AFVALSTOFFENHEFFINGEN 2007 UITVOERING AFVALBEHEER

AFVALSTOFFENHEFFINGEN 2007

UITVOERING AFVALBEHEER

SENTERNOVEM OKTOBER 2007

 SenterNovem. Alle rechten voorbehouden. Het overnemen van onderdelen uit deze publicatie is alleen toegestaan, mits duidelijk zichtbaar wordt vermeld: “bron SenterNovem”.

Afvalstoffenheffingen 2007 / SenterNovem Uitvoering Afvalbeheer. – Utrecht : SenterNovem, 2007. – 40 p.: ill. – (3UA0717). - ISBN 978-90-5748-063-8.

In dit rapport is de jaarlijkse stijging van de afvalstoffenheffing en de kosten die gemeenten maken voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval (de afvalbeheerkosten) weergegeven. De gemiddelde kosten bij verschillende vormen van tariefdifferentiatie en inzameldienst worden gegeven. Bovendien is een overzicht opgenomen met verwijderingstarieven per installatie. In de bijlagen wordt, gegroepeerd per provincie, per gemeente de afvalstoffenheffing, het tariefsysteem en de soort inzameldienst weergegeven. Trefwoorden: afvalstoffenheffing, diftar, inzameldienst, verwijderingstarieven, afvalbeheerkosten.

Deze publicatie is te bestellen bij SenterNovem, onder vermelding van het publicatienummer, uw naam en adres. De publicatie is ook te downloaden van het internet via www.uitvoeringafvalbeheer.nl. Voor bestellingen en een recent overzicht van de SenterNovem-publicaties kunt u contact opnemen met Uitvoering Afvalbeheer, telefoonnummer: 030-2147900 of via e-mail: [email protected].

INHOUDSOPGAVE Blz.

2007: EEN OVERZICHT

5

1

INLEIDING

9

2

AFVALSTOFFENHEFFING 2.1 Inleiding

11 11

2.2

Huishoudens met aanslag

11

2.3

Gemiddelde afvalstoffenheffing stijgt 2,2 procent

11

2.4

Kostendekkingsgraad is gelijk gebleven

14

2.5

Afvalbeheerskosten stijgen meer dan inflatie

15

2.6

Grote verschillen tussen gemeenten in hoogte afvalbeheerskosten

16

3

4

5

TARIEFDIFFERENTIATIE 3.1 Inleiding

17 17

3.2

Ruim dertig procent van de gemeenten heeft diftar

17

3.3

Afvalbeheerskosten in gemeenten met diftar lager

18

INZAMELORGANISATIE 4.1 Inleiding

21 21

4.2

Gemeentelijke dienst vooral in grotere gemeente

21

4.3

Geen relatie inzameldienst en kosten afvalbeheer

21

VERWIJDERINGSTARIEVEN

23

BIJLAGEN

25

1

VERANTWOORDING

27

2

GEMIDDELDE AFVALSTOFFENHEFFING VANAF 1991

29

3

AFVALSTOFFENHEFFINGEN, TARIEFSYSTEMEN EN INZAMELAARS PER GEMEENTE 31

4

INZAMELAARS PER ORGANISATIEVORM

39

Afvalstoffenheffingen 2007

5

2007: EEN OVERZICHT

Sinds 1991 wordt jaarlijks de ontwikkeling van de afvalstoffenheffing en de afvalbeheerkosten onderzocht. Hieronder worden de belangrijkste conclusies uit het rapport 2007 belicht.

Geringe stijging afvalstoffenheffing De gemiddelde afvalstoffenheffing stijgt in 2007 met 2,2 procent. De heffing is afhankelijk van de huishoudengrootte; gemiddeld betaalt een huishouden 247 euro per jaar, een éénpersoonshuishouden is 211 euro kwijt en een meerpersoonshuishouden 263 euro per jaar. De spreiding in de hoogte van de afvalstoffenheffing per gemeente is groot, de laagste heffing is in Eemsmond met een tarief van 20 euro per jaar en het hoogste tarief van 335 euro per jaar is in Rijswijk. Dit zijn de gemiddelde heffingen in de gemeenten. De stijging van de afvalstoffenheffing wordt veroorzaakt door een stijging van de gemeentelijke kosten voor het afvalbeheer per huishouden. Niet elke gemeente rekent alle kosten die zij maakt voor het inzamelen en verwijderen van huishoudelijk afval (afvalbeheerkosten) door aan de particuliere huishoudens. In 2004 werd nog 95,1 procent van de gemeentelijke kosten gedekt door opbrengsten uit de afvalstoffenheffing, voor 2005 was het dekkingspercentage 96,3 procent, in 2006 was dit gestegen tot bijna 97,1 procent en voor 2007 is de dekking gelijk gebleven. Op basis van volledige kostendekking bedragen de afvalbeheerkosten per huishouden gemiddeld 255 euro. Dit is 2,3 procent meer dan in 2006. Deze kostenstijging ligt boven de inflatie. Tussen gemeenten blijft de spreiding in afvalbeheerkosten groot. In de vijf ‘duurste’ gemeenten zijn de kosten meer dan 335 euro per huishouden. In de vijf ‘goedkoopste’ gemeenten is dit minder dan 170 euro per huishouden. Gemeenten met lage afvalbeheerkosten hebben over het algemeen tariefdifferentiatie op afvalaanbod (diftar) ingevoerd. Diftar staat voor gedifferentieerde tarieven; dit betekent dat de hoogte van de afvalstoffenheffing afhankelijk is van het afvalaanbod van een huishouden.

Afvalbeheerkosten lager in gemeenten met diftar Het aantal gemeenten met tariefdifferentiatie op afvalaanbod (diftar) stijgt gestaag. In 2007 heeft 33 procent van de gemeenten diftar. In 2006 was dat 32 procent. Diftar wordt vooral toegepast in kleine, weinig-tot niet-stedelijke gemeenten buiten de Randstad. Dit jaar woont 24 procent van de huishoudens in een gemeente met diftar, in 2006 was dit nog 22 procent.

De afvalbeheerkosten zijn in gemeenten met diftar gemiddeld lager dan in de overige gemeenten. In 2007 bedragen de kosten in gemeenten met diftar gemiddeld 225 euro per huishouden. In gemeenten waar één vast tarief wordt geheven ongeacht huishoudengrootte of het tarief is gebaseerd op het aantal personen per huishouden bedragen de kosten respectievelijk 258 en 266 euro per huishouden (zie figuur S1). In gemeenten met tariefdifferentiatie op afvalaanbod wordt over het algemeen meer afval gescheiden aangeboden, waardoor minder restafval ontstaat; de kosten komen hierdoor lager uit.

6

SenterNovem Uitvoering Afvalbeheer

De meeste gemeenten met diftar hebben een ‘volume en frequentie’ systeem ingevoerd (68 gemeenten). De andere hoofdsystemen van diftar zijn ‘volume’ (34 gemeenten) en ‘gewicht’ (17 gemeenten). De overige gemeenten met diftar (24 gemeenten) hebben een ander systeem. Figuur S1: Ontwikkeling van de kosten per tariefsysteem

afvalbeheerskosten per huishouden per jaar (euro)

275

250

diftar aantal personen

225

vast tarief

200

175 1998 1999

2000 2001

2002 2003

2004 2005

2006 2007

jaar

Eigen gemeentelijke dienst vooral in grotere gemeenten Eén vijfde van de gemeenten heeft een eigen inzameldienst. Dit betreft vooral de grotere gemeenten. In de overige gemeenten wordt de inzameling verricht door een buurgemeente, een gemeentelijk samenwerkingsverband, een overheidsvennootschap, een particulier bedrijf of combinaties van verschillende bedrijven. Over het algemeen worden particuliere bedrijven vooral in kleinere gemeenten ingeschakeld (zie tabel S1). De verdeling van de verschillende organisatievormen is redelijk stabiel de afgelopen jaren. Tabel S1: Verdeling organisatievormen afvalinzameling in 2007 Organisatie afvalinzameling

Percentage

Percentage

gemeenten

huishoudens

Gemeentelijke dienst

21

34

Gemeentelijke dienst buurgemeente

3

1

Samenwerkingsverband gemeenten

13

9

Overheidsvennootschap

23

28

Particulier bedrijf

36

23

Combinatie van bedrijven

4

5


7

Relaties tussen inzameldienst, wel of geen diftar en kosten De kosten voor het huishoudelijk afvalbeheer zijn lager in gemeenten met diftar dan in gemeenten zonder diftar. Deze relatie tussen de kosten en wel of geen diftar komt voor bij elke inzamelorganisatie. De afvalbeheerskosten zijn in gemeenten waar de afvalinzameling door een eigen dienst wordt verricht gestegen met 7 procent. Bij de andere inzamelorganisatiessystemen zijn de kosten redelijk gelijk gebleven.

