte van de goederen bij een douanekantoor wordt systematisch vereist. De keuze van de plaats voor inklaring is niet vrij en de aangifte moet gebeuren bij het kantoor waar de invoerder ingeschreven is. De federale douanediensten kunnen echter douaneterminals aanduiden, die als enige gemachtigd zijn speciale categorieën van goederen in te klaren. Goederen die wachten om ingeklaard te worden mogen max 24u in de zone onder douanecontrole blijven, alvorens in een tijdelijk entrepot geplaatst te worden (SVKh ɫɤɥɚɞ ɜɪɟɦɟɧɧɨɝɨ ɯɪɚɧɟɧɢɹ). Er bestaan ongeveer 150 entrepots in de regio van Moskou. De goederen mogen er gestockeerd worden voor een duur van max. vier maanden. De douaneagenten hebben drie dagen vanaf de aanvaarding van de aangifte om de ingevoerde goederen vrij te geven. Indien het dossier goed op voorhand is voorbereid, kan de inklaring tijdens de 48u volgend op de aankomst van de goederen gebeuren. Daarentegen bestaat het risico dat de minste fout in de verklaring de wachttijd aanzienlijk verlengt. Sinds februari 2005 hebben enkele operatoren van buitenlandse handel de mogelijkheid een beroep te doen op een vereenvoudigde procedure van voorafgaande aangifte. Ź Tijdelijke invoer, monsters en reclamemateriaal ATA-carnet
Buitenlanders (vertegenwoordigers van firma’s of privé-personen) die tijdelijk goederen willen invoeren in Rusland, kunnen gebruikmaken van het ATA-carnet. Het carnet laat toe de voor marktverkenning bestemde goederen (tentoongestelde goederen of professioneel materiaal) of goederen in het kader van verplichtingen die verband houden met de verwezenlijking van een contract (installatie, in werking stellen, dienst na verkoop en depannage), naar Rusland over te brengen. Deze blijven eigendom van de verzender of van de persoon die meereist en moeten in dezelfde staat terug naar het land van herkomst, zonder dat er douanerechten moeten betaald worden of taksen in het land waar tijdelijk werd ingevoerd. Het gebruik van carnets is niet toegestaan voor postverkeer, doorvoerdoeleinden en goederen die niet worden begeleid. De geldigheidsduur bedraagt 1 jaar. Het ATA-carnet is verkrijgbaar bij de Kamers van Koophandel. Meer info i.v.m. de aanvraag en het gebruik van het carnet zie www.cci.be. Het ATA-carnet wordt bij 33 douaneposten aanvaard, waaronder de luchthavens van St-Petersburg en Moskou en de douaneposten Kaliningrad, Baltic, Vyborg en Moermansk. Bedrijven die in Rusland geaccrediteerd zijn hoeven geen invoerrechten te betalen over goederen die slechts voor max. 1 jaar worden ingevoerd en door het bedrijf worden gebruikt. Buitenlandse bedrijven zonder accreditatie moeten in dit geval een maandelijks bedrag van 3% van de totale kosten van het product (d.i. oorspronkelijke prijs plus invoerheffingen) betalen aan de Russische autoriteiten.
B. HANDELSDOCUMENTEN Ź Verplichte documenten voor alle zendingen Goederenzendingen bestemd voor Rusland moeten voorzien zijn van de volgende documenten (in het Engels, Duits of Russisch): 27
Handelsfactuur: in tweevoud met volgende gegevens: naam en adres van de importeur en de exporteur, datum en plaats van verzending en bestemming, merken, nummers, aantal en soort afzonderlijke stukken, goederenomschrijving (inclusief HS-code), bruto- en nettogewicht, vrachtkosten, code van de munt waarin de factuur is opgesteld, prijs per eenheid en totale prijs, betalings- en leveringsvoorwaarden en eventuele kredietbeperkingen en kortingen. De factuur wordt ondertekend en afgestempeld. Legalisering is niet noodzakelijk. Voor goederen die geen commerciële waarde vertegenwoordigen, vermeldt men op de pro formafactuur de goederencode, de douanewaarde, en de tekst “For customs clearance only”. Paklijst: in vijfvoud voor alle zendingen Vrachtbrief: hierop komt vrijwel dezelfde informatie als die op de factuur. Het is aan te bevelen de naam en het kenteken van de transporteur op de vrachtbrief te vermelden. Het soort vrachtbrief dat de zending vergezelt, is afhankelijk van het transportmiddel:
Enig Document
de CMR-vrachtbrief voor wegvervoer, opgesteld door het bedrijf zelf, de expediteur of de transporteur; de Internationale Spoorwegvrachtbrief (CIM) voor railvervoer. Voor het transport vanaf de Russische grens is een SMGS nodig. Expediteurs met een kantoor aan de Russische grens hebben op dit terrein de meeste ervaring; het connossement of bill of lading voor zeevervoer; de airwaybill of airway consignment note voor luchtvervoer.
Enig Document: Het Enig Document (ED of uitvoerverklaring) is een douanedocument. De Russische douane gebruikt dit document om de opgegeven waarde van de goederen te verifiëren. Als de waarde van de goederen meer dan 3000 euro bedraagt, is de plaats van lading bepalend voor het opmaken van het document. Bedraagt de waarde minder dan 3000 euro, dan mag het ED ook aan de buitengrens met de EU worden opgemaakt, bijvoorbeeld als de goederen eerst naar Polen en vervolgens naar Rusland worden verstuurd. Bij alle zendingen zijn enkele exemplaren van het ED nodig.
Ź Speciale voorschriften Voor bepaalde groepen goederen bestaan in Rusland specifieke bepalingen. Laat u door de importeur informeren over de geldende voorschriften. Een voorbeeld: voedingsmiddelen en industriële goederen mogen enkel worden ingevoerd als zij voorzien zijn van gebruikersinformatie in het Russisch, zoals productaanduiding, land van oorsprong, firmanaam, hoeveelheid, voedingswaarde, samenstelling, houdbaarheid en toepassingsgebied. Ź Aanvullende documenten Voor een aantal goederen zijn ook één of enkele van de volgende documenten verplicht:
Certificaat van oorsprong (in drievoud): Een Russische importeur kan dergelijk certificaat verlangen wanneer de oorsprong van de goederen niet duidelijk wordt uit andere invoerdocumenten of uit de specificaties op de goederen zelf. Het certificaat is verplicht wanneer men aanspraak wenst te maken op preferentiële invoertarieven. 28
Conformiteitscertificaat (GOST-R): vereist voor heel wat producten, zoals voedingswaren, farmaceutica, meubels, bouwmaterialen, machines, instrumenten en dergelijke. Cf infra. Gezondheidsverklaring bij invoer van planten, plantendelen, dieren en dierlijke producten. Invoervergunning: vereist voor een beperkt aantal goederen, o.m. wapens en edelstenen.
Ź Conformiteitscertificaat (GOST-R) GOST-R-certificaat verplicht voor een brede waaier van goederen
Sinds 1993 moeten een groot aantal consumenten- en kapitaalgoede-ren bij invoer in Rusland voorzien zijn van een conformiteitscertificaat. Dit zogenaamde GOST-R-certificaat geeft aan dat de goederen voldoen aan Russische veiligheids- en kwaliteitsnormen. De certificatie moet verricht worden via instanties die door het RosTechRegulirovanie (RTR) ofwel het Federaal Agentschap voor Technische Regelgeving en Metrologie (exGosstandart: www.gost.ru) hiervoor gemachtigd zijn. Een lijst van deze instanties kan worden opgevraagd bij de economische en handelsattachés van de regio’s te Moskou. In België is de firma SGS-Belgium bevoegd om het certificaat uit te geven (www.be.sgs.com). In Rusland kan men via de klant of partner de certificatie van het product laten doen bij organisaties als Rostest (www.rostest.ru) en Soyuzexpertiza (www.soex.ru).
3 types certificaten
In functie van zijn noden kan de exporteur tussen 3 types certificaten kiezen:
het certificaat geldig voor één verzending wordt door exporteurs gebruikt die hun eerste exportoperaties uitvoeren naar Rusland en /of om bepaalde bestellingen te plaatsen; het certificaat geldig voor één jaar wordt door exporteurs gebruikt die geregeld handel drijven met Rusland of die van plan zijn hun activiteiten te ontwikkelen. het certificaat geldig voor 3 jaar is bestemd voor exporteurs die veelvuldig handel drijven met de Russische Federatie.
Certificatieprocedure en kost
De certificatieprocedure is gebaseerd op inspecties, analyses, audits en/of documentaire controles, waarvan de modaliteiten en de kost sterk variëren in functie van de aard van het product, de kenmerken, zijn productie en het soort certificaat dat gevraagd wordt.
Proefmonsters bestemd voor beurzen
Voor proefmonsters bestemd voor beurzen in Rusland is het Gost-Rcertificaat niet vereist. Men legt echter best wel een brief voor (opgemaakt door Gosstandart of SGS) die formeel bevestigd dat het om monsters gaat.
Gelijkvormigheidsbewijs
Sinds 1998 is het mark of conformity (Russische variant op het CE-merk) op de verpakking verplicht voor voedingswaren, consumptiegoederen en technische producten. Dit keurmerk is verbonden aan het conformiteitscertificaat en wordt niet los verstrekt. Het kan worden geïntegreerd in de labels of etiketten van producten of met een zelfklever worden aangebracht. De regeling geldt voor lokaal geproduceerde en ingevoerde goederen, zodra deze op de Russische consumentenmarkt worden gebracht. Voorts geldt dit keurmerk, dat welbekend is bij de Russen, als een belangrijk marketingelement in Rusland.
29
Contact
Federaal Agentschap voor Technische Regularisatie en Metrologie (exGosstandart) Leninskyi prospekt 9
T : 007 495 236 03 00
B-49 GSP-1
F : 007 495 973 15 49
119991 Moskou
www.gost.ru
Ź Andere certificaten Gezondheidscertificaat
Producten die in aanraking komen met het menselijk lichaam zijn onderworpen aan een gezondheidscertificaat, afgeleverd door het Goskomsanepidnadzor (organisme onder de autoriteit van het ministerie van gezondheid). Het gaat om voedingsmiddelen, textiel, tafelbenodigdheden en bepaalde industriële en huishoudtoestellen. De verwijzing naar het sanitair certificaat moet aangeduid worden op het conformiteitscertificaat. Kopie van het sanitair certificaat moet bij elke douanebewerking opgegeven worden.
