Afspiegelingsonderzoek primair onderwijs Eindhoven 2013
Sector Control Afdeling BiO Samenstelling: Drs. C. Hogervorst BiO-rapport nr. 1193 Oktober 2013
2
Inhoud Inhoud ................................................................................................................................................... 3 Conclusies ............................................................................................................................................ 5 1. Inleiding ............................................................................................................................................. 7 2. Onderzoeksopzet ............................................................................................................................ 8 3. Resultaten afspiegelingsanalyse .............................................................................................. 10 4. Spiegeling aan andere kenmerken........................................................................................... 17 Bijlage 1 ........................................................................................................................................ 22 Bijlage 2 ....................................................................................................................................... 23
3
4
Conclusies Hoofdconclusie De resultaten van dit afspiegelingsonderzoek zijn duidelijk gunstiger dan die van 2009: we zien een verschuiving in de gewenste richting. Deze verschuiving is voor een deel te verklaren door het gerichte beleid dat enkele scholen hiervoor gevoerd hebben. Daarnaast spelen vooral demografische ontwikkelingen een rol. Tegelijkertijd zien we opnieuw dat verschillende zwarte- en concentratiescholen met meerdere problemen tegelijk te kampen hebben: relatief veel leerlingen met een leerachterstand, diverse scholen beneden de opheffingsnorm en diverse scholen met dalende leerlingaantallen. Toch is ook rond deze laatstgenoemde aspecten het beeld ietwat gunstiger dan in 2009. Overige conclusies Algemeen 1. Dit onderzoek is bedoeld om de effecten van het nieuwe vve-beleid op segregatie te meten. De effecten daarvan kunnen pas over enkele jaren zichtbaar zijn op basisscholen. Dus hoewel dit onderzoek een herhaling is van het onderzoek uit 2009, moet het voor dit doel gezien worden als een nulmeting. 2. Dit onderzoek beschrijft ontwikkelingen rond segregatie en neemt daarbij de voedingsgebieden als uitgangspunt. Op basis daarvan kunnen verder geen uitspraken worden gedaan over bijvoorbeeld de zorgzwaarte of over de kwaliteit van scholen. 3. De groep nieuwkomers is anders van samenstelling dan een aantal jaar geleden. We zien meer nieuwkomers uit Midden- en Oost-Europa en uit ‘overig niet-westerse landen’. Deze laatste groep telt vaker expats en vluchtelingen dan voorheen. 4. Op sommige scholen hebben meer leerlingen te maken hebben met een taalverschil/taalachterstand, dan we af kunnen leiden uit het aandeel niet-westers allochtonen, omdat ook de groep westers allochtonen kan zijn toegenomen. Resultaten 5. Eindhoven kent in 2013 3 zwarte scholen1, 10 concentratiescholen2, 19 gemengde scholen 3 en 25 witte scholen4. Deze cijfers zijn inclusief de Regionale internationale school en De Wereldwijzer (school voor neveninstromers). 6. Vergelijken we met het onderzoek van 2009, en nemen we alleen de scholen in beschouwing die in beide onderzoeken in de conclusies zijn meegenomen (55 scholen), dan is het aantal zwarte scholen met 4 afgenomen en het aantal concentratiescholen met 4 toegenomen; het aantal gemengde en witte scholen is gelijk gebleven. Echter, van de 25 witte scholen uit 2009 zijn er 15 ‘zwarter’ geworden. Al deze gegevens wijzen op een toegenomen menging. 7. Van de 3 zwarte scholen worden 2 scholen als te zwart gekenmerkt.5 Eén van deze laatste 2 scholen is echter een islamitische basisschool. De leerlingpopulatie van deze school kan als gevolg van de denominatie per definitie geen afspiegeling vormen van het voedingsgebied van de school. 8. Van de 10 concentratiescholen worden er 9 als zwarter gekenmerkt 6en 1 als overeenkomend. 1
70% of meer niet-westerse allochtonen Tussen de 50 en 70% niet-westerse allochtonen 3 Tussen de 20 en 50% niet- westerse allochtonen 4 Minder dan 20% niet-westerse allochtonen 5 Meer dan 20% meer niet-westerse allochtonen dan de percentages niet westerse allochtone leerlingen van de buurten waaruit de leerlingen komen. 6 tussen de 10 en 20% meer niet-westerse allochtonen dan de percentages niet westerse allochtone leerlingen van de buurten waaruit de leerlingen komen. 2
5
9. Van de 25 witte scholen worden er 2 als witter7 gekenmerkt en 1als ‘te wit’ . 10. Van de 3 zwarte scholen: a. tellen er 2 minder leerlingen dan de opheffingsnorm (opheffingsnorm=174 in 2013); b. laten er 2 een licht dalende trend zien, de derde school had vorig jaar nog een (lichte) toename en dit jaar een (lichte) afname in leerlingenaantal; c. zit er 1 bij de 5 scholen met de hoogste percentages leerlingen met een gewicht.8 11. Van de 10 concentratiescholen: a. vertonen er 7 een dalende lijn in het aandeel niet westerse allochtonen; 3 scholen laten een stijging zien; b. hebben er 6 een dalende lijn in het leerlingaantal.