Verwijderingstarieven in 2007 licht gestegen Gemiddeld betalen gemeenten (of sturingsorganisaties) in 2007 98 euro per ton voor de verwijdering van huishoudelijk restafval. Dit betreft het kale tarief zonder kosten als transport, overslag etc. In 2006 was het kale tarief 97 euro per ton. Tussen verwijderinginstallaties zijn er nog grote verschillen in de tarieven (zie tabel). Maar er is geen verband te zien tussen de verwijderingstarieven voor restafval en de kosten voor het afvalbeheer. Gemeenten met relatief hoge verwijderingskosten hebben niet per definitie de hoogste afvalbeheerskosten of omgekeerd. Tabel S2: Verwijderingstarieven 2007 (euro/ton, exclusief BTW) en gemiddelde afvalbeheerskosten in de aangesloten gemeenten (euro/huishouden) Verwijderingsinstallatie en –organisatie

Tarief (alleen voor

All-in tarief

verwijdering van het

(inclusief bijkomende

huishoudelijk afval)

kosten als overslag,

Afvalbeheerskosten

transport e.d.) AEB Amsterdam

53

267

ARN

119

226

AVR

96

256

AZN via Afvalsturing Brabant

142

248

AZN via Afvalsturing Limburg

140

250

AZN via Delta Milieu

112

277

Essent Wijster

106

247

Gevudo

87

101

238

HVC Alkmaar

87

101

266

139

236

Omrin SITA ReEnergy

125

303

Twence

112

267

Vagron ARCG

115

283

Vagron Sanog

111

Vagron SOZOG

109

117

289 229

8



1

9

INLEIDING

Sinds 1991 onderzoekt Uitvoering Afvalbeheer van SenterNovem (vóór 1 januari 2005 als Afval Overleg Orgaan) de ontwikkeling van de afvalstoffenheffing en de gemeentelijke kosten voor het beheer van huishoudelijk afval, de afvalbeheerskosten. Hierbij wordt ook de samenhang onderzocht tussen de gemeentelijke afvalbeheerskosten en het type tariefdifferentiatie, het soort inzamelorganisatie die het afval inzamelt binnen de gemeente en het tarief dat de gemeente betaalt voor het verwijderen van huishoudelijk restafval, het afvalverwijderingstarief. De gegevens in dit rapport (met uitzondering van de verwijderingstarieven) zijn verkregen uit een enquête onder alle gemeenten. De enquête wordt sinds een aantal jaren uitgevoerd door het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) van de Rijksuniversiteit Groningen. COELO verzamelt de gegevens grotendeels door middel van een elektronische vragenlijst die verstuurd wordt aan alle Nederlandse gemeenten. Deze gegevens, de tarieven voor één– en meerpersoonshuishoudens, de aantallen huishoudens en éénpersoonshuishoudens, het dekkingspercentage, het soort inzamelorganisatie en het type tariefdifferentiatie, zijn integraal overgenomen en vervolgens bewerkt ten behoeve van dit rapport. Voor de door COELO gevolgde systematiek wordt u verwezen naar de Atlas van 1

de lokale lasten 2007 . De verwijderingstarieven zijn voornamelijk telefonisch opgevraagd bij afvalverwijderinginstallaties

en

–organisaties

en

voor

een

klein

deel

bij

gemeenten

of

samenwerkingsverbanden. In bijlage 1 wordt ingegaan op de gegevensbewerking en het verschil tussen afvalstoffenheffing en reinigingsrecht.

Leeswijzer De ontwikkeling van de afvalstoffenheffing en -beheerskosten is in hoofdstuk 2 uitgewerkt. In hoofdstuk 3 is de relatie tussen de kosten en diftar gegeven. Op het type inzameldienst wordt in hoofdstuk 4 ingegaan. Als laatste wordt in hoofdstuk 5 een overzicht van de verwijderingstarieven gegeven. In de bijlagen wordt ingegaan op de werkwijze en het verschil tussen afvalstoffenheffing en reinigingsrecht (bijlage 1) en wordt een overzicht gegeven van de ontwikkeling van de afvalstoffenheffing vanaf 1991 t/m 2007 (bijlage 2). Een overzicht van de afvalstoffenheffing voor zowel éénpersoons- als meerpersoonshuishoudens, inzameldienst en tariefsysteem per gemeente wordt, gegroepeerd per provincie, in bijlage 3 gegeven. In bijlage 4 staan de in Nederland actieve inzamelaars gegroepeerd per organisatievorm. In dit rapport wordt voor de term huishoudens uitgegaan van huishoudens die een aanslag voor afvalstoffenheffing hebben ontvangen, tenzij in de tekst een andere omschrijving wordt gegeven.

1

Zie: Atlas van de lokale lasten 2007 (COELO 2007) of www.coelo.nl

10



2

11

AFVALSTOFFENHEFFING

2.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt eerst een overzicht gegeven van de huishoudens in Nederland. Daarna de afvalstoffenheffing die de huishoudens betalen per gemeente. Op basis van de dekkingsgraad die in paragraaf 2.4 gegeven is worden de afvalbeheerkosten bepaald (paragraaf 2.5) 2.2


Het aantal huishoudens in de 443 gemeenten in Nederland dat een aanslag voor de afvalstoffenheffing heeft ontvangen is in 2007 6.807.100, dit zijn 32.000 huishoudens meer dan in 2006. In 2006 hebben 95% van de huishoudens in Nederland een aanslag ontvangen (het CBS geeft voor 2006 7.146.088 huishoudens op in Nederland). Van de huishoudens die een aanslag ontvangen is niet bekend hoeveel hiervan de aanslag niet hoeven te voldoen. Een deel van de huishoudens krijgt kwijtschelding van de belastingschuld bij bijzondere omstandigheden, meestal van financiële aard. In tabel 2.1 staat een overzicht voor de jaren 2000 tot en met 2006 van het totaal aantal huishoudens in Nederland en hoeveel er een aanslag ontvangen. Het percentage huishoudens dat een aanslag ontvangt ligt elk jaar rond de 96%. De laatste jaren is dit licht gedaald tot net onder de 95 procent. Tabel 2.1

Verhouding tussen huishouden met aanslag afvalstoffenheffing en totaal aantal huishoudens in Nederland

Jaar

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Totaal aantal huishoudens

6.801.000

6.867.000

6.934.000

6.996.000

7.049.000

7.091.000

7.146.000


6.520.503

6.582.240

6.736.196

6.763.076

6.725.402

6.716.626

6.775.149

95,9

95,9

97,1

96,7

95,4

94,7

94,8

Percentage met aanslag

2.3

Gemiddelde afvalstoffenheffing stijgt 2,2 procent

In 2007 bedraagt de afvalstoffenheffing gemiddeld 247 euro per huishouden. Dat is 5 euro meer dan het voorgaande jaar, een toename van 2,2 procent. In figuur 2.1 wordt een overzicht gegeven van de ontwikkeling van de gemiddelde afvalstoffenheffing voor huishoudens in Nederland, de heffing voor meerpersoonshuishoudens en de heffing voor ééenpersoonshuishoudens. De gemiddelde afvalstoffenheffing voor huishoudens is het gewogen gemiddelde van het aantal één- en meerpersoonshuishoudens die een aanslag ontvangen. In bijlage 2 wordt de ontwikkeling van de afvalstoffenheffing vanaf 1991 in cijfers gegeven.

12


Figuur 2.1 Ontwikkeling van de afvalstoffenheffing voor huishoudens van 1991 t/m 2007

gemiddelde afvalstoffenheffing ( €/hh/jaar)

300

250

200

afvalstoffenheffing meerpersoonshuishouden gemiddelde afvalstoffenheffing huishouden

150

afvalstoffenheffing eenpersoonshuishouden

100

50

20 07

20 05

20 03

20 01

19 99

19 97

19 95

19 93

19 91

0

jaar

In de periode van 1996 tot 2004 lag de stijging van de gemiddelde afvalstoffenheffing voor huishoudens rond de 5%. Vanaf 2005 is de relatieve toename van de tarieven afgenomen. De toename voor de laatste jaren ligt in de buurt van de 2%.

In figuur 2.2 staat per gemeente de gemiddelde afvalstoffenheffing weergegeven.

