Bijlage raadsvoorstel
Actualisatie diverse projecten IHP Integraal Huisvestingsplan voortgezet onderwijs
september 2014
1. Inleiding Op 28 oktober 2011 heeft de gemeenteraad een Integraal HuisvestingsPlan (IHP) voor de scholen vastgesteld. Hiermee is een planmatige aansturing en beheersing van de onderwijshuisvesting mogelijk. Een IHP wordt opgesteld voor een periode van 4 jaar en geeft een doorkijk voor de periode van 10 tot 15 jaar. In de tussenliggende periode ontstaan vaak uiteenlopende financiële maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen, die vragen om het bijsturen en bijstellen van het IHP. Als uitgangspunt is dan ook gesteld dat de ontwikkelingen blijvend worden gevolgd en daar waar nodig een actualisatie plaatsvindt als er nieuwe inzichten zijn. Het IHP is dan ook een dynamisch plan dat wordt aangepast als dat nodig is, in een wereld die verandert. De huidige actualisatie van projecten uit het IHP heeft met name betrekking op het voortgezet onderwijs, omdat juist bij deze scholen een ‘inhaalslag’ noodzakelijk is. 2.1
Gerealiseerde projecten vanaf 2011
Vanaf 2011 zijn de volgende projecten binnen het IHP afgerond of actueel: inpandige uitbreiding De Tamboerijn, renovatie brede school Lingeplein, definitief ontwerpfase brede school Schuttersplein, uitbreiding Lyceum Oude Hoven, uitbreiding Gymnasium Camphusianum, uitbreiding Koelmanschool, voorbereidingen gestart realisatie expertisecentrum speciaal onderwijs, renovatie van vijf gymlokalen. Hiermee is een budget gemoeid van € 4,2 miljoen (exclusief brede school Schuttersplein). Tussen 2005 en 2011 zijn gerealiseerd: brede school De Merwedonk, brede school Gildenplein en het Gymnasium Camphusianum (totale kosten € 26,5 miljoen). De huidige actualisatie van het IHP heeft betrekking op het voortgezet onderwijs. Met name de huisvestingssituatie bij de dislocaties van Sg. Gomarus aan de Lange Slagenstraat/Van Neercasselstraat vragen op korte termijn een huisvestingsoplossing. De financiële schaarste noopt de gemeente om terughoudend om te gaan met de beschikbare financiële middelen en dwingt ons om kritisch te kijken naar de oorspronkelijk voorgenomen IHP-projecten. 2.2
Ontwikkelingen na vaststelling IHP 28 oktober 2011
In de tussenliggende periode kunnen de volgende ontwikkelingen worden genoemd: 1) De toename van de financiële schaarste als gevolg van de economische crisis dwingt de gemeente de beschikbare huisvestingscapaciteit zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten. Dit belang wordt door de schoolbesturen gedeeld, omdat de exploitatie van het gebouw voor rekening komt van het schoolbestuur. 2) Deze kritische blik ten opzichte van de oorspronkelijke plannen, zorgt mogelijk voor alternatieve scenario’s die goedkoper zijn, waardoor er financiële middelen worden vrijgespeeld die elders kunnen worden ingezet (bijvoorbeeld aanvullen weerstandsvermogen of nieuw beleid). 3) Als gevolg van krimp van leerlingen ontstaat in de toekomst leegstand of is leegstand ontstaan in de schoolgebouwen. In het toekomstige huisvestingsscenario moet rekening worden gehouden met het feit dat de beschikbare capaciteit optimaal wordt benut en leegstand wordt voorkomen. 4) Uitkomst onderzoek doordecentralisatie: Geconcludeerd wordt dat een financiële inhaalslag bij het voortgezet onderwijs nodig is. Binnen het voortgezet onderwijs zijn de afgelopen jaren de investeringen wat achtergebleven in relatie tot de investeringen voor het primair en het speciaal onderwijs. 5) Het voornemen om het schoolgebouw en de gronden van het Wellantcollege op de locatie IJsbaan 455 door de gemeente aan te kopen is definitief van de baan (collegebesluit van 10 april 2012). 2