7
tussen de 10 en 20% minder niet-westerse allochtonen dan de percentages niet westerse allochtone leerlingen van de buurten waaruit de leerlingen komen. 8 Bedoeld wordt het aantal leerlingen met een gewicht. 6
1. Inleiding De raad heeft op 8 mei 2012 besloten dat de afspiegelingsdoelstelling uit 2010 conform het onderzoek van Wolfs9 niet in 8 maar reeds in 5 jaar wordt gerealiseerd. De afspiegelingsdoelstelling houdt in dat idealiter de schoolpopulatie een afspiegeling vormt van de groep kinderen uit de buurt of wijk waar de school ligt. Deze doelstelling dient het integratiebeleid. Met de raad is afgesproken, dat onderzocht wordt in hoeverre de lokale vormgeving van VVE (stadsbreed beschikbaar en voor alle peuters bestemd) bijdraagt aan het realiseren van de afspiegelingsdoelstelling. Deze doelstelling dient in 5 jaar te worden gerealiseerd, te beginnen bij het schooljaar 2012 – 2013. De afdeling Jeugd heeft aan de afdeling Beleidsinformatie en Onderzoek de opdracht gegeven dit afspiegelingsonderzoek uit te voeren. Om vergelijking met het in 2009 uitgevoerde onderzoek mogelijk te maken, is dezelfde werkwijze gevolgd als toen. Deze methode staat in de bijlage nader toegelicht, maar heeft als belangrijk uitgangspunt dat voor het toetsen van de afspiegelingsdoelstelling nadrukkelijk rekening wordt gehouden met het voedingsgebied van een school. Dit onderzoek is bedoeld om de effecten van het nieuwe vve-beleid op segregatie te meten. De effecten daarvan kunnen pas over enkele jaren zichtbaar zijn op basisscholen. Dus hoewel dit onderzoek een herhaling is van het onderzoek uit 2009, moet het voor dit doel gezien worden als een nulmeting. Het onderzoek beschrijft ontwikkelingen rond segregatie en neemt daarbij de voedingsgebieden als uitgangspunt. Op basis daarvan kunnen verder geen uitspraken worden gedaan over bijvoorbeeld de zorgzwaarte of over de kwaliteit van scholen. In het volgende hoofdstuk vindt u de centrale vragen voor het onderzoek en de beschrijving van de opzet. In hoofdstuk 3 staan de resultaten van het afspiegelingsonderzoek en in hoofdstuk 4 de resultaten van de spiegeling aan andere kenmerken.
9
Zie: J.G. H. Wolfs, “Verleden heb je. De toekomst moet je maken”, Forum, sept. 2009 7
2. Onderzoeksopzet Centrale vragen De centrale vragen sluiten aan bij het onderzoek uit 2009. Opnieuw zal worden ingegaan op de volgende vragen: 1. in hoeverre komt de samenstelling van de schoolpopulatie overeen met de samenstelling van de potentiële doelgroep van de belangrijkste voedingsgebieden van de school; 2. welke scholen kunnen worden aangemerkt als “te wit” en welke als “te zwart” en welke parameters gelden daarbij; 3. welke ontwikkelingen zien we in vergelijking met eerder onderzoek? Welke scholen zijn betrokken in het onderzoek? In dit onderzoek zijn alle scholen van het reguliere primair onderwijs betrokken. Verschillen daarbij met het onderzoek uit 2009 staan in bijlage 1 nader toegelicht. De gegevens voor het onderzoek zijn afkomstig van de afdeling Leerlingenzorg van de gemeente Eindhoven. waar nodig zijn aanvullende gegevens opgevraagd bij de scholen. Meetmoment De gegevens in het onderzoek komen van de afdeling Leerlingenzorg en zijn van maart 2013. Daarnaast is gebruik gemaakt van telgegevens van de sector Grond en Vastgoed van de gemeente Eindhoven; deze gegevens hebben altijd betrekking op 1 oktober van het genoemde (school)jaar. Definitie niet-westers allochtoon In dit onderzoek wordt in de eerste plaats gekeken naar de afspiegeling voor wat betreft het aandeel nietwesters allochtonen op een school. Uitgangspunt is de definitie van het CBS. In de leerlingadministratie vinden we nog een indeling waarbij bijvoorbeeld leerlingen uit Zuid-Europese landen in dezelfde categorie vallen als leerlingen uit Afrikaanse of Aziatische landen. Hiervoor is gecorrigeerd. De samenstelling van de leerlingpopulatie kwam vervolgens goed overeen met de samenstelling van de Eindhovense kinderen van die leeftijdsgroep. Buurtspiegeling / voedingsgebied Voor het onderzoeken van de afspiegeling is dezelfde aanpak gehanteerd als in 2009 (methode Wolfs). Aan de hand van de postcodes is bepaald uit welke buurten de school de leerlingen vandaan haalt. Als dat in meerderheid (60% of meer) één buurt is, dan wordt de schoolpopulatie gespiegeld aan die buurt. Als de school uit meerdere buurten leerlingen haalt, dan worden de twee (maximaal drie) buurten met de hoogste leveringen gespiegeld aan de schoolpopulatie via middeling. In bijlage 2 wordt een en ander nog nader toegelicht. Typeringen In deze rapportage houden we dezelfde typering aan als in voorgaande onderzoeken, zodat dit vergelijkbaar is. We kijken op twee manieren. 1. Typering naar percentage leerlingen van niet-westerse afkomst; afhankelijk van dit percentage, wordt de school getypeerd als zwarte school, concentratieschool, gemengde school of witte school. Zie overzicht 1. 2. Typering naar relatie school en buurt/voedingsgebied: gekeken wordt naar het voedingsgebied van een school en de mate waarin scholen daar een afspiegeling van zijn voor wat betreft het percentage niet8
westers allochtonen. Afhankelijk van de mate waarin dit overeenkomt worden scholen getypeerd als te wit, witter, overeenkomend, zwarter of te zwart. Zie hiervoor overzicht 2.
