Agenda. 02 > agenda. > Grasdemo s. > Stal- en Velddag Vleesveehouderij. > Graan- en bietendemo

Uniek Jaargang 4 zomer 2015

Horses Product of the Year: Subli Seniores Priores > Terugblik Ondernemersdag Biologisch > Op weg naar 500 eieren > Graan- en suikerbietendemo >

02 > agenda Hieronder vindt u een overzicht van de geplande activiteiten. U bent van harte welkom. Kijk op www.agruniekrijnvallei.nl voor meer informatie en eventuele wijzigingen.

Agenda Activiteit Stal- en Velddag Vleesveehouderij > Graan- en bietendemo > Grasdemo > Grasdemo > Ondernemersdag varkenshouderij LIV Hardenberg RMV Hardenberg RMV Gorinchem

Datum 3 juli 7 juli 8 juli 15 juli 30 september 20 t/m 22 oktober 27 t/m 29 oktober 17 t/m 19 november

Locatie Sint Philipsland Huissen Aalten Tuil Van der Valk, Arnhem Evenementenhal Hardenberg Evenementenhal Hardenberg Evenementenhal Gorinchem

> Stal- en Velddag Vleesveehouderij

> Grasdemo’s

Vrijdag 3 juli organiseert CZAV in samenwerking met AgruniekRijnvallei een middag speciaal voor vleesvee­ houders. Het thema luidt: 'Ketenconcepten en voeding. Hoe kan met voeding ingespeeld worden op ketenconcepten?' Een van de sprekers is Harm van Hattem, vleesvee­specialist Agruniek­Rijnvallei. De bijeenkomst vindt plaats op het bedrijf van de familie Beijaerts, Hogeweg 3, Sint Philipsland. Het p ­ rogramma begint om 13.30 uur en duurt tot 15.30 uur.

Dit jaar zijn er twee grasdemovelden aangelegd, eentje bij de familie Wissink in Aalten en eentje bij de familie Kool in Tuil. Tijdens de grasdemo’s kunt u de stand van de diverse grassen bekijken. Ook worden er workshops gegeven over SmartGrass (nieuw product dat ervoor zorgt dat u eerder en meer gras kunt oogsten), veilig omgaan met GBM en spuittechnieken. De demo’s beginnen om 19.30 uur en tellen mee voor de verlenging van het Bewijs van Vakbekwaamheid, onderdeel Veiligheid en Techniek.

> Graan- en bietendemo De graan- en bietendemo vindt plaats op dinsdag 7 juli bij de familie Steenhof, Karstraat 82 in Huissen. U bent van harte welkom tussen 13.30 en 21.30 uur. Tijdens de demo vinden er doorlopend rondgangen plaats. Naast de verschillende rassen kunt u de fungicidenproef beoordelen. Ook is er aandacht voor driftreductie met behulp van Squall en voor vergroening. Verlenging spuitlicentie Deelname levert een punt op voor de verlenging van het Bewijs van Vakbekwaamheid voor het onderdeel Teelt. De sessies voor de verlenging starten om 14.00 en 19.00 uur. Het is belangrijk dat u zich voor aanvang van de sessie heeft ingeschreven voor de verlenging. Op pagina 5 leest u meer over de graan- en bietendemo.

inhoud > 03

> Nieuws 5 7 10 12 17

Plant Bedrijfsontwikkeling Voer pluimvee Voer varkens Voer rundvee

> Reportages Melkveehouderij Van Veelen 8 Pluimveehouderij Bouw 14 Fruitbedrijf Van Ossenbruggen 24

> Uitgelicht Graan- en suikerbietendemo Op weg naar 500 eieren Ondernemersdag Biologisch Subli Seniores Priores

5 10 23 26

Agenda

2

Voorwoord

4

Column

13

Medewerker

16

Zo maken wij...

20

Familie, puzzel

27

Inhoud 10

23

colofon Uniek is een uitgave van AgruniekRijnvallei

Editie: zomer 2015 Redactie: afdeling Communicatie & PR Redactieadres: Postbus 610, 6700 AP Wageningen, T 0317-499599, [email protected] ©Copyright. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gekopieerd zonder schriftelijke toe­ stemming van AgruniekRijnvallei.

5

Voorwoord

De stip aan de horizon “Anno 2015 veranderen markt en maatschappij in sneltreinvaart.” Met een onderbouwing van deze zin hebben deelnemers ter afsluiting van de tweejarige cursus AOCV (Algemene Opleiding Coöperatief Verenigingskader) het coöperatief weerbericht opgesteld. Twee leden uit de bestuurlijke gremia van AgruniekRijnvallei hebben deelgenomen aan deze cursus en onlangs hun certificaat in ontvangst genomen. Het is moeilijk om concreet in beeld te krijgen hoe onze omgeving er over pak­ weg tien jaar uitziet. Er zijn wel trends te ontdekken waar zowel ondernemers als de coöperatie rekening mee moeten houden. Kernwoorden zijn individu­ alisering, transparantie, mondiale ontwikkelingen, digitalisering en een volatielere markt. Waar moet je de stip aan de horizon plaatsen? Onze eigen bedrijven - en daaraan gekoppeld onze coöperaties - zijn al ­generaties lang in staat de juiste beslis­ singen te nemen waar het gaat om continuïteit. Bent u, of zijn wij, in staat de steeds snellere veranderingen in te bedden in de bedrijfsvoering terwijl operationele uitdagingen ook het hoofd moet worden geboden? Tegen­vallende financiële opbrengsten als gevolg van een boycot, volle mestputten en een distributeur die niet thuisgeeft, het fos­ faatplafond dat bereikt is: zomaar een paar voorbeelden waar je als onder­ nemer mee te maken kunt krijgen ter­ wijl het er een jaar geleden heel anders uitzag. Feit is dat er sinds kort op de

wereld meer mensen in de stad wonen dan op het platteland. Dit is een ont­ wikkeling die in snel tempo doorgaat en kansen biedt voor voedsel­producenten. Feit is ook dat burgers ons als agrari­ sche ondernemers een 7,6 geven als waardering. En daar mogen we best trots op zijn! Als AgruniekRijnvallei zijn we volop ­bezig met het definiëren van de posi­ tionering. Dat wil zeggen: hoe onder­ scheiden we ons van de concurrentie? Typerend voor AR zijn de waarden solide, gedreven, eerlijk en betrokken. Het in de praktijk brengen van deze kernwaarden vormt een uitstekende basis voor het bevorderen van het resultaat op onze agrarische onder­ nemingen. De komende tijd zullen we meer gaan merken van de nieuwe positionering en de manier waarop we daar invulling aan geven. Op onze Algemene Vergadering in april hebben we afscheid genomen van een aantal bestuursleden. Jan Geurtsen had het einde van zijn bestuurstermijn

bereikt en is afgetreden als algemeen plaatsvervanger. Menso Tijssen volgt hem op. Alex Reinders is door het bestuur aan­gesteld als secretaris. Er is op dit moment nog een vacature binnen het bestuur. Met de aanwezige leden hebben we af­gesproken dat we in de volgende vergadering een voorstel doen wie deze vrijgevallen plek in zou kunnen vullen. Ook zijn wij als bestuur van m ­ ening dat we ons bestuursmodel moeten koesteren. Op deze manier geven we maximaal invulling aan leden­ betrokkenheid en zijn we in staat de beste professionals aan ons te binden die ons begeleiden bij onze eigen doel­ stellingen. Zeker in een snel verande­ rende markt en maatschappij is het een must om de stip aan de horizon - daar waar je naar toe wilt - goed in beeld te krijgen en gezamenlijk oplossingen te vinden voor de hobbels die je onderweg tegen kunt komen. Veel succes op uw pad! Johan Huitink Voorzitter bestuur

plant > 05

Graan- en suikerbietendemo Op dinsdag 7 juli houdt AgruniekRijnvallei de jaarlijkse graan- en bietendemo. Deelname aan de demodag telt ook mee voor de verlenging van het Bewijs van Vakbekwaamheid, onderdeel Teelt. Dit jaar vindt de demo plaats in het Gelderse Huissen en Bemmel, op twee percelen zware rivierklei van akkerbouwer Gerard Steenhof. Loonbedrijf Harry Nies legde de diverse demovelden aan. Op de velden in Huissen staan verschillen­ de rassen wintergerst, triticale en wintertarwe. De tarwe is 23 november gezaaid op een perceel waar vorig jaar suiker­ bieten stonden. Op een nabijgelegen perceel in Bemmel staan acht suikerbietenrassen van KWS en vijf suikerbieten­ rassen van Betaseed. De suikerbieten zijn 14 april gezaaid, na de regenperiode. “De grond was onderin nog niet hele­ maal goed, maar de opkomst was voldoende”, vertelt GertJan Verhagen, akkerbouwvoorlichter van AgruniekRijnvallei. Volgens hem staan beide gewassen er nu (half juni) redelijk goed bij maar kunnen ze wel wat regen gebruiken.

Programma De demodag begint om 13.30 uur en duurt tot 21.30 uur. Er zijn twee sessies voor de verlenging van de spuitlicentie, de eerste begint om 14.00 uur en de tweede om 19.00 uur. Voor aanvang van deze sessies moet de inschrijving voor de ver­ lenging geregeld zijn. “Bij regen houden we de presen­taties binnen, in een schuur van akkerbouwer Steenhof, geeft Verhagen aan. Naast de presentaties verzorgen Agruniek­ Rijnvallei, Bayer CropScience, KWS, Betaseed, Barenbrug, Limagrain en Wiersum Plantbreeding rond­leidingen langs de demovelden. De verschillen tussen rassen, b ­ emesting, wijze en tijdstip van gewasbescherming, ziekte- en schimmel­­druk en slakkenproblematiek komen aan bod. Ook is er aandacht voor de vergroenings­eisen van het EU-land­ bouwbeleid en driftreductie met Squall. Verhagen vindt de demodag ook een goede gelegenheid voor akker­bouwers om

De heer Steenhof, eigenaar van de percelen, in het graandemoveld

met collega’s ervaringen uit te wisselen. AgruniekRijnvallei zorgt daarbij voor de inwendige mens.

Routebeschrijving De centrale ontvangst en inschrijving voor verlenging van de spuitlicentie is bij de familie Steenhof, Karstraat 82 in Huissen. Ga aan het einde van de A15 bij de stoplichten links. Dit is de Karstraat. Na ruim 1 km vindt u uw bestemming aan uw linkerhand.

Graaninname 2015 Net als voorgaande jaren wil AgruniekRijnvallei graag uw granen innemen en deze zo goed mogelijk verwaarden. Voor gerst, triticale en tarwe hebben wij de mogelijkheid om via de pool de maximale prijs te realiseren. Andere granen worden tegen de dagprijs ingenomen.

Meedoen? Wanneer u granen wilt leveren en nog geen formulieren heeft ontvangen, dan kunt u deze downloaden op onze website of contact opnemen met de receptie in Waardenburg 0418-655944. Voor wie niet officieel is gecertificeerd bestaat ook de mogelijkheid om via de poortwachtersregeling te leveren.