Vergunning voor bepaalde industriële uitrusting
Voor de installatie van bepaalde industriële uitrusting is het verkrijgen van een vergunning door de Rostekhnadzor (CGTN) noodzakelijk. Het gaat o.a. over uitrusting verwant met de petroleum- en gasindustrie, de mijnbouwuitrusting en de (petro)chemische industrie, de druktoestellen en de verwarmingsketels. Bepaalde producten vereisen ook een technisch paspoort. Andere :
Contacten
de certificatie van het Federaal Bouwagentschap voor Bouwmaterialen; verificatie van de boekhouding van de elektrische producten met de Russische elektromagnetische normen; de certificatie voor brandbeveiliging wordt dikwijls vereist.
Departement voor hygiëne en sanitaire bescherming bij het Ministerie van Gezondheid (Gossanepidnadzor) Vadkovskyi per. 18/20
T : 007 495 973 26 66
127994 Moskou
F : 007 495 973 15 49
Federaal Agentschap voor de Bouw en Stedelijke Diensten (Gosstroy) Ulitsa Stroyteleï 8/2
T : 007 495 930 17 55
119991 Moskou
F : 007 495 938 22 02
www.gosstroy.gov.ru Ź Registratie Sommige producten moeten bij de bevoegde ministeries geregistreerd worden. De procedure bestaat erin informatie af te geven (gebruikte ingrediënten, fabricageattest, vestigingsattest, etc.). Zo moeten medicijnen bijvoorbeeld worden geregistreerd bij het Ministerie voor Gezondheid en de telecommunicatie-uitrusting bij het Ministerie van telecommunicatie. 30
Ź Etikettering Alle goederen die aan de Russische consument worden aangeboden, zowel voedingsmiddelen als non-foodartikelen, moeten volgens de wet voorzien zijn van een etiket in het Russisch. Etiketten moeten het volgende weergeven: productnaam; naam en adres van de producent of importeur; land van oorsprong; ingrediënten en voedingswaarde; gewicht of volume; productiedatum; bewaaradvies en uiterste houdbaarheidsdatum. Extra info In de Market Access Database van de EU is meer informatie te vinden over de nodige formaliteiten bij export naar Rusland (http://mkaccdb.eu.int, ‘exporter’s guide to import formalities’). Aan de hand van de HS-code kan men nagaan welke documenten vereist zijn bij export naar Rusland. Onder ‘producteisen’ kan u nakijken of er voor uw producten extra documenten nodig zijn. Op deze site vindt u eveneens de douanetarieven terug en tips i.v.m. de voorbereiding van een exportoperatie naar Rusland.
Bronnen:
Flanders Investment & Trade: www.fitagency.com EVD-overzicht wetgeving Rusland: www.evd.nl DREE France : www.dree.org All-Russia Market Research Institute
31
IV.
BETALING EN RISICO’S A. BETALINGSVERKEER Ź Monetaire eenheid en wisselkoers De monetaire eenheid is de roebel (RUB) verdeeld in 100 kopeken en de enige munt die als baar geld in Rusland aanvaard wordt. Wisselkoers op 29 maart 2006: 1USD=27,80 RUB, 1EUR=33,40 RUB Ź Valutacontrole op invoertransacties Deze controle geldt voor alle transacties die met buitenlandse valuta worden betaald. De amendementen van de federale wet van 31 juli 2005 zijn een belangrijke stap in het proces om de meeste restricties met vreemde valuta op te heffen, wat waarschijnlijk in 2007 het geval zal zijn. Bij elke importtransactie moet de importeur bij zijn bank een getekend contract of 'importpaspoort' ('passport sdelki') overleggen. Bepaalde onderdelen van het contract zijn door de bank van de partner vereist. Het contract geeft aan dat de waarde van de zending overeenkomt met het bedrag dat is genoemd in het contract. Deze regeling is ingesteld om te voorkomen dat met fictieve transacties buitenlandse valuta uit het land wegvloeien. De banken moeten controleren of financiële contracten overeenkomen met de waarde van de goederenzendingen die het land binnenkomen. Om deze reden is ook de 90-dagenregeling ingesteld. Bij een importtransactie moet de importeur de goederen binnen 90 dagen na betaling binnen hebben. Speciale toestemming van de Centrale Bank vooraf is vereist als er meer dan 90 dagen liggen tussen het overmaken van het verschuldigde bedrag en het verschepen van de goederen. Als blijkt dat de betaling wel is uitgegaan, maar dat er geen goederen zijn geleverd, heeft de importeur 180 dagen de tijd om een en ander recht te zetten. Ź Betalingsverkeer Alle lokale transacties moeten worden berekend en betaald in roebels. Het betalingsverkeer voor internationale transacties loopt via commerciële banken die daartoe zijn gemachtigd door de Centrale Bank. Russische bedrijven mogen deviezenrekeningen aanhouden bij commerciële banken. Een betaling van een importtransactie kan een Russisch bedrijf rechtstreeks van zijn deviezenrekening laten overschrijven naar de rekening van de leverancier. De bank moet het contract waar de overschrijving betrekking op heeft, controleren. Omdat de roebel nog niet extern convertibel is, moeten internationale transacties in principe in convertibele valuta worden geoffreerd en berekend. Alle convertibele muntsoorten kunnen worden gebruikt, maar in het handelsverkeer met de EU geniet de euro en in mindere mate de US dollar de voorkeur.
32
Internationale transacties moeten worden betaald door overschrijvingen per bank. Contante betalingen zijn verboden. Er vinden veel transacties plaats via offshore bankrekeningen; met name Cyprus is populair op dit gebied. Ź Betalingsgaranties Voorafbetaling van de afnemer
Omdat meestal niet te achterhalen is hoe een afnemer er financieel voorstaat, moet een exporteur de zekerheid inbouwen dat de betaling ook daadwerkelijk geschiedt. De meeste zekerheid bestaat als een afnemer vooruitbetaalt. Veel ondernemingen in Rusland zijn eraan gewend dat deze eis wordt gesteld en kunnen daaraan voldoen. Vaak wordt in gedeelten betaald, bijvoorbeeld 30 % op het moment dat het contract wordt gesloten, een volgende 30 % op het moment dat de goederen gereed zijn om te worden verscheept en het restant direct na levering. Het risico van niet-betalen is dan beperkt tot het gedeelte dat na levering moet worden betaald.
Letter of credit
Een andere betalingsvorm die enige zekerheid biedt, is betaling tegen een letter of credit (L/C), maar dan bij voorkeur een onherroepelijke en geconfirmeerde L/C. Het is dan raadzaam om via een Belgische bank te controleren of de Russische bank van de afnemer betrouwbaar is en garant kan staan.
Cash against documents
Verder kiezen ook veel bedrijven voor cash against documents (CAD). Bij CAD worden de documenten overhandigd als de betaling is gegarandeerd. Degene die in het bezit is van de documenten, kan de goederen opeisen. Het risico bij CAD is dat de documenten soms worden overhandigd zonder dat de betaling zeker is gesteld. De afnemer kan dan over de goederen beschikken, terwijl de leverancier geen zekerheid heeft over betaling van de importtransactie.
B. LANDENRISICO Ź Risico-beoordeling door Delcredere Exporttransacties (update 10/04/06) Politiek risico
Licht
Commercieel risico
Hoog risico
Licht
33
Hoog risico
Ź Verzekeringsmogelijkheden en –voorwaarden Delcredere verzekert het politieke en het commerciële risico verbonden aan transacties met kortlopend krediet (minder dan 2 jaar totale risicoduur) binnen het raam van een polis die wordt verstrekt aan een exporteur of een importeur. Deze dekking kan worden verleend in "open account", d.w.z. zonder dat een bankgarantie vereist is, en zonder verdere bijzondere voorwaarden. Transacties met een totale risicoduur (fabricatietijd + krediettermijn) van meer dan 2 jaar of waarbij de verzekerde exporteur noch importeur is, kunnen door de NDD worden verzekerd. De Delcredere-plafonds voor Rusland zijn vastgesteld op € 150 miljoen. De bedragen die beschikbaar zijn om nieuwe transacties te verzekeren, zijn momenteel normaal.
Bronnen :
Delcredere/ducroire : www.ondd.be
DREE France : www.dree.org
34
V.
MARKTBENADERING EN OPPORTUNITEITEN A. ZAKELIJKE GEDRAGSCODE Ź Besprekingen
Persoonlijk contact
Russische zakenlieden stellen het persoonlijke contact met hun buitenlandse handelspartners gewoonlijk erg op prijs. Het is dus belangrijk de markt en de klanten geregeld te bezoeken.
Visitekaartjes in het Russisch en het Engels
Zakelijke besprekingen beginnen vaak met het uitwisselen visitekaartjes, die best in het Engels en het Russisch zijn bedrukt.
van
Tijdens besprekingen wordt er meestal een drankje aangeboden, na afloop is het vaak de bedoeling dat er uitgebreid gegeten en gedronken wordt. Een zakelijke relatie wordt niet steeds als puur zakelijk beschouwd, menselijke factoren spelen een grote rol. Het is raadzaam in alle gesprekken met Russen voorzichtig te zijn met laatdunkende uitspraken over Rusland en de Russische politiek. Russen hechten veel belang aan een gegeven woord, het is dus niet verstandig beloftes te doen die men niet kan naleven. Ź Taal Communicatie in het Russisch
De meeste Russen spreken geen tweede taal (hoewel er vordering wordt gemaakt op dit vlak, vooral bij jonge mensen) en men is dus vaak aangewezen op een tolk. Opgelet dus dat er geen misverstanden ontstaan en men op dezelfde golflengte zit. Het omzetten van firmadocumentatie en andere materialen voor de verkoop in het Russisch is een absolute noodzaak. Ź Status
Oudere gesprekspartners genieten een hogere status
De samenhang tussen leeftijd, wijsheid en positie, is een erfenis uit de Sovjettijd. De oudere gesprekspartner wordt verondersteld méér te weten, en dus belangrijker te zijn dan de jongere. Respect tonen voor de oudere partner is dus van belang. Vrouwelijke zakenlieden uit het Westen worden volledig geaccepteerd, al kan het langer duren vooraleer het ijs gebroken is. Ź Afspraken Afspraken worden meestal op korte termijn (enkele dagen op voorhand) gemaakt. Afspraken worden best bevestigd. Het kan lastig zijn afspraken vast te leggen op een maandagmorgen, aangezien Russen de week graag ‘rustig’ beginnen.