Overzicht 1 Typering scholen naar aandeel niet-westers allochtone leerlingen Percentage leerlingen van nietwesterse afkomst
Typering school
70% -100%
Zwarte school
50% - 70%
Concentratieschool
20% - 50%
Gemengde school
0% - 20%
Witte school
Overzicht 2. Typering relatie school en buurt (buurt word topgevat als het primaire voedingsgebied van de school, of als er meerdere belangrijke voedingsgebieden zijn een combinatie /gewogen gemiddelde van de maximaal 3 gebieden). Typering van de scholen: Vergelijking voedingsgebied/school
Typering school
verschil tussen het schoolpercentage leerlingen van niet-westerse afkomst is meer dan 20 procentpunten hoger dan het buurtpercentage. verschil tussen het schoolpercentage leerlingen van niet-westerse afkomst is 10 tot 20 procentpunten hoger dan het buurtpercentage. verschil tussen het schoolpercentage leerlingen van niet-westerse afkomst is minder dan 10 procentpunten + of - dan het buurtpercentage. verschil tussen het schoolpercentage leerlingen van niet-westerse afkomst is 10 tot 20 procentpunten lager dan het buurtpercentage.20% - 50% percentage leerlingen van niet-westerse afkomst is meer dan 20 procent punten lager dan het buurtpercentage
9
Te zwart
zwarter
overeenkomend
witter
Te wit
3. Resultaten afspiegelingsanalyse Op de pagina’s hierna vindt u vanaf pagina 12 achtereenvolgens de tabellen 3,4, 5 en 6 die het volgende laten zien: Tabel 3. Aantal leerlingen per school en aandeel niet-westers allochtonen (nwa); Tabel 4. Ontwikkeling per school in aandeel niet-westers allochtonen; vergelijking 2013 – 2009; Tabel 5. Ontwikkeling per school in aandeel niet-westers allochtonen gesorteerd op het aandeel in 2009; Tabel 6. Vergelijking aandeel niet-westers allochtonen school en voedingsgebied; typering op basis daarvan.
In tabel 1 is goed zichtbaar hoeveel scholen getypeerd worden als een zwarte school, concentratie-, gemengde of witte school.Tabel 2 en 3 laten de ontwikkeling hierin zien ten opzichte van 2009. In tabel 1 zien we dat van de 57 basisscholen er 3 als ‘zwart’ worden getypeerd, 10 als concentratieschool, 18 als gemengd en 35 als wit. Deze cijfers zijn inclusief de Regionale internationale school (RIS) en de school voor neveninstromers (De Wereldwijzer). Vergelijken we met het onderzoek van 2009, en nemen we alleen de scholen in beschouwing die in beide onderzoeken zijn meegenomen in de conclusies, dan is het aantal zwarte scholen met 4 afgenomen en het aantal concentratiescholen met 4 toegenomen; het aantal gemengde scholen en witte scholen is gelijk gebleven. De RIS en De Wereldwijzer blijven dan buiten beschouwing, maar de gegevens van deze scholen zijn wel terug te vinden in de overzichtstabellen. Zowel de RIS als De wereldwijzer zijn daarin terug te vinden als gemengde scholen.
Overzicht 3. Typering scholen naar aandeel niet-westers allochtonen2013 invergelijking met 2009 2009 Typering
2013
Aantal scholen
percentage
Aantal scholen
percentage
Zwart (70% of hoger)
7
13%
3
5%
Concentratie (50-70%)
6
11%
10
18%
Gemengd (20-50%)
17
31%
17
31%
Wit (20%)
25
45%
25
45%
Totaal
55
100%
55
100%
In tabel 2 zien we op welke scholen de grootste verschillen zijn tussen 2013 en 2009. De scholen waar het aandeel het meest is afgenomen (dus ‘witter’ geworden), staan bovenaan. De scholen waarbij het aandeel het meest is toegenomen (dus ‘zwarter’geworden), staan onderaan. In tabel 3 zien we de ontwikkeling gerelateerd aan de indeling uit 2009: de scholen die toen het hoogste aandeel niet-westerse allochtonen hadden staan bovenaan. Die met het laagste onderaan. In deze tabel is direct te zien dat alle zwarte basisscholen uit 2009 witter zijn geworden. Van de 6 concentratiescholen zijn er 4 witter geworden, maar is bij 2 het aandeel toegenomen. Van de 25 witte scholen zijn er 9 witter geworden, is er 1 gelijk gebleven en zijn er 15 ‘zwarter’ geworden. Zowel in 2009 als in 2013 was het aandeel niet-westers allochtonen 26%; al met al is zichtbaar dat menging is toegenomen.
10
In tabel 4 wordt de samenstelling van het voedingsgebied gespiegeld aan de samenstelling van de school voor wat betreft het aandeel niet-westerse allochtonen. Van de 56 basisscholen die in deze analyse zijn meegenomen, waren er 3 ‘te zwart’; 6 minder dan in 2009. Nemen we alleen de scholen in beschouwing die in beide onderzoeken in de conclusies zijn meegenomen en vergelijken we dit met elkaar, dan krijgen we het resultaat zoals in overzicht 4.
Overzicht 4. Resultaat afspiegelingsanalyse 2013 in vergelijking met 2009 2009 Typering
2013
Aantalscholen
percentage
Aantalscholen
percentage
Te zwart (>+20%)
8
15%
2
4%
Zwarter (+10 a +20%)
10
18%
10
18%
Afspiegeling (-10 a +10%)
32
58%
38
69%
Witter (-10 a-20%)
1
2%
3
5%
Te wit (>-20%)-
4
7%
2
4%
Totaal
55
100%
55
100%
Uit dit overzicht komt naar voren, dat scholen in de analyse van 2013 een betere afspiegeling laten zien dan in die van 2009: het aantal scholen waarbij de samenstelling van de populatie een afspiegeling is van die van het voedingsgebied, is toegenomen (van 32 naar 38 scholen) en het aantal scholen dat meer dan 20% afwijkt is afgenomen (van 12 naar 4).