06 > plant

CAF: nieuwe proefveldspuit voor nog meer kennis De Centrale Adviesdienst Fruitteelt (CAF) heeft onlangs een nieuwe proefveldspuitmachine in gebruik genomen. “Het uitvoeren van onafhankelijk praktijkonderzoek is een belangrijke basis voor ons advies. De nieuwe proefveldspuit is hierbij een belangrijk instrument”, zegt Aryan van Toorn, coördinator van CAF. Al jarenlang is CAF een belangrijke partij in de uit­voering van demo-onderzoek. Sinds vorig jaar heeft CAF de bevoegd­heid om proeven uit te voeren met GEP/TNG (nog niet toegelaten producten). Hiermee neemt CAF een voor­ schot op toekomstige advisering. De nieuwe proefveldspuit draagt bij aan de professionele, toekomstgerichte aanpak van CAF. Bovendien levert deze spuit nog betrouwbaardere onderzoeksresultaten op voor CAF.

Topkwaliteit spuit De proefveldspuit onderscheidt zich door de zeer stabiele en geregisseerde afgifte van vloeistof. Bovendien kunnen in één keer vier verschillende behandelingen geladen worden. Dit resulteert in sneller werken en arbeidsverlichting. De spuit is bovendien arbotechnisch verantwoord. Tot op heden werkte CAF met twee motorrugvernevelaars. Deze blijven in gebruik voor kleinere proeven, demo's en het onderzoek buiten de belangrijkste fruitregio’s.

Denk op tijd na over uw plukbenodigdheden Bij AR Plant kunt u terecht voor al uw plukbenodigdheden.

Plukhandschoenen Met plukhandschoenen ondervindt u minder (nagel-) schade aan uw fruit en heeft u meer grip tijdens het plukken van het fruit. De plukhandschoenen zijn dit ­seizoen in prijs verlaagd! De handschoenen zijn ver­ krijgbaar met een standaard geruwde coating en met een genopte coating.

Plukemmer Onze plukemmer draagt bij aan een efficiënte pluk. De schuimrubberen voering biedt het fruit extra bescher­ ming. Door de brede draagriem is de emmer licht draagbaar.

Pluktrein Onze pluktrein staat bekend als de beste en meest gebruiksvriendelijke pluktrein. De pluktrein heeft een lange levensduur en is snel leverbaar, zowel met als zonder spatlap. De treinen zijn spoorvolgend, zwaar uitgevoerd, voorzien van 6-play-banden en de wielen beschikken over kogellagers en vetnippels. De pluktrein is nu ook leverbaar met een verhoging onder de voor­ raadbak.

Pluktrap Ook dit jaar is AgruniekRijnvallei leverancier van de Hailopluktrap, speciaal voor in de boomgaard. Deze trap is NEN 2484 gekeurd zodat uw plukpersoneel veilig kan werken. De trap is beschikbaar met 3, 4, 5 en 6 treden. Daarnaast zijn er de huishoudtrappen met 3 tot 7 treden.

Meer informatie Bij de verkoopbinnendienst (telefoon 0418-655944) kunt u terecht voor meer informatie en prijzen. We wensen u alvast een goede pluk en natuurlijk een mooie opbrengst! Maarten Gerritsen en Ferdy Tolhoek met de nieuwe proefveldspuit

bedrijfsontwikkeling > 07

PAS per 1 juli Ontwikkelingsruimte veehouderij

Op de hoogte blijv en? Meld u aan voor on ze digitale nieuwsbri ef op www.agruniekrijn vallei.nl!

Vanaf 1 juli worden wijzigingen in de maximaal toegestane veebezetting getoetst aan de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). In veel gevallen kan met een melding worden volstaan. Voor de wat grotere ontwikkelingen of ontwikkelingen dicht bij de natuur is vaak een vergunning nodig. Bij uitbreiding van een veehouderij is er meestal ontwikkelingsruimte nodig. Voor het uitgeven van deze ontwikkelingsruimte geldt in principe de volgorde van ontvangst van de volledige vergunningaanvraag. Op het juiste moment aanvragen is belangrijk.

Wat is de PAS? De overheid wil minder stikstof, sterkere natuur en meer ontwikkelingsruimte voor de economie. De PAS is niet al­ leen van toepassing op de landbouw, maar ook op industrie en verkeer. De veehouderij stoot stikstof uit in de vorm van ammoniak. Door de verplichte toepassing van emissiearme stalsystemen is de stikstofemissie fors gedaald. Een deel van deze daling van de stikstofemissie mag opnieuw worden gebruikt voor ontwikkeling van veehouderijen of andere economische ontwikkelingen. Bij uitbreiding van een vee­ houderij wordt dan een vergunning of melding ingediend en wordt er een beroep gedaan op die ontwikkelingsruimte.

Referentie van bedrijf Het uitgangspunt bij het uitgeven van ontwikkelingsruimte is de NBwet-vergunning van het bedrijf. Als een bedrijf geen NBwet-vergunning heeft, wordt uitgegaan van de maximale veebezetting in de periode 2012-2014, zoals op dat moment was toegestaan binnen de Wet milieubeheer. Bij veel bedrij­ ven is de bedrijfssituatie wel gewijzigd sinds de aanwijzing van de Natura-2000-gebieden in 1994, 2000 of 2004. Daar­ voor is dan wel de milieuvergunning/-melding geregeld, maar nog niet de NBwet-vergunning. Deze bedrijven kunnen nu dus hun bestaande situatie legaliseren op basis van deze referentie door een vergunning of melding in te dienen voor de PAS. Deze ontwikkelingen gaan niet ten koste van de ontwikkelingsruimte.

Beschikbaarheid ontwikkelingsruimte De beschikbaarheid van ontwikkelingsruimte wordt verdeeld over tijdsperiodes. Op die manier is de ontwikkelingsruimte nooit geheel op, maar kan deze uiteraard wel voor een bepaalde programmaperiode op zijn. Voor de toedeling van deze ruimte maken provincies eigen beleidsregels. Een deel van deze beleidsregels is provinciaal op nagenoeg gelijke wijze geregeld. Zo geldt er een maximale uitgifte van ontwikkelingsruimte van 3 mol N/ha/jaar per bedrijfslocatie in een periode van zes jaar. Enkele gebieden zijn daarbij uit­ gezonderd (de provincie Zeeland geeft voor enkele gebieden slechts 1,5 mol ruimte). Daarnaast moet het aan­gevraagde project binnen twee jaar gerealiseerd zijn, anders kan de uitgegeven ontwikkelings­ruimte komen te vervallen. Iedere provincie kan aanvullende regels stellen bij de uitgifte van ontwikkelingsruimte. Bij plannen voor nieuwbouw krijgt

het bedrijf twee jaar de tijd om de gewenste ontwikkelingen daadwerkelijk te realiseren.

Vergunning of melding Op gevoelige habitats hebben projecten die meer dan 1 mol stikstofdepositie per hectare veroorzaken een vergunnings­ plicht. Tussen 0,05 en 1 mol is er meldingsplicht. Het indienen van meldingen is mogelijk zolang er voldoende ontwikkelingsruimte is. De depositie is mede afhankelijk van diersoort, bedrijfsomvang, stalsysteem en plaats c.q. afstand tot natuur. In sommige gevallen is een melding niet voldoende, omdat er nog beschermde natuurmonumenten in de omgeving zijn of doordat er nog andere effecten een rol kunnen spelen (geldt bijvoorbeeld voor bedrijven die zeer dicht bij natuur gelegen zijn).

AERIUS Calculator De ammoniakdepositie wordt berekend met AERIUS, een systeem dat informatie bevat over stikstofgevoelige natuur en stikstofbronnen van zowel landbouw, industrie en ver­ keer. De module voor het indienen van een melding, ‘AERIUS Calculator’, komt vanaf 1 juli beschikbaar via www.aerius.nl. Elke nacht wordt berekend of er voldoende depositieruimte beschikbaar is voor de ingediende meldingen. De dag na deze doorrekening ontvangt de verzoeker bericht of er voldoende ontwikkelingsruimte is voor de melding of dat er onvoldoende ontwikkelingsruimte is en er alsnog een vergunningaanvraag moet worden ingediend.

Saldering bij PAS Externe saldering (ammoniakoverdracht tussen bedrijven) is per 1 juli niet meer mogelijk. Indien de PAS geen ont­ wikkelingsruimte biedt, resteert de mogelijkheid van interne saldering, bijvoorbeeld door het toepassen van ammoniak­ reducerende systemen binnen het eigen bedrijf.

Meer info Uw adviseur van AR Bedrijfsontwikkeling kan u bijstaan met deskundig advies. Neem direct contact met hem op of bel 0317-499599. Een e-mail sturen naar info@ar-bedrijfsont­ wikkeling.nl kan natuurlijk ook, dan nemen wij vrijblijvend contact met u op.

08 > reportage

Melk moet wit zijn! Toch..? Op het melkveebedrijf van Arnold en Gerben van Veelen in Biddinghuizen krijgen de kalveren grijze poedermelk. Het is onderdeel van een protocollaire kalveropfok met rust, reinheid en regelmaat.

Na meerdere verplaatsingen vanwege natuur­ontwikkeling hebben de broers Arnold en Gerben van Veelen nu een melkveebedrijf met 450 melkkoeien. Ze hebben hulp van twee Poolse medewerkers en pa springt nog regelmatig bij. Het rollend jaargemiddelde bedraagt 10.504 kilogram melk met 4,16% vet en 3,56% eiwit. De hele bedrijfsvoering is gericht op veel melk produceren tegen een lage kostprijs. Sinds twee jaar werken ze volgens protocollen waarbij ie­ dereen vaste taken heeft en die op een vast tijdstip uitvoert. Arnold is de eerstverantwoordelijke voor de kalveropfok. Toen die minder goed verliep ging hij zich erin verdiepen. Onder andere via internet zoekt hij vooral in het buitenland steeds naar nieuwe informatie. “Op veel melkveebedrijven gebeurt de kalveropfok ernaast en krijgt ze niet de aan­ dacht die ze nodig heeft. Sinds wij met protocollen werken krijgt ook de kalveropfok de aandacht die ze verdient”, geeft Arnold aan. Volgens hem vereist protocollair werken ook

preventief werken en lukt dat bij de kalveropfok alleen met goede voeding. “Als de kalveropfok een probleem is krijgt de boer er een hekel aan. Als het goed loopt levert het plezier in het werk op en plezier in het werk leidt tot resultaat.”

Kalveropfok begint voor geboorte “Een goede kalveropfok begint al voor de geboorte”, aldus Arnold. “Als de koe bij het afkalven in goede conditie is mag je ervan uitgaan dat het kalf bij de geboorte ook in goede conditie is en dat de koe goede biest levert met voldoende antistoffen.” Een week voor de verwachte afkalfdatum komt de koe in een groepsstrohok. Daar kalft ze onder toezicht. Dat is mogelijk omdat ook tijdens de laatste keer voer aanschuiven om 22.00 uur, tijdens de nachtelijke controle om 1.00 uur en bij het begin van het melken om 4.45 uur de koeien worden gecontroleerd. Meteen na de geboorte gaat het kalf in een van de gekoppelde verrijdbare eenlingboxen

reportage > 09

“Kalveren zijn de toekomst van het melkveebedrijf. Ze verdienen het beste.” met stro die naast het groepshok staan opgesteld. Binnen een half uur wordt de koe gemolken met een vaste emmer­ machine die ook naast het groepshok en de eenlingboxen staat en krijgt het kalf twee liter biest. “Het eerste half uur heeft de biest de hoogste kwaliteit, heeft het kalf de beste zuigreflex en drinkt negentig procent van de kalveren goed en neemt de darmwand de antistoffen het best op”, vertelt Arnold.