35
Afspraken worden dus best verschoven naar maandagnamiddag, of naar dinsdag. In de zomer is het vrijwel onmogelijk afspraken te maken op vrijdagnamiddag, omdat de meeste Russen het werk dan vroeger verlaten. Ź Andere tips Gezien men in Rusland een andere notie van tijd heeft, en gezien er zich vaak problemen voordoen op gebied van techniek, communicatie, transport, informatieverstrekking, enz., is het de buitenlandse exporteur geboden het nodige geduld en doorzettingsvermogen aan de dag te leggen. Het opstellen van een contract is van belang, indien mogelijk met de hulp van een juridisch adviseur die thuis is in het Russische recht. Het is gebruikelijk dat zakenlieden er netjes uitzien en vrij conservatief gekleed gaan. Kleine relatiegeschenken welkom
Kleine relatiegeschenken worden altijd geapprecieerd, zo ook uitnodigingen voor lunches en zakendiners. Voorkom wel overdaad bij het geven van geschenken. In een gevorderd stadium van de onderhandelingen, kan het nuttig zijn zakenrelaties uit te nodigen in België voor een bezoek aan uw bedrijf.
Meer informatie: www.executiveplanet.com/business-etiquette/Russia.html
B. JURIDISCH KADER Ź Agenten en contractwetgeving Een betrouwbare agent die over een goed netwerk beschikt en naast Russisch ook één of meer West-Europese talen spreekt, kan een (beginnend) exporteur veel werk uit handen nemen. Een goede agent kan men vinden via Kamers van Koophandel, gespecialiseerde bureaus en bedrijven die reeds werken met agenten. Het bezoeken van een vakbeurs is een middel bij uitstek om een agent te vinden, waarvoor men niet per se naar Rusland dient te gaan. Tegenwoordig zijn ook Duitse vakbeurzen vaak een geschikt trefpunt om Russische handelsagenten te ontmoeten. Russische bedrijven die als agent voor een westers bedrijf willen optreden, hebben hiervoor een vergunning nodig van een overheidsorganisatie of van de Kamer van Koophandel van Rusland. Partijen zijn vrij in het samenstellen van de tekst van een agentencontract. Bij het opstellen van een contract is de hulp van een jurist, die thuis is in het Russische recht, aan te bevelen.
36
Ź Arbitrage International Center for Settlement of Investment Disputes
Rusland is lid van het International Center for Settlement of Investment Disputes en aanvaardt bindende uitspraken van internationale arbitrage. De toepassing ervan blijft echter nog een moeizaam proces.
Twee Russische abritragehoven
Naast internationale arbitrage is het mogelijk een beroep te doen op één van de twee Russische hoven van arbitrage: het Hof van Arbitrage van de Russische federatie (www.arbitr.ru), dat deel uitmaakt van de Russische rechterlijke organisatie, en het Internationale Hof van Arbitrage van de Russische Kamers van Koophandel. Arbitrage is een goed alternatief voor het onvoorspelbare Russische rechtssysteem en bovendien sneller en goedkoper. Het grootste probleem is dat de helft van de uitspraken niet worden uitgevoerd. Sinds 1 juli 2002 is de nieuwe wet op de arbitrageprocedure van kracht, die eenduidigere procedures voorschrijft voor het geval van bedrijfsgeschillen. Ź Intellectuele eigendom
De verbetering van de wettelijke bescherming is veelbetekenend
De jongste jaren is de Russische overheid er zich stilaan van bewust geworden dat het nuttig is de rechten op intellectuele eigendom te beschermen. Deze bewustwording, aangemoedigd door de toetredingsonderhandelingen bij de WTO vertaalden zich in significante verbeteringen van de juridische bescherming van deze rechten.
Lid van de WIPO
De Russische Federatie is lid van de World Intellectual Property Organization (WIPO). Zij is toegetreden tot, o.a. het Verdrag van Parijs ter bescherming van industriële eigendom, het Verdrag van Madrid, het Verdrag van Bern ter bescherming van literaire en artistieke werken, het Verdrag van Rome ter bescherming van de artiesten vertolkers of executanten, de platenproducers et de instellingen voor radiouitzendingen. De teksten van de internationale Conventies betreffende de bescherming van de rechten op intellectuele eigendom en de inlichtingen over de deelneming van Rusland zijn beschikbaar op de Internetsite van de WIPO op volgend adres: www.wipo.int. Vanaf 1992 heeft Rusland de wetten die de verschillende rechten dekken, aangenomen (merken, commerciële namen en oorsprongsbenamingen; brevetten; informaticaprogramma’s en gegevensbanken; geïntegreerde circuits; auteursrechten en aanverwante rechten). De wetten op merken, octrooien en auteursrechten werden respectievelijk aangevuld in 2002, 2003 en 2004 door amendementen, bestemd om de leemten aan te vullen en de beschikkingen op het gebied van internationale regels dichter bij elkaar te brengen (in het bijzonder van het akkoord ADPIC van het WTO).
De omvang van de omloop van namaakartikelen blijft onrustwekkend
De omloop van namaakproducten plaatselijk vervaardigd of ingevoerd (o.a. uit Aziatische markten), is zeer intens en betreft zeer uiteenlopende producten. Het is dus ten stelligste geraden aan de houders van buitenlandse rechten hun uitvindingen, tekeningen, modellen en merken te laten inschrijven bij de Federale Dienst voor Intellectuele Eigendom (Rospatent). De aanvraag voor een brevet of inschrijving van een merk (aanvraag) wordt door de aanvrager bij Rospatent gedeponeerd. 37
Indien deze een natuurlijke persoon is of een buitenlandse rechtspersoon, moet hij absoluut een beroep doen op de diensten van een agent ingeschreven bij Rospatent en die handelt bij volmacht van de buitenlandse aanvrager. De procedure voor de afhandeling van de aanvragen door Rospatent wordt in detail beschreven in artikels 21, 23 en 24 van de wet op de patenten en in artikels 11 en 12 van de wet op de merken. Voor meer informatie, raadpleeg de site van Rospatent: www.fips.ru (de site is beschikbaar in het Engels en het Russisch).
C. INTERESSANTE SECTOREN VOOR BELGISCHE BEDRIJVEN Ź Opportuniteiten volgens AWEX en Brussel Export : Interessante sectoren voor exporteurs zijn:
Industriële uitrusting in het algemeen Uitrusting voor de petroleum- en gasindustrie Uitrusting voor mijnbouw en steengroeven Landbouwuitrusting Uitrusting voor de industrie van bouwmaterialen Speciale bouwmaterialen Uitrusting en engineering voor de voedingsindustrie Uitrusting voor de metaalindustrie Uitrusting voor transport en logistiek.
Er is geen markt noch handel zolang de nodige logistiek en infrastructuur voor deze verrichtingen onbestaande zijn. De regering weet dit en mogelijkheden bestaan op het vlak van de spoorwegen (enorme nood aan rollend materieel, elektrische installaties, vernieuwing van de sporen), van het elektrisch net en de telecommunicatie. Een fractie van de bevolking uit de grote steden is tuk op producten van een hogere prijsklasse en schept opportuniteiten op dat vlak, voedingsproducten van goede kwaliteit inbegrepen. Het verbruik van de huishoudens stijgt constant en creëert dan ook mogelijkheden in al deze sectoren. De crisis van 1998 had een rijpingseffect op de markt, wat een meer geïntegreerde analyse van de prijs-kwaliteitverhouding in de aankoopbeslissingen tot gevolg had. Dit impliceert natuurlijk een passende positionering van de producten t.o.v. de vraag en de koopkracht van de consumenten. De verdelers doen hun best om hun voorraden optimaal te beheren, leveren inspanningen om hun marges te beheersen en proberen hun klanten trouw te maken door meer dynamische commerciële acties dan voordien.
38
Ź Interessante sectoren volgens FIT Sectoren die een bijzondere aandacht vragen vanwege Belgische exporteurs, omdat ze in volle ontwikkeling zijn, zijn de volgende: Bouw en bouwmaterialen Sinds jaren draait de bouwsector in Moskou en Sint-Petersburg op volle toeren. Er is vraag naar bouwmaterialen en afwerkingsproducten, maar ook naar machines voor de bouw. Een bijzondere behoefte is de bouw en inrichting van hotels. De Russische overheid plant de modernisering van haar transportinfrastructuur met vernieuwing van het wegennet, aanleg en modernisering van havens, luchthavens enz...
Interieur Producten voor de inrichting en design van interieur waren tot voor kort in Rusland vrij schaars. Tijdens de Sovjetperiode was het aanbod van dergelijke producten zeer klein en weinig gevarieerd. Russen zijn zeer geïnteresseerd in de inrichting van hun woningen en besteden een behoorlijk gedeelte van hun inkomen aan dit soort producten. Naast Ikea, dat zeer goede zaken doet en zich op de middenklasse richt, zijn er tal van binnenhuis-designbureau’s, die met topkwaliteit de hogere inkomensgroepen bewerken.
Textielindustrie De voornaamste producten van de Russische textielindustrie zijn bedlinnen en huishoudtextiel. De confectiesector produceert goedkope goederen, vaak zonder merk. Ze is niet in staat te concurreren met de import van textielgoederen uit Zuidoost-Azië. Redenen hiervoor zijn o.m. de afhankelijkheid van de invoer van grondstoffen: slechts 20 % van de grondstoffen kan in Rusland worden gevonden. Verder is er de afhankelijkheid van de invoer van textielmachines. De hoge invoertaksen maken het de Russische textielbedrijven moeilijk hun verouderde machineparken te vernieuwen. Een andere gebruiker van stoffen, de meubelindustrie, voert meestal stoffen in uit Europa.
