Actuele opdracht leesvaardigheid – Anne juni 2014 3 gt Inleiding Anne Frank is een van de beroemdste Nederlanders. In 1933 vluchtte zij als vierjarig meisje met haar ouders en zus Margot van Duitsland naar Nederland. In Amsterdam dacht het Joodse gezin veilig te zijn voor Hitler die de Joden vervolgde. Toen Hitler in 1940 ook Nederland bezette, dook het gezin onder in het Achterhuis, een verborgen huis achter het kantoor van vader Otto in Amsterdam. Daar schreef Anne van 1942 tot 1944 haar dagboek. In 1944 werden de onderduikers verraden, opgepakt en via Westerbork afgevoerd naar Duitsland. Anne stierf in maart 1945, vlak voor de bevrijding, in concentratiekamp Bergen-Belsen. Ze was nog maar 15 jaar. Alleen haar vader overleefde de oorlog. In 1947 verscheen het dagboek van Anne onder de titel Het achterhuis. Het werd wereldberoemd. Bekijk hier een filmpje over het dagboek van Anne Frank. Het achterhuis is al vaak bewerkt tot een film of toneelstuk. De nieuwste bewerking is de theatervoorstelling Anne. Bekijk op de website van Theater Amsterdam de trailer. Opdracht 1 Verken het onderwerp van deze lesbrief. a Heb jij Het achterhuis gelezen? Als je het boek kent, wat vond je er dan van? Als je het boek niet kent, leg dan uit waarom je het wel of niet zou willen lezen. b Zou je de theatervoorstelling Anne willen zien? Leg uit waarom wel of niet. c Leg in enkele zinnen uit hoe van een boek een toneelstuk gemaakt wordt. Gebruik daarbij de volgende woorden: boek – toneelstuk – toneelschrijver – personages – script – acteurs – decor – theater – première. Opdracht 2 Bekijk tekst 1 en 2. a Wat zijn dit voor teksten? Welke tekstvorm herken je? b Welke twee tekstdoelen heeft deze tekstvorm? c Wat is het onderwerp van deze teksten? d Vergelijk de titels en de sterretjes van de twee teksten. Welk verschil valt je op? Opdracht 3 Lees tekst 1 verkennend. a Wie is de auteur van deze tekst? b Wat is bij tekst 1 de functie van de titel? A De inhoud van de tekst kort samenvatten B De lezer nieuwsgierig maken. C Uitleggen wat het onderwerp van de tekst is. D Een vraag stellen aan de lezer. c Lees alinea I en alinea VII. Heeft deze tekst een tweedeling of een driedeling? d Leg je antwoord op vraag c uit door bij elk deel van de tekst aan te geven uit welke alinea’s dat deel bestaat. e Noteer drie woorden uit de tekst die je hebt gezien tijdens het verkennend lezen, waaruit blijkt dat de schrijfster positief oordeelt over de toneelvoorstelling. Talent - Actuele opdracht leesvaardigheid –Anne – 3gt
Tekst 1 Perfecte Anne in een filmisch decor THEATER
Anne
*****
Door: Sara van der Kooi I
We denken te weten hoe ze was, Anne Frank. Door haar dagboek, aangevuld met een paar foto's, hebben we een beeld van een springerig meisje met een diep gevoelsleven en groot gevoel voor onrecht. Bijna choquerend is het om haar dan ineens 'in levende lijve' te zien. Daar staat ze, in het bekende jurkje5 met-vestje, met haar dagboek. Onbevreesd, een tikje uitdagend zelfs, kijkt ze de zaal in. De voorstelling Anne, die donderdag in bijzijn van koning WillemAlexander in première ging, toont Anne in al haar puberige naïviteit en meisjesachtige stoerheid. Dat is de verdienste van actrice Rosa da Silva, die een perfecte Anne speelt.
II
10 In het speciaal ervoor gebouwde Theater Amsterdam werkt het zeer realistische decor perfect. De gigantische halfronde projectieschermen roepen het gevoel van een rond filmtheater op: vanaf het eerste moment word je door de voorstelling omgeven, met oorlogsbeelden, emotionerende muziek en tot de verbeelding sprekende achtergrondstemmen van Anne en haar zus Margot.