Twee keer biest Alle individueel gehuisveste kalveren krijgen twee keer per dag melk, om 7.30 en 15.30 uur. Een kalf krijgt voor de tweede keer biest bij de volgende melkgift aan alle kalveren. Het is de bedoeling dat een kalf de eerste 24 uur twee keer twee liter biest opneemt. Neemt een kalf onvoldoende biest of poedermelk op, dan krijgt het die toegediend met een maagsonde. Arnold: “Met vier liter biest op de eerste dag hebben de kalveren voldoende antistoffen in het bloed. Meer biest geven heeft geen nut, kost extra tijd en past daarom niet in ons werkschema.” De tweede dag na de geboorte verhuist het kalf naar buiten naar een individuele iglo met een dik pak stro. Daar krijgt het tijdens de eerste voerbeurt 2,5 liter kunstmelk en wordt de gift geleidelijk verhoogd tot vier liter binnen een week, dus acht liter per dag. Die acht liter bevat bij normaal weer 950 gram melkpoeder, bij koud weer iets meer, omdat het kalf dan meer energie nodig heeft om op temperatuur te blijven. Vanaf drie tot vier dagen krijgen de kalveren ook Kalverstructuurmuesli. Na twee tot drie weken in een iglo gaat het kalf naar een groeps­ strohok in een schuur en krijgt het de beschikking over een drinkautomaat. Hier kunnen de kalveren naast kunstmelk ook onbeperkt vers water, Kalverkorrel Maxima Vitaal en grashooi opnemen. Op elf weken leeftijd worden de kalveren gespeend en gaan ze naar een stal met ligboxjes.

Nieuw: kalvermelk voor nog betere weerstand In ons assortiment zijn twee nieuwe kalvermelksoorten opgenomen voor extra weerstand en minder diarree. Dit zijn de Kalvermelk AR Start Gezond (21423K20) en de Kalvermelk AR Opfok Gezond (21426K20). Als u denkt dat de kalveropfok makkelijker en gezonder kan, probeer dan eens deze nieuwe melkpoeders. De Kalvermelk AR Start Gezond is met name gericht op de eerste twee weken, daarna kan overgeschakeld worden op de Kalvermelk AR Opfok Gezond. De ervaringen met deze kalvermelk­soorten zijn zeer positief.

Grijze poedermelk Het meest opvallend aan de opfok is dat de kalveren geen witte maar grijze poedermelk krijgen. Dit komt doordat de melkpoeder diverse gezondheidsbevorderende toevoegingen bevat waaronder koolstof. Arnold: “Als het management goed is komt alles aan op de voeding. Met deze melkpoeder geven we de kalveren het beste wat beschikbaar is. Kalveren zijn de toekomst van het melkveebedrijf. Ze verdienen het beste.”

Zilveren jubilarissen Op 1 mei waren onze medewerkers Gert-Jan Verhagen (voorlichter akker­bouw) en Gerco Catsburg (operator fabriek Barneveld) vijfen­ twintig jaar in dienst. Op hun verzoek werd hieraan in kleine kring aandacht besteed. Op de jubileumdag speldde Martin Grift bij Gert-Jan het AR-insig­ ne op in Waardenburg. Albert G ­ etkate deed dat op hetzelfde moment bij Gerco, maar dan bij Gerco thuis.

Gerco Catsburg

Gert-Jan Verhagen

10 > voer

Op weg naar 500 eieren.. Een paar jaar geleden (2011) hield AgruniekRijnvallei studieavonden met als thema ‘op weg naar 500 eieren’. Aanleiding hiervoor waren de ontwikkelingen in de fokkerij, waarbij de focus meer kwam te liggen op een goede persistentie dan op een nog hogere piekproductie. Het doel was een productie van 500 eieren op 100 weken in 2020. Intussen zitten we in 2015 en kijken we hoe het ervoor staat. We hebben afgesloten koppels witte en bruine kippen geëvalueerd. Het betreft hier koppels kippen van minimaal 90 weken oud. We focussen in dit artikel op de invloed van het lichtschema en de voeding op de technische resultaten en de effecten op het rendement. De resultaten van de koppels (zie tabel) worden vergeleken met die van de referentiekoppels uit LegManager.

Bruin: grote verschillen In de tabel vergelijken we de resultaten op een leeftijd van 30, 72 en 90 weken. Hieruit blijkt dat de kippen die later in productie komen (minder eieren op 30 weken) op 90 weken betere technische resultaten laten zien. Bij bruine kippen is te zien dat een grote achterstand op 30 weken (9,8 eieren poh) toch ingelopen kan worden. De achter­ stand is op 72 weken al omgebogen naar een voorsprong van 7,3 eieren. Dat die voorsprong op 90 weken nog verder is uitgebouwd duidt op een goede persistentie. De kilogrammen eieren laten hetzelfde beeld zien: van een achterstand op 30 weken naar een

grote voorsprong op 72 weken (1,1 kg poh) en een nog grotere voorsprong op 90 weken (1,3 kg poh). Verder valt op dat de koppels kippen die gevoerd zijn met voer van Agruniek­Rijnvallei een veel lagere voederconversie hebben.

Aantal uren licht

Grafiek Lichtschema's 18 16 14

Bij witte kippen zijn de verschillen in technische resultaten anders: een kleinere achterstand op 30 weken (5,4 eieren poh), op 72 weken een gelijk aantal eieren en op 90 weken een kleine voorsprong van 2,6 eieren poh. De kilogrammen eieren geven een ­ander beeld: van bijna geen achter­ stand op 30 weken naar een grote voorsprong op 72 weken (0,5 kg poh) en op 90 weken een nog groter voor­ deel (0,65 kg poh).

Meer licht, betere jeugdgroei

12 10 8 6 4 2 0

Wit: kleiner verschil

1 2 3 4 5 Traditioneel lichtschema

6

7 8 9 Late step down

10

11

12

13

14

15

16 17 18 Leeftijd (weken)

De afgelopen jaren zijn de licht­ schema’s in de opfok steeds verder aangepast. In het verleden werd vaak een traditioneel lichtschema toe­gepast (zie geel in de grafiek). Hierbij werd in het begin van de opfok het aantal uren licht snel afgebouwd naar bijvoorbeeld negen uur licht. In dezelfde grafiek is een ‘Late step down’-lichtschema te zien (in groen) waarbij het aantal uren

voer > 11 Tabel: Invloed van lichtschema en voeding op resultaten Uitval

Aantal eieren

Kg ei

VC

AR

LegManager

AR

LegManager

AR

LegManager

AR

LegManager

30 weken

0,3

0,7

48,6

58,4

2,7

3,2

2,81

2,48

72 weken

2,4

6,7

322,9

315,6

20,2

19,1

2,13

2,18

90 weken

5,1

9,1

426,1

411,1

26,9

25,6

2,12

2,2

30 weken

0,5

0,65

57,6

63

3,3

3,4

2,34

2,26

72 weken

3,5

4,9

328,6

328,8

20,5

20

2,01

2,06

90 weken

6,75

8,54

434,1

431,5

27,4

26,75

2,01

2,04

Bruin

Wit

licht langzamer wordt afgebouwd. Doordat de opfokhennen in het begin van de opfok meer licht krijgen, wordt de jeugdgroei beter benut. Opfokhen­ nen kunnen hierdoor op jonge leeftijd al een goed gewicht hebben en het skelet kan zo goed uitgroeien. Deze voorsprong in lichaamsgewicht weten zij over het algemeen tot het einde van de opfok te behouden. Door het later afbouwen van het licht komen de kip­ pen ook iets later in productie. Ze zijn er fysiek dan aan toe, wat resulteert in een snelle stijging van lichaams- en eigewichten.

Let op calcium Zeker bij kippen die iets later in ­productie komen is het belangrijk om niet met een te hoog calciumgehalte te beginnen. Verhoog het gehalte geleide­

lijk. Dit heeft geen nadelige gevolgen voor de eikwaliteit, maar het zorgt wel voor een betere voeropname en een betere start van de productie. W ­ anneer de kippen een goed lichaams­gewicht bereikt hebben, kunnen ook de ­gehalten van aminozuren en ruw eiwit iets lager worden gehouden. Kippen met een goed lichaamsgewicht zijn ef­ ficiënter: er zijn minder aminozuren en energie nodig voor interne processen.

Voerwinst De verschillen in technische resul­ taten hebben ook gevolgen voor de gerealiseerde voerwinsten. Bij witte kippen is de voerwinst van AR-koppels € 0,30/kip hoger dan bij de referentie. Dit wordt veroorzaakt door de lagere VC, maar nog meer doordat er meer kilo’s eieren zijn geproduceerd. Bij

bruine kippen is het verschil groter: € 0,75/kip. Naast een lagere VC komt dit doordat er meer eieren en meer kilo’s eieren zijn geraapt.

500 eieren komt dichterbij Zoals uit de tabel blijkt is het moge­ lijk om op 90 weken leeftijd tussen de 425 en 435 eieren per kip te rapen. Daarmee zijn de pluimveehouders goed op weg om 500 eieren per kip te gaan rapen op 100 weken leeftijd. Door managementmaatregelen zoals het aanpassen van de voeding en het lichtschema is het mogelijk om kippen langer aan te houden en uw voerwinst te verhogen. Dit geldt voor witte leg­ hennen, maar zeker ook voor bruine leghennen. Overleg met uw specialist pluimvee welke mogelijkheden u als pluimveehouder heeft.

AR anticipeert op snavelkapverbod In 2017/2018 komt er een verbod op het behandelen van snavels bij leg­ hennen. Dit heeft veel invloed op het gedrag van de hennen. Kippen met een volledige snavel gaan eerder selecteren in het voer. Selectieve opname heeft als gevolg dat niet alle nutriënten worden opgenomen. Dit leidt tot onbalans in de hen waardoor deze eerder afwijkend gedrag zal vertonen. AgruniekRijnvallei heeft daarom een duidelijke doelstelling voor de productie van haar pluimveevoer. Het pluimveevoer moet over de juiste structuurwaardes beschikken. Om deze waardes te behalen wordt er geïnvesteerd in de fabriek in Barneveld. Deze investeringen zijn gericht op de productie van uniform structuurvoer.

Speciale zeeftechniek De aanpassingen resulteren in het verlagen van het aandeel te fijne en te grove delen. Zo wordt een gedeelte van de grondstoffen bewerkt om de fijne delen extra te binden en van bepaalde grondstoffen worden de fijne delen met een speciale techniek extra afgezeefd. Samen met het enkelvoudig walsen zorgen deze maatregelen voor nog

meer voordelen. Het resultaat: een uniform scherp structuurvoer dat ervoor zorgt dat de hennen de juiste nutriënten binnenkrijgen, aan­ sluitend bij de behoefte. De hen is in balans, met een goede darm­ gezondheid en een goede weer­ stand.

Uitvoering Veel van deze investeringen zijn al uitgevoerd of worden binnenkort uitgevoerd. Zo kunt u op korte termijn profiteren van nog meer voordelen van ons pluimveevoer.

12 > voer

Erfolg gibt Sicherheit, Sicherheit gibt Erfolg! Onze oosterburen hebben het mooi verwoord: resultaat geeft zekerheid, zekerheid geeft resultaat! Dat dit klopt zien we als we de top 20% van saldo’s van zeugenhouders vergelijken met de gemiddelde saldo’s. In onderstaande tabel is het AgroVision-gemiddelde van zeugenhouders vergeleken met de top 20%. De bedragen zijn per zeug en per big weergegeven. In de laatste kolom staat wat de verschillen inhouden voor een bedrijf met 400 zeugen. AgroVision 2014 Zeugenhouderij Saldo Totale diverse kosten Omzet & aanwas - voerkosten

Big

Zeug

400 zeugen

Gem.