Voedingssector Vóór de financiële crisis van 1998 voerde Rusland heel wat voedingsproducten in. De crisis heeft daar, voor een stuk, een einde aan gesteld en de Russen genoodzaakt zelf hun voedingswaren te fabriceren, wat zeer duidelijk tot uiting komt in de vlees- en zuivelindustrie. Ook buitenlandse firma’s hebben op deze trend ingespeeld en produceren ter plaatse: InBev, Nestlé, Danone, Unilever, enz. In 2004 groeide deze sector met 8%. Deze sector bevat zo’n 25.000 bedrijven en stelt 1,5 miljoen mensen tewerk. Exportmogelijkheden zijn er voor speciale en hoogkwalitatieve voedingswaren en ook voor grondstoffen voor de voedingsnijverheid. Er zijn ook heel wat mogelijkheden voor exporteurs van machines en toebehoren voor de verschillende sectoren van de Russische voedingsnijverheid.
Landbouw De landbouw is steeds een probleemsector geweest in Rusland. Deze sector werd voor het grootste deel geprivatiseerd, maar kan nog steeds niet tegemoetkomen aan de binnenlandse vraag naar landbouwproducten. Men merkt de laatste jaren in de landbouwsector een tendens naar modernisering en vernieuwing. Dit uit zich o.m. door de invoer van landbouwmachines en moderne technologieën, zowel voor akkerbouw als veeteelt.
Engineering Ingevolge de modernisering in de verschillende industrietakken is er nood aan nieuwe technologieën en machines. Gezien bestaande machineparken versleten zijn en het lokale aanbod onvoldoende is, is men genoodzaakt nieuwe technologieën en machines in te voeren.
39
Energie Website van de Russian Fuel Union: http://www.rfu.ru
Transport en logistiek De ontwikkelingen in de productie en de distributie beïnvloeden de transport- en logistieke sector in sterke mate. De Russische markt heeft meer en meer behoefte aan moderne transportmiddelen en aan alle soorten van toebehoren, die met transport en logistiek te maken hebben. Havens, luchthavens, spoorwegen worden permanent gemoderniseerd.
Auto-industrie Gedurende de laatste jaren vertoonde de automobielsector van Rusland een enorme groei. In 2004 werden meer dan 1,6 miljoen auto’s verkocht. De grootste autoproducent van Rusland is AvtoVaz (Lada-personenwagens), de tweede grootste is GAZ met de productie van Volga personenwagens en Gazelle bestelwagens. Verder zijn er o.m. nog de bedrijven PAZ, UAZ, Kamaz. Deze Russische producenten zijn verplicht hun bedrijven te moderniseren om het hoofd te kunnen bieden aan de toenemende concurrentie. Grote buitenlandse autoconstructeurs zoals GM, Ford, Renault, BMW, Kia en Hyundai zijn reeds met assemblage op de markt. Anderen zoals Toyota, Nissan, Volkswagen en DaimlerChrysler zijn op zoek naar vestigingen voor lokale productie. Deze bedrijven hebben nood aan toeleveranciers van onderdelen en toebehoren voor hun productie. Info over de Russische autosector: www.russianautomotive.com
Distributie De distributie kent reeds enkele jaren een sterke evolutie in Rusland. Naast de Russische supermarktketens, die zich naar alle grote steden van het land uitbreiden, komen ook de buitenlandse ketens zoals Metro, Auchan, Spar, Ramstore e.d. zich op de markt vestigen en plannen verdere investeringen voor de toekomst. Ook giganten op gebied van meubels, binnenhuisinrichting en doehet-zelf, hebben reeds meerdere winkels. Heel wat supermarkten en groothandels voor bouwmaterialen, tuincentra e.d.m vestigen zich in Moskou aan de grote ringweg rond de stad (MKAD), waar voldoende parking beschikbaar is.
Luchtvaartindustrie Het luchtverkeer in Rusland is de laatste jaren behoorlijk toegenomen en men merkt een voortdurende groei van het aantal passagiers. Anderzijds is de Russische burgerluchtvaart dringend aan vlootvernieuwing toe. Russische maatschappijen kopen steeds meer westerse vliegtuigen. Er zouden reeds 180 buitenlandse vliegtuigen, waaronder 144 Boeings in gebruik zijn. Dit betekent dat er voor leveranciers van onderdelen voor Boeing en Airbus een markt in ontwikkeling is. Er zijn ongeveer 25 luchtvaartmaatschappijen in Rusland, die over 6000 civiele toestellen beschikken, waaronder 500 vrachtvliegtuigen en 2000 helikopters. Ook de Russische vliegtuigbouw is aan modernisatie toe en begint meer en meer westerse onderdelen te gebruiken. President Poetin heeft per decreet in maart 2005 bepaald dat de grootste vliegtuigproducenten van Rusland – Ilyushin, Tupolev, Shukhoi, MIG en Irkut - verenigd moeten worden in één groep, de United Aircraft Company. Ook de vernieuwing van de luchthavens staat in Rusland op het programma: het gaat in de eerste plaats om de luchthavens van Moskou, St-Petersburg, Jekaterinburg en Krasnojarsk.
40
Toerisme De toeristische industrie is in Rusland nog zeer onderontwikkeld, ondanks het feit dat Rusland een groot potentieel voor toerisme heeft. Vooral de toeristische infrastructuur heeft nood aan ontwikkeling.
D. MARKTKENMERKEN Ź Consumentenmarkt Veranderingen in het uitgavenpatroon
Als gevolg van stijgende inkomens nemen ook de bestedingen van consumenten toe. De consumentenmarkt stijgt jaarlijks 8 tot 10% in omvang. De Russische consumentenmarkt is geconcentreerd in de grote steden. Men stelt veranderingen vast in het uitgavenpatroon. Vergeleken met westerse landen liggen de inkomens echter nog te laag om te kunnen spreken van een westers uitgavenpatroon. Russen geven gemiddeld 55% van hun beschikbaar inkomen uit aan consumentengoederen. De laatste jaren worden meer gezondheids- en sportartikelen gekocht. Ook de consumptie van cosmeticaproducten stijgt. Westerse producten genieten nog steeds de voorkeur, behalve als het gaat om voedingsmiddelen. De gemiddelde maandinkomens zijn in 5 jaar tijd verdubbeld (tot ca. US$ 190,50). In de dienstensector genieten de verzekerings- en financiële producten een sterk stijgende belangstelling. Ź Industriële markt
Investeringen broodnodig
Rusland heeft een omvangrijke industriële basis, die vooral gericht is op de zware industrie en olie en gas. De industriële productie kende de jongste jaren een groei van 7% per jaar. De conversie van de grootschalige industrie (afkomstig uit het sovjettijdperk) naar een civiele industrie is nog niet voltooid en blijft problematisch. Machines zijn verouderd en worden onbruikbaar. Een deel van de productiecapaciteit blijft onbenut en er is een gebrek aan financiering voor investeringen die dringend nodig zijn.
Bronnen: AWEX: www.awex.be Flanders Investment & Trade: www.fitagency.com EVD-overzicht wetgeving Rusland: www.evd.nl
41
VI.
ZAKENDOEN IN RUSLAND A. MARKTVERKENNING Ź Prospectie Wanneer het duidelijk is dat Rusland een potentiële markt vormt, is een prospectiereis de beste manier om de Russische markt te leren kennen. Dit geeft een goed beeld van en een rechtstreekse voeling met de markt. Vanzelfsprekend heeft een dergelijke reis maar kans op slagen indien ze reeds grondig werd voorbereid vanuit België. Ź Raadgevende instanties Er zijn tal van instanties die de (beginnende) exporteur naar Rusland met raad kunnen bijstaan. In de eerste plaats zijn er de economische en handelsattachés van de gewesten te Moskou, Sint-Petersburg en Nizhny Novgorod. Verder zijn er nog beroepsfederaties, Kamers van Koophandel, exporteursclubs, enz. Adressen van handelsattachés, de Ambassade en Kamers van Koophandel zie achteraan in de katern. Ź Beurzen
Vakbeurzen vormen een nuttige marktbenadering
Een goede marktbenadering is de deelname aan een vakbeurs. Hier kan de exporteur op relatief korte termijn een hele reeks contacten leggen met mogelijke toekomstige klanten. Zowel in Moskou en Sint-Petersburg als in de regionale steden biedt Rusland heel wat mogelijkheden voor deelname aan vakbeurzen in de meest uiteenlopende sectoren. Een doeltreffend alternatief is deelname aan vakbeurzen in Duitsland. Meer en meer Russische zakenlui bezoeken grote Duitse vakbeurzen.
Informatie over beurzenprogramma in Rusland:
www.allexpo.ru en www.uefexpo.ru
Directe links naar enkele beursorganisatoren in Rusland:
www.expocentr.ru
-Moskou
www.lenexpo.ru
-Sint-Petersburg
www.restec.ru
-Sint-Petersburg
www.yarmarka.ru
-Nizhny Novgorod
www.bashexpo.ru
-Ufa
www.sibfair.com
-Novosibirsk
www.krasfair.ktk.ru
-Krasnoyarsk
www.exponet.ru
-Krasnodar 42
Duitstalige site over beurzen, conferenties en tentoonstellingen wereldwijd, met activiteiten per sector ingedeeld: www.gima.de
Andere:
www.msi-fairs.com (op Oost-Europa gericht) www.tscentral.com www.ite-exhibitions.com
Ź Productpresentaties Een presentatie, waarbij de exporteur zijn product voorstelt aan een groep Russische prospecten is een andere promotietechniek. Vooral voor technische producten is dit een goede techniek, omdat heel wat complexe informatie op korte tijd door de prospecten kan opgenomen worden. Een presentatie kan ook georganiseerd worden met medewerking van een lokale beroepsorganisatie of een onderzoeks-instituut, gespecialiseerd in de betrokken sector.