Afvalstoffenheffingen 2007 Figuur 2.2 Tarieven afvalstoffenheffing per gemeente

13

14


In tabel 2.2 staat een overzicht van de hoogste en laagste gemiddelde afvalstoffenheffingen per huishouden. Dit jaar is de gemiddelde afvalstoffenheffing voor huishouden het hoogst in de gemeente Rijswijk (335 euro per huishouden) en het laagst in de gemeente Eemsmond (20 euro per huishouden). De grote verschillen tussen de gemeenten hebben een aantal oorzaken. Niet iedere gemeente rekent alle kosten die zij maakt voor het afvalbeheer door aan de huishoudens. Daarom is in het overzicht ook de mate van kostendekking van de gemeente aangegeven. Hieruit blijkt dat de ‘goedkope’ gemeenten minder vaak alle kosten doorrekenen dan de ‘dure’ gemeenten. Een andere reden voor de verschillen is het effect van tariefdifferentiatie op afvalaanbod (diftar); diftargemeenten hebben over het algemeen een lagere afvalstoffenheffing dan gemeenten die de afvalstoffenheffing op een andere manier vaststellen. Het blijkt dat drie van de vijf de ‘goedkope’ gemeenten uit tabel 2.2 diftar hebben (Nijmegen, Putten en Zoeterwoude), terwijl in de ‘dure’ gemeenten allemaal het tarief gebaseerd is op het aantal personen in een huishouden. In hoofdstuk 3 wordt verder ingegaan op diftar. Verschillen kunnen ook veroorzaakt worden door andere oorzaken, zoals de ledigingsfrequentie of de kosten voor het storten van grof huishoudelijk afval. Deze verschillen zijn hier niet opgenomen. Tabel 2.2

De hoogste en laagste gemiddelde afvalstoffenheffingen voor huishoudens (euro/jaar) inclusief de mate van kostendekking (in procent) in 2007 Hoogste vijf

gemeente

Laagste vijf

Heffing

Kostendekking

(euro)

(percentage)

1. Rijswijk

335

100

2. Muiden

332

3. Spijkenisse

gemeente

Heffing

Kostendekking

(euro)

(percentage)

1. Eemsmond

20

6

97

2. Nijmegen

73

37

331

98

3. Putten

132

100

4. Lansingerland

327

100

4. Leiden

140

47

5. Diemen

324

100

5. Zoeterwoude

156

100

Gemiddeld betaalt in Nederland een meerpersoonshuishouden 263 euro en een éénpersoonshuishouden 211 euro per jaar aan afvalstoffenheffing. In bijlage 3 zijn de één-, meerpersoons- en gemiddeld afvalstoffenheffingen per huishouden per gemeente en provincie op een rij gezet. 2.4

Kostendekkingsgraad is gelijk gebleven

Niet elke gemeente rekent alle kosten die zij maakt voor het inzamelen en verwijderen van huishoudelijk afval door aan de particuliere huishoudens. Gemiddeld wordt 97,1 procent van de kosten gedekt door de opbrengst van de afvalstoffenheffing. Ten opzicht van 2006 is de kostendekkingsgraad gelijk gebleven. De overige kosten haalt de gemeente uit andere inkomstenbronnen. Meestal wordt hierbij gebruik gemaakt van inkomsten uit de onroerende zaakbelasting (OZB). Tabel 2.3 laat het percentage gemeenten zien dat een bepaald dekkingspercentage heeft. In 2007 dekt 83 procent van de gemeenten de volledige kosten voor het afvalbeheer met de opbrengsten van de afvalstoffenheffing. In 2004 was dat nog 77 procent.

Afvalstoffenheffingen 2007 Tabel 2.3

15

Kostendekking naar percentage van de gemeenten van 2004 t/m 2007

Dekkingspercentage

Percentage gemeenten (%) 2004

2005

2006

2007 (aantal gemeenten)

100%

77

80

85

83 (368)

95%< - <100%

9

12

8

10 (46)

90% < - <95%

6

4

4

3 (15)

80% < - < 90%

5

2

1

2

(9)

< 80%

3

2

2

1

(5)

Er zijn dit jaar geen gemeenten meer die geen afvalstoffenheffing hebben. De gemeenten met een kostendekking lager dan 80 procent zijn Eemsmond, Nijmegen, Leiden, Arnhem en Weesp. Vorig jaar hadden Eemsmond en Leiden nog geen afvalstoffenheffing. 2.5

Afvalbeheerskosten stijgen meer dan inflatie

Om de effecten van verschil in kostendekking bij gemeenten uit te sluiten wordt verder in het rapport 2

gewerkt met de afvalbeheerskosten . Dat zijn de kosten die gemeenten maken voor het inzamelen en verwerken van huishoudelijk afval. De lasten van de afvalbeheerskosten liggen geheel bij de gemeente in tegenstelling tot de afvalstoffenheffing waarvan de lasten geheel bij de huishoudens liggen. Gemeenten dekken de afvalbeheerskosten voor het grootste deel met de opbrengsten van de afvalstoffenheffing. De afvalbeheerskosten zijn in 2007 gemiddeld 255 euro per huishouden; een stijging van 2,3 procent ten opzichte van 2006 . Dat is meer dan de stijging in de laatste twee jaar toen dit minder dan 2 procent was. 3

In figuur 2.3 is de kostenstijging afgezet tegen de inflatie . Een deel van de stijging van de afvalbeheerskosten is te verklaren door een betere opgave van de dekkingsgraden van de afvalbeheerskosten ten opzichte van voorgaande jaren. Omdat niet te achterhalen is wat de juiste dekkingsgraad was in de voorgaande jaren is hiervoor niet gecorrigeerd. De totale kosten in Nederland voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval zijn in 2007 circa 1,73 miljard euro. Dit is 59 miljoen euro meer dan vorig jaar.

2

3

Gewogen gemiddelde van het aantal één- en meerpersoonsheffingen binnen een gemeente met behulp van het kostendekkingspercentage opgeschaald naar 100 procent kostendekking. De op deze wijze bepaalde afvalbeheerskosten is niet voor 100% correct. Dit komt omdat gemeenten verschillende definities aanhouden van kostendekking. Bij sommige gemeenten is de kwijtschelding in de kostendekking verwerkt. Daarnaast neemt niet iedere gemeenten de BTW mee in de kostendekkingspercentage. Maar omdat de meeste gemeenten dit elk jaar op dezelfde wijze zullen opgeven kan op deze manier de ontwikkeling van de beheerskosten op de meest betrouwbare wijze worden bepaald. Als maat voor de inflatie is de consumentenprijsindex (CPI) van het CBS genomen. Deze geeft de algemene kostenstijging voor consumenten weer.

16


Figuur 2.3 De inflatie en het stijgingspercentage van de afvalbeheerskosten per huishouden

7,0%

6,0%

stijging (percentage)

5,0%

4,0% afvalbeheerskosten inflatie 3,0%

2,0%

1,0%

0,0% 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

jaar

2.6

Grote verschillen tussen gemeenten in hoogte afvalbeheerskosten

In tabel 2.4 staan de vijf gemeenten met de hoogste afvalbeheerskosten en de vijf gemeenten met de laagste afvalbeheerskosten. De gemeentelijke kosten voor het afvalbeheer lopen op van 132 euro in Putten tot 351 euro per huishouden in Amsterdam Oost/Watergraafsmeer. Putten had ook in 2006 de laagste kosten (137 euro). De gemeente Lingewaard (2006 161 euro) behoorde ook in 2006 tot de gemeente met de laagste kosten, terwijl Muiden (2006 348 euro) en Spijkenisse (2006 337 euro) ook in 2006 bij de top vijf van gemeenten met de hoogste kosten behoorden. Gemeenten met lage afvalbeheerskosten maken over het algemeen gebruik van tariefdifferentiatie op het afvalaanbod (diftar). Alle vijf de gemeenten met de laagste afvalbeheerskosten hebben diftar. In de gemeenten met hogere kosten wordt geen diftar toegepast. In hoofdstuk 3 wordt de relatie tussen diftar en kosten verder uitgewerkt. Tabel 2.4

De hoogste en laagste gemiddelde afvalbeheerskosten per huishouden in 2007 (euro/jaar) Hoogste vijf

Gemeente

Laagste vijf Kosten (euro)

Gemeente

Kosten (euro)

1. Amsterdam Oost/Watergraafsmeer

351

1. Putten

132

2. Woensdrecht

346

2. Zoeterwoude

156

3. Muiden

342

3. Ermelo

158

4. Amsterdam Bos en Lommer

339

4. Raalte

160

5. Spijkenisse

338

5. Lingewaard

161


3

3.1

17

TARIEFDIFFERENTIATIE

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt eerst een overzicht gegeven van de verdeling van de verschillende tariefsystemen over de gemeenten in Nederland, in de tweede paragraaf staan de gemiddelde afvalbeheerskosten van de tariefsystemen. 3.2

Ruim dertig procent van de gemeenten heeft diftar

Eenennegentig procent van de gemeenten differentieert het tarief van de afvalstoffenheffing. Het grootste deel (58 procent) doet dit op basis van de grootte van het huishouden. Meer dan 30 procent van de gemeenten (144 van de 443 gemeenten) brengt een afvalstoffenheffing in rekening die afhankelijk is van het afvalaanbod van een huishouden. Deze vorm van tariefdifferentiatie (diftar) is door de gemeenten vooral ingevoerd om burgers financieel te prikkelen afval te voorkomen en meer afval te scheiden. Diftar 4

staat voor gedifferentieerde tarieven

.