Top 20

Verschil

Gem.

Top 20

Verschil

16,75

22,23

5,48

479

669

190

76.000

5,38

4,68

0,80

154

138

16

6.400

22,13

26,81

4,68

633

807

174

69.600

Voerkosten zeugen

12,83

12,09

0,74

367

364

3

1.200

Voerkosten biggen

11,85

11,65

0,20

337

353

16

6.400*

Biggenvoerprijs

42,03

41,35

Kg biggenvoer

28,3

28,2

Gemiddeld aflevergewicht

24,6

25,0 28,6

30,1

1.355

1.527

172

68.800

Aantal grootgebracht/zeug/jaar Opbrengst biggen

47,74

50,39

2,65

* Bij de top 20% zijn de biggenvoerkosten per zeug hoger doordat de zeugen meer biggen grootbrengen. De biggenvoerkosten per big zijn op de hoogproductieve bedrijven lager.

Voerwinst maakt het verschil We zien dat de top 20% een saldo heeft dat € 190 hoger ligt dan het gemiddelde. Voor een klein gedeelte wordt dit veroorzaakt doordat er minder diverse kosten zijn (fokkerij, gezondheid, energie enzovoort). Het grootste gedeelte van het verschil komt echter door een veel betere voerwinst. De betere voerwinst komt voor 99% doordat de opbrengst big­ gen per zeug hoger is, oftewel: meer biggen in combinatie met een hogere opbrengstprijs per big.

Zet voeding slim in Met voeding heeft u niet alleen invloed op de voerkosten. Goed zeugenvoer op de juiste manier ingezet resulteert ook in meer, uniformere en vitale biggen bij geboorte en spenen. Bij de biggen zorgt een combinatie van voeding en gezond­ heid voor de beste resultaten. De zeugenspecialisten van AR bespreken graag met u: > hoe u bij gespeende biggen de kans op trammelant verkleint, dus geen coli in de eerste week na het spenen gevolgd door streptococcen in de tweede en derde week. > hoe u uniforme koppels kunt leveren zonder veel rest­ biggen die veel minder opbrengen en waarvan het selecteren veel arbeid kost bij het afleveren. > wanneer uw afnemer tevreden is en de biggen gemakkelijk en goed opgenomen worden in de markt.

Nieuwe biggenvoerklant? Actie! Maak een afspraak met onze zeugenspecialist en ontvang een gratis douchepakket, bestaande uit twee handdoeken, twee T-shirts, twee korte broeken en shampoo. Uw adviseurs kunnen zo schoon de stal in.

voer > 13

AR Varkensawards 2014 Topresultaten mogen beloond worden. Voor varkens­ houders die topprestaties leveren hebben wij daarom de varkensaward opnieuw in het leven geroepen. Had u in 2014 bij de vleesvarkens een productiegetal dat hoger was dan € 7,50 of heeft u per zeug meer dan 30 biggen afgeleverd en stuurt u de gegevens in via de bedrijfsmonitoring dan heeft u de AR Varkensaward verdiend!

Reactief of proactief? Veranderingen volgen elkaar snel op. Wat vandaag zeker lijkt, kan morgen een groot vraag­ teken zijn. Tegelijkertijd wil je als onder­nemer in kunnen spelen op toekomstige ontwikkelingen. Mijn ervaring: onderken de veran­ deringen zo snel mogelijk. Niet de grootste wint, maar degene die zich het best kan aan­ passen aan de veranderende omstandigheden. Verzet tegen veranderingen werkt vaak averechts. Iedere agrariër is erin getraind om snel te zien of er iets aan de hand is met de dieren. Vreten ze wel genoeg? Hoe is de wateropname? Zijn de dieren gezond? We trainen onszelf in het proactief reageren op de veranderingen bij de dieren. Reactief handelen is later handelen. Hierdoor is het moeilijker om alles weer op de rit te krijgen. Waar minder aandacht aan wordt besteed zijn de gevol­ gen van de veranderingen in de marktverhoudingen, in de wetgeving en zeker ook de veranderingen in andere sectoren. Dit komt vaak door een gebrek aan kennis. ‘We hebben het altijd zo gedaan’ is een dooddoener en maakt proactief reageren onmogelijk.

Tot nu toe hebben onderstaande varkenshouders een award in ontvangst genomen: > W.W.J. Wolters, Harreveld > Mts. R. en H. van den Berg, Orvelte > Mts. G. en A. van de Munt, Barneveld > Firma Teunissen, Wehl > Nonkes Erf, Daarlerveen > Mts. B. en D. Godschalk, Wehl > Mts. M.W., R. en A. van den Brandhof, Lunteren > Mts. G. Waaijenberg-Den Hartogh, Nijkerk > Mts. Van de Wolfshaar-Tang, Dedemsvaart > Mts. Vronik, Haastrecht > Mts. R. en G.W. van der Knaap, Woudenberg

Ook de politiek heeft moeite met proactief reageren. Het lukt maar niet om het zogenaamde fosfaatplafond te beheersen. Een visie op de ontwikkelingen in de dierhouderij ontbreekt. Er ontstaat een stortvloed aan regelgeving die zelfs de politiek niet begrijpt. Secto­ ren worden meer tegen elkaar uitgespeeld dan dat ze elkaar versterken. Deze reactieve politiek leidt tot onzekerheid in regelgeving. Dit maakt het de agrarische ondernemer zowat onmogelijk om te ondernemen. Ik prijs de dag dat er iemand opstaat die snapt wat er aan de hand is en hier een proactief beleid voor maakt. Als AgruniekRijnvallei hebben we ook te maken met deze onzekerheid. Met ons project 'Klant en Markt 2020' maken we een doorkijk naar 2020. Op dit moment loopt het nog volgens onze visie. De onvoorspelbare politieke beslissingen zijn de grootste valkuil. Optimaliseren en proactief reageren binnen de gegeven omstandigheden is zondermeer belangrijk. Ervaringen uit het verleden bieden echter geen garantie en blokkeren vaak het proactief denken. Scherp blijven is het sleutelwoord. Stel je doelen, wees proactief en anticipeer op de veranderende (markt)om­ standigheden. Ook als AgruniekRijnvallei zijn we daar iedere dag mee bezig en dan kunnen we waarmaken wat we beloven: AR realiseert!

Johan Schuttert Bron: LegManager; bruine leghennen (scharrel, Freiland ) leeftijd 75 weken afgesloten in 2012.

14 > reportage

Langetermijnvisie pluimveehouder als speerpunt AR

Pluimveehouder Pieter Bouw

Het aantal pluimveebedrijven krimpt. De markt verandert en de overheid stelt scherpe eisen. Om mee te kunnen blijven draaien in de sector moet u keuzes maken en vooruitdenken. Hoe wilt u dat het bedrijf er over vijf tot tien jaar voor staat en hoe gaat u dat bereiken? Verder uitbreiden of overschakelen op vrije-uitloop of bijvoorbeeld biologisch? Misschien wilt u het bedrijf op termijn verkopen of moet juist de erfoverdracht dan geregeld zijn; zaken die van invloed zijn op uw beslissingen. Een eigen langetermijnvisie is van belang om hier stap voor stap naar toe te werken.

reportage > 15 In de praktijk zien de specialisten van AgruniekRijnvallei nog veel pluimvee­ houders die voornamelijk met de korte termijn bezig zijn. Ze zijn druk met het huidige koppel, waar nodig wordt bijgestuurd, blussen de nodige brand­ jes en gaan met het volgende koppel op dezelfde manier verder. Dit korte­ termijnhandelen komt vaak door het drukke bestaan. Maar ook onzekerheid bij het bepalen van het beleid op de langere termijn speelt soms een rol; waar begin je en hoe pak je dat aan? AgruniekRijnvallei wil en kan de pluim­ veehouder helpen met het vaststellen én realiseren van een passende lange­ termijnvisie. Key accountmanager Jan van Os en Henno van den Bruinhorst, verkoopleider pluimvee, praten hier­ over met leg­pluimvee­houder Pieter Bouw uit Voorthuizen.

Uitgangspunt Het bepalen van een realistische stip aan de horizon is geen natte vinger­ werk. Om te weten wat überhaupt haalbaar is op lange termijn, moet duidelijk zijn hoe het bedrijf er nu voor staat. Een actuele gedegen bedrijfs­ analyse kan hierbij helderheid geven. Pieter Bouw gebruikt hiervoor onder meer een eigen managementpro­ gramma. Daarmee krijgt hij inzicht in zijn resultaten en andere relevante bedrijfs­specifieke cijfers over meer­ dere jaren. Samen met Jan van Os bespreekt hij regelmatig de stand van zaken, de effecten van bepaalde beslissingen en de mogelijkheden tot verdere verbetering van bijvoorbeeld de eierproductie op lange termijn.

Kennis specialisten Naast inzicht in de eigen situatie is het van belang te weten wat er in de markt leeft. Wat zijn trends en ontwik­ kelingen in de mengvoerbranche en de fokkerij en wat zijn die op het terrein van diergezondheid en wet- en regel­ geving? “Je kunt dit niet allemaal zelf bijhouden”, zegt Pieter Bouw. “Zorg daarom voor een team van de juiste adviseurs om je heen.” Jan van Os heeft als specialisatie ‘voeding en op­ fok’ en heeft hiervan brede kennis en knowhow. Voor verdieping op tactisch en strategisch gebied kan Henno van den Bruinhorst ingeschakeld worden. En voor een specifieke aanpassing in het voer komt de nutritionist van

Specialisten pluimvee Henno van den Bruinhorst en Jan van Os

“Maak op tijd keuzes voordat anderen dit voor je gaan doen.” AgruniekRijnvallei om de hoek kijken. Ook wanneer specifieke kennis op het gebied van milieu of klimaat nodig is, kan AgruniekRijnvallei dat regelen. “Ons netwerk is breed en dat zetten we graag in voor onze klanten”, aldus Henno van den Bruinhorst. Pieter vult aan: “De legpluimveehouder kan ook zelf meer inzicht krijgen in de markt met bijvoorbeeld een initiatief als iSTEP: het informatiesysteem voor transparante eierprijzen. Hier valt zoveel meer uit te halen dan alleen een prijsvergelijking.”

Pieter. En zo hoort het, stemmen Jan en Henno in. AgruniekRijnvallei is de sparringpartner, de pluimveehouder bepaalt de koers. “Vervolgens werk je als een team samen om die doelen te realiseren. Als alle neuzen dezelfde kant op staan, is de kans het grootst dat de doelen behaald worden”, aldus Jan van Os. En daar is het uiteindelijk allemaal om te doen.