B. MARKTINTREDE Ź Juridische vestigingsvormen Er zijn vier soorten juridische vestigingsvormen. De keuze van een juridische vestigingsvorm hangt nauw samen met het soort project en de ontwikkelingsstrategie van het moederbedrijf. De vestigingsstructuur kan de vorm aannemen van een vertegenwoordigingskantoor, een filiaal, een dochtermaatschappij of een participatie in een gemengd bedrijf. Om de meest geschikte structuur te kiezen en de stappen voor de vestiging te ondernemen, is het aanbevolen raad te vragen aan een juridisch kabinet. Ź Vertegenwoordigingskantoor Een vertegenwoordigingskantoor is in principe bedoeld voor nevenactiviteiten of voor voorbereidende stappen met het oog op de ontplooiing op de Russische markt van de vertegenwoordigde vennootschap. De loontrekkenden van het kantoor (de directeur inbegrepen) mogen noch over de voornaamste contractvoorwaarden onderhandelen, noch facturen uitschrijven en/of betalingen innen. Het bureau in dit geval wordt gewoonlijk bestempeld als « bureau de liaison». Ź Opening van een vertegenwoordigingskantoor De eerste stap bestaat erin de accreditatie voor het bureau te verkrijgen. Twee organisaties zijn bevoegd: de Kamer van Koophandel en Industrie van de Russische Federatie en de Kamer van Staat voor Registratie bij het Ministerie van Justitie. De Kamer houdt zich ook bezig met de inschrijving bij het Staatsregister dat voor alle kantoren verplicht is.
43
Eenmaal de accreditatie verkregen, moet het kantoor ingeschreven zijn bij de fiscale administratie waar het gevestigd is. Inderdaad, het vertegenwoordigingskantoor is gehouden tot het indienen van maandelijkse, driemaandelijkse en jaarlijkse aangiftes bij de fiscale overheid, zelfs indien zijn activiteiten niet van commerciële aard zijn. Deze inschrijving is ook nodig voor het gedeelte betreffende de belasting op de salarissen van de medewerkers. De accreditatie van een vertegenwoordigingskantoor wordt afgeleverd voor één, twee of drie jaar en kan dan verlengd worden. De kosten bij de Kamer van Staat voor Registratie van het Ministerie van Justitie, belopen 1000 USD voor één jaar, 2000 USD voor twee jaar en 2500 USD voor drie jaar. De verlenging kost 1000 USD voor een bijkomend jaar, 1500 USD voor twee jaar en 2000 USD voor drie jaar. De kosten voor accreditatie liggen een beetje hoger bij de Kamer van Koophandel en Industrie. Tenslotte moeten de kantoren die Russische onderdanen tewerkstellen, zich inschrijven bij sociale fondsen. Ź Het filiaal Het filiaal wordt omschreven als een bestaande eenheid gelegen in een ander oord dan de maatschappelijke zetel van de rechtspersoon, zonder nochtans juridisch gescheiden te zijn. Ze vervult geheel of gedeeltelijk de functie van rechtspersoon die zowel de vertegenwoordiging, repatriëring van de winsten en buitenlandse deviezen als de productieactiviteiten kunnen inhouden, wat haar onderscheidt van het vertegenwoordigingskantoor. Ź Opening van een filiaal Accreditatie en inschrijving bij de Kamer van Staat voor Registratie
De oprichting van een filiaal is ondergeschikt aan het verlenen van een accreditatie en een inschrijving bij de Kamer van Staat voor Registratie van de (Ministerie van Justitie). De accreditatie wordt verleend voor maximum vijf jaar met mogelijkheid tot verlenging. De kosten bedragen 60 000 RUR waarbij nog 500 USD voor één jaar, 1 000 USD voor twee jaar, 1 500 USD voor drie jaar en 2 000 USD voor vijf jaar moeten toegevoegd worden (identieke kosten voor verlenging). Ź Een dochtermaatschappij Een dochtermaatschappij is een vennootschap van plaatselijke nationaliteit, juridisch onafhankelijk van het moederhuis. Ze handelt in eigen naam en op eigen risico. Nochtans, zelfs als ze zelfstandig optreedt in het dagelijks bestuur, blijft ze sterk afhankelijk van het moederbedrijf op strategisch vlak. De oprichting van een vennootschap naar Russisch recht is het laatste stadium voor de vestiging: ze biedt de mogelijkheid alle activiteiten die nodig zijn voor een investering op lange termijn (productie, commercialisatie). Het Burgerlijk Wetboek van de Russische Federatie herkent verscheidene soorten ondernemingen en maakt het onderscheid tussen personenvennootschappen en kapitaalvennootschappen.
44
De personenvennootschappen omvatten: - de eenvoudige vennootschappen omschreven in artikel 1041 van het Burgerlijk Wetboek; - de vennootschappen van rechtswege omschreven in artikel 69 van het Burgerlijk Wetboek; - de commanditaire vennootschappen omschreven in artikel 82 van het Burgerlijk Wetboek. De kapitaalvennootschappen omvatten: - de vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid (in het Russisch en afgekort OOO) omschreven in artikel 87 van het Burgerlijk Wetboek en de Wet op de vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid van 8 februari 1998; - de open en de besloten vennootschappen op aandelen (in het Russisch en afgekort, respectievelijk: OAO en ZAO) omschreven in artikel 96 van het Burgerlijk Wetboek en de Wet op de vennootschappen op aandelen van 26 december 1995; - de vennootschappen met bijkomende aansprakelijkheid omschreven in artikel 95 van het Burgerlijk Wetboek en de wet op de vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid. Overeenkomstig de Wet op de buitenlandse investeringen zijn alle vormen van vennootschappen open voor buitenlandse investeerders. Twee types handelsvennootschappen zijn echter het meest gebruikt in het kader van een vestiging in Rusland: de OOO et de ZAO. De OOO (Obschestvo s Ogranitchenoy Otvetstvienostyiou) of vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. De OOO in Russisch recht is een vorm van handelsvennootschap waarvan het maatschappelijk kapitaal verdeeld is in aandelen en waarin de aansprakelijkheid van de vennoten (ten getale van 50 max.) beperkt is tot hun inbreng in het maatschappelijk kapitaal. De ZAO (Zakritoye Aktsionernoye Obschestvo) of de besloten vennootschap op aandelen en OAO (Otkritoye Aktsionernoye Obschestvo) of open vennootschap op aandelen. Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschappen op aandelen (ZAO et OAO) is verdeeld in een welbepaald aantal aandelen in handen van aandeelhouders. De voornaamste verschillen tussen de « open » of « besloten » vennootschappen op aandelen (OAO) (ZAO) zijn de volgende: - het aantal aandeelhouders van een ZAO is beperkt tot 50, terwijl het voor een OAO onbeperkt is. Indien het aantal aandeelhouders van een ZAO 50 personen zou overschrijden, moet ze overgaan tot een OAO of langs gerechtelijke weg ontbonden worden; - het min. maatschappelijk kapitaal van een OAO is vastgelegd op ten minste 1000 maal het maandelijks salaris (10 maal meer dan voor een ZAO) ; - de aandelen van een OAO zij vrij overdraagbaar zonder toestemming van de andere aandeelhouders daar waar de aandelen van een ZAO overdraagbaar zijn op voorwaarde dat het voorkooprecht van de andere aandeelhouders geëerbiedigd wordt.
45
Ź Oprichting van een dochtermaatschappij De registratieprocedures van een OOO en een ZAO zijn gelijkaardig en gebeuren bij de fiscale administratie. De algemene regels worden beschreven in de federale wet Nr. 129-FZ van 8 augustus 2001, met betrekking tot de staatsinschrijving van de rechtspersonen, van kracht sinds 1 juli 2002. Vanaf die datum is de fiscale administratie het enige loket belast met allerhande registraties die vroeger door diverse andere organisaties uitgevoerd werden. Voor de oprichting van een ZAO moeten de aandelen uitgeschreven door de onderneming geregistreerd worden bij de Commissie van Roerende Goederen. Ź Overheidsopdrachten Nieuwe wet op openbare aanbestedingen zal deelname buitenlanders vergemakkelijken
Begin 2003 legde het ministerie van Economische Ontwikkeling een nieuwe wet op overheidsopdrachten aan de regering voor. Deze wet geeft veel duidelijker de tenderprocedures aan en versoepelt de deelname voor buitenlanders. De huidige wet op openbare aanbestedingen bepaalt immers dat buitenlanders mogen deelnemen aan overheidsopdrachten, op voorwaarde dat het product (werk of dienst) niet in Rusland geproduceerd kan worden of dat de productie in Rusland niet rendabel is.
Aankondiging van aanbestedingen
De aanbesteding moet aangekondigd worden via de media en via de internetsite van de federale opdrachtgever. Het is gebruikelijk dat aanbestedingen aangekondigd worden via nieuwsagenturen als RosBusinessConsulting (www.rbcnews.com) en Interfax. Echter, in de praktijk is de opdracht vaak al vergeven voordat de tenderdatum is gesloten.
Meer informatie
Voor meer informatie over projecten en aanbestedingen, kan u zich wenden tot mevrouw De Wint (
[email protected]) van het Agentschap voor Buitenlandse Handel. Ź Rusland en de multilaterale financieringsinstellingen De belangrijkste multilaterale organismen inzake projectfinanciering in Rusland zijn: de Wereldbank (waaronder IBRD, IDA, IFC) de Europese Unie (het T.A.C.I.S. programma) en de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling ( EBRD). Laatstgenoemde financiert meer privé- dan publieke projecten. 1/ De Wereldbankgroep
IBRD
Rusland is lid van de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) en kan beroep op haar doen voor leningen voor het realiseren van publieke projecten. Het zijn voornamelijk projecten in de hierna opgesomde sectoren die voor een IBRD-lening in aanmerking komen: transport, energie, landbouw en rurale ontwikkeling, milieu, de sociale sector, waterzuivering en –voorziening, administratieve en juridische aangelegenheden.
46
Enkele door Rusland aan de Wereldbank ter goedkeuring voorgelegde projecten zijn: Fire management in high conservation value forests ($ 8.6 million); Housing and Communal Services Reform Program ($ 200.0 million); Information technology parks project ($ 20.0 million); Judicial reform support project ($50.0 million); Krasnodar AG pollution control ($ 5.0 million); Registration Project ($ 50.0 million); Rostov nutrient discharge and methane reduction GEF project ( $11.0 million); Second State Statistical System ( $ 20.5 million); Southern Okrug local initiatives project ( $15.0 million).