In 2007 zijn er twee gemeenten waar binnen de gemeente verschillende soorten tariefsystemen voorkomen. Dit zijn Utrechtse Heuvelrug (samenvoeging van Amerongen, Doorn, Driebergen-Rijsenburg, Leersum en Maarn) en Maasgouw (samenvoeging van Heel, Maasbracht en Thorn). Dit zijn gemeenten die recentelijk zijn samengevoegd en waar door lopende contracten er nog verschillende soorten tariefsystemen zijn. Gemeenten met diftar hanteren verschillende grondslagen voor de berekening van de afvalstoffenheffing. Deze grondslagen zijn volume, frequentie en gewicht, en ze worden afzonderlijk of in combinatie met elkaar gebruikt. De meeste gemeenten met diftar hebben een ‘volume en frequentie’ systeem ingevoerd (totaal 68 gemeenten). De andere hoofdsystemen van diftar zijn ‘volume’ (34 gemeenten) en ‘gewicht’ (17 gemeenten). Tabel 3.1 geeft een overzicht van de verdeling van de verschillende tariefsystemen in 2007. De gemeente met een ander tariefsysteem is de gemeente Helden. Hier wordt onderscheid gemaakt tussen een- en meerpersoonshuishoudens, tuingebonden woning of etagewoning, het volume van de restcontainer en het aantal gft-containers. In bijlage 3 is per gemeente op een rij gezet welk tariefsysteem in gebruik is. In figuur 3.1 is de ontwikkeling te zien naar de drie tariefsoorten (vast, aantal personen en diftar) voor het aandeel op de huishoudens in Nederland. Zichtbaar is dat het tariefsoort “aantal personen” al jarenlang rond de 60 procent ligt, maar dat de verhoudingen tussen vast en diftar is in de loop der tijd veranderd. Bij de afvalstoffenheffing wint het principe ‘de vervuiler betaalt’ gestaag terrein. Dit jaar hangt in 33 procent van de gemeenten de heffing af van de aangeboden hoeveelheid huishoudelijk afval. Dat was 32 procent in 2006 en 27 procent in 2003. Diftar wordt vooral toegepast in kleine, weinig tot niet-stedelijke gemeenten buiten de Randstad. Dit jaar zit 24 procent van de huishoudens in een gemeente met diftar, in 2006 was dit nog 22 procent.

4

Voor verdere informatie over diftar zie: ‘Eerste hulp bij discussie over diftar’, AOO-rapport 2004-05.

18


Tabel 3.1

Verdeling van verschillende tariefsystemen over gemeenten en huishoudens in 2007

Tariefsysteem

Gemeenten

Huishoudens

Gemiddeld

(%) (aantal gemeenten)

(%)

aantal huishoudens per gemeente

Volume

7,7 (34)

6,3

12.700

Volume & frequentie

15,3 (68)

10,1

10.100

Dure zak

2,3 (10)

1,9

13.100

Dure zak & aantal personen

2,0

(9)

1,9

14.200

Gewicht

3,8 (17)

2,4

9.800

Gewicht & frequentie

1,4

(6)

0,8

9.600

Totaal diftar

32,5 (144)

23,5

11.100

Aantal personen

58,0 (257)

59,3

15.700

Vast tarief

9,3 (41)

17,0

28.300

Anders

0,2

0,1

7.400

(1)

Figuur 3.1 Aandeel huishoudens naar tariefsysteem voor de jaren 1999 – 2007

aandeel huishoudens per tariefsysteem

70% 60% 50% 40%

diftar personen

30%

vast tarief

20% 10% 0% 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

jaar

3.3

Afvalbeheerskosten in gemeenten met diftar lager

In figuur 3.2 wordt de ontwikkeling van de afvalbeheerskosten in gemeenten met diftar, met een tarief op basis van het aantal personen in een huishouden en met een vast tarief gegeven. Deze kosten zijn in gemeenten met diftar gemiddeld 15 procent lager dan in de overige gemeenten en bedragen in 2007 gemiddeld 225 euro per huishouden. In 2006 was dit 223 euro per huishouden. In gemeenten waar één tarief wordt geheven (vastrecht) of het tarief is gebaseerd op het aantal personen per huishouden bedragen de kosten respectievelijk 258 en 266 euro per huishouden (zie figuur). In 2006 waren deze


19

kosten respectievelijk 254 en 258 euro per huishouden. In gemeenten met tariefdifferentiatie op het afvalaanbod wordt over het algemeen meer afval gescheiden aangeboden, waardoor minder restafval ontstaat; de kosten komen hierdoor lager uit. Figuur 3.2 Ontwikkeling van de afvalbeheerskosten per tariefsysteem van 1998 t/m 2007

afvalbeheerskosten per huishouden per jaar (euro)

275

250

diftar 225

aantal personen vast tarief

200

175 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 jaar

De gemiddelde afvalbeheerskosten per huishouden tussen de verschillende diftarsystemen lopen uiteen van 204 euro voor ‘dure zak & aantal personen’ tot 243 euro voor ‘volume’. In tabel 3.2 staan de afvalbeheerskosten per diftarsysteem. Tussen gemeenten binnen een zelfde diftarsysteem zijn de verschillen in afvalbeheerskosten groot. Bij de meeste diftarsystemen betalen huishoudens een vast bedrag, het zogenaamde vastrecht, en daarnaast een variabel bedrag afhankelijk van het afvalaanbod. Dit variabele bedrag kan afhankelijk van het diftarsysteem gebaseerd zijn op het aantal ledigingen, het aantal zakken of het aantal kilogrammen afval dat wordt aangeboden. Tabel 3.2 geeft een globaal overzicht van de hoogte van het vastrecht en de variabele kosten van verschillende diftarsystemen. Tussen gemeenten binnen een zelfde diftarsysteem zijn grote verschillen tussen vastrecht en variabele kosten mogelijk. Bij toepassing van het ‘volume en frequentie’ systeem nemen een aantal gemeenten in het vastrecht al een aantal ledigingen op, bij andere gemeenten is dit niet het geval en dient voor iedere lediging apart te worden betaald. Niet iedere gemeente die een ‘dure zak’ systeem hanteert, heeft een aparte ‘dure zak’ voor gft-afval. Door deze verschillen laten het vastrecht en de variabele kosten zich moeilijk vergelijken.

20 Tabel 3.2

SenterNovem Uitvoering Afvalbeheer Overzicht gemiddelde afvalbeheerskosten, vastrecht per huishouden en variabele kosten per diftarsysteem in 2007

Systeem tariefdifferentiatie

Gemiddelde

Gemiddeld

Gemiddelde variabele kosten (euro)

kosten

vastrecht

(euro/hh/jaar)

(euro/hh/jaar)

Volume

243

n.v.t.

Volume & frequentie

220

121

6,51/container rest / 3,24/container gft-afval

Dure zak

219

157

1,06/zak rest en 0,14/zak gft-afval

Dure zak & aantal personen

204

-

0,99/zak rest en 0,07/zak gft-afval

Gewicht

221

127

0,20/kilo rest en 0,20/kilo gft-afval

Gewicht & frequentie

210

113

0,17/kilo rest en 0,16/kilo gft-afval

Totaal diftar

225


4

21

INZAMELORGANISATIE

4.1

Inleiding

De verschillende inzamelorganisaties die voorkomen in Nederland staan genoemd in dit hoofdstuk. Eerst de verdeling van de inzamelorganisaties over de gemeenten en daarna de afvalbeheerskosten die bij de inzamelorganisaties horen. 4.2

Gemeentelijke dienst vooral in grotere gemeente

Eén vijfde van de gemeenten heeft een eigen inzameldienst. Dit betreft vooral de grotere gemeenten. In de overige gemeenten wordt de inzameling verricht door een buurgemeente, een gemeentelijk samenwerkingsverband, een overheidsvennootschap, een particulier bedrijf of combinaties van verschillende bedrijven. Over het algemeen werken de gemeentelijke dienst van buurgemeente en particuliere bedrijven vooral in kleinere gemeenten (zie tabel 4.1). In vergelijking met 2006 is de verdeling naar organisatievorm die inzamelt minimaal gewijzigd. In bijlage 3 is per gemeente aangegeven welke inzamelaar daar actief is. In bijlage 4 zijn de in Nederland actieve inzamelaars per organisatievorm op een rij gezet. Tabel 4.1

Verdeling organisatievormen in 2007 naar gemeenten en huishoudens

Inzamelingorganisatie


Percentage

Percentage

gemeenten

huishoudens

21

34


3

1

Samenwerkingsverband gemeenten

13

9


23

28

Particulier bedrijf

36

23


4

5

4.3

Geen relatie inzameldienst en kosten afvalbeheer

In figuur 4.1 zijn de gemiddelde gemeentelijke afvalbeheerskosten van 2001 t/m 2007 per inzameldienst weergegeven. In vergelijking met 2006 zijn in 2007 de kosten in gemeenten waar gemeentelijke diensten inzamelen gestegen met 7 procent. Bij de andere inzameldiensten zijn de gemiddelde kosten weinig veranderd. In 2007, netzo als voorgaande jaren, zijn de afvalbeheerskosten het laagst in gemeenten waar particuliere bedrijven inzamelen. De sterke stijging in het tarief bij de gemeentelijke dienst komt door de stijging in de afvalbeheerskosten in Amsterdam.