3. Projecten voor het Voortgezet Onderwijs 3.1 Het GBO Vanuit de onderwijswetgeving wordt voorgestaan om ‘op overeenstemming gericht overleg’ te voeren. In de afgelopen periode is in nauwe samenwerking met de betrokken schoolbesturen binnen het Gorinchems Besturen Overleg (GBO) gewerkt aan het voor de toekomst meest optimale huisvestingsscenario voor het voortgezet onderwijs. Tijdens het communicatieproces is er een scenario vanuit het onderwijsveld voorgesteld waar in brede zin draagvlak voor is. Vooraf zijn vanuit de gemeente een aantal randvoorwaarden/spelregels geformuleerd met als doel om de kwaliteit van de onderwijshuisvesting verder te optimaliseren en te borgen. In overleg met het GBO is een gemeenschappelijk plan besproken dat moest voldoen aan de volgende uitgangspunten: efficiënt en gemeenschappelijk gebruik van praktijkruimtes (multifunctionaliteit, flexibiliteit en inzetbaarheid van gebouwen), verbeteren van de aansluiting tussen het beroepsonderwijs en de arbeidsmarkt (koppeling met bedrijfsleven), benutten/voorkomen van leegstand (met name in tijden van krimp van leerlingen), renovatie Windroos, (her)huisvesten van de dependance scholengemeenschap Gomarus. 3.2 Uitgewerkte scenario’s Scenario A voortgezet onderwijs 'verhuiscarroussel': Dit scenario omvat de volgende verhuiscarroussel: het gebouw van Merewade Pro aan Merwedekanaal 8 wordt vrijgemaakt. Merewade Pro gaat gebruik maken van de leegstand aan de Vries Robbéweg 27. Yulius VSO Merwedekanaal 8a huisvesten op locatie Gildenweg 4. Merwedekanaal 8 en 8a wordt bestemd voor de Windroos CVO-AV. de locatie Windroos, Kon. Wilhelminalaan 2, komt vrij voor sg. Gomarus. Dit scenario vergt voor de scholen allerlei verhuisbewegingen en realisatie kost veel tijd (naar verwachting ongeveer 5 tot 6 jaar). In financiële zin komt dit scenario uit op een gemeentelijke investering van ruim € 3,7 miljoen. Dit is exclusief de kosten voor eventuele tijdelijke huisvesting. Een algehele exercitie van verhuizen heeft niet de voorkeur bij de schoolbesturen, vanwege allerlei nadelen die aan dit scenario kleven: - Er zijn forse investeringen in de onderwijshuisvesting nodig, die vervolgens nog niet tot een onderwijskundig optimaal resultaat leiden, - Er ontstaat kapitaalvernietiging (bijv. Merewade Pro Merwedekanaal zou dan moeten inhuizen bij de locatie W. de Vries Robbéweg), - Er zijn geen optimale combinaties en aansluiting met de bestaande leerlingen, - En kwetsbare leerlingen verliezen hun kleinschalige onderwijsvorm. Scenario B voortgezet onderwijs met Wellantcollege (voorkeursscenario): Dit scenario voorkomt allerlei verhuisbewegingen en biedt binnen de komende twee/drie jaar een optimale huisvestingsoplossing. In financiële zin komt dit scenario uit op een gemeentelijke investering van € 5,1 miljoen en is exclusief een jaarlijkse huurbaat van € 60.000,-- die een verkapitaliseerde waarde vertegenwoordigt van € 855.000,--. Dit huisvestingsscenario omvat: CVO-AV De Hoven, renovatie locatie Windroos Kon. Wilhelminalaan 2, Unilocatie Sg. Gomarus met beperkte uitbreiding, Een beperkte vervangende nieuwbouw voor de scholengemeenschap Gomarus op de locatie Hoefslag 11, zodat een unilocatie ontstaat (+ 2.000m2 uitbreiding/+ 900m2 inpandige uitbreiding). De huidige dislocaties aan de Lange Slagenstraat 1 en Van Neercasselstraat 2 worden gesloopt, zodat hier een financieel aantrekkelijke inbreilocatie mogelijk wordt gemaakt (+ 11.000 m²). Yulius, Merwedekanaal 8a, geringe aanpassingen schoolgebouw en daarna eigendomsoverdracht aan schoolbestuur,
3