Vermits België lid is van deze Bank en deze projecten, in principe, via internationale aanbestedingen gerealiseerd worden, kunnen Belgische firma’s (consultants, fabrikanten en algemene aannemers), aan deze projecten/aanbestedingen deelnemen (cfr. www.worldbank.org). Consultants kunnen zich on-line registreren in het DACON-register. IFC
De International Finance Corporation (IFC) kan financiële steun verlenen voor privé-projecten. Belgische ondernemingen die in Rusland een privéinitiatief willen opstarten, uitbreiden of moderniseren, kunnen bij haar terecht voor projecten in de volgende sectoren: landbouw, informatie- & communicatietechnologie, olie, gas, mijnbouw, energie alsook de financiële sector. Er is geen standaardformulier nodig; IFC kan rechtstreeks worden benaderd op de hoofdzetel te Washington of in haar kantoren in het land van realisatie. De voor te leggen documenten ingeval van een financieringsaanvraag zijn uiteengezet op haar website: www.ifc.org Anderzijds huurt IFC zelf ook consultants in voor haar technische bijstandsprojecten; daartoe beschikt zij over een databank, International Finance Corporation Trust Fund genoemd, die door IFC-functionarissen kan geconsulteerd worden bij de selectie van consultanten. 2/ Het T.A.C.I.S.- programma
Europeaid
Dit E.U.-programma valt onder de verantwoordelijkheid van DG Externe Betrekkingen (Directie Oost-Europa, Kaukasus, Centraal-Aziatische Republieken); het beheer en de uitvoering ervan is in handen van de Gemeenschappelijke Beheersdienst voor hulpprogramma’s van de Europese Commissie EUROPEAID. (http://europa.eu.int/comm/europeaid/index_en.htm) In toenemende mate spelen de ontvangende landen een rol in de besluitvorming rond het opmaken van de “Terms of Reference” (TOR), shortlists en de evaluatie.
Sectoren
Het TACIS-programma financiert hoofdzakelijk consultancy-opdrachten. De sectoren die van TACIS-steun kunnen genieten zijn: Juridische en administratieve hervormingen; Private sector en bijstand in het kader van economische ontwikkeling; Ontwikkeling van infrastructurele netwerken; Milieubescherming, beheer natuurlijke hulpbronnen; Ontwikkeling rurale economie.
47
Verder kunnen ook “Cross Border Cooperation”-projecten tussen TACISlanden onderling alsook ”Nuclear Safety” programma’s door dit EUprogramma gefinancierd worden. Eens de projectvoorstellen zijn geselecteerd, worden de aanbestedingen en oproepen tot selectie van consultants gepubliceerd. Deze aankondigingen zijn terug te vinden op website http://europa.eu.int/comm/europeaid/cgi/frame12.pl Contact
EUROPEAID CO-OPERATION OFFICE B 1049 Brussel TEL: 02/299 11 11 FAX: 02/ 545 90 11 Mail:
[email protected] 3/ De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) De EBRD is actief in Midden- en Oost-Europa alsook in de landen die deel uitmaakten van de voormalige Sovjet-Unie. Zij kan investeren en leningen verstrekken zowel voor publieke als voor privé-projecten. De minimale lening of investering bedraagt 5 miljoen Euro en dit kan oplopen tot ongeveer 250 miljoen Euro bij grote infrastructuurwerken. Voor kleinere leningen gebruikt de Bank o.a. kredietlijnen voor KMO’s en microfinancieringen via lokaal gevestigde bankinstellingen. Deze leningen zijn verdeeld in zogenoemde “small & mediumsized loans” van meer dan € 10.000 en “micro & small loan programs” vanaf € 50 tot € 10.000. Zie: www.ebrd.com/apply/large/index.htm www.ebrd.com/apply/small/index.htm. Belangstellenden kunnen on-line een financieringsaanvraag voorleggen via de EBRD-site: (www.ebrd.com/apply/index.htm) Een gedetailleerd rapport, daterend van oktober 2005, over de diverse realisaties en activiteiten van de EBRD in Rusland, aangevuld met contactadressen, kan eveneens op haar website geconsulteerd worden. Ź Partnerscreening Het is zeer moeilijk te achterhalen wat de financiële toestand van een mogelijke Russische partner is. Bedrijven in Rusland zijn niet verplicht de resultaten van hun economische activiteit te publiceren. Ook de belastingsdiensten zijn niet verplicht aan derden financiële info over bedrijven te geven. Bij heel wat zakenlieden leeft nog de mentaliteit van geheimhouding, een erfenis uit het Sovjetverleden en de angst voor concurrentie.
Doorlichten van Russische bedrijven kan bij grote consultantbedrijven
Indien men een Russisch bedrijf wil doorlichten kan men terecht bij de grote consultantbedrijven zoals Ernst&Young, Deloitte&Touche, Coopers&Lybrand, enz. Ook de Kamer van Koophandel van de Russische federatie biedt een dergelijke dienst aan: Center for Business Information and Consultations of the Russian Chamber of Commerce and Industry. 48
Tel: 007-495-929.03.87 (fax 929.02.70) e-mail:
[email protected] Ilyinka st. 6 109012 Moskou Ź Distributie Russische distributeurs of eigen netwerk
Buitenlandse aanbieders kunnen gebruik maken van een klein, maar snel groeiend aantal Russische distributeurs. Men kan in contact komen met distributeurs op de vele vakbeurzen of via handelsbladen. Zelf een distributienetwerk opzetten is aanzienlijk duurder, maar kan garanties bieden voor de kwaliteit van het product en het imago van het bedrijf.
Snel groeiende detailhandel
De detailhandel is één van de meest dynamische activiteitssectoren in Rusland en de groei die sinds enkele jaren waargenomen wordt, bedraagt ongeveer 10 % per jaar (en 12,1% in 2004). Het totale volume van de detailhandel in Rusland wordt vandaag op bijna US$ 200 miljard geschat, waarvan 45,6% toe te schrijven aan is voedingsproducten. Zowel Russische als westerse supermarktketens verschijnen in snel tempo in de grote steden. Toch kopen veel Russen nog steeds een groot deel van hun producten op de markt. Ź Transport en opslag
Hoge transportkosten
Transportkosten kunnen in Rusland tot 50% hoger liggen dan in andere Europese landen. Redenen zijn de enorme afstanden en de klimatologische omstandigheden van het land, maar ook het feit dat tijdens het sovjettijdperk geen aandacht werd besteed aan kosten voor het transport van grondstoffen naar de productieplek en van eindfabrikaat naar de consumentenmarkt.
Lage kwaliteit van de dienstverlening
De kwaliteit van de dienstverlening kan niet tippen aan die in het Westen, zeker niet als het gaat om vrachtvervoer, opslag en de aanwezigheid van faciliteiten om goederen over te hevelen van één transportvorm naar een ander, bijvoorbeeld van wegtransport naar spoorwegtransport.
Tekort aan opslagloodsen
Er is een enorm tekort aan moderne opslagloodsen in Rusland. Vooral de grote steden kampen met een ondercapaciteit, waardoor de prijzen enorm worden opgedreven. Om de hoge huurprijzen te vermijden, wordt veelal buiten de stadsgrens gekeken voor een geschikte locatie. Vooral langs uitvalswegen van de grote steden worden terminals gebouwd. Ź E-business
Evolutie e-business
Dankzij het toenemend aantal internetgebruikers en een verbetering van de ICT-infrastructuur groeit e-business snel in Rusland.
Op weg naar een snelle groei van e-commerce
Russische internetgebruikers zitten voornamelijk in de leeftijdsgroep 2534 jaar. De meeste internetgebruikers surfen vanuit de grote Russische steden.
49
Aantal internetaansluitingen in Rusland: 2000
600.000
2001
3.000.000
2002
3.800.000
2003
7.070.000
2005
17.600.000
2010*
26.100.000
Bron: EIU; *schatting
Ongeveer 90% van de bedrijven maakt zakelijk gebruik van internet. Een eigen website wordt dan ook als een voorwaarde beschouwd voor een degelijke onderneming. B2B-handel vindt nog voornamelijk plaats via 1-op-1-transacties en niet via online marktplaatsen. Het zijn vooral de grote industriële bedrijven in de metaal-, olie- en gassector die zich steeds vaker toeleggen op elektronische marktplaatsen. E-commerce komt, vergeleken met westerse landen, nog weinig voor in Rusland, maar de sector wordt verwacht snel te groeien. Hinderpalen voor een grootschalige verspreiding van ecommerce
Interessante websites
De gebrekkige technologische infrastructuur houdt een grootschalige introductie van e-commerce in Rusland nog tegen. Verder moet ook het nodige werk verzet worden op het gebied van wetgeving (bescherming van intellectuele eigendom op het internet) en veiligheid van elektronische transacties. Bovendien beschikken nog maar weinig Russen over een creditcard voor de betaling. Zoekmachines: www.google.ru www.yandex.ru www.mavica.ru
www.aport.ru www.rambler.ru www.weblist.ru
Yellow pages: www.yellowpages.ru www.mbtg.ru (Moscow Business Telephone Guide) Bedrijfsdatabases: www.businessfinder.ru www.marketcenter.ru www.maximov.com www.euroadres.ru www.allmedia.ru
www.rusmarket.ru www.euroadres.ru www.inves.ru www.kompass.ru www.openmarket.ru
C. INVESTERINGSBELEID Nieuwe investeringswet van kracht sinds 1999
De “Foreign Investment Law” van 1999, betreffende buitenlandse investeringen, vervangt de investeringswet uit 1991. Gelijke behandeling van buitenlandse en Russische investeerders is één van de basisprincipes. De nieuwe wet biedt dezelfde bescherming als de oude, maar bevat een aantal aanvullingen. Één van de belangrijkste is een nieuwe clausule over bescherming van bepaalde investeringen tegen 50
Bescherming en bevordering van buitenlandse investeringen
veranderingen in de (federale) belastingwetgeving, douaneregelingen en andere regelgeving die de totale belastingomvang zouden vergroten of op één of andere manier de investering zouden aantasten. Een aantal bepalingen in de wet is expliciet gericht op het bevorderen van directe buitenlandse investeringen (niet-portfolio). Zo worden genoemd: een aandeel van meer dan 10% in een Russisch bedrijf, investeringen in een Russische rechtspersoon en het leasen van bepaalde technische voorzieningen. Niet enkel op federaal, maar ook op regionaal niveau zijn wetten en programma’s uitgevaardigd om buitenlandse investeringen aan te trekken.