22


afvalbeheerskosten per huishouden (euro)

Figuur 4.1 Afvalbeheerskosten per huishouden bij verschillende inzamelorganisaties voor 2001 t/m 2007

275 Gemeentelijke dienst 250

Gemeentelijke dienst buurgemeente Samenwerkingsverband gemeenten

225

Overheidsvennootschap particulier bedrijf

200 Combinatie van bedrijven 175 2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

jaar

De afvalbeheerskosten zijn lager in gemeenten met diftar. Gemeenten met diftar zijn niet evenredig verdeeld over de verschillende organisatievormen. Samenwerkingsverbanden en particuliere bedrijven zijn naar verhouding vaker werkzaam in diftar-gemeenten. In tabel 4.2 zijn de afvalbeheerskosten in gemeenten met en zonder diftar weergegeven naast de kosten zonder uitsplitsing op diftar. In de gemeenten waar particuliere bedrijven inzamelen zijn de afvalbeheerskosten het laagst ongeacht of er zonder of met diftar gewerkt wordt. Tabel 4.2 Afvalbeheerskosten per huishouden bij verschillende inzamelorganisaties met en zonder diftar (euro/jaar) in 2007 Inzamelorganisatie

Gemiddelde afvalbeheerskosten per huishouden (euro) zonder diftar

met diftar

geen uitsplitsing


265

234

262


273

210

259

Samenwerkingsverband

268

232

256


270

223

260

Particulier bedrijf

252

216

238


257

242

249


5

23

VERWIJDERINGSTARIEVEN

In dit hoofdstuk worden de verwijderingstarieven van de verschillende installaties beschouwd. Gemiddeld betalen gemeenten (of sturingsorganisaties) in 2007 98 euro per ton voor de verwijdering van huishoudelijk restafval zonder bijkomende kosten. In 2006 was dit 97 euro. De (kale) tarieven voor langjarig gecontracteerd huishoudelijk restafval zijn hiermee licht gestegen. De verwijderingstarieven verschillen aanzienlijk per installatie of organisatie (zie tabel 5.1). Gemeenten die zijn aangesloten bij SITA ReEnergy en ARN betalen ruim twee maal zo veel als gemeenten die aanleveren bij het AEB in Amsterdam. Tabel 5.1

Verwijderingstarieven 2007 (euro/ton, exclusief BTW) en gemiddelde afvalbeheerskosten in de aangesloten gemeenten (euro/huishouden)

Verwijderingsinstallatie en –organisatie

Tarief (alleen voor

All-in tarief

Afvalbeheerskosten

verwijdering van het

(inclusief bijkomende

(euro/ton)

huishoudelijk afval)

kosten als overslag,

(euro/ton)

transport e.d.) (euro/ton)

AEB Amsterdam

53

267

ARN

119

226

AVR

96

256

AZN via Afvalsturing Brabant AZN via Afvalsturing Limburg

142

248

140

250

AZN via Delta Milieu

112

277

Essent Wijster

106

247

Gevudo

87

101

238

HVC Alkmaar

87

101

266

139

236

Omrin SITA ReEnergy

125

303

Twence

112

267

Vagron ARCG

115

283

Vagron Sanog

111

Vagron SOZOG

109

117

289 229

Een hoog verwerkingstarief betekent echter niet dat een gemeente altijd meer kosten heeft voor het beheer van huishoudelijk afval. De gemeentelijke kosten voor het afvalbeheer bestaan gemiddeld voor ongeveer een derde uit kosten voor het verwijderen van het huishoudelijk restafval. Theoretisch kan er een verband zijn tussen de verwijderingstarieven en de kosten voor het afvalbeheer; statistisch is dit niet aantoonbaar. Gemeenten met relatief hoge verwijderingskosten hebben niet per definitie de hoogste afvalbeheerskosten of omgekeerd. Gemeenten die zijn aangesloten bij de ARN betalen een hoog tarief voor de verwerking van het restafval, maar deze gemeenten hebben relatief lage afvalbeheerskosten.

24


Gemeenten die aanleveren bij het AEB betalen het laagste verwerkingstarief van Nederland, maar hun afvalbeheerskosten liggen hoger dan het gemiddelde in Nederland. 5

Gemeenten die afval aanleveren aan de HVC, Omrin en AZN hebben te maken met verplichte overslagen natransportkosten. Deze staan in de tabel aangegeven. Ook bijna alle overige gemeenten hebben te maken met additionele overslagen transportkosten, gemiddeld ca. 11 tot 12 euro per ton. Het is echter niet overal verplicht in het tarief opgenomen.

5

Friese gemeenten betalen aan Omrin 139 euro per ton voor de verwerking van restafval. In dit tarief is een vergoeding voor voortransport en regie opgenomen hetgeen geen deel uitmaakt van de andere tarieven in de tabel. Als deze kosten voor voortransport en regie uit het tarief van Omrin worden weggelaten, komen de kosten voor de Friese gemeenten op 135 euro per ton uit.


25

BIJLAGEN

26


Bijlage afvalstoffenheffingen 2007

1

27

VERANTWOORDING

Over het onderzoek Evenals voorgaande jaren zijn de gegevens voor dit rapport verkregen uit een enquête onder alle gemeenten. De enquête wordt sinds een aantal jaren uitgevoerd door het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) van de Rijksuniversiteit Groningen. De tarieven voor één – en meerpersoonshuishoudens, de totaal aantallen huishoudens en éénpersoonshuishoudens, het dekkingspercentage, de soort inzamelorganisatie en het type tariefdifferentiatie integraal overgenomen in dit rapport. Voor de door COELO gevolgde systematiek wordt u verwezen naar de Atlas van de lokale lasten 2007. Om de afvalbeheerskosten te berekenen is de gemiddelde heffing in een gemeente met behulp van het dekkingspercentage opgeschaald naar 100 procent. Alle gemiddelde heffingen en kosten zijn gewogen gemiddelden op basis van het aantal één- en meerpersoonshuishoudens in een gemeente. Informatie hierover is zowel verkregen via de enquête als via het CBS (Statline).

Afvalstoffenheffing en reinigingsrecht Op grond van artikel 10.21 van de Wet Milieubeheer hebben gemeenten zorgplicht voor de inzameling van huishoudelijk afval bij huishoudens. Deze inzameling dient ten minste éénmaal per week plaats te vinden nabij elk perceel waar huishoudelijke afvalstoffen geregeld kunnen ontstaan. De daaraan verbonden kosten verhaalt de gemeente op haar inwoners via een belasting (de afvalstoffenheffing) of een retributie (reinigingsrecht). Het grote verschil tussen de twee heffingen is de betaalplicht voor de burger. Bij het reinigingsrecht moet de burger feitelijk gebruik maken van de inzameldienst. Bij de afvalstoffenheffing is dit niet aan de orde. De burger dient deze heffing te voldoen, omdat hij gebruiker is van een perceel waarvoor een inzamelplicht geldt. Het grootste deel van de gemeenten heeft gekozen voor de afvalstoffenheffing, zodat niet hoeft te worden aangetoond dat er gebruik wordt gemaakt van de inzameldienst. Bij het reinigingsrecht is dit immers wel het geval. Bij toepassing van de afvalstoffenheffing is de betalingsadministratie gemakkelijker en inkomenszekerheid voor de gemeente groter. De term reinigingsrecht wordt in dit rapport verder niet meer gebruikt; daar waar afvalstoffenheffing staat kan ook gelezen worden reinigingsrecht.

28



2

29

GEMIDDELDE AFVALSTOFFENHEFFING VANAF 1991

Overzicht

van

de

afvalstoffenheffing

naar

gemiddelde

heffing

voor

huishoudens,

voor

meerpersoonshuishoudens en voor eenpersoonshuishoudens en de stijging van de heffingen. (Voor 2003 en eerder zijn er geen gegevens bekend van de afvalstoffenheffing voor eenpersoonshuishoudens. Ditzelfde geldt voor de gemiddelde afvalstoffenheffing huishoudens voor 1997 en eerder.) Jaar

Gemiddelde

Stijging

Gemiddelde heffing

Stijging

Gemiddelde heffing

Stijging

heffing per

(%)

per meerpersoons-

(%)

per éénpersoons-

(%)

huishouden

huishouden

huishouden

(euro)

(euro)

(euro)

1991

-

-

79

-

-

-

1992

-

-

98

24,0

-

-

1993

-

-

120

21,7

-

-

1994

-

-

144

20,1

-

-

1995

-

-

159

9,5

-

-

1996

-

-

166

4,5

-

-

1997

163

-

171

2,9

-

-

1998

173

6,4

183

6,9

-

-

1999

185

6,8

194

6,0

-

-

2000

194

4,5

202

4,4

-

-

2001

200

3,3

209

3,3

-

-

2002

210

4,8

220

5,2

-

-

2003

224

6,7

235

6,6

-

-

2004

235

5,0

250

6,4

200

-

2005

238

1,4

252

0,9

202

0,9

2006

242

1,7

257

1,9

205

1,4

2007

247

2,2

263

2,0

211

3,3

30



3

31

AFVALSTOFFENHEFFINGEN, TARIEFSYSTEMEN EN INZAMELAARS PER GEMEENTE

Overzicht gebruikte nummering tariefsystemen 0 Geen reinigingsheffing 1 Vast tarief 2 Aantal personen 3 Volume 4 Volume & frequentie 5 Dure zak 6 Dure zak & aantal personen 7 Dure zak & ledigingen 8 Gewicht 9 Gewicht & frequentie 10Anders Het gemiddelde tarief per provincie is een gewogen gemiddelde naar het aantal aangeslagen huishoudens per gemeente.