Zelf beslissen Natuurlijk kost het bepalen en uitzet­ ten van een duidelijke visie tijd en soms ook geld. Maar uiteindelijk zal zich dit terugbetalen. Pieter: “Af en toe pak ik heel bewust een moment om nieuwe plannen goed te overdenken. Rustig naar de cijfers kijken, nog eens overleggen met elkaar.” Alleen zo kun­ nen doelen op tijd worden bijgestuurd, mocht dat nodig zijn. Maak op tijd zelf keuzes voordat anderen dit voor je doen. Dan ben je verder van huis. “Wat adviseurs ook zeggen of aan­ raden, ik beslis uiteindelijk”, zegt

Eigenaar: Pieter Bouw Bedrijf: Legpluimveebedrijf met eigen opfok Personeel: Ja Plaats: Voorthuizen

16 > medewerker

Verkoopleider rundveehouderij Richard ter Beek

Samen gaan we voor het hoogste voersaldo De melkveehouderij maakt momenteel een turbulente tijd door. Het rund­ vee­team van AgruniekRijnvallei staat de veehouders zo goed mogelijk bij met gerichte voeradviezen. “Het afschaffen van het melk­quotum vraagt om een andere manier van denken. Onze specialisten hebben zich hier de afgelopen jaren goed op voorbereid. Onze strategie: gewoon hard melken”, aldus verkoopleider rundvee Richard ter Beek. Hij vertelt ons over zijn werkzaamheden en hoe hij met zijn team de boer op gaat. Richard ter Beek werkt inmiddels zo’n vijftien jaar bij AgruniekRijnvallei. “De liefde voor koeien heb ik van huis uit meegekregen. Mijn ouders hebben een melkveebedrijf in Weesp. Na de HAS in Dronten ben ik al gauw als rund­ veevoorlichter aan de slag gegaan. Na een jaar of zes kreeg ik de kans om verkoopleider te worden. Die kans heb ik met beide handen gegrepen.”

Voorlichting en verkoop Als verkoopleider stuurt Richard het rundveeteam aan. Ook gaat hij zelf de boer op. “Met vijftien man verzorgen wij de verkoop van rundveevoer. Het team is opgebouwd uit specialisten

en een nutritionist. Als verkoopleider bereid ik zaken voor, werk ik acties uit, houd ik de omzetdoelstellingen in de gaten en ondersteun ik mijn collega’s. Ons werk bestaat uit voorlichting en verkoop. Tijdens vergaderingen behan­ delen we een aantal standaardpunten, zoals de rantsoenen, resultaten en hoe en waar bijgestuurd kan worden. Daarnaast behandelen we seizoens­ gebonden punten zoals ruwvoer­ winning in de zomer en het bouwplan in de winter.”

Altijd dat tandje bijzetten Op dit moment speelt natuurlijk het afgeschafte melkquotum en alles wat

“Kennis is macht, maar enthousiasme zet in beweging!”

daarbij komt kijken. Voor veel rundvee­ houders is de toekomst nu onzekerder dan ooit. “Als rundveeteam willen we de ondernemers zo goed mogelijk bijstaan. Dit doen we door op tijd te anticiperen op alle ontwikkelingen. We proberen altijd een tandje bij te zetten. Een leuk voorbeeld is onze appeltaart­ actie op 1 april. Het verdwijnen van het melkquotum heeft een mega-impact op de melkveehouders. We hebben appeltaarten uitgereikt, zo kunnen de melkveehouders met hun gezin­ nen even terugblikken en natuurlijk vooruit­­­kijken. Zo’n ludieke actie is natuur­lijk sporadisch, het gaat veel meer om het samen vooruitdenken.”

voer > 17 Richting aangeven Het verdwijnen van het melk­quotum vraagt om een andere manier van denken. Richard: “Mijn rol in het team is richting aangeven en er vervolgens voor zorgen dat we die richting vast­ houden. Het melkquotum is nu geen beperkende factor meer. De vraag is: wat is nodig om een goed saldo te blijven behalen, met of zonder uit­ breiden? Ons uitgangspunt: gewoon hard melken! Hierbij hoort ‘gewoon hard voeren’. Hierbij staat de gezond­ heid van de koeien altijd voorop. Ik ben ervan overtuigd dat je zo het hoogste voersaldo kunt bereiken. Samen met de veehouder geven we hier handen en voeten aan: er staat dit aantal koeien in de stal, er is zoveel ruwvoer beschikbaar, hoe halen we daar het meeste uit? Wat ik belangrijk vind is dat we er als team met z’n al­ len op een positieve manier voor gaan. Positiviteit brengt je vooruit.”

Specialistisch team Binnen het rundveeteam heeft ieder zijn eigen specialisme. Richard licht toe: “We hebben bijvoorbeeld een spe­ cialist op het gebied van jongvee­opfok, een specialist robotmelken, een specialist schapen en een specialist vleesvee. De melkveehouder heeft zijn eigen vaste voorlichter, maar als hij vragen heeft over een specifiek onderwerp wordt zo nodig een collega ingeschakeld die daarin gespecia­ liseerd is. Het leuke is dat voor alle specialisten hun ‘eigen onderwerp’ vaak ook een beetje liefhebberij is. Hierdoor is het makkelijker om zich verder te specialiseren. We merken dat dit hartstikke goed werkt.”

Streven naar groei Richard besluit: “Het leukste aan mijn werk vind ik de afwisseling en de uit­ dagingen die op mijn pad komen. Hoe geef je daar als de ‘AR melkveeclub’ op een goede manier invulling aan? Ik ben tevreden als het binnen het team goed draait, als het op de boer goed loopt en natuurlijk als we een constante lijn van groei hebben, zowel op het gebied van omzet en klanten­ balans als op het gebied van kennis.”

Halen uw koeien wel alles uit het voer? Voor uw saldo is het belangrijk dat het rantsoen optimaal benut wordt. Mest kan u hier veel over vertellen. Wanneer het niet te dun of te dik is, zit het meestal wel goed. Om de mest écht goed in beeld te krijgen heeft het rundveeteam van AgruniekRijnvallei sinds kort een aantal Amerikaanse mestzeven tot zijn beschikking. Door de mest te zeven wordt duidelijk of het rantsoen goed wordt benut door de koe en welke aanpassingen in het rantsoen nodig zijn. De Amerikaanse mestzeef bestaat uit drie verschillende zeven die boven elkaar zijn geplaatst (zie foto 1). De bovenste zeef heeft de grootste maas­ wijdte, de middelste zeef is iets fijner qua maaswijdte en de onderste zeef is het fijnst. Om de mest te zeven wordt een beetje mest in de bovenste zeef gelegd, vervolgens wordt dit rustig door de drie zeven gespoeld (geen straal). Als de koe het voer goed heeft verteerd blijft er maximaal 10% in de bovenste zeef achter. Dit zijn onverteerde delen zoals gras of niet-gekneus­ de maiskorrels. In de middelste mestzeef moet minder dan 30% mest ach­ terblijven. Dat zijn de deeltjes die half zijn verteerd in de koe. In de onderste zeef mag de resterende 60% achterblijven. Met het residu in de onderste zeef kan de koe niks meer, dit zijn de resterende deeltjes die volledig door de koe zijn benut.

Mestflats Uit onderzoek blijkt dat ook de mestflats veel zegt over de benutting van het rantsoen en de behoefte van de koe. Kijk naar de kleur, geur en dikte van de mest. Mest met een lichtbruine kleur in combinatie met een laag ureum betekent bijvoorbeeld een overschot aan energie en een tekort aan eiwit in de pens. Dit kan worden aangevuld door extra eiwit aan het rantsoen toe te voegen. Een ander voorbeeld: onverteerd zetmeel uit bijvoorbeeld mais is in de mest te zien als witte puntjes.

Resultaten bedrijven Bij vijftig melkveebedrijven is de mest gezeefd. Er waren grote verschillen in de zeefresultaten voor wat betreft de 10-30-60%-verdeling. Factoren die het zeefresultaat beïnvloeden zijn bijvoorbeeld het al dan niet verstrekken van bijproducten en de hoeveelheid krachtvoer. Over het algemeen bleef er te veel mest in de bovenste mestzeef achter, dit zijn dus onverteerde delen.

Mestzeven op uw bedrijf Wilt u weten of het melkvee op uw bedrijf het rantsoen goed verteert? ­Informeer bij uw specialist rundvee naar de mestzeef.

Foto 1: Zeefresultaat bij een melkveehouder

Foto 2: Amerikaanse mestzeef

18 > voer

Verhogen van de melkvetproductie Nu het melkquotum is afgeschaft wordt er met andere ogen naar melkvet gekeken. Voorheen lag de focus van melkveehouders vooral op een hogere melkeiwitproductie per koe. Nu kan het verhogen van de kilogrammen vet en eiwit per dier op jaarbasis bijdragen aan een beter saldo. Er zijn twee manieren om een hogere melkvetproductie te realiseren. Dit kan ofwel door het verhogen van de kilo­ grammen melk per koe of door het verhogen van het vetper­ centage in de melk. Een snelle manier om het vetpercentage in de melk te verhogen is het inzetten van pensbestendige vetten. Deze vetzuren kunnen worden omgezet in melkvet waardoor de productie hiervan stijgt. Vetpoeders hebben een zeer hoge energiedichtheid (minimaal 3.400 VEM). Bij melk­ koeien is de gemiddelde verhoging van het vetpercentage 0,15%-0,25% en bij geiten 0,2%-0,4%. Daarbij is de ervaring bij melkkoeien dat vaak ook de totale melkproductie stijgt.

Pensbestendige vetten gunstig voor de BEX De meeste vetten bevatten geen stikstof (N) en fosfaat (P2O5) en wel veel VEM. Juist deze gunstige verhouding resulteert in meer BEX-voordeel. Hierdoor kan een melkveebedrijf meer mest op het eigen bedrijf houden wat een besparing is op de mestafzet.

Meer info Wilt u graag meer weten over het gebruik van pensbesten­ dige vetten op uw bedrijf? Neem dan contact op met uw specialist rundvee.

Unieke graanpletter bij AgruniekRijnvallei AgruniekRijnvallei heeft in de fabriek in W ­ ageningen een nieuwe graanpletter in gebruik genomen. AgruniekRijnvallei is de allereerste in Nederland die deze moderne pletter heeft geïnstalleerd. De unieke installatie combineert een optimale pletkwaliteit met een hoge capaciteit en een lage kostprijs. Door deze investering kan aan de toenemende vraag naar geplette granen worden voldaan. In de melkveehouderij is vooral veel vraag naar geplette gerst. Geplette gerst past in het streven naar hard melken. Geplette gerst is momenteel zeer interessant ten opzichte van andere grondstoffen, mengvoeders, bijproducten en ruwvoer. Geplette gerst zorgt voor ­balans in het (weide)rantsoen, de basis voor een gezonde en efficiënte melkproductie. Tijdens het pletproces blijven de vezels behouden. De unieke structuur van het geplette product zorgt voor een rustige vertering. Geplette gerst is smakelijk en heeft een hoog bestendig zetmeelgehalte en een hoog niveau Glucogene Nutriënten (GN). Daarnaast is ge­ plette gerst zeer gunstig voor BEX en Kringloopwijzer. Geplette gerst is leverbaar in bulk en losgestort.

Voordelen geplette gerst: > past goed naast (weide)gras > kan (deel) snijmais vervangen > draagt bij aan hARd melken > gezonde, efficiënte melkproductie.