Inhuizen van het Wellantcollege in de Vries Robbéweg 27 Merewade College. Investering aanpassing Vries Robbéweg 27 voor Wellantcollege is gedekt door jaarlijks huurbedrag en eigen bijdrage schoolbestuur OVO en Wellant, De leegstand in de Top Naeffstraat 28 wordt in de toekomst betrokken bij de herstructurering Gorinchem Oost en ontwikkeling Hoog Dalem. Voorlopig wordt leegstand ingevuld door het Tienercollege met ingang van het schooljaar 2014/2015 (collegebesluit van 2 juli 2014). Naar verwachting wordt het gehele gebouw in de toekomst door het Tienercollege in gebruik genomen. Leegstand De Hoven ‘t-Gilde, Gildenweg 4, wordt ingevuld door toename leerlingen techniek (192 leerlingen instroom nieuwe schooljaar). Met ingang van maart 2014 is de leegstand aan de Herman de Ruyterstraat 30 ingevuld door het Samenwerkingsverband VO voor de Rebound/Scala (collegebesluit van 4 juni 2014).
Bij de betrokken schoolbesturen binnen het GBO heeft het huisvestingsscenario, waar het Wellantcollege wordt meegenomen in de bestaande onderwijscapaciteit op onderwijsinhoudelijke argumenten de voorkeur. Gelijktijdig wordt zoveel mogelijk leegstand binnen de totale capaciteit opnieuw benut. 3.3 Toelichting door het GBO op het voorkeursscenario Vanuit het GBO is de volgende toelichting ontvangen waarin de onderwijskundige en onderwijsinhoudelijke aspecten zijn aangegeven: Optimaal toekomstbestendige huisvesting Gomarus en VMBO in Gorinchem. Uitgangspunt voor de huisvesting van het VMBO is, dat er door samenwerking tussen de Gorinchemse schoolbesturen ook in de toekomst een onderwijsaanbod blijft dat enerzijds past bij de talenten van de leerlingen en de behoeften van de regionale arbeidsmarkt en dat er anderzijds daarbinnen (als onderdeel van het funderend onderwijs) zo lang mogelijk voor ouders en leerlingen de mogelijkheid is om een keuze te maken uit scholen met verschillende de pedagogische uitgangspunten. Het is in deze context dat inefficiënt gebruik van ruimte en middelen geminimaliseerd dient te worden en de scholen zo goed mogelijk ingebed dienen te zijn in hun directe omgeving. Het door het GBO ondersteunde voorkeursscenario heeft als resultaat dat het Merewade College en Wellantcollege gezamenlijk gehuisvest zullen zijn aan de W. de Vries Robbéweg. Deze gemeenschappelijke huisvesting levert een efficiëntere huisvestingssituatie in Gorinchem op, maar is geen doel op zich. Het biedt tevens de mogelijkheid om het beroepsonderwijs in Gorinchem zowel in horizontale richting (verbreding van het vmbo-aanbod) als in verticale richting (verbinding vmbo-mbo) te versterken. Het is dan ook het startschot voor een verdere samenwerking tussen OVO, Wellantcollege en DaVinci College. De Windroos blijft bij voorkeur (na de benodigde interne aanpassing en de renovatie van het gebouw) bestaan als een kleinschalige school voor VMBO waarbij zowel de beroepsgerichte vakken en een deel van de sociale vorming in nauwe samenwerking met de buurt worden vormgegeven. Het betreft de in de jaren vijftig gebouwde voormalige regionale kweekschool. De groei die het techniekcollege Gilde doormaakt, zowel op eigen kracht als door opzetten van een vakcollege t/m niveau 2 in het MBO, maakt dat er geen ruimte meer is voor het Tienercollege in dit gebouw. Daarnaast zal hier op onderwijskundige gronden geïnvesteerd moeten worden ten behoeve van in het nieuwe VMBO-programma “mobiliteit en transport”. Sinds 2004 maakt het Gomarus gebruik van tijdelijke huisvesting aan de Lange Slagenstraat. Voor de ruim 500 leerlingen die daar onderwijs krijgen is vervangende huisvesting nodig. Een unilocatie aan de Hoefslag is voor het onderwijs de beste oplossing. Door de nieuwbouw te integreren met de bestaande huisvesting kan maximaal gebruik worden gemaakt van de bestaande faciliteiten. Daardoor kan de nieuw te bouwen oppervlakte beperkt worden. Daarnaast wordt daardoor de flexibiliteit van het onderwijshuisvesting vergroot. Als bepaalde onderwijsvormen groeien terwijl andere opleidingen krimpen, kan daarop bij een unilocatie moeiteloos ingespeeld worden. Tenslotte voorkomt een unilocatie dat leerlingen zich van gebouw naar gebouw verplaatsen met alle verkeersonveiligheid die dat met zich meebrengt.
