PRIMAIR ONDERWIJS • WWW.LANDSCHAPERFGOEDUTRECHT.NL
ERFGOEDPROJECTEN, SCHOLING EN ADVIES
2 0 1 5 2 0 1 6
ERFGOED
EDUCATIE
ERFGOED Door zijn aanwezigheid en handelen heeft de mens allerlei sporen nagelaten. Deze tastbare sporen uit het verleden zijn dikwijls nog zichtbaar in landschap, dorp of stad. Erfgoed is overal om ons heen. Denk maar aan een middeleeuwse stadsmuur, een voormalige fabriek, een lint aan buitenplaatsen, een arbeiderswijk of typerende straatnamen. Maar ook museale voorwerpen, oude foto’s, archiefstukken, historische kaarten, klederdracht, het dagboek van een onderduiker of een interessant familieverhaal zijn erfgoed.
ONDERWIJS MET EN OVER ERFGOED Erfgoed geeft karakter en diepgang aan de omgeving van de leerlingen. Door vanuit het heden, het zichtbare erfgoed, te kijken naar het verleden ervaren leerlingen dat hun eigen omgeving betekenisvol is, vol verhalen zit en over hen zelf gaat. Zo kunnen ze het kleine, lokale verhaal met de grote geschiedenis verbinden. En ze leren meer over wie ze zijn, waar ze wonen, hoe het vroeger was ten opzichte van nu en dat ze deel uitmaken van een lang historisch proces.
LEERLINGEN KUNNEN DOOR ERFGOEDONDERWIJS:
• Historisch besef ontwikkelen, leren inleven in andere tijden en personen en hierop met een eigen mening reflecteren.
• Competenties ontwikkelen: onderzoeken, vragen stellen, samenwerken en presenteren.
• Het lokale erfgoed in perspectief plaatsen, hun eigen perspectief en dat van anderen. Het draagt daardoor bij aan identiteitsvorming.
• Hun omgeving vanuit verschillende vakken ontdekken en daardoor samenhang zien tussen vakken.
• Hun omgeving beleven en ervaren (zintuigelijk, affectief en cognitief ).
2
SCHOLING
SCHOLING Team Onderwijs wil u graag laten zien dat werken met erfgoed leuk en leerzaam is. Wij kunnen de deskundigheid op uw school bevorderen door het geven van een teamtraining. Erfgoed doen! Leerkrachten ontdekken op een actieve manier hoe je de eigen culturele omgeving kunt betrekken bij de les en bij cultuuronderwijs: welke werkvormen kun je koppelen aan erfgoed, welke keuzes maak je en waarom doe je dit? Onze school canon proof Welke rol kan de canon spelen in de lessen, waarbij er ook aandacht is voor het vertalen van canononderwerpen naar de eigen omgeving. De canon is ontwikkeld voor groep 5-8, maar het kan ook voor de hele school interessant en leuk zijn.
www lands . chap
er fgo e utrec d ht.nl
3
G RO E P 1 E N 2
Van
wie isdiekoffer?
Spullen hebben een verhaal Op een dag staat er een geheimzinnige koffer in de klas. Niemand weet van wie hij is. Als de koffer open gaat, blijkt hij vol interessante voorwerpen te zitten. Al onderzoekend en spelend met de inhoud uit de koffer proberen de leerlingen de identiteit van de eigenaar te achter halen. Wat voor voorwerpen zijn het en van wie zouden ze kunnen zijn? Zo komen de leerlingen in aanraking met de woorden die nodig zijn om alle voorwerpen te benoemen en leren ze taal op een natuurlijke manier begrijpen en gebruiken. Dan klopt er iemand aan de deur: de eigenaar van de koffer! Het verhaal en de voorwerpen van de eigenaar vertellen iets over de eigen woonplaats van de leerlingen. KOSTEN
€ 125,- per groep (incl. verteller).
G RO E P 3 E N 4
Kalender vol feest Over tradities, feesten en rituelen Mensen van alle leeftijden vieren feest. Feesten, tradities en rituelen zijn markeringen in een leven die per mens, streek, land of cultuur kunnen verschillen. Een typisch Nederlands feest is natuurlijk Sinterklaas. Al eeuwenlang worden steeds weer nieuwe generaties hiermee opgevoed. Maar er zijn ook veel lokale vieringen. Al deze tradities en gebruiken behoren tot ons erfgoed: het vertelt immers iets over hoe wij feest vieren. Voor een jong kind zijn feesten grote gebeurtenissen die zijn leven indelen: verjaardagen, suiker feest, pasen, koninginnedag, sinterklaas, kerst... Die cadans is voor het kind prettig, evenals de tradities en rituelen die erbij horen. In het project kiest de klas bepaalde vieringen en feesten uit verschillende culturen die ze samen ‘bekijken’. Tijdens het project maakt de klas een eigen feestkalender. KOSTEN
€ 35,- per groep.