Eigenschappen graanpletter Graan wordt doorgaans geplet met traditionele plet­ ters met kleine rollen. Deze pletters hebben een klein pletoppervlak en een lage capaciteit. De plet­installatie van AgruniekRijnvallei heeft grote, zware rollen met een groot pletoppervlak. De druk is constant en neemt geleidelijk toe. De digitale afstelling van de rol­ afstand en de rolsnelheid draagt bij aan een constante product­kwaliteit. De installatie heeft zich inmiddels in de praktijk bewezen.

voer > 19

Stappenplan aankoop voer Door de groeiende bedrijven en veestapels ontstaan er steeds meer (ruw)voertekorten. Onderstaand stappenplan kan helpen een tekort te voorkomen. Stap 1: Maak uw huidige situatie in­ zichtelijk en zet de consequenties van eventuele groei of veranderende om­ standigheden op een rij. Het opstellen van een Voederbalans is hier een een­ voudig hulpmiddel voor. Uw specialist helpt u graag bij het opstellen van deze balans. De Voederbalans geeft inzicht in de benodigde hoeveelheid droge stof per diergroep. Stap 2: Inventariseer bij een tekort welke behoefte er is: energie, eiwit of structuur. Zo kunt u gericht zoe­ ken naar voedermiddelen die deze behoefte dekken. Dit voorkomt dat u achteraf onnodig (duur) de rantsoenen moet corrigeren. Kijk dus goed welke diergroepen goedkoop aangevuld kunnen worden. Het kan bijvoorbeeld aan­trekkelijk zijn om meer eigen geteeld ruwvoer richting jongvee door te ­schuiven en producten aan te kopen voor de melkkoeien of andersom. Het kan ook interessant zijn om meer krachtvoerachtigen te kopen dan ruwvoer­vervangers.

Stap 3: Kijk welke opslag- en voer­ mogelijkheden er zijn op het bedrijf en welke voedermiddelen hierbij passen. Door dit goed op elkaar af te stemmen worden de voedermiddelen zo optimaal mogelijk benut. Zo kunnen bepaalde producten alleen in het basisrantsoen gevoerd worden, waardoor dit te luxe kan worden. Een alternatief kan via de voerbox verstrekt worden en zo bij de juiste koeien terechtkomen waardoor het rendement hoger is. Stap 4: Kies een strategie voor het aankopen van de voedermiddelen. Afhankelijk van het voedermiddel kunt u kijken naar de mogelijkheden om het product vast te leggen (voorkoop, vaste leverantie in periodes enzovoort). Dit geeft wat extra zekerheid over leverbaarheid en prijs en u kunt dit in de kostprijsberekening meenemen. Afhankelijk van het benodigde volume door het jaar heen kunt u mogelijk­ heden naast elkaar zetten.

Meer info AR Voer en AR Coproducten onder­ steunen u graag op dit gebied. Behalve dat wij uit ons brede assortiment ruw­ voeders, bijproducten, enkel­voudige grondstoffen en mengvoeders aan u kunnen leveren, zijn er ook verschil­ lende vormen van inkoop mogelijk. Zo kunnen wij u bijvoorbeeld een enkel­ voudige grondstof of brok in voorkoop leveren. Vraag naar de mogelijk­ heden en ontdek wat het beste bij uw bedrijfs­situatie past.

Topkoeien 100.000 kg melk • Marlique 2557, M. Heijms, Oirschot • Tinie 46, Mts. J. en J. Mulder, Ravenswaaij • 96, A.M. van Ledden, Echteld • Jantje 217, P.P.A. van Rooijen, Cothen • Jeltje 263, P. Hoogervorst, Randwijk • Nelly 70, Vof Denissen-Kerstens, Roosendaal • Pluimpje 20, F. Egberts, Etten • Alie 19, Familie Arkenbout, Heenvliet • Frida 20 Osmond, A. Lekkerkerker, Benschop • Jonker 466, Mts. G. en A. van Cooten, Doorn • Marieke 5, Vof Hoeve-van Noorden, Amsterdam • May Yard Frida 104, Mts. C. en J. Lampert, Gapinge • Wilma 35, B. van Dijk, Woudenberg • Daatje 90, G.H. van Eck, Culemborg • VVH Bertha 378, Van Veelen Holsteins, Biddinghuizen • Mieke 28, J.D.M. van Zetten, Kesteren

10.000 kg vet en eiwit • Hoeve Boveneind Saartje 86, Vof de Bruyn, Herwijnen • Paula 144, A. Denissen-van Tiggelen, Nispen • Hilda 43, J. Jansen, Baak

20 > voer

Zo maken wij… paardenvoer! In deze editie geven wij u een kijkje achter de schermen bij de productie van paardenvoer. De kwaliteit van het voer wordt grofweg bepaald door twee aspecten: de ingrediënten en de wijze van verwerken. Jarco van Veenendaal (bedrijfsleider fabriek Lienden), Ted Heijckmann (nutritionist paarden), Bertus Wijnveen (manager Subli) en Robert van den Berg (manager Masters) vertellen wat ons paardenvoer zo bijzonder maakt. In de fabriek in Lienden wordt paardenvoer geproduceerd voor twee merken: Masters en Subli. Robert van den Berg trapt af: “De twee merken kunnen prima naast elkaar bestaan en hebben ieder hun eigen kenmerken en doel­ groepen. Het zijn als het ware twee sterke benen die elkaar perfect aanvullen. We streven naar het beste voer. Al ons paardenvoer moet dan ook aan strenge voorwaarden vol­ doen: goed geproduceerd, kwalitatief hoogwaardig, smaak­ vol en constant van smaak, optisch goed, compleet voer, afgestemd op de behoefte, bijdragend aan de gezondheid en goed geperst.”

Paardenwetenschap Bertus vervolgt: “Ons voer is gebaseerd op ‘paardenweten­ schap’. Daarmee bedoel ik dat het niet vanuit marketing is bedacht, maar dat het is ontwikkeld vanuit onze kennis van paarden(voer) en onze goede contacten met de wetenschap, met name Wageningen UR en de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Via deze contacten weten we precies tegen welke problemen de paardenhouderij aanloopt. Met ons voer pro­ beren we de best mogelijke oplossing te bieden.”

V.l.n.r. Robert, Jarco, Ted en Bertus

Prijswinnend voer Als voorbeeld vertelt Bertus over het prijswinnende voer van Subli voor paarden die moeite hebben met eten: Subli Senio­ res Priores. Dit is een totaalvoer voor paarden en pony’s met eetproblemen, bijvoorbeeld door een slecht gebit. Het is een mengsel van speciaal geselecteerde grondstoffen. Deze zijn alleen gemengd en dus niet gemalen of geperst. Seniores Priores vervangt zowel het krachtvoer als het ruwvoer.” Jarco vult aan: “Het ‘lastige’ bij de productie van dit voer is het voorkomen van ontmenging. Om constantheid van het product te garanderen, zorgen we ervoor dat het altijd op exact dezelfde manier geproduceerd wordt. Dit betekent dat we in één keer zes mengsels van twee ton maken. Dit werkt het beste en is het meest efficiënt.”

Focus paardenvoer Kenmerkend voor paardenvoer is het optimaliseren op de constantheid van de samenstelling. Ted legt uit: “Voor andere diergroepen gaat het meer om de verhouding van samenstelling en prijs. Bij paarden ligt dit anders. Paarden zijn boven­gemiddeld gevoelig voor geur en smaak. Het is dus zaak de samenstelling zo constant mogelijk te houden.

Ook is de doelstelling bij paarden vaak anders. Waar het bij andere diersoorten veelal om productie gaat, richt paarden­ voer zich op gedrag, (sport)prestaties en de algehele con­ ditie en gezondheid. Paardenvoer bevat vaak meer g ­ ranen en een hoger niveau vitaminen, mineralen en sporen­ elementen.” Als voorbeeld noemt Robert Masters Sereen: “Aan deze voersoort zijn speciale vitaminen en mineralen toegevoegd die het paard helpen rustig te blijven én die zorgen voor sterke hoeven. Alle politiekorpsen in Nederland voeren inmiddels Masters Sereen!”

Uiteenlopende behoefte Bertus vult aan: “Paarden hebben veel behoefte aan regel­ maat. Bovendien bedien je met je paardenvoer zeer uiteen­ lopende soorten paarden en pony’s. Zowel de shetlander die wordt ingezet als ‘grasmaaier’ als het O ­ lympisch sportpaard heeft passend voer nodig. Verder speelt bij paarden­voer emotie een grotere rol dan bij de andere diersectoren. Het voer en de verpakking moeten er extra aantrekkelijk uitzien.”

voer > 21 Voer op maat

Productie en afzet

De fabriek in Lienden is zo ingericht dat voer op maat gepro­ duceerd kan worden. Beide merken hebben dan ook een di­ vers assortiment met veel klantspecifieke samen­stellingen. Jarco: “Onder andere door het snelwisselsysteem op de pers kunnen we zeer flexibel zijn. Korreldiameters varië­ ren en zo kunnen we snel schakelen. De hele productie is gericht op een constante smaak, een constante persbaar­ heid, een product dat er smaakvol uitziet, stofvrij is en een hoge voedselveiligheid kent. Het voer wordt zowel in bulk als in zakken naar de klant gebracht. Om onze capaciteit uit te breiden wordt er binnenkort een nieuwe opzakinstallatie geïnstalleerd. Het is belangrijk dat we snel kunnen leveren. Op dit moment wordt er in Lienden zo’n 600 ton geperste brok per week geproduceerd.”

Ook in Barneveld en Wichmond wordt paardenvoer voor Masters en Subli geproduceerd. “In Barneveld worden al onze granenmixen gemaakt”, vertelt Jarco. “Vanuit Lienden komen onze brokken en ons enkelvoudige voer. In Wichmond wordt het biologische paardenvoer gemaakt. De mueslis en supplementen worden ingekocht. Onze paardenvoeders worden in heel Nederland bezorgd en gaan naar particulieren, bedrijven en wederverkopers, zoals de Welkoopwinkels. De voeders blijven niet binnen de landsgrenzen en gaan bijvoorbeeld ook naar Denemarken, Estland, Tsjechië, Engeland en zelfs naar de Caraïben. Op Bonaire mogen de ezels genieten van ons voer.”

Het overwegen waard: natuurlijke ventilatie bij rosékalveren Het klimaat in de stal is van invloed op de gezondheid en de technische resultaten van rosékalveren. Hoewel mechanisch ventileren in opmars is vanwege het gemak en optimale bijsturing, kiezen ook veel ondernemers voor natuurlijke ventilatie. Met name in afmeststallen wordt er natuurlijk geventileerd, maar ook opfokstallen kunnen geventileerd worden met dit principe. Met name de kostprijs wordt opgevoerd als voordeel van natuurlijke ventilatie. Afhankelijk van opties, types en het soort systeem kost de aanleg van mechanische ventilatie al snel € 20 per kalverplaats meer dan de aanleg van natuurlijke ventilatie. Net als mechanische ventilatie is natuurlijke ventilatie goed te finetunen. Al komt het afstellen van natuurlijke ventilatie wel zeer precies. Deze moet dagelijks en soms tweemaal daags afgestemd ­worden op de weersomstandigheden.

Natuurlijk ventileren, twee manieren: 1. Indien er geen wind is door het ‘schoorsteen-effect’, waarbij verse lucht ingelaten wordt via de zijkanten, opwarmt boven de dieren en via de nok uit de stal verdwijnt. 2. Wanneer er wel wind is door dwarsventilatie waarbij de lucht dwars door de stal heen trekt. Natuurlijke ventilatie werkt overigens het beste wanneer de zijgevel op het zuidwesten gericht is.