4
3.4
Ambtelijk advies op reactie GBO
Als gemeente hebben wij geen wettelijke zorgplicht voor de onderwijshuisvesting van het Wellantcollege, maar dit scenario heeft de volgende voordelen: - Dit scenario heeft de voorkeur bij alle schoolbesturen en dit past binnen het op overeenstemming gericht overleg, - Met dit scenario kan op een relatief snelle wijze een structurele oplossing gerealiseerd worden voor alle betrokken scholen voor voortgezet onderwijs (binnen 3 jaar), - Onderwijskundig is er winst te behalen, omdat een betere aansluiting van het vmbo naar het mbo gerealiseerd kan worden, - Het onderwijsaanbod van het Wellantcollege als agrarisch opleidingcentrum (AOC) blijft voor de toekomst gehandhaafd in Gorinchem, - Vanuit de scholen zijn substantiële eigen bijdragen toegezegd om dit scenario ook in financiële zin mogelijk te maken, - De huidige knelpunten voor de onderwijshuisvesting binnen het voortgezet onderwijs behoren daarmee na realisatie van dit scenario voor de lange termijn tot het verleden, - Het lost de leegstand op voor stichting OVO Merewade College op de locatie W. de Vries Robbéweg. 3.5 Leegstand wordt gemeentebreed optimaal benut -
-
-
-
-
-
Algemeen: Rekenkundig is er bij een aantal scholen sprake van leegstand. Echter deze leegstand kan, bij de wat oudere schoolgebouwen, feitelijk niet worden ingezet voor het onderwijsgebruik. Bepaalde ruimten, zoals brede gangen, grote aula, grote entree etc. zorgen voor een overdimensionering. Kortom: Er wordt onderscheid gemaakt tussen rekenkundige en functionele leegstand. Om een duidelijk beeld te krijgen wordt er uitgegaan van de functionele leegstand. De huidige leegstand bij de Beatrix de Burcht wordt grotendeels ingevuld door medegebruik van De Noordhoek. Deze leegstand is het effect van de nieuwe wetgeving voor ‘Passend Onderwijs’. Bij een aantal scholen voor het primair onderwijs beperkt de leegstand zich als gevolg van de krimp van leerlingen tot een beperkt aantal lokalen. Uitschieter is de school Anne Frank met drie lokalen. Het schoolbestuur OVO zet haar toekomstige activiteiten in voor het bereiken van een toename van het aantal leerlingen. De ontstane leegstand bij de Merwedonk (4 lokalen) wordt betrokken bij de toekomstige actualisatie van het IHP Hoog Dalem/Gorinchem-Oost. De huidige leegstand bij de Vries Robbéweg 27 wordt straks ingevuld door het Wellantcollege. Bij de techniekschool het Gilde is er vanaf het nieuwe schooljaar 2014/2015 een instroom van ongeveer 192 leerlingen. Dit is mede een gevolg van het aanvullend onderwijsaanbod voor Transport en Logistiek dat bij het Gilde wordt aangeboden. Ook hier wordt ontstane leegstand opnieuw benut. Gelijktijdig wordt voor sommige technische richtingen op het Gilde na het VMBO-traject een MBO vervolg gerealiseerd. Hierdoor is er een betere aansluiting vmbo/mbo mogelijk, waardoor er een doorgaande leerlijn ontstaat die resulteert in een startkwalificatie voor de leerling. Bij Sg. Gomarus worden de huidige beschikbare vierkante meters effectiever en efficiënter ingezet, zodat een beperkte uitbreiding voor vervangende nieuwbouw noodzakelijk is. Inmiddels is de locatie Herman de Ruijterstraat 30 vrijgekomen en is deze leegstand tijdelijk tot en met medio 2017 ingevuld door het Samenwerkingsverband VO ten behoeve van de Rebound/Scala. De beschikbare ruimte op de onderwijslocatie Top Naeffstraat 28 wordt met ingang van het schooljaar 2014/2015 grotendeels ingevuld door het Tienercollege. De sloop van de gebouwen Lange Slagenstraat/Van Neercasselstraat (inclusief gymzaal) is reëel in verband met de slechte bouwkundige staat. Met de sloop wordt de leegstand verder genivelleerd (+ 1.000m²).