III
15 Achter die schermen staan drie tot in detail vormgegeven decors: een Parijse brasserie, het huis van de familie Frank aan het Amsterdamse Merwedeplein en natuurlijk het achterhuis aan de Prinsengracht. Dat laatste kan draaien zodat je alle verdiepingen in kunt kijken, als een levensgroot poppenhuis. Indrukwekkend en vernuftig, spectaculair om te zien maar ook zeer functioneel.
IV
20 Toneelschrijvers Jessica Durlacher en Leon de Winter bleven trouw aan de jonge-meisjesachtige taal van Anne. Ze bedachten een droom – Anne als vertelster van haar eigen verhaal en dat werkt prima. In haar droom is ze in Parijs en deelt haar verhaal met een uitgever. Als verteller en hoofdfiguur kan ze in en uit het verhaal stappen, wat het geheel vaart geeft en scènewisselingen 25 vloeiend maakt.
V
De acteurs spelen, hoewel in het begin een tikje stroef, over het geheel genomen uitstekend. Naast Da Silva vallen vooral Paul R. Kooij als innemende vader Otto en de geestige Debbie Korper als mevrouw Van Pels op. Alles in dienst van de vlotte vertelling, die nergens overdreven sentimenteel wordt.
VI
30 Het enige smetje is het nawoord door Otto Frank dat na de zeer ontroerende eindscène volgt; dat is overbodig en uitleggerig.
VII
Vooraf was er discussie in de media: mag je van het leven van Anne Frank wel een verhaal maken of een gezellig (duur) avondje uit? 'Anne Frank, de musical' riepen sceptici. Die twijfel blijkt onterecht: Anne is degelijk, zorgvuldig gemaakt; 35 groots in aanpak en toch intiem en ontroerend. Bron: naar Trouw, 10 mei 2014
Talent - Actuele opdracht leesvaardigheid –Anne – 3gt
Opdracht 4 Lees alinea I tot en met VI van tekst 1 nauwkeurig. a Wat is de betekenis van choquerend in regel 3? b Waarom is het choquerend om Anne Frank op het toneel te zien staan? c Leg met behulp van alinea II uit wat het woord filmisch uit de titel betekent. d Wat betekent vernuftig in regel 19? A Technisch ingewikkeld B Slim en handig gemaakt C Bedoeld om op te scheppen D Opvallend e Noem, in volgorde van de tekst, vijf aspecten van de voorstelling waar Sara van der Kooi een positief oordeel over geeft. f Noem een aspect waar Sara van der Kooi een negatief oordeel over geeft. g Wat hebben de toneelschrijvers Durlacher en De Winter volgens alinea IV toegevoegd aan het verhaal van Anne Frank, wat niet in het dagboek voorkomt? h Wat is het effect van die toevoeging? i Welk tekstverband wordt aangegeven door het signaalwoord hoewel in regel 26? j Noteer de zin uit regel 26-27 (De acteurs spelen … geheel genomen uitstekend.) in je eigen woorden en kies daarbij een ander signaalwoord dan hoewel. Opdracht 5 Lees alinea VII van tekst 1 nauwkeurig. a Waarover was er discussie in de media, voordat de voorstelling Anne te zien was? b Wat zijn sceptici (regel 34)? c De sceptici waren bang dat de voorstelling teveel op een musical zou lijken. Wat bedoelen ze precies met deze uitspraak? d Wat is de functie van de laatste zin van tekst 1? Opdracht 6 Lees tekst 2 verkennend. a Wie wordt er bedoeld met deze Anne uit de titel? b Wat bedoelt de auteur met Deze Anne mist gelaagdheid, denk je? A Er zitten te weinig lagen in het decor. B Het is een oppervlakkig toneelstuk. c Lees de eerste zinnen van alinea IV t/m IX. Geef van elke alinea aan of hier iets positiefs of iets negatiefs over het toneelstuk wordt verteld. Tekst 2 Deze Anne mist gelaagdheid THEATER
Anne
*****
Door: Herien Wensink I
Anne Frank is zo’n beroemdheid dat ze bijna een cliché geworden is. Maar wie terugkeert tot de bron: het dagboek, kan niet anders dan opnieuw geroerd zijn door dat vroegwijze meisje met haar gevatte, droogkomische toon – en wordt direct meegevoerd door die glasheldere stem uit het 5 verleden.
