Activiteitenverslag 2014

Activiteitenverslag 2014

Sig vzw • Destelbergen • www.sig-net.be • [email protected]

Activiteitenverslag Sig

Inhoud Woord vooraf ......................................................................................

3

Voorstelling Sig 1.

Naam en missie .........................................................................

5

2.

Werking ....................................................................................

6

3.

Organogram ............................................................................. 7 Algemene Vergadering en Raad van Bestuur ............................... 8 Dagelijks Bestuur ...................................................................... 8 Personeel ................................................................................. 8 Adviesraden en redactie ............................................................. 11

4.

Participanten ............................................................................. 13

5.

Erkenning en subsidiëring .......................................................... 14

6.

Samenwerkingsverbanden ......................................................... 15

7.

Lidmaatschappen ...................................................................... 15

Werking 2014 1.

Vorming professionele hulpverleners ........................................... 16

2.

Breedmaatschappelijke vorming ................................................. 33

3.

Vorming op maat ...................................................................... 43

4.

Sensibilisering ........................................................................... 46

5.

Publicaties en producties ............................................................ 50

6.

Tijdschrift Signaal ...................................................................... 57

7.

Docudienst ............................................................................... 59

8.

Wetenschappelijk onderzoek ...................................................... 64

9.

Website, nieuwsbrief en ICT ........................................................ 73

10. Sig in de pers en op verplaatsing ................................................ 74

2

2014


2014

Woord vooraf Een moeilijke tijd. Alles wat minder. Een maatschappij in een krimp. De ‘hulp’ van buiten onder de vorm van subsidies slinkt, de klanten lijken wat zuiniger, wat voorzichtiger. Ook Sig lijkt op het eind van 2014 op een aantal aspecten ‘gekrompen’. De aantallen in dit jaarverslag liggen lager dan de vorige jaren en zetten daarmee de trend van 2013 verder. Speelt dan toch het effect van het aanzwellende vakantierecht bij de deelnemers, door generatiepact, tijdskredieten en andere loopbaanonderbrekingen? Of is het toch de crisis die hen en anderen minder voor vorming doet kiezen, minder doet bijleren, lezen, enz.? Komt er wel weer een opleving? We weten het niet. We hopen op een spoedig herstel. Drie jaar heeft het bestuur getracht om een infrastructuur te vinden waarin we een eigentijdse, dynamische en levendige Sig voor professionelen en voor het grote publiek blijvend zouden kunnen garanderen, waarin de medewerkers en de vele andere betrokkenen verder plannen zouden kunnen maken en initiatieven nemen. Een waterburcht in Mariakerke, te mooi om waar te zijn maar te beschermd om er vlot en eigentijds in te kunnen werken, een site aan het station Gent Sint-Pieters waar de toekomst lonkte, de mogelijkheden onbeperkt leken, de bomen tot in de hemel konden groeien, pakhuizen, flat- en schoolgebouwen, kerken en kloosters, enz. Drie jaar later hadden we … niets. Wat graag hadden we in het vertrouwde ‘Gentse’ een nieuwe stek gevonden die voldoende potentie zou hebben om boeiende en verrijkende vorming te geven en met velen van gedachten te wisselen over interessante thema’s op een flexibele manier. Het is niet gebeurd omdat een minimaal gesubsidieerde vzw op de dag van vandaag onmogelijk nog de vigerende huurprijzen kan betalen, zeker niet in de stad en al helemaal niet voorzien van parkeergelegenheden en openbaar vervoer. Het is Gijzegem (Aalst) geworden, waar we van bij het begin welkom waren en waar ons een gemeenschap wacht en een gebouw dat rijk is aan verleden en, met de inzet van velen, vast ook rijk aan toekomst. Onze medewerkers hebben al die tijd meegeleefd, maar ondertussen onverdroten verdergewerkt. Op het einde van het Jaar van het Brein was de palmares van Sig-en-NAH mooi, er kwam in 2014 een vierde Willy, er was