Meer kinderen uit Midden- en Oost-Europa De zwarte basisscholen zijn dus witter geworden, zoals hiervoor in de tabellen te zien. Dat is afgemeten aan het aandeel niet-westers allochtonen. Maar dat betekent nog niet direct dat het aandeel allochtonen op al deze scholen ook is afgenomen. In de afgelopen jaren is namelijk het aantal kinderen uit Midden- en OostEuropese landen toegenomen. Van de Eindhovense kinderen die niet in Nederland geboren zijn, maakten ze in 2009 11% uit, en in 2013 15%. We zien dit terug in de samenstelling van de groep neveninstromers op de Wereldwijzer: bijna tweederde is een westers allochtoon (en vaak afkomstig uit Midden- of Oost-Europa), een derde is een niet-westers allochtoon. In 2009 was het aandeel van deze laatste groep nog twee keer zo groot. Dit betekent dat op sommige scholen meer leerlingen te maken hebben met een taalverschil/ taalachterstand, dan we af kunnen leiden uit het aandeel niet-westers allochtonen. In tabel 1 op de volgende pagina is te zien dat de samenstelling van de nieuwkomers in 2013 anders is dan in 2009: we zien meer kinderen uit Midden en Oost-Europese landen uit de Europese unie, en meer kinderen uit ‘overige niet-westerse landen’. Deze laatste groep bestaat voor een belangrijk deel uit expats en in mindere mate uit vluchtelingen. Kijken we naar de samenstelling naar herkomst van alle 4 t/m 11 jarigen in 2009 en in 2013 (tabel 2) dan zien we eveneens een toename van het aandeel kinderen uit de hiervoor genoemde gebieden.
11
Tabel 1. 4 t/m 11-jarigen die niet in Nederland geboren zijn naar herkomstgroepering, 1 jan. 2009 en 1 jan. 2013
Nederland
2009 abs 151
% 18,3
2013 abs 136
% 14,6
Westerse landen uit Europese Unie
139
16,9
153
16,4
Midden- en Oost-Europese landen uit Europese Unie (MOE) Overig Europa Noord Amerika/Oceanië Indonesië overige westerse landen totaal westers allochtoon
94
11,4
143
15,3
38 38 18 11 338
4,6 4,6 2,2 1,3 41
29 51 10 9 395
3,1 5,5 1,1 1,0 42,4
Turkije Marokko Suriname Nederlandse Antillen overige niet westerse landen totaal niet-westers allochtoon
31 8 7 44 244 334
3,8 1,0 ,9 5,3 29,6 40,6
21 11 5 31 334 402
2,3 1,2 ,5 3,3 35,8 43,1
totaal
823
100,0
933
100,0
Tabel 2. 4 t/m 11-jarigen naar herkomstgroepering, 1 jan. 2009 en 1 jan. 2013
Nederland Westerse landen uit Europese Unie
2009 abs 11131
% 64,5
2013 abs 10949
% 62,7
842
4,9
830
4,8
Midden- en Oost-Europese landen uit Europese Unie (MOE) Overig Europa Noord Amerika/Oceanië Indonesië overige westerse landen totaal westers allochtoon
223
1,3
364
2,1
297 148 152 14 1676
1,7 ,9 ,9 ,1 9,8
346 136 133 19 1828
2,0 ,8 ,8 ,1 10,6
Turkije Marokko Suriname Nederlandse Antillen overige niet westerse landen totaal niet-westers allochtoon
1337 936 386 253 1548 4460
7,7 5,4 2,2 1,5 9,0 25,8
1215 971 320 273 1913 4692
7,0 5,6 1,8 1,6 11,0 26,9
totaal
17267
100,0
17469
100,0
12
Tabel 3. Aantal leerlingen per school* en aandeel niet-westers allochtonen;gegevens maart 2013. wit gemengd concentratie zwart Bestuur School Totaal NWA % NWA <20% 20-50% 50-70% >70% Isl. B Salto SKPO SKPO SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto RIS SKPO Salto Salto SKPO Salto SKPO SEOE Salto SKPO SKPO Salto SKPO Salto SKPO SKPO SKPO SKPO SKPO Salto Salto SKPO Salto Salto Salto SKPO SKPO Salto Salto Salto SKPO Salto SKPO Salto Salto SKPO SKPO VSEZ Salto SKPO VSB SKPO SKPO SKPO
Tarieq Ibnoe Ziyad De Driesprong Karel de Grote Fellenoord 't Palet Tweelingen Cornelis Jetses Atalanta De Kameleon Louis Buelens BeppinoSarto De Schelp De Zevensprong Regionale Intern. School BoschAkker Drents Dorp De Opbouw De Korenaar De Tempel Rapenland Evangelische Basisschool De Bergen De Boog De Wereldwijzer De Driestam De Schakel 't Karregat 't Startblok De Bijenkorf St. Trudo De Troubadour Theresia De Ontmoeting Reigerlaan Wethouder van Eupen De Hobbitstee De Klimboom Hanevoet 't Slingertouw De Boschuil De VierRing De Vuurvlinder De Klapwiek De Talisman Floralaan Onder de Wieken De Hasselbraam De Startbaan KlimWijs De Handreiking De Regenboog De Trinoom Gunterslaer Vrije School Brabant De Wilakkers De Springplank St. Antonius Abt Totaal aantal leerlingen*