Talent - Actuele opdracht leesvaardigheid –Anne – 3gt
II
In haar dagboek heeft Anne Frank humor en zelfspot. Ze is dapper en opgewekt, maar ook onuitstaanbaar, opstandig en soms snoeihard. En juist dat maakt haar zo levendig en herkenbaar.
III
De verwachtingen waren dus hooggespannen toen schrijversechtpaar Jessica 10 Durlacher en Leon de Winter van het dagboek een toneelstuk maakte. Zouden zij die frisse, scherpe blik uit het dagboek kunnen overbrengen? Konden zij het symbool Anne weer tot mens maken, een geloofwaardig personage, een puber van vlees en bloed? Dat wilden ze proberen. Maar het is helaas niet gelukt. Anne is een indrukwekkende, maar brave en oppervlakkige voorstelling.
IV
15 Het toneelstuk maakt vooral indruk door het decor. Op bijna ware grootte zijn Annes ouderlijk huis aan de Merwedestraat, en voor- en achterhuis (4 etages!) aan de Prinsengracht 263 nagebouwd. Het achterhuis kan draaien, en toont zo alle vertrekken van de acht onderduikers. De schemerlampjes werken, de foto’s aan Annes muur kloppen precies: het fantastische decor is zo perfect realistisch 20 dat het wel een film lijkt. De technische vernieuwingen, zoals een uiteen wijkende gevel die het binnenste van een huizenblok onthult, zijn overweldigend en soms adembenemend.
V
Ook Durlacher en De Winter zijn dicht bij de historische werkelijkheid gebleven. Te dicht: het lijkt alsof ze moeilijk konden kiezen uit het materiaal en het liefst 25 netjes alles hadden naverteld. Anne duurt ruim drie uur, maar weet lang niet steeds te boeien.
VI
Zo realistisch als de decors zijn, zo oppervlakkig zijn de meeste personages – met een Gestapo-inval uit een stripboek als pijnlijk dieptepunt. En Anne spreekt een jaren 40-taaltje, maar mist de scherpte en gelaagdheid van de echte Anne. 30 Het grote decor en de ingewikkelde techniek passen niet bij een intiem verhaal van een gewoon meisje onder extreme omstandigheden. Zodra het effect van de vormgeving is uitgewerkt, komt het dan toch aan op tekst, spel, spanning en karakterontwikkeling.
VII
Dat alles valt flink tegen. Actrice Rosa da Silva laat de lastige, vrolijk-brutale kant 35 van Anne goed zien. Maar haar sombere, nadenkende, en later wijs-berustende karakter maken hier geen kans. Ook de andere spelers kunnen door het enorm grote decor onmogelijk kleine karakterverschillen laten zien.
VIII
Ook het gevoel van beklemming, zo duidelijk in het dagboek, ontbreekt volledig. Hoe dit meisje naar adem snakt in haar gevangenschap, dat ze zich schuil en stil 40 moet houden terwijl haar hart jaagt in haar borst en de hormonen door haar lijf gieren – het wordt nergens invoelbaar.