3


Signaal, de AWO, de AVO, de docudienst, er waren de intervisiewerkgroepen, enz. Dit jaarverslag toont hun realisaties. Danken en proficiat wensen willen we, aan die medewerkers en de bestuurders en aan iedereen die van nevenbij of van verder bij de werking betrokken was en ze op die manier hielp maken tot wat ze is. We zetten een grote en een gewaagde stap. De medewerkers hebben de schok van de ‘verhuis’ al verwerkt. Zij zetten zich onversaagd verder in om gesmaakte en eigentijdse, boeiende studiedagen aan te bieden aan vele publieken, op vele manieren, op uiteenlopende locaties. Bij onze deelnemers voelen we nog de koudwatervrees. Scheiden doet lijden, veranderen doet pijn. Die vrees is niet terecht. Aan het eind van een driejarige zoektocht, aan het eind van een 20-jarig verblijf in Destelbergen is Sig zeker niet aan het eind van zijn Latijn. Integendeel, aan het begin van zijn 30ste levensjaar staat Sig klaar voor een nieuwe toekomst, uitgedaagd door een nieuwe regio, nieuwe spelers op een nieuw veld. Nieuwe banden moeten gesmeed worden, de bekende kwaliteit kan zijn werk doen, de onuitputtelijke inspiratie zal voedzaam zijn, de creativiteit zal botvieren.

Herman Van Hove Voorzitter

4

2014


2014

Voorstelling Sig

1. Naam en missie De missie van Sig luidt als volgt: Sig bevordert de levenskwaliteit van personen met beperkingen en hun omgeving via inclusie en integratie. Levenskwaliteit duidt op gevoelens van voldoening en welzijn die iemand in zijn leven ervaart en op de mate waarin hij ambities en wensen kan waarmaken. Beperkingen kunnen zich voordoen in de verstandelijke, zintuiglijke, motorische, emotionele of psychosociale ontwikkeling en/of op het gebied van communicatie, leren en gezondheid. Sig focust op de mogelijkheden, ondanks de handicap of stoornis. Inclusie en integratie zijn elkaar aanvullende begrippen. Inclusie duidt op de inspanningen waarvoor de samenleving in al haar geledingen verantwoordelijk is. Integratie duidt op de inspanningen die een persoon en zijn directe omgeving zelf leveren. De dagelijkse realiteit stelt echter grenzen aan de realisatie van dit ideaal. Sig maakt zich sterk in het verleggen van deze grenzen en zet gespecialiseerde krachten en werkvormen in om de maatschappij te sensibiliseren, om participatie te stimuleren, om ontmoeting te creëren en om de expertise en competentie te verhogen. Het doelpubliek bestaat uit individuele burgers, organisaties uit het maatschappelijke middenveld en deskundigen werkzaam in de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector. Sig gelooft in een veranderbare samenleving en in de mogelijkheden van elke persoon, vertrekkend vanuit wederzijds respect, betrokkenheid en gelijkwaardigheid.

5


2. Werking Werking voor professionele hulpverleners Sig vindt het belangrijk de expertise en competentie te verhogen van hulpverleners die beroepsmatig werken aan de inclusie, integratie en revalidatie van mensen met beperkingen. Professionele hulpverleners vormen een onmiskenbare schakel in het bevorderen van de levenskwaliteit van personen met beperkingen. De constant evoluerende wetenschappelijke inzichten in de diagnostiek en behandeling zorgen ervoor dat iedereen in het werkveld - pas of lang afgestudeerd overtuigd is van de noodzaak van permanente vorming en bijscholing. Om hieraan tegemoet te komen organiseert Sig o.a. studiedagen, workshops, bijscholingscyclussen, intervisiewerkgroepen en symposia voor professionele hulpverleners uit de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector. Verder verspreidt Sig het vaktijdschrift Signaal, geeft Sig educatief materiaal uit (publicaties en producties) en stelt Sig gespecialiseerde informatie en documentatie ter beschikking. Tot slot stimuleert en coördineert Sig praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek.