260 167 157 162 181 221 259 292 310 169 193 224 110 411 247 93 319 469 219 373 369 202 250 114 428 241 306 335 393 230 268 256 311 461 327 178 403 266 723 1078 140 436 365 516 590 231 275 703 295 247 388 584 180 228 349 257 324 18084
221 119 112 111 123 141 162 180 178 96 107 117 55 188 109 39 126 184 84 141 131 68 80 36 125 70 90 93 92 53 58 53 56 85 60 28 63 42 110 153 19 60 45 62 70 28 31 76 31 24 34 53 17 18 24 14 17 4771
85% 71% 71% 69% 68% 64% 63% 62% 57% 57% 55% 52% 50% 46% 44% 42% 40% 39% 38% 38% 36% 34% 32% 32% 29% 29% 29% 28% 23% 23% 22% 21% 18% 18% 18% 16% 16% 16% 15% 14% 14% 14% 12% 12% 12% 12% 11% 11% 11% 10% 9% 9% 9% 8% 7% 5% 5% 26% 13
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
Tabel 4. Ontwikkeling per school in aandeel niet-westers allochtonen, gesorteerd op verschil 2013 2009 verschil toename afname Bestuur School % NWA % NWA >10% >10% SKPO De Wereldwijzer 32% 65% -33% x SKPO BoschAkker 44% 72% -28% x Salto De Zevensprong 50% 71% -21% x SKPO 't Palet 68% 78% -10% SKPO De Kameleon 57% 66% -9% SKPO Fellenoord 69% 77% -9% SKPO Karel de Grote 71% 80% -9% Salto De Driesprong 71% 76% -5% SKPO De Troubadour 22% 27% -5% SKPO De Wilakkers 7% 12% -5% Salto 't Karregat 29% 34% -5% Isl. B Tarieq Ibnoe Ziyad 85% 90% -5% SKPO De Springplank 5% 10% -5% Salto De Hobbitstee 16% 20% -4% Salto De Ontmoeting 18% 22% -4% SEOE Ev. Basisschool 36% 39% -4% SKPO Tweelingen 64% 68% -4% SKPO Atalanta 62% 65% -3% SKPO BeppinoSarto 55% 58% -3% SKPO KlimWijs 11% 13% -3% Salto De Opbouw 40% 41% -2% Salto De St@rtbaan 11% 13% -2% SKPO De Talisman 12% 14% -2% SKPO Onder de Wieken 12% 14% -2% SKPO De Handreiking 10% 11% -1% Salto De Hasselbraam 11% 12% -1% SKPO De Schakel 29% 30% -1% Salto Reigerlaan 18% 19% -1% SKPO Trudo 23% 23% 0% SKPO W. V. Eupenschool 18% 18% 0% SKPO De Korenaar 39% 38% 1% Salto De Tempel 38% 37% 1% SKPO Rapenland 38% 37% 1% SKPO 't Slingertouw 15% 14% 1% SKPO 't Startblok 28% 27% 1% Salto De Bergen 34% 32% 2% Salto De Klapwiek 12% 10% 2% Salto De Trinoom 9% 7% 2% Salto Floralaan 12% 10% 2% SKPO St. Antonius Abt 5% 3% 2% Salto Cornelis Jetses 63% 60% 3% Salto De Klimboom 16% 13% 3% SKPO De Boschuil 14% 10% 4% Salto De Vuurvlinder 14% 10% 4% SKPO De Boog 32% 27% 5% Salto De Driestam 29% 24% 5% SKPO Gunterslaer 9% 4% 5% SKPO Theresia 21% 16% 5% Salto Hanevoet 16% 10% 6% SKPO De Bijenkorf 23% 16% 7% Salto Louis Buelens 57% 50% 7% VSB Vrije School Brabant 8% 0% 8% VSEZ De Regenboog 9% 0% 9% SKPO De Schelp 52% 43% 9% Salto De VierRing 14% 5% 9% Salto Drents Dorp 42% 33% 9% RIS Reg. Intern. School 46% 35% 11% x Totaal 26% 26% 0% 14
Tabel 5. Ontwikkeling per school in aandeel niet-westers allochtonen ten opzichte van 2009 2013 2009 verschil toename afname Bestuur School % NWA % NWA >10% >10% Isl. B Tarieq Ibnoe Ziyad 85% 90% -5% SKPO Karel de Grote 71% 80% -9% SKPO 't Palet 68% 78% -10% SKPO Fellenoord 69% 77% -9% Salto De Driesprong 71% 76% -5% SKPO BoschAkker 44% 72% -28% x Salto De Zevensprong 50% 71% -21% x SKPO Tweelingen 64% 68% -4% SKPO De Kameleon 57% 66% -9% SKPO Atalanta 62% 65% -3% SKPO De Wereldwijzer 32% 65% -33% Salto Cornelis Jetses 63% 60% 3% SKPO BeppinoSarto 55% 58% -3% Salto Louis Buelens 57% 50% 7% SKPO De Schelp 52% 43% 9% Salto De Opbouw 40% 41% -2% SEOE Ev. Basisschool 36% 39% -4% SKPO De Korenaar 39% 38% 1% Salto De Tempel 38% 37% 1% SKPO Rapenland 38% 37% 1% RIS Reg. Intern. School 46% 35% 11% x Salto 't Karregat 29% 34% -5% Salto Drents Dorp 42% 33% 9% Salto De Bergen 34% 32% 2% SKPO De Schakel 29% 30% -1% SKPO De Boog 32% 27% 5% SKPO 't Startblok 28% 27% 1% SKPO De Troubadour 22% 27% -5% Salto De Driestam 29% 24% 5% SKPO Trudo 23% 23% 0% Salto De Ontmoeting 18% 22% -4% Salto De Hobbitstee 16% 20% -4% Salto Reigerlaan 18% 19% -1% SKPO W. V. Eupenschool 18% 18% 0% SKPO De Bijenkorf 23% 16% 7% SKPO Theresia 21% 16% 5% SKPO 't Slingertouw 15% 14% 1% SKPO De Talisman 12% 14% -2% SKPO Onder de Wieken 12% 14% -2% Salto De Klimboom 16% 13% 3% SKPO KlimWijs 11% 13% -3% Salto De St@rtbaan 11% 13% -2% Salto De Hasselbraam 11% 12% -1% SKPO De Wilakkers 7% 12% -5% SKPO De Handreiking 10% 11% -1% Salto Hanevoet 16% 10% 6% SKPO De Boschuil 14% 10% 4% Salto De Vuurvlinder 14% 10% 4% Salto De Klapwiek 12% 10% 2% Salto Floralaan 12% 10% 2% SKPO De Springplank 5% 10% -5% Salto De Trinoom 9% 7% 2% Salto De VierRing 14% 5% 9% SKPO Gunterslaer 9% 4% 5% SKPO St. Antonius Abt 5% 3% 2% VSEZ De Regenboog 9% 0% 9% VSB Vrije School Brabant 8% 0% 8% Totaal 26% 26% 0% 15