Natuurlijk ventileren in de opfok Bij opfokstallen is natuurlijke ventilatie een stuk lastiger doordat de kalveren nog weinig warmte produceren. De lucht vanuit de inlaat kan hierdoor nauwelijks opwarmen en daardoor moeilijker opstijgen en de stal verlaten. Een goed trekkende nok kan dit deels verhelpen, maar het blijft lastig bijsturen. Daarom wordt natuurlijke ventilatie bij opfokkalveren nauwelijks aanbevolen.

Ieder bedrijf is uniek Uw vleesveespecialist denkt graag met u mee over uw ventilatiesysteem. Hij beschikt over voldoende kennis en tools om uw stalklimaat te beoordelen en te verbeteren.

22 > voer

Goede opfok, beter rendement Wilt u als melkveehouder een beter saldo? Neem dan de technische resultaten eens onder de loep. Er valt bijvoorbeeld veel te besparen door de afkalfleeftijd van vaarzen te verlagen van zo’n 26 naar 24 maanden. Op een bedrijf met honderd melkkoeien kan dit duizenden euro’s schelen. Ook het verlagen van het vervangingspercentage van de veestapel kan een aanzienlijke besparing opleveren. Bijkomend voordeel is de efficiëntere benutting van de productieruimte. Zodra de koe melk produceert begint het terugverdienen van de opfok­kosten. Hoe hoger de levensproductie, des te lager zijn de opfokkosten. Als een vaars goed wordt opgefokt en afkalft op 23 à 24 maanden resulteert dit in een duurzame koe die een hoge levensproductie kan realiseren. Dit komt ten goede aan de technische resultaten en het bedrijfs­ rendement.

Inseminatiemoment Als de ontwikkeling van de kalveren optimaal is, kunnen de pinken vanaf dertien maanden geïnsemineerd worden. Het streven is dat de pinken dan 375 kg wegen bij een borstom­ vang van 170-172 cm. Hiervoor is in de eerste drie maanden een gemiddelde groei nodig van 800-1.000 gram per dag. Bij een optimale opfok weegt de vaars bij het afkalven tussen de 550 en 580 kg.

Rantsoen kalveren Naast een goede biestvoorziening, huisvesting en goed management zijn het rantsoen en de krachtvoer­voor­ziening van de kalveren essentieel. De voorkeur gaat uit naar kunst­ melk. Kunstmelk bevat de ideale samen­stelling van voe­ dingsstoffen, mineralen en vitaminen. Kunstmelk is beter uit­gebalanceerd dan koemelk en de kwaliteit is constanter. In combinatie met een goede kracht- en ruwvoer­voorziening kunnen kalveren bij een krachtvoeropname van minimaal 1,5 kg op negen weken gespeend worden. De kalveren we­ gen dan zo’n 80 kg.

Gezondheid Het is essentieel om de kalveren gezond te houden. Iedere terugval door bijvoorbeeld diarree of long­problemen gaat ten koste van de potentie van het kalf. Uit onderzoek blijkt dat het toepassen van drie luchtwegbehandelingen leidt tot een sterk vervroegde afvoer als melkkoe. Hierdoor nemen de duurzaamheid en het rendement van de veestapel af.

voer > 23

Terugblik Ondernemersdag Biologisch AgruniekRijnvallei is trots op haar biologische tak en op de biologische ondernemers. Om dit te onderstrepen heeft AgruniekRijnvallei donderdag 28 mei een ondernemersdag georganiseerd, speciaal voor biologische veehouders. AgruniekRijnvallei heeft jarenlange ervaring met biologisch voer. Met onze twee biologische fabrieken in eigen beheer, kunnen we het voer op maat en op eigen kracht produceren. Een ondernemersdag is een mooie gelegenheid om kennis en ervaringen uit te wisselen. Commercieel directeur Johan Schuttert opende de dag en gaf aan dat een biologisch product een steeds sterker opkomend ‘merk’ is en dat naar 2020 toe hierin een verdere professionalisering wordt verwacht.

Ochtend: presentaties Tijdens het ochtendprogramma vertelde Wim Krajenbrink (manager AR Biologisch) wat AgruniekRijnvallei voor de biologische ondernemer kan betekenen. Niels Back, senior relatie­ manager landbouw en voeding bij Triodos Bank, gaf een presentatie met de titel ‘Bankieren is evenwichtskunst’, iets dat in het bijzonder van toepassing is op de biologische sector.

Middag: workshops Tijdens het middaggedeelte werden workshops gehouden op de bedrijven van AR-afnemers Vels (biologische melkveehouder in Voorthuizen), De Vries (biologische pluimveehouder in Terschuur) en Geytenbeek (biologische varkenshouder in Terschuur). > Pluimveehouderij “Op een biologische manier pluimvee­ houden is topsport”, gaf Henno van den Bruinhorst aan bij de workshop voor pluimveehouders. “Een topspor­ ter stelt doelen, wil naar een hoger niveau en heeft een enorme discipline als het gaat om zijn gezondheid en voeding. Biologisch pluimveehouden is ook topsport en daarbij hoort de men­ taliteit van een topsporter.” Na de pre­ sentatie waarbij er veel interactie met de biologische pluimveehouders was, gaf dierenarts Marcel Boereboom een presentatie over de biologische pluim­ veehouderij. Zijn presentatie leidde tot

een interessante discussie over het gebruik van autovaccins. Ook gaf hij aan dat ‘oude ziektes’ zoals Salmo­ nella, Vlekziekte, Pasteurella en AI een grote invloed uitoefenen waardoor er nog meer op darmniveau moet worden bijgestuurd. > Melkveehouderij Op het biologische melkveebedrijf van de familie Vels konden de deelnemers kiezen uit drie workshops, waarvan er twee gevolgd konden worden. Bert Straten, akkerbouwvoorlichter van AR Plant, verzorgde een workshop over biologisch graslandmanagement. Kalveropfokspecialist Johan Verstegen gaf een workshop over biologische kal­ veropfok. Bij Henk de Groot (specialist biologisch melkvee) konden de deelne­ mers terecht voor een workshop over voeding voor biologische melkkoeien. De deelnemers waren zeer geïnteres­ seerd in de manier van werken van de familie Vels. Het bedrijf is redelijk in­ tensief, met een goede melk­productie per koe. De deelnemers waren zeer lovend over de kwaliteit van de dieren op het bedrijf.

> Varkenshouderij De workshop varkens werd gehou­ den op varkensbedrijf Geytenbeek in Terschuur. Op dit vleesvarkens­bedrijf zijn drie leeftijdsgroepen van elk hon­ derd dieren aanwezig. Het thema van de workshop was ‘darmgezondheid’. Dierenarts Wolter Roorda van Dieren­ artsenpraktijk VUG vertelde in zijn in­ leiding over het belang van een goede darmgezondheid. Ook had hij organen van varkens meegebracht om te laten zien wat voor schades er kunnen ont­ staan als de balans tussen weerstand en infectiedruk verstoord wordt. Al met al was het een interessante en leerzame dag waar ervaringen en nieuwe kennis werden gedeeld. Een biologische pluimveehouder beaamt dit: “Op een dag als deze krijg je weer een hoop kennis mee en word je met je neus op de feiten gedrukt. Ook is het een mooie gelegenheid om ervaringen uit te wisselen.”

or hARt vo ch biologis

24 > reportage

“Fruit vereist kwaliteit.”

V.l.n.r. Ries Spies, Jan, Kees en Jetty van Ossenbruggen

Teelt, koeling en handel onder één dak “Nederlandse appels en peren kunnen in binnen- en buitenland de concurrentie aan, mits alles wordt gedaan om goede kwaliteit te leveren”, aldus Kees van Ossenbruggen. Samen met zijn broer Jan en zijn zus Jetty teelt, bewaart en verhandelt hij appels en peren.

reportage > 25 Het familiebedrijf Van ­Ossenbruggen in het Betuwse Ingen omvat drie tak­ ken: het teeltbedrijf maatschap Van Ossenbruggen; het koelbedrijf Van Ossenbruggen Coldstores BV en het handels­bedrijf Van Ossenbruggen Fruit BV. Voor de handel, logistiek en bewaring is Kees (42) de eerst­ verantwoordelijke, voor de sortering en verpakking is dat Jan (35) en voor de administratie is dat Jetty (30). Hun vader (69) heeft geen officiële functie meer binnen het familiebedrijf maar is er nog wel volop bij betrokken. Hij levert hand- en spandiensten en geeft waar nodig advies. Voor de teelt is bedrijfsleider Ries Spies (40) verant­ woordelijk.

van ongeveer 35 telers in Nederland en België die voldoen aan de eisen van Van Ossenbruggen.

Dagelijks contact Gedurende het teeltseizoen van maart tot augustus heeft Ries Spies vrijwel dagelijks telefonisch contact met Jeroen Grauss, voorlichter fruit van AgruniekRijnvallei. In die periode bezoekt Grauss het bedrijf minimaal eens per twee weken. Spies: “We bel­ len soms slechts enkele minuten. Als ik bijvoorbeeld iets zie wat een plaag of ziekte zou kunnen zijn of worden, vraag ik Jeroen of we er iets aan moeten doen. Hij hoort en ziet veel meer wat er gaande is en weet of actie nodig is.”

Hogere segment

Strengere residu-eisen

In twintig jaar tijd is de oppervlakte gegroeid van 20 naar 80 hectare eigen­dom met nu 66 hectare fruit. Na dit seizoen komt daar tien hec­ tare aanplant appels bij en bestaat de helft uit appel en de helft uit peer, de rest is erf en gebouwen. Alle grond ligt binnen twee kilometer van de bedrijfs­gebouwen. De handel is voor 90% gericht op het hogere segment retail. Het bedrijf levert rechtstreeks aan supermarktketens in Nederland (25-30%) en Scandinavië (70-75%). “Supermarkten willen zoveel mogelijk bij de bron inkopen. Daar is eigen teelt voor nodig”, vertelt Kees. “We telen marktgericht verschillende rassen om het hele jaar de hoogste kwaliteit te kunnen leveren.” De eigen teelt levert 20% van de afzet, 80% wordt gekocht

Het bedrijf zoekt continu naar ­methoden om gemakkelijker te kun­ nen voldoen aan de steeds strengere residu-eisen van afnemers. “Om ook in ongunstige jaren de kwaliteit te le­ veren die supermarkten eisen hebben we chemie nodig”, benadrukt Kees. Jeroen houdt samen met Aryan van Toorn van de Centrale Adviesdienst Fruitteelt (CAF) simulatieprogramma’s en grafieken bij die de infectiedruk voor ziekten en plagen in het gebied weergeven. Daaruit is af te leiden of een bespuiting nodig is en of er preventief of curatief moet worden bestreden. Jeroen: “Hoe vroeger en hoe beter je op het optimale moment spuit, hoe minder middel nodig is. Het voorkomt grotere problemen later in het seizoen of tijdens de bewaring.”

Inkoelcapaciteit In 2013 is de eigen koelcapaciteit ver­ dubbeld naar tien miljoen kilogram. De koeling heeft een hoge inkoel­capaciteit om de kwaliteit van het fruit beter te kunnen waarborgen. Bij de koeling wordt gebruik gemaakt van ULO (ultra low oxygen) met een verlaagd zuurstof­ gehalte en een verhoogd CO2-gehalte in de koelcellen, ammoniak (NH3) als koelmiddel en ultrasone bevochtiging met waterdamp. “Met name voor peren was er behoefte aan een optimalise­ ring van de koeling om het jaar rond goede kwaliteit aan te kunnen bieden”, aldus Kees. Hij benadrukt dat het hand­haven van een goede kwaliteit niet alleen een kwestie is van koelen maar ook van de juiste omstandigheden en ­behandeling tijdens de pluk en het gebruik van een schoon fust en derge­ lijke. Ook de grondsoort heeft volgens hem invloed op de bewaarkwaliteit.