Breedmaatschappelijke werking Minstens tien procent van de westerse bevolking gaat door het leven met een handicap of stoornis. Iedereen moet met beperkingen kunnen leven en omgaan. Sig streeft naar een maatschappij die een correct beeld heeft over kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen die kampen met problemen in hun functioneren. Sig wil ertoe bijdragen dat ze volwaardig aan de samenleving kunnen deelnemen. Een positieve houding tegenover mensen met beperkingen speelt een belangrijke rol. Onwetendheid is echter voor velen een grote struikelblok. Onbekend is nog altijd vaak onbemind. Sig wil de maatschappij dan ook informeren hoe ze kan omgaan met personen met beperkingen en zo veel mogelijk mensen sensibiliseren voor de inclusie- en integratiegedachten.

6

2014


2014

Om dat doel te bereiken, organiseert Sig onder andere infomiddagen en avonden, cursussen, debatten en ontmoetingsmomenten. Sig ontwikkelt ook zelf projecten, publiceert boeken, brochures en dvd’s, beheert een docudienst en verspreidt een nieuwsbrief. Deze werking is bedoeld voor alle geïnteresseerden en betrokkenen. Ten slotte begeleidt en adviseert Sig allerlei organisaties (verenigingen, openbare diensten, bibliotheken, provinciebesturen, enz.) met vragen over inclusie en integratie.

3. Organogram

7


Algemene Vergadering en Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van Sig vzw is samengesteld uit de volgende personen: Marc Claeys Marc Colson Trees De Wael Dirk florin

Lieve Haverbeke Jo Rigole Jan Rodts Jan Scheiris

Stefaan Singelée Pieter Vanvolsem Marleen Verbeke Herman Van Hove

De Algemene Vergadering is samengesteld uit de leden van de Raad van Bestuur en de volgende personen: Jacques Adriaens Chantal Betrains Leen Cautereels Jan De Smet Walter D’Haenens

Maia De Wymmer Erwin Franceus Luc Ghyselinck Marc Lambrecht Heidi Pollier

Herman Theeten Hugo Van de Veire Anne Van Haesendonck Evelyn Verstraete Ben Wuyts

Dagelijks Bestuur Het Dagelijks Bestuur wordt gevormd door Marc Colson, Lieve Haverbeke, Jo Rigole, Jan Scheiris en Herman Van Hove. Het Dagelijks Bestuur komt maandelijks samen, in aanwezigheid van coördinator Viviane Vermeiren. In juni 2014 gaf Jan Scheiris zijn ontslag als lid van het dagelijks bestuur.

Personeel (d.d. 31/12/2014) Coördinator Viviane Vermeiren (38/38) - algemene coördinatie, personeelsbeleid en kwaliteitszorg - vorming professionele hulpverleners Stafmedewerkers Geert Andries (38/38) - publicaties en tijdschrift, website en externe communicatie - wetenschappelijke onderzoeksprojecten - preventieadviseur en netwerkbeheerder