D. ARBEIDSWETGEVING Ź Werkvergunning Wet over juridische status buitenlanders sinds 2002
Elk bedrijf dat buitenlands personeel wil aannemen, moet hiervoor vooraf autorisatie verkrijgen van de Russische Federale Migratiedienst. Op basis van deze autorisatie krijgt de werkgever een werkvergunning voor buitenlands personeel. De kosten voor een vergunning zijn gelijk aan het minimum maandloon van de buitenlandse werknemer. De werkvergunning wordt afgegeven voor 1 jaar.
Vrijstellingen
Een aantal personen zijn vrijgesteld van een dergelijke werkvergunning, zo o.a. het personeel van consulaire en diplomatieke diensten; journalisten met accreditatie in Rusland; wetenschappelijke en culturele medewerkers van intergouvernementele organisaties; bemanning van Russische schepen en stagiaires.
Overige voorwaarden
Zowel lokaal als buitenlands personeel is onderhevig aan het Russische belastingregime. Alle werknemers in Rusland betalen loonbelasting en sociale bijdragen. Werkgevers zijn verplicht de nodige inhoudingen te verrichten en deze op juiste wijze af te dragen.
Staatsburgerschap
Buitenlanders mogen het Russische staatsburgerschap aanvragen, als ze voor een periode van 5 jaar onafgebroken in Rusland hebben gewoond en zolang ze in het bezit zijn van een verblijfsvergunning. Onafgebroken betekent dat men niet langer dan 3 maanden in het buitenland is geweest in deze periode. Ź Salaris in roebel
in US $
800
27
4.200
140
maandloon in oliesector
12.000
385
maandloon in gassector
23.000
740
wettelijk minimumloon per maand* gemiddeld maandloon
* op 1 september 2005
51
Ź Arbeidstijden en verlof 40-uren werkweek
Een normale werkweek in Rusland telt 40 uren. Er mag wettelijk gezien niet meer dan 120 uur per jaar overgewerkt worden. Het minimumaantal vakantiedagen per jaar is 28, los van de 9 nationale feestdagen. De nieuwe arbeidswet van 1/02/2002 bepaalt dat tenminste 1 deel van de jaarlijkse vakantie een periode van min.14 dagen aaneengesloten moet zijn. Zwangere vrouwen hebben recht op 70 dagen zwangerschapsverlof vóór en 70 dagen na de geboorte van het kind. Ouderschapsverlof kan worden opgenomen tot het kind de leeftijd van 3 jaar heeft bereikt. Ź Ontslagregelingen Een proeftijd bedraagt maximaal 3 maanden, uitzonderlijk 6 maanden. Opzegging van de arbeidsovereenkomst door de werknemer moet schriftelijk gebeuren, met een opzegtermijn van 2 weken. Indien de werkgever opzegt, moet hierover minstens 2 maand op voorhand worden geïnformeerd.
E. FISCAAL REGIME Ź Bedrijfsbelasting In 2000 was er een belastingverlaging van 40% naar 24% op de bedrijfswinsten
Zijn belastingplichtig op de winsten alle Russische rechtspersonen evenals de buitenlandse rechtspersonen die hun activiteit in Rusland uitoefenen via een permanente vestiging of die inkomsten ontvangen uit een Russische bron. Vanaf 1 januari 2002 is de belastinggrondslag de volgende: Tarief
Type belastbaar inkomen
24%
Algemeen belastinggrondslag (die door de regio’s kan verlaagd worden met 4% maximum)
15%
Dividenden betaald door/aan een buitenlandse rechtspersoon
6%
Dividenden betaald onder Russische rechtspersonen en aan fysische personen, Russische ingezetenen
10%
Inkomsten uit internationale transportverrichtingen
20%
Andere inkomsten van buitenlandse rechtspersonen (met inbegrip van de intresten)
Ź Enige sociale belasting Stortingen naar Staatsfondsen worden verzekerd door een enige sociale belasting. Deze belasting wordt gekweten door de werkgever op basis van de loonsom gedurende het belastingjaar. Sinds 1 januari 2003 wordt op de salarissen van de buitenlanders deze belasting geheven.
52
De enige sociale belasting wordt berekend op basis van een degressief tarief, in functie van het bedrag van de gecumuleerde vergoedingen van het burgerlijke jaar. Tarief
Belastinggrondslag
35,6%
tot 100 000 roebels
20%
van 100 001 tot 300 000 roebels
10%
van 300 001 tot 600 000 roebels
2%
boven 600 001 roebels
Ź Fiscaliteit van de fysische personen Het belastingtarief op de inkomsten van de fysische personen bedraagt 13%. De inkomsten uit Russische bron van niet ingezetenen (daadwerkelijke aanwezigheid op het Russische grondgebied langer dan 183 dagen) worden belast met 30%. Ź BTW De BTW wordt geheven op de waarde van de goederen, diensten en verhandelde werken op het Russische grondgebied of op de bij de douane aangegeven waarde van de ingevoerde goederen (douanerechten en accijnzen inbegrepen). Diensten en de meeste producten worden belast aan 18%. Een gereduceerd tarief (10%) wordt toegepast op enkele voedings- en landbouwproducten, goederen bestemd voor kinderen, medicijnen en de meeste tijdschriften. Ź Belasting op kleine en middelgrote bedrijven (KMO) De overheid is begonnen met de vereenvoudiging en verlaging van de belastingdruk voor de KMO’ s. Vanaf 1 januari 2003 mogen de bedrijven die een jaarlijkse omzet van maximum 15 miljard RUB te gelde maken (ong. 0,47 miljard USD), de thans vijf bestaande belastingen vervangen (vennootschapsbelasting, BTW, belasting op de verkoop, vermogensbelasting en enig sociale belasting) door één enkele belasting éénmaal te betalen gespreid over één trimester. Ź Maatregelen ten bate van de investeerders De buitenlandse investeerders kunnen vrijstelling genieten in geval van inbreng in natura in het kapitaal van het bedrijf: elke buitenlandse investeerder kan onder bepaalde omstandigheden de waarde van de ingevoerde goederen en uitrusting laten opnemen in het kapitaal van zijn onderneming en bijgevolg genieten van vrijstelling van betaling van de BTW wanneer deze goederen worden ingevoerd. Deze vrijdom van BTW is mogelijk mits een inschrijving van de ingevoerde goederen en uitrusting op de uitvoerige lijst van de « technologische » uitrusting opgesteld volgens Verordening Nr. 131 van het Staatscomité voor Douane van 7 februari 2001.
53
Ź Bilateraal verdrag Dubbele belastingsverdrag
Het akkoord ter vermijding van dubbele belasting tussen België en Rusland werd getekend op 16 juni 1995, en trad in werking op 26 juni 2000. Men onderhandelt momenteel om een akkoord ter bevordering en bescherming van investeringen.
Bronnen:
ABH: www.abh-ace.org DREE France: www.dree.org FIT: www.fitagency.be EVD Nederland : www.evd.nl
54
VII. PRAKTISCHE INLICHTINGEN Ź Reisadvies van de FOD Buitenlandse Zaken Omwille van conflicten is het ten stelligste afgeraden naar Tsjetsjenië, Ingouchië, Dagestan, Noord-Ossetië, Karatchaevo-Tsjerkessië, Kabardino-Balkarië, in het zuidelijke en oostelijke territorium van Stavropol, evenals in de regio’s van Pjatigorsk en Minvody, ofwel in heel het noorden van de Kaukasus. Algemene aanbevelingen In groep reizen is veiliger dan alleen. Voor de individuele reizen is een goede kennis van jet Russisch en de plaatselijke gewoonten belangrijk. Alleen reizen wordt buiten de grote steden afgeraden. Buitenlandse reizigers van het niet Europees type kunnen in de Russische steden het slachtoffer worden van een overval door bendes skinheads, evenals van pesterijen vanwege de ordediensten. Tijdens verplaatsingen: - Het wordt aanbevolen geen taxi te delen met onbekenden en op uw hoede te zijn wanneer u in een niet officiële taxi stapt; - Verafgelegen of slecht bediende streken zijn risicozones. De afstanden tussen de steden zijn lang en de reiziger die de wagen gebruikt is kwetsbaar voor plaatselijk banditisme; -Voor lange trajecten per trein en meer bepaald ‘s nachts is het aangeraden de deur van uw compartiment op slot te doen; Bijkomende aanbevelingen: - U moet steeds uw paspoort op zak hebben en een fotokopie maken van uw documenten; - Wanneer u het grondgebied binnenkomt, moet u een immigratiekaart invullen waarvan de strook, in uw paspoort gedurende heel het verblijf moet bewaard worden en teruggeven aan de douane bij het verlaten van het land; -Voor een verblijf van meer dan drie werkdagen, moeten de reizigers hun aanwezigheid melden bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De meeste belangrijke hotels doen het automatisch voor hun klanten. Het is niet nodig uw aanwezigheid kenbaar te maken indien het verblijf beperkt blijft tot twee à drie werkdagen.
55
Ź Reisdocumenten Voor elke reis is een visum verplicht. Er bestaan verscheidene soorten visa: zakenvisum (gewoon), toeristenvisum, transitvisum. De aanvraag moet vergezeld zijn van een formulier voor medische bijstand geldig voor Rusland. De Belgische verzekeringsmaatschappij moet een overeenkomst hebben met een Russische verzekeringsmaatschappij. De lijst van deze maatschappijen wordt opgegeven samen met het aanvraagformulier voor het visum. Het zakenvisum wordt verleend op basis van een uitnodiging van een Russisch bedrijf dat via het Ministerie van Buitenlandse Zaken of van Binnenlandse Zaken moet gaan. De toelating om het visum te verlenen wordt dan rechtstreeks aan de consulaire afdeling gericht. De Russische onderneming die deze stap ondernomen heeft, meldt het referentienummer waarmee men dan het visum kan verkrijgen. Werkwijze: uitnodiging, visumaanvraag in twee exemplaren; verzekeringsformulier; paspoort met een geldigheidsduur van minimum 3 maanden na de terugkeer; twee pasfoto’s; wachttijd: 1 week wanneer alle documenten in orde zijn; prijs varieert tussen 50 en 350 euro in functie van de duur van het verblijf, het type visum en de dringendheid. Voor inlichtingen i.v.m. het visum, wendt u tot: Consulaat van Rusland in België Robert Jonesstraat 78 1180 Brussel Tel: 02/374 35 69 Fax: 02/375 94 15 Open slechts op maandag, woensdag en vrijdag van 9.30 tot 12.30u Ź Tijdsverschil Het tijdsverschil tussen Brussel en Moskou en Sint-Petersburg bedraagt 2 uur. De winter- en zomeruren veranderen zoals in België. Ź Transport van en naar de luchthaven De afstand tussen de luchthaven van Sheremetyevo en het centrum van Moskou bedraagt 30 km en tussen de luchthaven van Domodedovo en het centrum 45 km. Er stationeren veel taxi’s vóór de luchthaven. Veel taxichauffeurs komen reeds aan de terminal .0hun diensten aanbieden. In dat geval gaat het over privé taxi’s. Het kantoor van de officiële taxi’s bevindt zich op de luchthaven zelf. De prijs voor de rit naar het centum is ongeveer 35 euro.