4
Voor reserveringen en meer informatie over deze projecten
stapmet Jet en Jan
Jong in 1910 Dit project is opgebouwd rond het (voorlees)verhaal van Jet en Jan. Aan de hand van deze twee ‘leef tijdgenootjes’ maken de leerlingen kennis met thema’s als kleding, wonen, school, de buurt, eten, spelen en werk in de eigen omgeving 100 jaar geleden. In het plaatselijk historisch
G RO E P 5
Op
museum gaan de leerlingen aan de slag met oude voorwerpen, die in het verhaal aan de orde komen. Ze gaan bijvoorbeeld zelf zeep kloppen, koffie malen en schoonschrijven op een leitje. Na de museumles wordt het verhaal vervolgd, zodat het project een afgerond geheel vormt. Het project kan dienen als vervanging van de lesstof over de periode rond 1900 (grootmoeders tijd). KOSTEN Varieert per museum.
Romeinen in Utrecht De Romeinen zaten namelijk niet alleen in Rome, maar ook in de provincie Utrecht! Hoe leefden de Romeinen? Wat kwamen zij hier doen en hoe weten we dat? Als start ontvangt de klas vijf keer een ansichtkaart van Sem, een leeftijdgenootje van de leerlingen. De teksten op de kaarten
G RO E P 6
Langs de Limes gaan over de Romeinen, maar zijn niet helemaal juist. Sem vraagt de leerlingen om hulp. Ze gaan in de klas aan de hand van diverse soorten bronnen, zoals internet, boeken, filmpjes en creatieve opdrachten, op zoek naar antwoorden. Er komt ook een archeoloog in de klas die de leerlingen helpt met het bestuderen van Romeinse vondsten. Als de antwoorden zijn gevonden schrijven de leerlingen een brief aan Sem met wat ze te weten zijn gekomen. Het project kan een deel van de lesstof over de Romeinen vervangen. KOSTEN
€ 85,- per groep (incl. archeoloog in de klas).
kunt u terecht op onze website www.landschaperfgoedutrecht.nl
5
De nieuwe Hollandse G RO E P 6
waterlinie
Water als vriend en vijand Wat doen die bunkers in het weiland? Hoe werkt een inundatie? Heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie nut gehad? Hoe zijn ze ooit op het idee gekomen? Hoe oud is het fort bij ons in de buurt en hoe wordt dit nu gebruikt? Op deze en nog veel meer vragen vinden de leerlingen een antwoord in dit project. Ze bouwen in de klas een stukje waterlinie na en gaan in de buitenles op stap met de polderwachter. De leerlingen ontdekken hoe het komt dat in Nederland de rivieren soms hoger liggen dan het omringende land door zand en veen met elkaar te vergelijken. KOSTEN Voor meer informatie over de kosten en voor reserveringen kunt u terecht op de website – onder het kopje gastlessen – van de polderwachter: www.polderwachter.nl
G RO E P 7
Stad inde Middeleeuwen Het middeleeuwse leven De leerlingen kruipen in de huid van Gijsbert, een leerjongen die 600 jaar geleden woonde in hun woonplaats, of een stadje vlakbij. Ze onderzoeken hoe hij woonde, hoe hij zich kleedde en wat hij at. De eigen woonplaats wordt onder de loep genomen: hoe zag die er uit in de middeleeuwen en wat zie je daar nu nog van terug? De leerlingen bezoeken het plaatselijk museum, waar zij objecten onderzoeken die in het verhaal aan de orde zijn gekomen. Daarnaast gaan zij aan de slag met oude werktuigen. Welk lot wacht je als boer, burger, geestelijke of edelman? Dit ontdekken de leerlingen tijdens het afsluitende standenspel. Het project kan een groot deel van de lesstof over de middeleeuwse stad vervangen.
6
KOSTEN Varieert per museum.
Voor reserveringen en meer informatie over deze projecten
Molens in Utrecht In de klas staat een zware zak met voorwerpen. Bij de zak zit een politiebericht waarin de politie de klas vraagt hen te helpen bij het
G RO E P 7
Windindezeilen opsporen van de eigenaar. Het blijken voorwerpen van de plaatselijke molen te zijn. Aan de hand van deze voorwerpen, beeldmateriaal en een historische kaart maken de leerlingen kennis met de molen in hun eigen omgeving en de werking daarvan. Door het voorleesverhaal en het bestuderen van 17de-eeuwse bronnen leven de leerlingen zich in de geschiedenis in. Na de voorbereidingslessen volgt een bezoek aan de molen, met een rondleiding door de molenaar. In de verwerkingslessen gaan de leerlingen aan de slag met molenspreekwoorden, schrijven ze zelf het verhaal af en leren ze hoe wieken kunnen ‘spreken’. KOSTEN Varieert per molen.