Flexibeler werken Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een nieuwe gecombineerde vulplaats voor gewasspuiten, midde­ lenopslag, dieselopslag en wasplaats. De vulplaats heeft een buffertank van 4.000 liter voor opvang van restmiddel, een vloeistofdichte vloer met olie-, veten slibafscheiders en vangput en er is een kleedruimte. “Hiermee kunnen we flexibeler werken en voldoen we aan de strengste milieueisen”, vertelt bedrijfsleider Ries Spies.

Kostprijs Kees ziet een goede toekomst voor Nederlands fruit mits telers een goede kwaliteit kunnen garanderen. “Het meeste Nederlandse fruit gaat naar het buitenland. Met Conference-peren zijn we, samen met België, een grote speler in Europa. Ook de binnenlandse markt is belangrijk voor ­Nederlands fruit. Maar als bijvoorbeeld de ­Nederlandse Elstar snel melig of zacht wordt, koopt de consument een Franse appel of een van het zuidelijk halfrond. Dat moeten we vermijden.” De kost­ prijs blijft belangrijk, geeft hij aan. “We zijn niet de enige die goed fruit kunnen telen. Vanuit Noord-Duitsland zijn de transportkosten naar Scandinavië ­lager dan vanuit Nederland. Dat moe­ ten we proberen te compenseren door een nog betere kwaliteit en service te leveren.”

26 > voer

Horses Product of the Year: Subli Seniores Priores Voor paarden die moeite hebben met eten Seniores Priores is door Subli ontwikkeld voor paarden en pony’s die om welke reden dan ook geen regulier voer meer kunnen eten of er onvoldoende van opnemen. Dit komt vaak voor bij paarden met een versleten gebit of paarden zonder tanden. Ook paarden die een gebitsbehandeling hebben gehad of die bijvoorbeeld met diastase kampen kunnen problemen hebben met de opname.

Seniores Priores is een totaalvoer en vervangt zowel het ruwvoer als het krachtvoer. De nutriëntgehaltes zijn gebaseerd op de totale opname en wijken daardoor af van de gehaltes van afzonderlijk ruwvoer en afzonderlijk krachtvoer.

Verschijnselen minder eten Oudere dieren gaan geleidelijk slechter eten. In de winter begint dit vaak voor het eerst op te vallen, wanneer er geen gras meer groeit en het paard dus ander ruwvoer moet gaan eten. De dieren nemen onvoldoende op of benutten het minder. Ook zie je vaak dat ze zogenaamde proppen maken en deze uit de mond laten vallen. Het gevolg is dat de conditie van het paard achteruitgaat en dat bijvoeren nodig

is. Eerst lukt dat nog met krachtvoer, maar later werkt dat niet meer, omdat het dier te weinig ruwvoer opneemt. Hierdoor raakt de verhouding ruwvoer en krachtvoer verstoord en loopt het dier gezondheidsproblemen op zoals koliek en bevangenheid. Met Seniores Priores krijgt het paard weer de juiste verhouding ruwvoer/krachtvoer bin­ nen. Start tijdig met Seniores Priores en pas de hoeveelheid aan zodra er minder ruwvoer wordt opgenomen. Het paard komt zo weer snel in een betere conditie en zal zich beter gaan voelen.

van mindere kwaliteit. Ook wordt het verstrekt aan paarden op transport, wordt het toegepast na operaties en door het water­bindend vermogen wordt het ook in de endurance-sport ingezet. Seniores Priores is tevens bijzonder geschikt in rantsoenen voor paarden met de ziekte van Cushing, spijs­verteringsproblemen of suiker­ gevoeligheid.

Meer toepassingen

Gebruiksadvies

Seniores Priores wordt ook vaak gevoerd als vervanger van slobber of als extra bijvoeding bij ruwvoer

De dosering van Seniores ­Priores is ± 1 kg product per 100 kg gewenst lichaamsgewicht per dag. Deze dose­ ring geldt wanneer uitsluitend Senio­ res ­Priores wordt gevoerd. Het product moet minstens zes uur geweekt wor­ den in voldoende water (circa 3 liter). U voert dit product verdeeld over mini­ maal vier porties per dag. Gezien het belang van een goede inweektijd is het handig om iedere avond het voer voor de volgende dag voor te bereiden.

Karin Jefferson, paardenverzorg­ centrum De Wildtshof: “Wij voeren al jaren Subli Seniores Priores omdat we daarmee op een veilige manier de voergift fors kunnen verhogen. Paarden met een verminderde stofwisseling of met gebitsproblemen kunnen we zo op gewicht houden.”

U wilt toch ook het beste voor uw paard?

Uitslag huisje maken Veel kinderen hebben de bouwplaat uit het voorjaars­ nummer van de Uniek in elkaar geknutseld tot een mooi huisje. Wat een creatievelingen zijn jullie! Uit alle inzendingen heeft de jury de zusjes Eline (8 jaar) en Krista Kamphuis (10 jaar) uit Epe als winnaars getrokken. Van harte gefeliciteerd! De winnaars hebben inmiddels hun prijs ontvangen. Alle kinderen bedankt voor het insturen!

Het groene huisje is van Eline en het lichtbruine huisje van Krista.

familie > 27

Ga er even lekker voor zitten: onze zomerpuzzel is er weer! Ook dit keer zijn er leuke prijzen te winnen. U kunt de oplossing mailen naar [email protected] of via de post opsturen naar Redactie Uniek, Antwoordnummer 377, 6700 WB Wageningen (postzegel niet nodig). We wensen u veel puzzelplezier!

Horizontaal

Verticaal

1 vervoermiddel, 10 onverschillig, 18 beuren van geld, 19 afvoeren als lid, 20 zijrivier van de Donau, 21 idool, 23 één honderdste van een ons, 25 deel, 27 vaart, 29 stuk chocolade, 30 kerkelijk gebruik, 31 slag, 33 flink, 35 schoorsteenzwart, 36 de mensen, 37 huidsmeer, 38 schieten, 40 onverpakte waren, 42 kunstproduct, 43 echtgenoot, 44 wandelweg, 45 kappersgerei, 47 uitverkoop, 49 streep van een slag, 50 hemellichaam, 51 advies, 52 rechterlijke uitspraak, 53 morsdoekje, 55 bepaalde hoeveelheid, 57 deel van een vis, 58 spant, 59 tongbeweging, 61 drietal, 63 samengaan van bedrijven, 65 vuisthandschoen, 66 plant, 68 verharde huid, 70 knevel, 72 halt!, 73 zijdelingse blik, 74 aangelegde weg, 75 vaarwel, 77 koffiedik, 79 wapen, 80 borstbeeld, 81 kennis, 83 overeenstemmend, 84 spijkerbroek, 86 ontroerd, 87 vruchtengebak.

1 rivieraftakking, 2 vertrouwd, 3 uitwas van planten, 4 uiteinde, 5 neon (symbool), 6 land in Afrika, 7 schop, 8 familielid, 9 huishoudelijk voorwerp, 10 niet echt, 11 onvoltooid, 12 plantengeslacht, 13 hectoliter, 14 zangstem, 15 stofnaam, 16 nooddruft, 17 hoogmoedig, 22 gelegenheidsvers, 24 platvis, 26 zeehond, 28 wijde onderrok, 30 etappe, 31 inhoudsmaat, 32 teerproduct, 34 vleessoort, 37 kweek, 38 sinds, 39 volksstam, 41 samenhangende massa, 43 vordering, 44 inleggeld, 46 rekenkundig symbool, 48 twijgje, 54 in zijn vrijheid beperken, 56 oog gevormd van touw, 57 langs, 58 zitmeubel, 59 huur, 60 vuilcontainer, 62 handvat, 64 tekengerei, 65 breiartikel, 66 grote groep mensen, 67 winterkost, 69 licht dronken, 71 snelheidswedstrijd, 73 ongemanierd, 74 maangodin, 76 eenkleurig, 78 meetkundig lichaam, 79 spoedig, 80 slaghout, 82 muzieknoot, 85 oude lengtemaat.

1

2

3

4

5

6

7

18 21

8

9

10

23

29 36

24

25 31

37

60

54 61

69

75

76 81

55

70

56 63

71 77

46

35 42 48

52 58

64

65

72

66

73

67

74

79

80

83

84

86

85

87

© Sanders puzzelboeken, Vaassen

Breng de letters uit de overeenkomstig genummerde vakjes over naar de vakjes hieronder, zodat er een oplossing ontstaat. 57

17

28

47

57

78

82

16

41

51

62

15

34 40

45

50 53

14

27

33 39

44

49

26

32

38

43

13

20

30

68

12

19

22

59

11

85

86

56

50

62

31

42

71

25

19

43

69

23

2

65

48

39

67

27

Hoofdkantoor Rijnhaven 14, Wageningen Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0317-499599, F 0317-499590 [email protected] www.agruniekrijnvallei.nl

AR Coproducten Parallelweg 9-11, Didam T 0316-293966 / 06-53696485 F 0316-293967 [email protected] www.ar-coproducten.nl

Verbeek Broederij en Opfok Kauwenhoven 3, Lunteren Postbus 11, 6740 AA Lunteren T 0318-578250, F 0318-482411 [email protected] www.verbeek.nl

AgruniekRijnvallei Voer Rijnhaven 14, Wageningen Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0317-499520, F 0317-499590 [email protected]

Masters Diervoeders Marsdijk 31, Lienden Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0317-499540, F 0317-499590 [email protected] www.mastersdiervoeders.nl

Welkoopwinkels van AgruniekRijnvallei •B  arneveld, Van Zuijlen van Nieveltlaan 75 T 0342-424500 •D  idam, Parallelweg 17 T 0316-228820 •E  lst, Einsteinweg 10 T 0481-351544 •G  eldermalsen, Rijnstraat 10 T 0345-573222 •P  utten, Hoge Eng Oost 18 T 0341-362267 • Veenendaal,  Groeneveldselaan 27 T 0318-512094 • Wijk  bij Duurstede, Langbroekseweg 3 T 0343-591470 •W  oudenberg, Parallelweg 4 T 033-2866040 •W  ageningen, Rijnhaven 10b T 0317-421371 •Z  altbommel, Van Voordenpark 3 T 0418-684260

AgruniekRijnvallei Plant Zandweistraat 20, Waardenburg Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0418-655944, F 0418-655940 [email protected] AgruniekRijnvallei Biologisch Rijnhaven 14, Wageningen Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0317-499575, F 0317-499590 [email protected] AR Bedrijfsontwikkeling Rijnhaven 14, Wageningen Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0317-499599, F 0317-499570 [email protected]

Subli Parallelweg 9-11, Didam Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0317-499525 [email protected] CAF Zandweistraat 20, Waardenburg Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0418-655927, F 0418-655941 [email protected] www.caf.nl Rijnzate Rijnhaven 14, Wageningen Postbus 610, 6700 AP Wageningen T 0317-499542, F 0317-499544 [email protected] www.rijnzate.nl

AgruniekRijnvallei Rijnhaven 14, Postbus 610, 6700 AP Wageningen, T 0317-499599, F 0317-499590 [email protected], www.agruniekrijnvallei.nl