Gemeente Appingedam Bedum Bellingwedde De Marne Delfzijl Eemsmond Groningen Grootegast Haren Hoogezand-Sappemeer Leek Loppersum Marum Menterwolde Pekela Reiderland Scheemda Slochteren Stadskanaal Ten Boer Veendam Vlagtwedde Winschoten Winsum Zuidhorn Gemiddeld Groningen Achtkarspelen Ameland Boarnsterhim Bolsward Dantumadeel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterlân-Sleat Harlingen Heerenveen Het Bildt Kollumerland c.a. Leeuwarden Leeuwarderadeel Lemsterland

Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 291 299 274 96 250 250 250 92 201 214 162 100 215 233 178 100 282 298 244 100 20 24 12 6 307 324 284 100 272 288 214 100 196 219 152 100 214 234 172 100 216 234 165 100 269 282 234 100 309 324 251 100 183 188 168 91 226 239 189 100 196 208 164 100 259 259 259 100 222 227 205 100 201 219 160 100 235 235 235 100 268 283 227 100 247 247 247 100 256 256 256 100 266 272 249 100 198 211 158 100 255 265 235 240 182 290 299 261 211 281 244 251 250 244 261 248 280 248 282

260 195 301 314 274 221 300 251 279 264 268 280 268 294 263 287

182 148 259 268 219 187 227 226 186 222 197 211 187 257 208 265

100 95 100 100 100 100 100 100 99 96 100 100 99 100 100 100

Tariefsysteem 2 1 2 4 2 2 2 2 8 4 8 2 2 2 2 2 1 2 4 1 2 1 1 2 8

Inzamelaar SITA Gemeente Groningen Omrin Gemeente Groningen Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst van Gansewinkel Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst SITA Gemeente Groningen van Gansewinkel SITA SITA SITA Omrin Gemeentelijke dienst SITA Gemeente Groningen Gemeentelijke dienst van Gansewinkel Omrin Gemeente Groningen Van Gansewinkel

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2

Omrin Gemeentelijke dienst Smallingerland Omrin Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Omrin Omrin Gemeentelijke dienst Omrin Omrin Omrin Smallingerland Omrin Omrin Gemeentelijke dienst

32


Gemeente Littenseradiel Menaldumadeel Nijefurd Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Skarsterlân Smallingerland Sneek Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf Wûnseradiel Wymbritseradiel Gemiddeld Friesland Aa en Hunze Assen Borger-Odoorn Coevorden De Wolden Emmen Hoogeveen Meppel Midden-Drenthe Noordenveld Tynaarlo Westerveld

Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 249 262 208 100 264 282 212 100 240 250 216 90 212 231 161 100 207 226 155 97 279 292 205 86 267 267 267 100 225 235 202 100 218 240 175 100 217 217 217 100 200 217 151 100 282 294 221 100 249 288 192 100 281 291 256 100 238 241 214 100 247 261 213

Tariefsysteem 2 2 2 4 4 2 3 2 2 1 2 2 2 2 2

Inzamelaar Omrin Omrin Gemeentelijke dienst Omrin Omrin Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Omrin Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Omrin Gemeentelijke dienst

284 262 204 263 233 275 251 262 264 246 242 229 257

213 193 151 218 184 241 184 262 212 197 166 162 207

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 97

2 2 8 2 2 2 2 1 2 2 8 2

SITA Gemeentelijke dienst Sita BFI Area N.V. SITA Area N.V. Area N.V. Gemeentelijke dienst Sita en buurgemeente Assen Gemeentelijke dienst Haren Omrin

Gemiddeld Drenthe

269 242 192 252 223 266 232 262 252 234 222 213 244

Almelo Borne Dalfsen Deventer Dinkelland Enschede Haaksbergen Hardenberg Hellendoorn Hengelo O Hof van Twente Kampen Losser Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Raalte Rijssen-Holten Staphorst Steenwijkerland Tubbergen Twenterand Wierden Zwartewaterland Zwolle Gemiddeld Overijssel

285 267 187 269 236 281 190 208 253 289 243 242 218 300 187 172 160 246 233 204 196 220 232 245 232 247

285 267 206 269 248 292 190 228 263 289 257 266 218 335 207 172 181 263 249 228 205 238 240 263 249 257

285 267 122 269 188 258 190 144 219 289 207 182 218 210 123 172 97 184 165 144 161 154 202 180 199 223

100 100 99 100 100 100 100 100 91 100 95 100 100 94 100 100 100 100 100 96 100 100 100 100 100

1 1 4 1 2 2 3 4 3 1 3 4 3 2 4 3 4 2 4 4 4 4 3 4 2

Twente Milieu Gemeentelijke dienst ROVA Circulus

Aalten Apeldoorn Arnhem Barneveld Berkelland Beuningen Bronckhorst Brummen Buren Culemborg Doesburg Doetinchem Druten Duiven Ede

226 231 157 251 226 170 253 225 257 255 181 264 163 255 251

249 260 174 278 241 181 268 243 265 265 201 282 174 269 263

165 173 129 167 180 133 200 168 229 229 131 210 119 202 217

100 98 56 100 100 100 99 100 100 100 93 100 100 100 93

4 4 2 2 3 5 2 4 3 3 4 2 2 2 2

Ter Horst Milieu (THV) Circulus SITA Gemeentelijke dienst de combinatie DAR Berkel Milieu Berkel Milieu AVRI AVRI SITA Gemeentelijke dienst SITA SITA Afvalcombinatie De Vallei

Twente Milieu van Gansewinkel ROVA Gemeentelijke dienst Twente Milieu Twente Milieu Gemeentelijke dienst Twente Milieu Twente Milieu ROVA ROVA ROVA Gemeentelijke dienst ROVA Gemeentelijke dienst Ophof bv ROVA Leemans ROVA ROVA


Gemeente Elburg Epe Ermelo Geldermalsen Groesbeek Harderwijk Hattem Heerde Heumen Lingewaal Lingewaard Lochem Maasdriel Millingen aan de Rijn Montferland Neder-Betuwe Neerijnen Nijkerk Nijmegen Nunspeet Oldebroek Oost Gelre Oude IJsselstreek Overbetuwe Putten Renkum Rheden Rijnwaarden Rozendaal Scherpenzeel Tiel Ubbergen Voorst Wageningen West Maas en Waal Westervoort Wijchen Winterswijk Zaltbommel Zevenaar Zutphen Gemiddeld Gelderland Abcoude Amersfoort Baarn Breukelen Bunnik Bunschoten De Bilt De Ronde Venen Eemnes Houten IJsselstein Leusden Loenen Lopik Maarssen Montfoort Nieuwegein Oudewater Renswoude Rhenen Soest Utrecht Utrechtse Heuvelrug/Amerongen Utrechtse Heuvelrug/Doorn Utrechtse Heuvelrug/DriebergenRijsenburg Utrechtse Heuvelrug/Leersum Utrechtse Heuvelrug/Maarn Veenendaal Vianen

33

Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 170 193 125 100 223 230 200 100 158 175 124 100 257 265 229 100 172 194 109 100 172 181 149 100 233 233 149 100 212 233 152 100 170 187 110 100 258 265 229 100 161 170 127 100 249 266 200 100 257 265 229 100 193 226 179 100 202 215 156 100 258 265 229 100 258 265 229 100 201 213 163 100 73 93 55 37 211 222 166 100 200 210 158 100 193 209 143 100 222 244 151 100 212 213 150 100 132 142 102 100 310 333 260 100 164 175 136 100 193 210 133 100 231 239 214 100 211 220 178 100 254 265 229 100 192 202 163 100 217 231 176 100 249 279 180 100 252 287 229 100 274 291 219 100 214 219 200 100 229 243 196 100 257 265 229 100 161 177 123 99 225 247 181 100 204 224 155

Tariefsysteem 2 2 4 3 6 2 4 4 6 3 4 2 3 6 4 3 3 4 6 2 2 4 2 4 5 2 2 4 2 2 3 2 2 2 2 4 2 3 3 4 4