Tabel 6. Vergelijking aandeel niet-westers allochtonen school en voedingsgebied; typering op basis daarvan
VSB Salto Salto SKPO SKPO VSEZ SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto Salto SKPO Salto Salto Salto SKPO Salto SKPO SKPO Salto Salto SKPO Salto SKPO SKPO Salto SKPO Salto SKPO Salto SKPO Salto SKPO SKPO Salto SKPO SKPO SEOE Salto SKPO Salto SKPO SKPO SKPO SKPO Salto SKPO SKPO RIS Salto Isl. B
Vrije School Brabant De Driestam De Ontmoeting De Bijenkorf De Wilakkers De Regenboog Rapenland De Handreiking De Hobbitstee De Springplank Gunterslaer De Klimboom Theresia De Boog Hanevoet Reigerlaan KlimWijs De Startbaan De Vuurvlinder 't Karregat De Boschuil De VierRing 't Startblok Wethouder van Eupen De Klapwiek De Trinoom De Troubadour Floralaan 't Slingertouw St. Antonius Abt De Hasselbraam De Schakel De Tempel Onder de Wieken De Opbouw De Talisman Drents Dorp Fellenoord St. Trudo De Bergen De Korenaar BoschAkker Evangelische Basissch. Cornelis Jetses Atalanta Louis Buelens De Kameleon De Schelp BeppinoSarto 't Palet De Zevensprong Tweelingen Karel de Grote Reg. Internat.School De Driesprong Tarieq Ibnoe Ziyad
% nwa 8% 29% 18% 23% 7% 9% 38% 10% 16% 5% 9% 16% 21% 32% 16% 18% 11% 11% 14% 29% 14% 14% 28% 18% 12% 9% 22% 12% 15% 5% 11% 29% 38% 12% 40% 12% 42% 69% 23% 34% 39% 44% 36% 63% 62% 57% 57% 52% 55% 68% 50% 64% 71% 46% 71% 85%
gewogen verschil 32% -24% 50% -21% 36% -18% 39% -16% 16% -10% 17% -9% 46% -9% 18% -8% 24% -8% 13% -8% 18% -8% 23% -7% 26% -6% 37% -5% 21% -5% 23% -5% 14% -4% 14% -3% 16% -3% 31% -2% 15% -1% 15% -1% 28% -1% 19% -1% 13% 0% 9% 0% 22% 0% 12% 0% 15% 0% 5% 1% 10% 2% 27% 2% 37% 2% 10% 2% 36% 3% 9% 3% 38% 4% 65% 4% 19% 4% 28% 5% 34% 5% 39% 6% 27% 9% 51% 11% 48% 13% 43% 14% 43% 15% 37% 15% 39% 16% 51% 17% 32% 18% 45% 18% 52% 19% 23% 23% 44% 27% 30% 55%
16
te wit >-20% x x
witter <-20%
overeenk. zwarter +/-10% <+20%
te zwart >+20%
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
4. Spiegeling aan andere kenmerken 1.
leerlinggewicht
In 2009 zien we het volgende: De “zwarte” en de “concentratiescholen” scholen hebben het hoogste percentage leerlingen met een gewicht; van de 13 “zwarte” of “concentratiescholen” staan er 12 bij de dertien hoogste genoteerde scholen wat betreft het percentage leerlingen met een gewicht. In 2013 is dit beeld iets gunstiger: van de 13 zwarte of concentratiescholen staan er 8 bij de 13 hoogst genoteerde scholen naar aandeel leerlingen met een extra leerlinggewicht.
In tabel 7 op pagina 19 is van alle scholen het aandeel niet-westers allochtonen en het aandeel gewichtsleerlingen naast elkaar gezet. De scholen staan gesorteerd op hun aandeel niet-westers allochtonen. De hoogste percentages niet-westers allochtonen zijn met een kleur gemarkeerd, evenals de hoogste percentages gewichtsleerlingen. We zien direct dat van de 5 scholen met het hoogste aandeel niet-westerse allochtonen, er 3 ook horen bij de 5 scholen met het hoogste aandeel gewichtsleerlingen. Grosso modo zijn de scholen met de hoogste percentages niet-westers allochtonen ook de scholen met de meeste gewichtsleerlingen. Maar in de tabel is ook zichtbaar, dat er niet precies een 1 op 1 relatie is. Meest opvallend is de school met het hoogste aandeel niet-westers allochtonen: Tarieq Ibnoe Ziyad. Deze school heeft bij lange na niet het hoogste aandeel gewichtsleerlingen. Wel zien we dat het aandeel gewichtsleerlingen ook op deze school boven het stedelijk gemiddelde van 15% ligt, maar in vergelijking met de andere ‘zwarte scholen’ is dit aandeel relatief laag. De Regionale internationale school neemt ook een bijzondere positie in: bijna de helft niet-westers allochtone leerlingen, maar geen leerlingen met een leerlinggewicht. 2.