3.6 Résumerend -
Het scenario waarbij het Wellantcollege wordt betrokken zorgt voor een reductie van de overcapaciteit, voorkomt desinvesteringen bij scholen die momenteel prima gehuisvest zijn, we maken optimaal gebruik van de reeds bestaande onderwijsvoorzieningen, kwetsbare leerlingen blijven in hun kleinschalige onderwijsvorm en dit scenario verstevigt het
5
onderwijsaanbod in Gorinchem. Hiermee wordt het Wellantcollege behouden in Gorinchem en wordt gelijktijdig groen onderwijs zoveel mogelijk toekomstbestendig gemaakt. Een groot voordeel is dat realisatie van het huidig gewenste huisvestingsscenario relatief snel kan worden gerealiseerd, zodat de huidige knelpunten op relatief korte termijn kunnen worden opgelost. Een bijkomende voorwaarde was het streven naar mogelijke bezuinigingen ten opzichte van de oorspronkelijke huisvestingsplannen, zonder de genoemde kwaliteit in gevaar te brengen. Dit scenario is nu vooral mogelijk gemaakt, doordat er ook in financiële zin door de schoolbesturen fors aan wordt bijgedragen. In financiële zin wordt geconstateerd dat beide scenario’s, over de middenlange termijn gezien, niet zo erg veel van elkaar verschillen. 4. Financiën De kosten voor het voorkeursscenario komen uit op een netto investering van € 5,1 miljoen en dit is inclusief de toegezegde eigen bijdragen vanuit de schoolbesturen (€ 2,2 miljoen investeringsbijdrage). Met het Wellantcollege wordt een huurovereenkomst afgesloten voor 20 jaar met een huurtarief van € 60.000 per jaar. Rekening houdend met het nu totale beschikbare IHP-budget van € 6,755 miljoen wordt met dit scenario alsnog een behoorlijke bezuiniging van € 1,65 miljoen behaald, terwijl er ook nog jaarlijks een huurbaat van € 60.000 (verkapitaliseerd een bedrag van € 855.000) van het Wellantcollege binnenkomt voor het gebruik van het gebouw aan de W. De Vries Robbéweg, welke niet was geraamd. In werkelijkheid is dit hoger, omdat tijdens de laatste bezuinigingsronde (ahad) van het totale IHP VO-budget al € 1 miljoen is afgeroomd. De investeringskosten voor scenario A zijn als volgt (exclusief tijdelijke huisvesting ad. € 330.000):
Financiële detaillering IHP VO huisvestingsscenario (scenario A): Locatie W. de Vries Robbéweg 27 Merwedekanaal 8 en 8a Gildenweg 4 Kon. Wilhelminalaan 2 Totaal
Onderwijsinstelling Merewade Pro De Hoven Windroos Yulius VSO Sg Gomarus
Investering 763.000 785.000 150.000 2.018.000 3.716.000
De investeringskosten voor het voorkeursscenario B zijn als volgt:
Financiële detaillering IHP VO huisvestingsscenario Wellant (scenario B):
Inpandig aanpassen W. de Vries Robbéweg 27 voor inhuizen Wellant Inpandig aanpassen Merwedekanaal 8a Yulius VSO Renovatie Kon. Wilhelminalaan 2 De Hoven Windroos * Nieuwbouw Hoefslag 11 (inpandige en uitpandige uitbreiding) Totaal Aanvullende structurele inkomsten: huurbedrag Wellant € 60.000,-- (huurovk 20 jaar) * CVO-AV heeft € 100.000,-- aanvullend toegezegd om dit scenario mogelijk te maken