IX
Pas als Annes vader Otto Frank, de enige overlevende van de acht onderduikers, het woord neemt, en in zijn eentje op toneel in het nawoord bijna gevoelloos verslag doet van het sterven van zijn vrouw en dochters, snoert dat echt de keel. 45 Dat toont hoe weinig techniek en effect dit verhaal eigenlijk nodig heeft. Bron: Naar NRC Handelsblad, 9 mei 2014
Talent - Actuele opdracht leesvaardigheid –Anne – 3gt
Opdracht 7 Lees tekst 2 nauwkeurig. a Wat is een cliché (regel 1)? b Welk woord in regel 3 vormt een tegenstelling met cliché? c De eindconclusie over het toneelstuk staat niet in de laatste alinea, maar in alinea …. d Citeer deze eindconclusie. e Kijk terug naar je antwoord over alinea V bij opdracht 6d. Ben je het, nu je alinea V nauwkeurig gelezen hebt, nog steeds eens met je antwoord bij 6d? Leg uit. f Lees alinea IV t/m IX. Geef bij de hierna genoemde aspecten aan of Herien Wensink hier een positief of een negatief oordeel over geeft. A Het decor B Het werk van de toneelschrijvers C De personages D Het spel van de acteurs E Het gevoel dat de voorstelling oproept F Het nawoord Opdracht 8 Vergelijk tekst 1 en tekst 2. a Over welk onderdeel van de voorstelling zijn de auteurs allebei positief? b Over welke twee onderdelen verschillen ze heel duidelijk van mening? Leg je antwoord uitgebreid uit. c Beantwoord na het lezen van deze twee teksten nogmaals de vraag, of jij deze theatervoorstelling zou willen zien. Leg je antwoord uit en gebruik daarbij gegevens uit de teksten. Opdracht 9 Voordat de theatervoorstelling Anne te zien was, werd er in de media veel over gesproken. Toen de website van Theater Amsterdam online ging, werd bekend dat er luxe avonden konden worden geboekt. Zo’n avond kan bestaan uit een boottocht naar het theater, ontvangst door een eigen gastvrouw, de voorstelling zelf, een etentje vooraf en in de pauze champagne met lekkere hapjes. Het duurste avondje kost maar liefst € 180. Lees eerst de vragen hierna goed door en bekijk dan een filmpje met verschillende meningen over de voorstelling in Nieuwsuur. Hierin komen zes personen aan het woord die allemaal iets te maken hebben met Anne Frank of de voorstelling. a Noteer van de zes personen hierna of zij ‘voorstander’ of ‘tegenstander’ zijn van de voorstelling Anne. A Jacqueline van Maars, vriendin van Anne Frank. B Eva Schloss, stiefdochter van Otto Frank. C Ronald Leopold, directeur van de Anne Frank Stichting D Ted Musaph, oud-voorzitter van het Joods Historisch Museum E Robin de Levita, producent van Anne F Yves Klugelmann, Anne Frank Fonds Basel b Wie van de tegenstanders is het meest fel en bitter? c Welke argumenten draagt deze persoon aan? d Welke sfeer mag de voorstelling niet hebben volgens Ronald Leopold? e Wat is het belangrijkste argument van de ‘voorstanders’? f Bij welke groep hoor jij zelf, de voorstanders of de tegenstanders? Geef minstens één argument voor je mening. Talent - Actuele opdracht leesvaardigheid –Anne – 3gt
Opdracht 10 Kies een van de volgende opdrachten. a Schrijf een brief aan een van deze twee personen uit het filmpje van Nieuwsuur in opdracht 9: Jacqueline van Maars of Ted Musaph. Kies de persoon met wie jij het niet eens bent. Leg in de brief uit waarom je het niet eens bent met haar standpunt en geef daar goede argumenten voor. (Kijk voor de opbouw van een betogende tekst op blz. 159 van Talent Handboek 3 vmbo-gt.). Vertel ook of jij wel of niet het toneelstuk Anne hebt gezien of zou willen zien, wat je ervan vond of waarom je het niet wilt zien. Houd in je brief duidelijk rekening met de persoon aan wie je schrijft: een dame op leeftijd die al heel wat heeft meegemaakt! b Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn veel dagboeken geschreven. Zoek op internet vier dagboeken waarin ervaringen van Joodse mensen over onderduiken of concentratiekampen voorkomen. Maak een reclameposter of folder voor deze dagboeken, bedoeld voor leeftijdsgenoten. Neem de omslagen van de boeken op, een foto van de auteur en een korte beschrijving van de auteur en de inhoud. c Maak een folder voor de theatervoorstelling Anne. Verwerk in de folder alle belangrijke gegevens over de voorstelling. Maak daarvoor gebruik van de website van Theater Amsterdam, www.theateramsterdam.nl. Probeer de lezer ook over te halen de voorstelling te bezoeken. Kies daarbij voor een van deze twee kanten: benadruk de inhoud van de voorstelling, het verhaal van Anne, dat iedereen moet kennen of benadruk het mooie avondje uit met alles erop en eraan.
Talent - Actuele opdracht leesvaardigheid –Anne – 3gt