Austerlitz
De Franse tijd in Utrecht Midden in Nederland staat een indrukwekkende ‘Egyptische’ piramide met een obelisk (gedenknaald) er bovenop: de Pyramide van Austerlitz. Ze is in 1804 gebouwd door Franse en Nederlandse soldaten die hier hun tentenkamp hadden. De soldaten zijn allang verdwenen, maar de
G RO E P 7
De Pyramidevan
piramide staat er nog. Ook de naam van het nabij gelegen dorpje Austerlitz doet nog denken aan deze bijzondere periode: De Franse Tijd (1795 – 1813). In dit project ontdekken de leerlingen dat er een aantal belangrijke dingen in Nederland zijn geïntroduceerd waar we nu nog gebruik van maken, bijvoorbeeld je achternaam. Ook gaan ze op excursie naar de Pyramide waar ze onder begeleiding van een gids ontdekken hoe het kamp er destijds bijgelegen heeft en doen ze leuke opdrachten. KOSTEN
€ 90,- per groep
(incl. bezoek Pyramide van Austerlitz).
kunt u terecht op onze website www.landschaperfgoedutrecht.nl
7
G RO E P 8
Schoffels en schoorstenen Van werkplaats naar fabriek In dit project over de industrialisatie in de provincie Utrecht verdiepen de leerlingen zich in de tweede helft van de 19de eeuw. Zij lezen korte tekstjes en bestuderen historische kaarten, beeld- en archiefmateriaal van hun eigen gemeente. Ze ‘bouwen’ zelf een fabriek op de gemeentekaart van 1866 en maken kennis met begrippen als aan- en afvoerroutes, grondstoffen en achterland. En de leerlingen gaan op pad naar industrieel erfgoed in de eigen omgeving. Door het spelen van het ‘Pettenspel’ ervaren de leerlingen welke gevolgen de industrialisatie in de provincie Utrecht had voor een arbeider of een fabrieksdirecteur. Het project kan een deel van de lesstof over de industriële revolutie vervangen. KOSTEN
G RO E P 8
Je
€ 65,- per groep.
kan in! school de
boom
Het landschap onderhouden. Hoe? Zo! Het onderhoud aan het landschap vereist veel handwerk. Bij Je School kan de Boom in! mogen scholieren zelf meehelpen met knotten en zagen. Hierdoor worden jongeren actief betrokken bij het onderhoud van ons cultuurlandschap. In de voorbereidende les leren de leerlingen meer over de vaak eeuwenoude cultuurhistorische elementen, zoals knotbomen, houtsingels en hakhoutbosjes, die ons landschap kenmerken. Daarna kunnen ze zich uitleven op een mooie locatie bij boer of eigenaar. Ze moeten daarbij samenwerken en omgaan met verschillende gereedschappen. De werkdag wordt gecoör dineerd door ervaren begeleiders van Landschap Erfgoed Utrecht. KOSTEN 1-30 leerlingen € 85,- 31-60 leerlingen € 170,- 61-90 leerlingen € 255,- 91-120 leerlingen € 340,-. De prijzen zijn per werkdag en exclusief eventuele kosten voor catering. LET OP: Dit project kan alleen worden gedaan tussen november en maart. Vol is vol want er is beperkte capaciteit.
8
RESERVEREN
Onze erfgoedprojecten passen binnen de domeinen Kunstzinnige oriëntatie en Wereldoriëntatie en zijn te reserveren bij de plaatselijk culturele instelling of bij Landschap Erfgoed Utrecht. Daarnaast zijn er verschillende erfgoedprojecten opgenomen in het Cultuurprogramma. Op onze website staat per project bij wie u terecht kunt voor meer informatie en de reservering. Wanneer het project nog niet voor uw gemeente op maat is gemaakt, kunt u contact opnemen met de medewerkers van Team Onderwijs over de mogelijkheden:
[email protected]. Reserveringen moeten vóór 1 juli 2015 binnen zijn.