8

2014


2014

Lieve De Bruyne (19/38) (tijdens zwangerschapsverlof vervangen door Anne Sommer) - vorming professionele hulpverleners Johan Engels (8/38) - externe communicatie breed publiek - sensibiliseringsprojecten Sarah Persyn (23/38) - documentatie en informatie Faye Van Autreve (30,5/38) (tijdens zwangerschapsverlof vervangen door Auke Dalm) - vorming professionele hulpverleners Sabine Willaert (19/38) - breedmaatschappelijke vorming (open aanbod en op maat) Administratieve en logistieke medewerkers Pieter Vermeiren (30,5/38) - organisatie activiteiten, inschrijvingsadministratie en ICT-ondersteuning Katia Casier (30,5/38) - onthaal, bestellingen publicaties en administratie Vanessa De Grauwe (30,5/38) - onthaal, facturatie en administratie Sakine Yüksel (38/38) (wep+) - logistieke diensten Isabel De Gain ging uit dienst in februari 2014. Zij werd vervangen door Pieter Vermeiren. De medewerkers van Compaan staan in voor het onderhoud van de infrastructuur (28 uur/week). We krijgen regelmatig administratieve en logistieke steun van het PWA Destelbergen en stagiairs van de VDAB-opleiding Polyvalent Bediende. Verder kunnen we rekenen op de vrijwillige medewerkers Paul Calmeyn, Els Serras en Alain Temmerman, voor de uitbouw van de docudienst. Lut Verheyde nam in 2014 afscheid als vrijwilliger.

9


Vorming, training en opleiding Extern gevolgde vorming Onderwerp

Organisatie + datum

Gevolgd door

Leren en ontwikkelen in en POOLL als team 8 januari 2014

Viviane Vermeiren

Geprikkeld om te weten. Studeren met ASS

Arteveldehogeschool 3 februari 2014

Geert Andries

Doeltreffend schrijven

Vonx - 27 februari en 11 maart 2014

Faye Van Autreve en Sarah Persyn

NAH-congres: gedeelde zorg vandaag, gedeelde zorg morgen

SEN 27 februari 2014

Sabine Willaert en Geert Andries

Community bouwen

EROV 20 april 2014

Geert Andries

Mentorenopleiding

VIVO-ESF 22 en 29 april 2014

Katia Casier

Train de trainer Kies Keurig

Toemeka 5 mei 2014

Geert Andries

Symposium PSYNC

PSYNC UGent 20 mei 2014

Geert Andries

Rollen op z’n kop: NAH

Provinciaal NAH samenwerkingsverband Antwerpen 17 oktober 2014

Sabine Willaert

Digitaal inlichtingenwerk

VSPW 20 oktober en 3 november 2014

Sarah Persyn

De zorg gaat digitaal! Ben je nog mee?

HoWest 21 oktober 2014

Geert Andries en Anne Sommer

Symposium 50 jaar Oost-Vlaams Meerlingenregister

Twins 25 oktober 2014

Sabine Willaert

Zet sociale media efficiënt in

2Mpact 16 december 2014

Pieter Vermeiren

Diverse Sig-medewerkers volgden een extern programma i.f.v. netwerking en/of prospectie voor vormingsactiviteiten Sig.

10

2014


2014

Adviesraden en redactie Adviesraad Vorming en opleiding Voorzitter Jo Rigole Leden Ann Coppieters, Liesbet Crommen, Els De Jaegher, Jean-Pierre De Maître, Lucia Vaes, Kris Vanden Bempt, Martine Van der Linden, Herman Van Hove, Pieter Van Volsem, Petra Warreyn en medewerkers Sig

De Adviesraad Vorming en opleiding geeft advies en sturing op het vlak van vorming en opleiding voor professionele hulpverleners werkzaam in de ambulante revalidatie en aanverwante sectoren. De adviesraad vergadert tweemaandelijks. Op de agenda staan o.m. behoeftedetectie, prospectie en programmering, en evaluatie van de activiteiten. De adviesraad focust op de sector ‘ambulante revalidatie’. Van daaruit worden ook de meeste activiteiten geprogrammeerd, al staan de meeste initiatieven ook open voor andere geïnteresseerden. Voor de organisatie van specifieke activiteiten voor andere sectoren werken we samen met een netwerk van belangrijke contactpersonen uit die sectoren. Zij kunnen feedback geven over opleidingsnoden en -vragen.