56
De bus van Sheremetyevo naar het metrostation « Retschnoj vokzal » komt geregeld langs. De prijs voor een rit is 15 roebels en de prijs voor een rit met de metro is 13 roebels. De lijnbus vanaf Domodedovo komt op het metrostation « Domodedovskaja » toe. Het traject duurt 35 minuten en kost 40 roebel. De luchthaven van Pulkovo in Sint- Petersburg heeft ook een regelmatige lijnbus tot aan het metrostation « Moskovskaya». Om een taxi te bestellen, draai 312- 00-22, 313- 76-00. Ź Hotels Tijdens de jongste jaren werden veel hotels gebouwd in Moskou en SintPetersburg. Deze hotels zijn kwalitatief goed, gemakkelijk bereikbaar, in het stadcentrum gelegen, maar duur. In de provinciesteden is de toestand verschillend. De meeste hotels dagtekenen van de Sovjetperiode en de uitrusting laat te wensen over. Ź Stedelijk vervoer in Moskou De spitsuren in het openbaar vervoer gaan van 8.00 tot 10 u en van 18 tot 20u. Het verkeer verloopt moeizaam op elk uur van de dag. De ontwikkeling van het autoverkeer in de straten van Moskou en de ontoereikendheid van het wegennet ondanks werken uitgevoerd door het stadsbestuur van Moskou, kunnen thans het verkeer niet opvangen. Taxi’s Er zijn twee soorten taxi’s. Officiële taxi’s zijn gewoonlijk geel, met een dambord op de deuren en hebben een meter (Centraal reservatiebureau in Moskou: tel. 927 00 00). Er zijn ook taxi’s die door particulieren bestuurd worden en die stoppen op een handgebaar. Metro De metro in Moskou is het snelste en gemakkelijkste transportmiddel, maar het is niet comfortabel. De wagens zijn eivol en verouderd. De metro is open van 6.00 tot 1.00u ‘s morgens. Zelfs indien de richting goed aangeduid is, is het dikwijls moeilijk zich te oriënteren omdat er veel lijnen zijn. De namen van de stations worden met een luidspreker aangekondigd. Gedetailleerde plannen in het Russisch en het Engels staan aangeplakt in elke wagen en men kan en men kan ze kopen in de metro zelf. Ź Betaling Kredietkaarten worden vaak gebruikt in Rusland. Men gebruikt ze in de grote hotels in Moskou en Sint-Petersburg waar de buitenlanders vertoeven. Veel restaurants, bars en grootwarenhuizen aanvaarden kredietkaarten zoals American Express, Visa, Mastercard enz. In de provinciesteden worden kredietkaarten ook aanvaard in de hotels voor buitenlanders. Geldautomaten (Mastercard, Visa, American Express) vindt men vooral in de grote steden. Het is dus best baar geld mee te nemen voor de hele duur van het verblijf. Elk bedrag in deviezen hoger 57
dan 1500 USD moet bij de douane aangegeven worden bij de aankomst in Rusland. De wissel gebeurt bij de bank of in één van de talrijke wisselkantoren. Ź Openingsuren en –dagen Banken zijn meestal open van maandag tot vrijdag van 10 tot 18u. De administratiediensten werken van maandag tot vrijdag van 9 tot 18u. Winkels zijn open van maandag tot vrijdag van 9tot 20u en zaterdag van 9 tot 18u. De meest winkels zijn open op zondag. Ź Post Postkantoren zijn open van 9 tot 20u, de centrale post van 9 tot 21u, en zondag van 10 tot 20u. Alle eenvoudige bewerkingen kunnen in het hotel gedaan worden. Voor de briefwisseling rekent men 2 à 3 weken tot in België. Ź Officiële verlofdagen 1-2 januari- Nieuwjaarsfeesten (nieuwjaar is zeer belangrijk voor de Russen en er wordt nog meer gefeest dan met Kerstmis en Pasen) 7 januari- Orthodoxe Kerstmis 23 februari- Feest van de verdediging van het vaderland (nu samen met vader/dag van de man) 8 maart- Vrouwendag 27 april- Orthodoxs Pasen 1, 2 mei- Feest van de Arbeid 9 mei- Feest van de Overwinning (Wapenstilstand Tweede Wereldoorlog. Dag van herinnering zeer populair met eerbetoon aan slachtoffers en oud-strijders) 12 juni- Nationale Feestdag 4 november- Feest van de Eenheid 12 december – Dag van de grondwet Ź Media Gedrukte media
De belangrijkste Russische dagbladen zijn: Moskovsky Komsomolets, Kommersant, Izvestia, Vedomosti, Komsomolskaya Pravda en Trud. Verder worden door de internationale gemeenschap in Rusland de Engelstalige Moscow Times en St-Petersburg Times gelezen. Weekbladen die in grote oplages verschijnen, zijn o.a. Argumenti i Fakti en Expert.
TV
Meer info
De tv-kanalen First Channel (51% eigendom van de staat) en Rossya hebben met elk ongeveer 25% van de kijkers de meeste aanhang, gevolgd door NTV (van Gazprom) en STS. Minder populaire stations zijn TNT, Ren TV, TVC en Kultura. Buitenlanders mogen volgens de wet geen meerderheidsbelang hebben in televisiestations die meer dan 50% van de bevolking bereiken. Info in het Russisch over ontwikkelingen in de massamedia, adressen van uitgeverijen, enz: www.mediaguide.ru.
58
Ź Elektrisch net, maten en gewichten De stroom is 220 volt. De stopcontacten vergen soms een adapter. Maten en gewichten: metrisch stelsel Ź Nuttige adressen Belgische ambassade te Moskou Oelitsa Malaja Moltsjanovka 7 121069 Moskou, Rusland Tel: +7(495) 780 03 31 Tel (visumafdeling): +7(495) 780 03 41 Fax: +7(495) 780 03 32 Fax visa: +7(495) 780 03 42 Visa infonummer: +7(495) 780 03 50
[email protected] Website: RU: http://www.diplomatie.be/moscowru NL: http://www.diplomatie.be/moscownl FR: http://www.diplomatie.be/moscowfr Ambassadeur: De heer Vincent MERTENS DE WILMARS De h. Jean-Paul CHARLIER, Ministerraad – Economie De h. Philippe BENOIT– Eerste secretaris – Pers en Culturele Zaken De h. Pascal BUFFIN, Ambassaderaad De h. Robert HAVET, Consul – Administratieve en Consulaire Zaken Gemeenschappen en gewesten De heer André De Rijck Economic Representation of Flanders c/o Embassy of Belgium Ulitsa Malaya Moltchanovka 7 121069 Moskva Russia Tel.: 007 495-202 81 36 / 007 495-202 84 29 / 007 502-224 11 45 fax: 007 495-202 82 50 e-mail:
[email protected]
59
De heer Ivan Korsak Koulagenko Economisch en handelsattaché voor het Brusselse en Waalse Gewest c/o Ambassade van België Ulitsa Malaya Moltchanovka 7 121069 Moskva Russia Tel: 7 495 203 82 73 Fax: 7 495 202 27 37
[email protected] , www.bruwal.ru De heer Andrey Emeliyanov Handelssecretaris te Nizhny Novgorod Export Vlaanderen Nizhny Novgorod Office 412, 4 Kostina St. Nizhny Novgorod, 603000 Russia tel./fax: 007 8312-31 73 36 e-mail:
[email protected] De heer Frederik De Potter Assistant-Economic Representation of Flanders 'Dom Shvetsii' Malaya Konyushennaya 1/3 A, office B 13 191186 Sint-Petersburg, Russia tel: 007 812 718 7658 fax: 007 812 703 5107 e-mail:
[email protected] ,
[email protected] Russische ambassade te Brussel Ambassade van Rusland de Frélaan 66 1180 Brussel tel: 02/374 34 00, 02/374 68 86 en 02/374 57 38 fax: 02/374 26 13 De h. Lukov, Ambassadeur Commerciële afdeling van de ambassade van Rusland Lorreinenlaan 45 1180 Brussel tel: 02/375 40 20 fax: 02/375 74 10 Mevrouw Elena Bandoura, Handelsvertegenwoordiger
60
Consulaat van Rusland in Brussel Rue Robert Jones 78 1180 Brussel tel 02/374.35.69 fax 02/375.94.15 Kamers van koophandel Belgisch-Luxemburgse Kamer van Koophandel voor Rusland en WitRusland Louizalaan 500 1000 Brussel Tel: 0473 94 86 55 Fax: 02 353 13 11 e-mail:
[email protected] www.ccblr.org Russische Federale Kamer van Handel en Industrie http://eng.tpprf.ru Vertegenwoordiging voor Benelux en Frankrijk: Villa ‘Les Chataigniers’ Centrale Hut 1 1640 Sint-Genesius-Rode T : 02 648 40 93 F : 02 648 26 86 e-mail:
[email protected]
Nuttige websites
AWEX : www.awex.be Brussels export: www.brussels-export.be DREE France: www.dree.org EVD Nederland: www.evd.nl Flanders Investment & Trade: www.fitagency.be FOD Buitenlandse Zaken België: www.diplomatie.be
61
Voor meer informatie:
FIT Flanders Investment & Trade Gaucheretstraat 90 1030 Brussel T: 02/ 504 87 11
[email protected] www.fitagency.be
Brussel Export Louizalaan 500 B4 1050 Brussel T: 02/ 645 25 50
[email protected] www.brussels-export.be
AWEX Agence wallonne à l’Exportation et aux investissements étrangers Place Sainctelette 2 1080 Bruxelles T : 02/ 421 82 11
[email protected] www.awex.be