www lands . ch er fgo ap e utrec d ht.nl 9
PRODUCTEN PRODUCTEN
www lands . ch er fgo ap e utrec d ht.nl
Standenspel voor groep 7 en 8 In het bordspel ‘Op weg in Wanningen en Overdenkel’ maken leerlingen op een speelse manier kennis met de middeleeuwse standenmaatschappij. Te koop voor € 75,- incl. verzendkosten en btw. DVD’s Verleden van Utrecht Ontdek de vele opmerkelijke gebeurtenissen die de geschiedenis van de provincie Utrecht gekleurd hebben. In samenwerking met RTV Utrecht heeft Landschap E rfgoed Utrecht vier dvd’s Verleden van Utrecht gemaakt met in totaal veertig afleveringen. Scholen kunnen van elk deel gratis een exemplaar aanvragen. Kijk voor afleveringen op: www.verledenvanutrecht.nl Canon in de klas voor groep 5 t/m 8 De vensters van de landelijke canon www.entoen.nu kunnen vaak goed vertaald worden naar lokale, Utrechtse gebeurtenissen, monumenten of personen. Deze lokale vensters verlevendigen de nationale vensters met verhalen uit de eigen omgeving. Zie: www.regiocanons.nl/utrecht/onderwijscanon Vrede van Utrecht Gratis geschiedenispakketten Vrede van Utrecht voor groep 1 t/m 8. Rondom de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht zijn geschiedenispakketten ontwikkeld. U kunt zo’n pakket bij ons afhalen of laten bezorgen tegen portokosten (€ 6,75). In de oranje doos vindt u lesmateriaal voor groep 1-8. Met dit materiaal kunt u de geschiedenis laten herleven aan de hand van mooie vertelprenten, een set stripboeken, Toen & Nu-spellen, historische kaarten en filmmateriaal. Voor vragen of bestellingen stuur een e-mail naar
[email protected] of kijk op onze website
10
www lands . ch er fgo ap e utrec d ht.nl
SAMEN
WERKING
MET SCHOLEN EN CULTURELE INSTELLINGEN Landschap Erfgoed Utrecht betrekt scholen tijdens de ontwikkeling van projecten om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de wensen en behoeften van het onderwijs. Ook w erken wij in projecten samen met lokale culturele instellingen zoals musea, archieven, archeologische werkgroepen, molens en historische verenigingen. Leerlingen brengen dan wel een bezoek aan een instelling of er komt iemand in de klas.
MET KUNST CENTRAAL In de provincie Utrecht werkt Landschap Erfgoed Utrecht intensief samen met Kunst Centraal om het cultuurbeleid van de Provincie Utrecht vorm te geven. De samenwerking gebeurt onder meer:
• In het Cultuurprogramma dat Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht samen aanbieden.
• In het ontwikkelen van educatieve projecten waarin erfgoed en kunstdisciplines een rol spelen.
• In het verdiepingsprogramma Cultuureducatie met kwaliteit. Voor meer informatie over het cultuurprogramma en het verdiepingsprogramma: www.kunstcentraal.nl
MET CULTUUREDUCATIEPARTNERS Daarnaast werken wij met verschillende partners om het gebruik en de inbedding van cultuuronderwijs in het curriculum te verankeren. Samen zorgen wij ervoor dat kunst en erfgoed leidt tot een mooie cultuurervaring voor leerlingen van het primair
www. landschap erfgo ed utrecht.nl
onderwijs.
11
LANDSCHAP ERFGOED UTRECHT Landschap Erfgoed Utrecht spant zich in om het landschap en erfgoed in de provincie Utrecht te behouden en ontwikkelen. Wij willen de verhalen van dat landschap en het erfgoed vertellen om jong en oud kennis te laten maken met al het moois dat onze provincie rijk is. Door hen de waarde in te laten zien van een mooie leefomgeving en rijke cultuurhistorie willen wij iedereen bewust maken van het belang van het behoud ervan voor volgende generaties. Landschap Erfgoed Utrecht werkt hiervoor samen met organisaties, deskundigen en vrijwilligers.
INFORMATIE, ADVIES EN SCHOLING Ook u kunt bij ons terecht voor informatie, advies en scholing over erfgoed, erfgoededucatie en landelijke ontwikkelingen op dit gebied, zoals 21ste eeuwse vaardigheden, leerlijnen erfgoed en benutten van de eigen culturele omgeving. Want hoe betrek je nu precies dat landschap en erfgoed in de les? Dat laten wij u graag zien! En uiteraard kunt u gebruik maken van onze
ontwerp: www.ontwerpkantoor.nl
inspirerende erfgoedprojecten.
Team Onderwijs Landschap Erfgoed Utrecht Bunnikseweg 25 | 3732 HV De Bilt Postbus 121 | 3730 AC De Bilt T (030) 220 55 34
[email protected] www.landschaperfgoedutrecht.nl