Redactie Signaal Hoofdredacteur Herman Van Hove Kernredactie Geert Andries, Dieter Baeyens, Annemie Desoete, Jo Rigole, Hilde Roeyers, Romain Van De Voorde, Hilde Van Waelvelde, Kristel Verdeyen, Petra Warreyn en Inge Zink Adviesraad Jean-Pierre Fryns, Pol Ghesquière, Johan Simons, Evert Thiery en Martine Vanryckeghem

SIGnaal is in de loop der jaren uitgegroeid tot een kwartaaltijdschrift met een ruim aanbod, relevant voor de praktijk van de revalidatie en het netwerk waarin die zich afspeelt. Dit omstrijkt de diagnose en behandeling van personen met ontwikkelingsstoornissen, neuropsychologische en neurologische stoornissen vanuit een biopsychosociale benadering en de daarmee samenhangende belevingsaspecten. Inclusie en integratie staan centraal. Eind 2004 sloegen de redacties van SIGnaal en Significant, het elektronisch wetenschappelijk tijdschrift van Sig, de handen in elkaar. SIGnaal werd Signaal: Significant voor de professionele hulpverlener. Elk nummer zit boordevol informatie: artikels klinische praktijk, onderzoeksartikels, verslagen van congressen, een forumrubriek, recensies, een vormingsagenda, enz.

11


Adviesraad Wetenschappelijk Onderzoek Voorzitter Steven Wellekens* Leden Caroline Andries (VUBrussel) – Inge Antrop (UGent) – Dieter Baeyens (KU Leuven)* – Jean-Pierre Baeyens (Sint-Jozefkliniek Oostende) – Ivo Bernaerts* (Thomas More Antwerpen) – Erik Broekaert (UGent) –Paul Corthals* (HoGent) – Marina Danckaerts (KU Leuven) – Peter Paul De Deyn (UAntwerpen) – Frank De Fever (VUBrussel) – Greetje Desnerck* (Howest) – Annemie Desoete* (UGent en Arteveldehogeschool) – Jean-Pierre Fryns (KU Leuven) – Pol Ghesquière (KU Leuven) – Hans Hellemans (AKZ Antwerpen) – Christophe Lafosse (KU Leuven) – Jules Leroy (UGent) – Fred Louckx (VUBrussel) – Bea Maes (KU Leuven) – Raf Masschelein (KU Leuven) – Hans Vertommen (KU Leuven) – Erwin Offeciers (UAntwerpen) – Stefaan Peeters (UAntwerpen) – Jo Rigole* (Sig) – Herbert Roeyers (UGent) – Hilde Roeyers* (Vives) – Wied Ruijssenaars (RUGroningen) – Mark Schittekatte (UGent) – Johan Simons (KU Leuven) – Stefaan Singelée (Sig) – Ann Spaepen (KU Leuven) – Evert Thiery (UGent) – John Van Borsel (UGent) – Herman Van Hove* (Sig) – Hans van Luit (UUtrecht) – Hilde Van Waelvelde* (UZ Gent) – Dirk van West (UAntwerpen) – Martine Vanryckeghem (UCF, USA) – Lieven Verschaffel (KU Leuven) – Guy Vingerhoets (UGent) – Inge Zink (KU Leuven) + medewerkers Sig

Eén van de doelstellingen van Sig bestaat erin het professionele (revalidatie)werk wetenschappelijk te onderbouwen. Sig wil de samenwerking tussen onderzoekers en veldwerkers stimuleren. In de praktijk is er namelijk wel nood aan, maar geen tijd voor dergelijk onderzoek en in researchprogramma's is de praktijkbetrokkenheid soms onderbelicht. Sig vervult deze rol mede met de steun van de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie. In de loop van 2014 werd de werking van de Adviesraad Wetenschappelijk onderzoek tegen het licht gehouden. Er ontstonden twee nieuwe organen: het Wetenschappelijk Platform en het Wetenschappelijk Netwerk. Het Wetenschappelijk Platform (leden hiervan zijn hierboven aangeduid met *) heeft de intentie om drie keer per jaar bijeen te komen om nieuwe onderzoeksprojecten te bespreken en de lopende projecten op te volgen. Het biedt hen ook de mogelijkheid om onderzoekers/wetenschappers van andere instituten te ontmoeten en in Sig een kanaal te vinden voor de realisatie van de maatschappelijke meerwaarde van het onderzoek. Het Wetenschappelijk Netwerk is een breder netwerk van wetenschappers dat Sig kan aanspreken om mee te werken of feedback te geven op zaken van het Wetenschappelijk Platform. De bestaande groep leden wordt rond deze tijd geüpdatet en zo mogelijk aangevuld.