6
Investering incl. eigen bijdrage 355.430 150.000 900.000 3.650.000 5.055.430
Scenario B
Bruto investering Wellant 705.430 Yulius VSO 150.000 Windroos 2.018.050 Hoefslag Gomarus 4.400.000 Totaal * 7.273.480 * excl. verkapitaliseerde waarde € 850.000, huur Wellant € 60.000
Eigen bijdragen 350.000 0 1.118.050 750.000 2.218.050
Netto investering 355.430 150.000 900.000 3.650.000 5.055.430
NB: Vrijwel alle investeringsbedragen zijn berekend door het architectenbureau Van den Berg te Houten, dhr. M. van Esch. Geraamde lasten IHP in relatie tot scenario A en B: 800.000 700.000 600.000 500.000 lasten IHP 400.000
scenario A scenario B
300.000 200.000 100.000 0 2015
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Gemiddelde lasten Gemiddelde vrijval
2016
2017
2018
2019
2020
lasten IHP 688.179 319.331 315.927 312.524 309.121 305.719 302.317 298.915
scenario A 577.346 235.043 157.790 200.570 -362.512 110.356 108.815 108.108
scenario B 86.053 282.341 114.455 114.478 114.500 114.524 114.547 114.570
356.504 -
214.565 141.939
224.571 131.933
2021
2022
Ten opzichte van de oorspronkelijke totale lasten van het IHP wordt een vrijval cq voordeel behaald van gemiddeld € 132.000 bij scenario B. Bij scenario A is dit voordeel ongeveer € 10.000 hoger. Beide scenario’s verschillen over de middellange termijn gezien financieel niet zo erg veel van elkaar. 7
Om dit voorkeursscenario uit te voeren dient de gemeenteraad een besluit te nemen gelet op het toe te kennen investeringsbedrag. Vanuit de scholen zijn substantiële eigen bijdragen toegezegd om dit scenario ook in financiële zin mogelijk te maken. Na realisatie van dit scenario ontstaat voor de onderwijshuisvesting bij het voortgezet onderwijs een structurele en – gegeven de huidige financiële situatie - een zo optimaal mogelijke oplossing. Met dit scenario kan op een relatief snelle wijze (binnen 3 jaar) een structurele oplossing gerealiseerd worden voor alle betrokken scholen voor voortgezet onderwijs. De huidige knelpunten voor de onderwijshuisvesting binnen het voortgezet onderwijs behoren daarmee na realisatie van dit scenario voor de lange termijn tot het verleden. 5. Vervolgproces IHP Een volgende actualisatie van het IHP zal naar verwachting in 2015 zich toespitsen op het scholengebied Gorinchem-Oost/Hoog Dalem en de scholen voor speciaal onderwijs op de onderwijslocaties Dr. Hiemstralaan/Dr. Bauerstraat.
8
IHP VO in kaart:
Scenario A, verhuisbewegingen:
A
B
Merewade De Vries Robbéweg
Windroos
Merewade PRO Yulius VSO Gomarus dislocatie
Willekeurige locatie tijdelijke huisvesting
9
Scenario B, verhuisbewegingen (voorkeursscenario):
Gomarus Hoefslag
Wellant college IJsbaan
Windroos renovatie
Lange Slagenstraat / Van Neercasselstraat
Gorinchem, 22 september 2014
10
Merewade De Vries Robbéweg