Inzamelaar regio Noord-Veluwe Circulus Dusseldorp B.V. AVRI Burgers afvalservice SITA ROVA ROVA DAR AVRI SITA Berkel Milieu AVRI Burgers afvalservice Reinigingsdienst de Liemers AVRI AVRI SULO DAR SITA Van Werven Afvalservice B.V. Rouwmaat Groenlo, Dusseldorp SITA + Terhorst SITA Gemeentelijke dienst Afvalcombinatie De Vallei SITA Van Dalen Ter Horst Milieu (THV) SITA AVRI Dusseldorp B.V. Van Gansewinkel Afvalcombinatie De Vallei SITA SITA Dusseldorp B.V. Gemeentelijke dienst AVRI Reinigingsdienst de Liemers Berkel Milieu

265 262 210 277 257 231 249 224 249 226 273 238 266 242 243 225 265 260 277 262 214 255 263 230

279 282 210 293 283 238 285 239 264 246 307 247 293 259 265 246 296 291 280 280 231 255 263 254

223 214 210 187 173 203 162 179 189 145 162 210 195 172 179 151 207 175 250 210 174 255 263 178

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 99 100 100 100 100 100 95 100 100 100 100 100

2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 2

Icova ROVA Gemeentelijke dienst AVR SITA Dusseldorp B.V. AVR SITA AVR AVR Gemeentelijke dienst SITA Afval Verwijdering Utrecht Afval Verwijdering Utrecht AVR SITA Gemeentelijke dienst SITA SITA Gemeentelijke dienst RMN Gemeentelijke dienst SITA en Wolfswinkel SITA en Wolfswinkel

253 232 289 288 257

272 242 310 307 275

201 211 213 231 203

100 100 100 100 100

2 3 2 2 3

SITA en Wolfswinkel SITA en Wolfswinkel SITA en Wolfswinkel Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst

34


Gemeente Wijk bij Duurstede Woerden Woudenberg Zeist Gemiddeld Utrecht Aalsmeer Alkmaar Amstelveen Amsterdam Bos en Lommer Amsterdam Centrum Amsterdam De Baarsjes Amsterdam Geuzenveld/Slotermeer Amsterdam Noord Amsterdam Oost/Watergraafsmeer Amsterdam Osdorp Amsterdam Oud-west Amsterdam Oud-Zuid Amsterdam Amsterdam Westerpark Amsterdam Zeeburg Amsterdam Zuideramstel Amsterdam Zuid-oost Andijk Anna Paulowna Beemster Bennebroek Bergen NH Beverwijk Blaricum Bloemendaal Bussum Castricum Den Helder Diemen Drechterland Edam-Volendam Enkhuizen Graft-De Rijp Haarlem Haarlemmerliede c.a. Haarlemmermeer Harenkarspel Heemskerk Heemstede Heerhugowaard Heiloo Hilversum Hoorn Huizen Koggenland Landsmeer Langedijk Laren Medemblik Muiden Naarden Niedorp Oostzaan Opmeer Ouder-Amstel Purmerend Schagen Schermer Stede Broec Texel Uitgeest Uithoorn Velsen Waterland Weesp Wervershoof Wieringen

Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 246 246 246 93 234 240 201 99 219 232 174 100 249 281 191 100 251 267 217 278 208 192 294 241 278 237 269 306 223 286 219 258 222 253 284 281 298 223 187 229 285 223 286 261 246 267 294 324 268 240 247 214 232 300 234 248 242 225 233 254 230 256 303 253 264 212 240 259 332 259 278 199 269 199 230 255 217 258 227 218 247 299 252 193 297 278

312 236 204 324 280 310 262 297 345 245 312 250 283 256 279 327 295 323 243 201 243 309 251 330 281 276 285 325 334 286 257 285 232 272 300 248 267 257 242 249 288 269 281 327 270 280 235 267 288 372 291 293 215 290 216 230 286 229 276 246 239 247 299 280 218 323 298

190 150 178 243 210 233 196 222 259 183 265 187 212 192 209 245 251 216 156 143 195 231 167 165 210 199 216 224 308 202 190 201 160 164 300 193 189 205 194 184 168 162 202 245 192 211 130 183 200 234 180 217 152 202 167 230 179 175 193 153 157 247 299 170 151 217 228

100 100 100 87 87 87 87 87 87 87 87 87 87 87 87 87 87 100 100 98 100 100 99 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 96 97 100 98 100 100 100 100 100 100 100 100 100 82 100 97 100 100 100 100 100 100 100 100 100 86 100 100 100 100 77 100 100

Tariefsysteem 1 2 2 2

3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 2 1 3 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 8 2 5 1 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 2

Inzamelaar SITA Gemeentelijke dienst Firma Wolfswinkel RMN

de Meerlanden Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Holland Collect AID Gewest Kop Noord-Holland G.P. Groot Meerlanden G.P. Groot Reinunie GAD SITA GAD Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Meerlanden Holland Collect SITA Holland Collect SITA Spaarnelanden NV De Meerlanden de Meerlanden AID Gewest Kop Noord-Holland Reinunie Meerlanden Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst GAD Holland Collect GAD Holland Collect SITA Gemeentelijke dienst GAD Holland Collect GAD GAD AID Gewest Kop Noord-Holland SITA Holland Collect Icova Gemeentelijke dienst AID Gewest Kop Noord-Holland G.P. Groot Holland Collect Gemeentelijke dienst GP Groot Amstelveen ReinUnie SITA GAD Holland Collect AID Gewest Kop Noord-Holland


Gemeente Wieringermeer Wijdemeren Wormerland Zaanstad Zandvoort Zeevang Zijpe Gemiddeld Noord-Holland Alblasserdam Albrandswaard Alkemade Alphen a/d Rijn Barendrecht Bergambacht Bernisse Binnenmaas Bodegraven Boskoop Brielle Capelle aan den IJssel Cromstrijen Delft Dirksland Dordrecht Giessenlanden Goedereede Gorinchem Gouda Graafstroom Hardinxveld-Giessendam Hellevoetsluis Hendrik-Ido-Ambacht Hillegom Jacobswoude Katwijk Korendijk Krimpen aan den IJssel Lansingerland Leerdam Leiden Leiderdorp Leidschendam-Voorburg Liesveld Lisse Maassluis Middelharnis Midden-Delfland Moordrecht Nederlek Nieuwerkerk aan den IJssel Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Oostflakkee Oud-Beijerland Ouderkerk Papendrecht Pijnacker-Nootdorp Reeuwijk Ridderkerk Rijnwoude Rijswijk Rotterdam Rozenburg Schiedam Schoonhoven s-Gravenhage Sliedrecht Spijkenisse Strijen

35

Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 322 348 237 100 284 309 224 100 276 276 276 100 257 257 257 100 223 247 181 100 260 274 204 100 242 260 190 100 250 273 208 249 241 267 299 231 240 235 232 290 312 201 296 232 262 228 235 212 253 227 284 206 283 243 311 203 268 260 232 308 327 274 140 272 290 214 243 307 219 271 252 309 255 224 207 314 258 291 231 232 263 212 255 274 274 205 335 236 232 254 226 289 213 331 231

249 254 278 325 250 259 244 240 301 329 201 318 240 298 238 235 223 266 242 303 221 283 243 332 210 290 283 240 313 342 274 167 295 316 225 267 320 236 288 266 309 265 241 209 339 281 291 246 240 289 212 268 283 298 219 367 236 232 268 258 305 239 331 240

249 191 193 232 162 173 204 198 250 256 201 248 198 190 190 235 166 204 194 242 148 283 243 232 188 188 193 198 291 274 274 89 211 243 171 184 274 172 216 196 309 224 169 202 232 187 291 164 198 158 212 197 240 214 156 285 236 232 227 129 260 148 331 198

98 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 97 100 100 100 100 100 100 47 100 100 100 100 100 100 89 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 98 100

Tariefsysteem 2 2 1 1 2 2 2

1 2 2 2 6 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 5 2 2 2 2 1 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 2 1 2

Inzamelaar Holland Collect GAD Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst SITA GP Groot AID Gewest Kop Noord-Holland

Netwerk Gemeentelijke dienst Leiden Gemeentelijke dienst SVHW Cyclus SITA RAD Cyclus Cyclus AVR NV MAC RAD Gemeentelijke dienst Irado Netwerk GGNZ AVR Gemeentelijke dienst Cyclus GGNZ Gemeentelijke dienst Van Gansewinkel Netwerk Gemeentelijke dienst SITA Gemeentelijke dienst RAD MAK Irado Van Gansewinkel Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Avalex Nederveen Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Irado Delft Cyclus Cyclus Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst GGNZ AVR Meerlanden Gemeente Leiden Irado RAD Cyclus Netwerk Avalex Cyclus AVR Cyclus Avalex Gemeentelijke dienst Irado Irado Cyclus Haagse Mileu Service (HMS) Gemeentelijke dienst Reinis BV ( Verzelfstandigd RAD

36

Gemeente Teylingen Vlaardingen Vlist Voorschoten Waddinxveen Wassenaar Westland Westvoorne Zederik Zevenhuizen-Moerkapelle Zoetermeer Zoeterwoude Zwijndrecht Gemiddeld Zuid-Holland


Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 281 297 237 100 283 305 239 100 258 272 208 100 310 328 266 100 306 322 256 100 281 309 215 90 272 285 228 100 271 289 202 100 219 234 154 100 281 313 188 98 260 269 236 92 156 171 104 100 237 243 222 93 260 274 231

Tariefsysteem 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 8 2

Inzamelaar Gemeentelijke dienst Irado Cyclus Gemeentelijke dienst Cyclus Avalex Van Vliet Contrans (Wateringen) Van Gansewinkel GGNZ Cyclus Gemeentelijke dienst Gemeente Leiden Netwerk

Borsele Goes Hulst Kapelle Middelburg Noord-Beveland Reimerswaal Schouwen-Duiveland Sluis Terneuzen Tholen Veere Vlissingen Gemiddeld Zeeland

221 185 278 251 225 217 268 273 256 261 225 199 277 244

241 202 303 264 225 234 290 290 275 272 240 199 277 256

152 151 220 198 225 175 192 233 201 233 180 199 277 216

100 84 100 100 100 95 89 100 100 100 92 100 90

2 2 2 2 3 2 2 3 2 2 2 3 1

Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst ZRD Gemeente met inhuur derden Gemeentelijke dienst ZRD ZRD Gemeentelijke dienst ZRD Gemeentelijke dienst ZRD van Gansewinkel Gemeentelijke dienst

Aalburg Alphen-Chaam Asten Baarle-Nassau Bergeijk Bergen op Zoom Bernheze Best Bladel Boekel Boxmeer Boxtel Breda Cranendonck Cuijk Deurne Dongen Drimmelen Eersel Eindhoven Etten-Leur Geertruidenberg Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Gilze en Rijen Goirle Grave Haaren Halderberge Heeze-Leende Helmond Heusden Hilvarenbeek Laarbeek Landerd Lith Loon op Zand Maasdonk Mill en Sint Hubert Moerdijk Nuenen c.a. Oirschot Oisterwijk

266 250 249 185 251 306 238 254 240 235 201 312 302 228 170 186 303 216 211 252 209 227 258 265 213 243 191 277 284 240 223 273 236 233 233 271 298 217 195 255 224 226 288

275 269 278 207 282 306 255 254 265 242 209 324 318 252 179 211 330 231 233 297 209 244 294 287 230 267 201 305 300 272 223 292 262 260 249 286 323 233 207 271 245 260 305

229 170 160 135 143 306 172 254 156 209 176 269 267 155 146 106 220 162 137 173 209 169 171 195 161 156 161 180 225 133 223 202 145 138 164 199 203 150 134 203 152 117 245

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 99 100 100 100 100 100 100 99 100 95 100 100 100 96 100 100 100 100 99 100 100 98 100 100 100 100 100 100 100 100 100

3 2 4 3 4 1 9 1 4 5 5 2 2 4 5 4 2 4 4 2 1 2 4 4 4 2 5 4 2 4 3 2 4 4 2 9 2 9 6 2 4 4 3

SITA AVR en Van Ganzenwinkel SITA HTG Nederveen Van Kaathoven Saver Van Kaathoven Faber B.V. Best Van Kaathoven RMB SITA Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst Van Gansewinkel RMB van Gansewinkel Gemeentelijke dienst Nederveen Van Kaathoven Cure en van Gansewinkel Van Gansewinkel, Sita en Saver SITA Cure en van Gansewinkel Sita Gemeentelijke dienst BAT SITA Afvalstoffendienst sSaver SITA Sita Afvalstoffendienst svan Gansewinkel Sita Burgers afvalservice Van Kaathoven van Gansewinkel Van Kaathoven RMB Saver SITA Van Kaathoven Afvalstoffendienst gemeente s-


Gemeente Oosterhout Oss Reusel- De Mierden Roosendaal Rucphen Schijndel 's-Hertogenbosch Sint-Anthonis Sint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Someren Son en Breugel Steenbergen Tilburg Uden Valkenswaard Veghel Veldhoven Vught Waalre Waalwijk Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert Gemiddeld Noord-Brabant

37

Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 264 264 264 93 255 255 255 100 247 277 138 100 293 310 248 100 315 328 263 100 261 271 227 100 255 273 215 100 212 234 129 100 236 253 175 100 182 199 128 100 209 231 131 100 264 277 221 100 296 307 257 100 237 237 237 100 230 242 198 93 292 327 201 100 210 232 144 100 228 248 168 100 253 281 189 100 256 276 195 100 195 217 133 100 216 228 172 100 304 321 240 88 209 229 135 100 236 258 169 100 251 268 208

Tariefsysteem 1 3 4 2 2 3 2 6 4 9 4 2 2 1 2 2 9 2 4 2 9 4 2 4 6

Inzamelaar Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst van Kaathoven Saver Saver SITA Gemeentelijke dienst SITA Van Kaathoven Van Kaathoven SITA van Gansewinkel SITA Gemeentelijke dienst Van Kaathoven Cure en van Gansewinkel Van Kaathoven Baetsen Recycling B.V. Van Kaathoven Cotrans Gemeentelijke dienst SITA Saver SITA AVR

Arcen en Velden Beek Beesel Bergen L Brunssum Echt-Susteren Eijsden Gennep Gulpen-Wittem Heerlen Helden Horst aan de Maas Kerkrade Kessel Landgraaf Leudal Maasbree Maasgouw/Heel Maasgouw/Maasbracht Maasgouw/Thorn Maastricht Margraten Meerlo-Wanssum Meerssen Meijel Mook en Middelaar Nederweert Nuth Onderbanken Roerdalen Roermond Schinnen Sevenum Simpelveld Sittard-Geleen Stein Vaals Valkenburg aan de Geul Venlo Venray Voerendaal Weert Gemiddeld Limburg

239 270 269 256 300 213 306 236 247 305 214 209 245 232 280 219 243 201 234 211 246 221 220 240 258 173 184 189 186 224 223 226 213 263 232 224 292 244 262 252 230 299 249

251 288 289 279 309 229 327 262 268 346 229 232 249 245 300 235 258 214 251 241 264 244 242 259 279 184 196 203 200 241 223 242 231 276 254 238 345 254 293 287 240 313 268

196 222 202 179 280 169 227 165 183 234 164 137 235 183 227 166 180 152 185 136 225 143 132 184 160 141 133 146 143 172 223 179 146 223 191 179 187 221 179 160 192 258 205

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 99 96 100 100 100 100 100 96 100 100 100 100 99 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

2 8 4 4 2 8 8 4 2 2 10 3 2 4 2 4 3 4 8 4 5 8 4 6 4 8 8 4 4 8 1 8 4 2 8 8 2 5 2 4 2 2

van Gansewinkel van Gansewinkel SITA SITA RD4 Van Gansewinkel van Gansewinkel SITA SITA RD4 Gemeentelijke dienst Van Gansewinkel RD4 Maasland RD4 Maasland van Gansewinkel van Gansewinkel van Gansewinkel Maasland Gemeentelijke dienst AVR SITA van Gansewinkel Maasland Van Kaathoven Van Gansewinkel RD4 RD4 van Gansewinkel Van Gansewinkel van Gansewinkel SITA RD4 Gemeentelijke dienst Van Gansewinkel RD4 SITA Van Gansewinkel SITA RD4 van Gansewinkel

Almere Dronten

309 288

309 288

309 288

100 100

1 1

Gemeentelijke dienst Gemeentelijke dienst

38

Gemeente Lelystad Noordoostpolder Urk Zeewolde Gemiddeld Flevoland


Dekkings gem. percentarief per tarief mp tarief 1p hh (euro) hh (euro) hh (euro) tage (%) 263 274 232 88 273 280 251 100 269 284 200 100 223 233 179 100 287 291 277

Tariefsysteem 2 2 4 2

Inzamelaar Flevocollect Flevocollect ROVA Flevocollect


4

39

INZAMELAARS PER ORGANISATIEVORM

Samenwerkingsverbanden

Overheidsvennootschappen

Particuliere bedrijven

Avalex

Afvalcombinatie De Vallei

AVR

AVU

Area Reiniging

Baetsen

AVRI

BAT

Burgers

GAD

Berkel Milieu

Cotrans

Kop van Noord-Holland

Circulus

Cure

GGNZ

Cyclus

Dusseldorp

Maasland

DAR

Faber

RAD Hoeksche Waard

FlevoCollect

GP Groot

Regio Noord Veluwe

HollandCollect

ICOVA

RD De Liemers

Irado

Langezaal

RD4

Meerlanden

Leemans Afvalbeheer

RMB Land van Cuijk

Netwerk

Nederveen

Reinunie

Omrin

Ophof (overname door Van Gansewinkel feb. 2006)

RMN

ROVA

SULO

SVHW

Reinis

Rouwmaat

Saver

SITA

Spaarnelanden

Ter Horst

Twente Mileu

Van Dalen

ZRD

Van Gansewinkel Van Kaathoven Van Vliet Van Werven Wolfswinkel

40


AFVALSTOFFENHEFFINGEN 2007 UITVOERING AFVALBEHEER

Recommend Documents