Leerlingaantal en ontwikkelingen daarin
Uit het onderzoek van de heer Wolfs in 2009 kwam naar voren dat zwarte scholen over het algemeen klein waren en relatief vaak in leerlingaantal terugliepen. Bij de scholen met de grootste leerlingaantallen bevonden zich geen zwarte of concentratiescholen (zie kader, conclusies uit rapport van J.G.H. Wolfs. Conclusies 2009: • De “zwarte” scholen zijn meestal klein in omvang, met één uitzondering: de Kameleon. • Zes van de zeven “zwarte”scholen zijn ondertussen gedaald beneden de opheffingsnorm (voor Eindhoven 172 leerlingen) • De “zwarte”scholen vertonen over de vier jaar veelal een dalingspercentage van rond de 30% • Bij de 22 in omvang grootste scholen zijn geen “zwarte” of “concentratiescholen”.en slechts 6 “gemengde” scholen”
17
Hoe is deze ontwikkeling geweest na 2009? Tabel 8 op pagina 20 geeft zowel het aandeel niet-westers allochtonen weer als het aandeel gewichtsleerlingen, de ontwikkeling in het leerlingaantal sinds 2009 en het totaal aantal leerlingen van de scholen tal leerlingen in 2012. In de tabel is in kleur aangegeven welke scholen beneden de opheffingsnorm zitten (laatste kolom, met geel gemarkeerd) en welke scholen ruim daarboven (laatste kolom, met blauw gemarkeerd. Groei van het leerlingaantal zien we in de 5e kolom; met donkeroranje is krimp van meer dan 10% aangegeven en met groen groei van meer dan 10%. In de 4e kolom, % gewichtsleerlingen zijn de scholen met de hoogste percentages met oranje aangeduid (boven de 35%). Op basis van tabel 6 kunnen we het volgende concluderen: Van de 3 “zwarte scholen” telt er één meer dan 200 leerlingen; de andere twee zitten rond de 150 en zijn daarmee relatief klein (en beneden de opheffingsnorm). Van de 10 concentratiescholen zijn er 3 onder de opheffingsnorm en tellen er 6 meer dan 200 leerlingen. Van de 13 zwarte – of concentratiescholen tellen er dus 7 meer dan 200 leerlingen; 4 daarvan hebben een positief leerlingensaldo in vergelijking met 2009; de andere 9 zijn in leerlingaantal gedaald. 3 scholen kennen een daling van 15 à 20 % in 3 jaar tijd.
Conclusies 2013 In vergelijking met het vorige onderzoek zien we ongeveer hetzelfde voor wat betreft de relatie tussen zwarte/concentratiescholen en kenmerken rond leerlingaantal en groei. Hoewel het beeld wat dit betreft iets gunstiger is dan in 2009, laat het opnieuw zien dat zwarte- en concentratiescholen met verschillende problemen tegelijk te maken hebben: meer kleine scholen waarvan enkele beneden de opheffingsnorm, en overwegend dalende leerlingaantallen.
18
Tabel 7. aandeel niet-westers allochtonen en leerlingen met een extra gewicht Bestuur Isl. B Salto SKPO SKPO SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto RIS SKPO Salto Salto SKPO Salto SKPO SEOE Salto SKPO SKPO Salto Salto SKPO SKPO SKPO SKPO SKPO SKPO Salto SKPO Salto Salto Salto Salto SKPO SKPO Salto Salto Salto SKPO SKPO Salto Salto Salto SKPO SKPO SKPO Salto VSEZ VSB SKPO SKPO SKPO
School Tarieq Ibnoe Ziyad De Driesprong Karel de Grote Fellenoord 't Palet Tweelingen Cornelis Jetses Atalanta De Kameleon Louis Buelens BeppinoSarto De Schelp De Zevensprong Regionale Intern. School BoschAkker Drents Dorp De Opbouw De Korenaar De Tempel Rapenland Evangelische Basisschool De Bergen De Boog De Wereldwijzer 't Karregat De Driestam De Schakel 't Startblok De Bijenkorf St. Trudo De Troubadour Theresia Reigerlaan Wethouder van Eupen De Ontmoeting Hanevoet De Hobbitstee De Klimboom 't Slingertouw De Boschuil De Vuurvlinder De VierRing De Klapwiek Onder de Wieken De Talisman Floralaan De Hasselbraam De Startbaan KlimWijs De Handreiking Gunterslaer De Trinoom De Regenboog Vrije School Brabant De Wilakkers St. Antonius Abt De Springplank. Totaal
% NWA 85% 71% 71% 69% 68% 64% 63% 62% 57% 57% 55% 52% 50% 46% 44% 42% 40% 39% 38% 38% 36% 34% 32% 32% 29% 29% 29% 28% 23% 23% 22% 21% 18% 18% 18% 16% 16% 16% 15% 14% 14% 14% 12% 12% 12% 12% 11% 11% 11% 10% 9% 9% 9% 8% 7% 5% 5% 26%
% gewichtsll 28% 42% 58% 42% 57% 47% 33% 34% 62% 52% 34% 22% 37% 0% 41% 48% 19% 36% 29% 27% 6% 15% 15% 59% 27% 13% 37% 19% 8% 25% 11% 15% 9% 11% 9% 8% 12% 3% 3% 3% 2% 10% 9% 6% 10% 7% 2% 1% 11% 10% 5% 1% 0% 1% 6% 5% 5% 15% 19
Tabel 8. aandeel niet-westers allochtonen en andere schoolkenmerken Bestuur Isl. B Salto SKPO SKPO SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto SKPO SKPO Salto RIS SKPO Salto Salto SKPO Salto SKPO SEOE Salto SKPO SKPO Salto Salto SKPO SKPO SKPO SKPO SKPO SKPO Salto SKPO Salto Salto Salto Salto SKPO SKPO Salto Salto Salto SKPO SKPO Salto Salto Salto SKPO SKPO SKPO Salto VSEZ VSB SKPO SKPO SKPO