12

2014


2014

Participanten Alle vzw's uit de ruime welzijns- en gehandicaptensector kunnen jaarlijks Sigparticipant worden. In ruil voor een vast bedrag krijgen ze een aantal voordelen: reductie op de deelnemersprijs voor tal van workshops en studiedagen, deelname aan intervisiewerkgroepen (CAR) aan gereduceerde prijs, reductie bij ‘Gebruik infrastructuur Sig’ en een gratis abonnement op het tijdschrift Signaal. De bijdrage en voordelen van het participantschap gelden per kalenderjaar. De volgende vzw's tekenden in januari 2014 in als participant: 35 Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) en 4 andere vzw’s. CAR Aalst R. De Hert CAR Aartrijke-Zedelgem ’t Veld CAR Beveren ‘t Vlot CAR Bree CAR Brugge De Kade CAR Brussel De Poolster CAR Brussel CAR Buggenhout CAR Deinze Ter Kouter CAR De Steijger Destelbergen CAR Drongen Bolt CAR Eeklo Klimop CAR Ninove De Locomotief CAR Lede De Springplank CAR Gent Sint-Lievenspoort CAR Gent Impuls CAR Geraardsbergen Horizon CAR Halle Land van Halle, Pajottenland CAR Ieper De Klinker CAR Knokke-Heist De Klinker CAR Kortrijk Overleie CAR Kortrijk Heule Accent CAR Oostakker CAR Oostende Stappie CAR Oudenaarde Ter Eecken CAR Roeselare CAR Kortrijk Rollegem De Kindervriend CAR Ronse Werken Glorieux

13


CAR Sint-Niklaas Het Veer CAR Tienen DAT CAR Torhout Sint-Rembert CAR Wetteren De Schakel CAR Wuustwezel Noorderkempen CAR Zele Kapelhof CAR Zottegem Wegwijs Arteveldehogeschool, Gent Au Petit Lorrain ‘Leerwijzer’, Oostduinkerke Centrum voor Ontwikkelingstherapie, Roeselare Ziekenhuis Inkendaal, Vlezenbeek Overzicht van het aantal participanten 2008-2014

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Centra Ambulante Revalidatie

Andere vzw’s (non-profitsector)

40 41 38* 39 37 37 35

6 6 4 4 4 6 4

* Drie centra werden in 2010 één vzw i.p.v. twee vzw’s (Buggenhout, Deinze en Sint-Niklaas).

4. Erkenning en subsidiëring Ministerie van Cultuur Sig vzw werd in 1993 door het Vlaams Ministerie van Cultuur erkend als ‘organisatie voor vormings- en ontwikkelingswerk voor bijzondere doelgroepen’. Vanaf 1 januari 1997 werd Sig vzw erkend als ‘dienst voor sociaal-cultureel werk’ bij hetzelfde ministerie. De erkenning en subsidiëring gebeurde op basis van de jaarlijkse realisatie van een aantal activiteitenpakketten. In 2003 werden het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk opnieuw gewijzigd. Twee jaar bleef Sig functioneren als dienst voor sociaal-cultureel werk. Vanaf 1 januari 2005 wordt Sig erkend als lid van de federatie Vijftact, een federatie van vormingsdiensten voor personen met een handicap en hun omgeving. Vijftact werd officieel opgericht op 21 april 2004. De federatie groepeert vijf voormalige diensten voor sociaal-cultureel werk: Sig, Centrum Zit Stil, Gezin en handicap, Vlaamse Dienst