School Tarieq Ibnoe Ziyad De Driesprong Karel de Grote Fellenoord 't Palet Tweelingen Cornelis Jetses Atalanta De Kameleon Louis Buelens BeppinoSarto De Schelp De Zevensprong Reg. Int. School Eindhoven . BoschAkker Drents Dorp De Opbouw De Korenaar De Tempel Rapenland Ev. Basisschool Online De Bergen De Boog De Wereldwijzer 't Karregat De Driestam De Schakel 't Startblok De Bijenkorf Trudo De Troubadour Theresia Reigerlaan Weth. Van Eupenschool De Ontmoeting Hanevoet De Hobbitstee De Klimboom 't Slingertouw De Boschuil De Vuurvlinder De VierRing De Klapwiek Onder de Wieken De Talisman Floralaan De Hasselbraam De St@rtbaan KlimWijs De Handreiking Gunterslaer De Trinoom De Regenboog Vrije School Brabant De Wilakkers St. Antonius Abt De Springplank* TOTAAL
% NWA 85% 71% 71% 69% 68% 64% 63% 62% 57% 57% 55% 52% 50% 46% 44% 42% 40% 39% 38% 38% 36% 34% 32% 32% 29% 29% 29% 28% 23% 23% 22% 21% 18% 18% 18% 16% 16% 16% 15% 14% 14% 14% 12% 12% 12% 12% 11% 11% 11% 10% 9% 9% 9% 8% 7% 5% 5%
% gewichtsll. 28% 42% 58% 42% 57% 47% 33% 34% 62% 52% 34% 22% 37% 0% 41% 48% 19% 36% 29% 27% 6% 15% 15% 59% 27% 13% 37% 19% 8% 25% 11% 15% 9% 11% 9% 8% 12% 3% 3% 3% 2% 10% 9% 6% 10% 7% 2% 1% 11% 10% 5% 1% 0% 1% 6% 5% 5%
26%
15% 20
Ontwikk .aantal ll. t.o.v. 2009 7% -5% -6% -20% 11% 10% -1% -5% 5% -15% -11% -5% -19% 22% 31% -31% 20% 8% -19% 15% 7% 19% -14% 14% 17% 10% 12% -3% -1% -3% 2% -5% 2% -9% -10% 6% -6% 5% 16% -10% -1% -31% -4% 5% 10% 2% -2% 51% 5% 3% -6% 2% -4% 11% -3% -20% -1%
totaal aantal ll 2012 262 156 148 136 178 209 240 275 291 160 218 207 118 441 181 84 293 445 206 336 359 191 245 127 290 402 223 315 415 220 245 239 431 300 293 255 171 372 632 1040 397 122 339 217 481 565 255 663 303 240 201 556 371 223 318 307 237
2% 18084
Bronnen • Raadsvoorstel “Doorontwikkeling voor-en vroegschoolse educatie”, 2012, gemeente Eindhoven • “Is het tij te keren”; 24 maart 2005; Sjef Wolfs • “Leerlingen, basisscholen en hun buurt”; Peter Wolfgram, Guido Walraven en Jan Tito; Landelijk kenniscentrum Gemengde Scholen; 2009 • Verleden heb je, de toekomst moet je maken”, J.H.G. Wolfs, september 2009
21
Bijlage 1 Vergelijking bestand afspiegelingsonderzoek2009 en 2013 Het onderzoek van 2009 bevat in totaal 61 basisscholen, inclusief het Speciaal basisonderwijs en de school voor neveninstromers (De Wereldwijzer). Bij de conclusies in 2009 is deze laatste school buiten beschouwing gelaten, gezien de specifieke taak van deze school. De gegevens van deze school zijn toen wel opgenomen in de rapportage. Bij het onderzoek in 2013 is t.a.v. De Wereldwijzer hetzelfde gehandeld. In het onderzoek van 2013 is het speciaal basisonderwijs niet meegenomen. Buiten beschouwing bij de conclusies van 2013 blijven daarom de volgende scholen: In conclusies 2009 wel meegenomen
SKPO SKPO SKPO SALTO SALTO SKPO
Reis van Brandaan Kronehoef Reis van BrandaanKanunnikensven Petraschool Jan van Nieuwenhuizen Vijfkamp In conclusies 2009 niet meegenomen Neveninstromers/wereldwijzer
Uitkomsten 2009 Afspiegeling Te zwart Overeenk. Overeenk Overeenk Witter
% niet-westerse allochtonen concentratie gemengd gemengd wit wit concentratie
In het huidige onderzoek (2013) zijn in totaal 57 basisscholen meegenomen; dit zijn dezelfde scholen als in 2009, plus de regionale internationale school. In 2009 zat deze school niet in de analyse. Voor de vergelijkbaarheid is daar in de overzichten en conclusies rekening mee gehouden. De Regionale internationale school (RIS) en de Wereldwijzer (opvang neveninstromers) zijn in de conclusies en overzichten buiten beschouwing gelaten, maar de gegevens van deze scholen zijn wel terug te vinden in de overzichtstabellen. Zowel de RIS als De Wereldwijzer zijn daarin terug te vinden als gemengde scholen. De Montessorischool Kikido is niet onderscheiden in de tabellen vanwege het te geringe aantal leerlingen. In de totalen zijn de leerlingen van deze school wel meegerekend.
22
Bijlage 2 Toelichting analyse van de afspiegeling •
De afspiegeling is gerelateerd aan het voedingsgebied van de school, net als in het rapport uit 2009 van de heer Wolfs. Daarvoor is eerst gekeken uit welke buurt(en) en voor welk percentage van het totaal aantal leerlingen van een school de leerlingen komen. Vervolgens hebben we de twee en soms drie meest relevante buurten per school vastgelegd. De matrix die aldus ontstond is opgenomen als bijlage 6. • Vervolgens is naar het aandeel van buurten/gebieden als voedingsgebied een gewogen percentage berekend van het percentage niet – westerse-allochtonen. We geven een fictief voorbeeld: • School A heeft 300 leerlingen • 60% van de leerlingen komt uit buurt X • 30% van de leerlingen komt uit buurt Y • Buurt X telt volgens het CBS 30% allochtonen • Buurt Y telt volgens het CBS 10% allochtonen • Als buurtspiegel gebruiken we de CBS - percentages van zowel buurt X als buurt Y en stellen deze dan vast op ca. 25%.
23