14

2014


2014

Autisme en Fevlado Diversus. De opdracht van Vijftact is het ontwikkelen van educatieve programma's en het aanbieden van aanvullende activiteiten op het vlak van sensibilisatie, begeleiding en maatschappelijke activering. Dit alles moet gericht zijn naar het brede (hoofdzakelijk niet-professionele) publiek. Onder impuls van dit decreet richt de Sig-werking zich expliciet tot twee doelgroepen: (1) professionele hulpverleners en (2) alle geïnteresseerden. Het nieuwe decreet houdt ook een ommekeer in van een kwantitatieve naar kwalitatieve regelgeving. Er wordt gewerkt met beleidsplannen en jaarprogramma's. Kwaliteitszorg wint aan belang.

Provincie Oost-Vlaanderen In 2014 werd de nominatum subsidie die Sig in het verleden kreeg via de Provincie Oost-Vlaanderen overgeheveld naar het ministerie van Cultuur. Sig krijgt deze subsidie (voorlopig) verder via de federatie Vijftact.

5. Samenwerkingsverbanden Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie - Sig doelstelling: het opzetten van projectmatig wetenschappelijk onderzoek in samenwerking met verschillende universiteiten en hogescholen Arteveldehogeschool - Sig doelstelling: samenwerken aan projectmatig wetenschappelijk onderzoek, maatschappelijke dienstverlening, permanente vorming en publicaties Verder werkt Sig intensief mee in het Netwerk Leerproblemen Vlaanderen, het Vlaams Forum voor Diagnostiek (lid van het Kwaliteitscentrum voor Diagnostiek) en het ICF-platform voor Nederlandstalig België.

6. Lidmaatschappen Sig is lid van: - Vijftact, Federatie van vormingsdiensten voor personen met een handicap - Sociare, Federatie Werkgevers Sociaal-culturele sector (via Vijftact) - Federatie voor Organisaties Volksontwikkeling (FOV) (via Vijftact) - Vlaams Studie- en Documentatiecentrum voor vzw's (VSDC)

15


Werking 2014

1. Vorming professionele hulpverleners Het vormingsaanbod richt zich tot professionele hulpverleners werkzaam in de Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) en aanverwante sectoren. We proberen zo nauw mogelijk aan te sluiten bij de vormingsnoden van deze sectoren. Op die manier willen we het verantwoord handelen (evidence based) in de praktijk van de professionele hulpverlening ondersteunen. Bij het opzetten van het programma hanteren we de principes van verantwoord handelen. Drie factoren zijn hierbij belangrijk: (1) de mate waarin een onderzoek, een therapeutische methode, een test, … wetenschappelijk verantwoord is, (2) of en hoe deze in de klinische praktijk kan worden gebruikt door hulpverleners, rekening houdend met de specifieke kenmerken en vaardigheden van deze therapeuten, en (3) afgestemd op de kenmerken en context van de specifieke cliënt. Elke activiteit wordt door de deelnemers geëvalueerd. Via deze evaluaties volgen we de kwaliteit van de vorming op en sturen we zo nodig bij. De gros van de studiedagen wordt in vakantieperiodes georganiseerd (herfst, krokus- en paasvakantie). Daarnaast plannen we telkens een aantal studiedagen die plaatsvinden op gewone werkdagen. We noemen dit ‘studiedagen buiten de vakantie’. Ook de workshops vinden meestal plaats op gewone werkdagen. Het volledige aanbod verschijnt twee maal per jaar in een programmabrochure (juni en november) die enkel online verschijnt. Een beknopte flyer wordt rondgestuurd. Inschrijven gebeurt online via de website. Verder wordt het aanbod bekendgemaakt via de elektronische nieuwsbrief, via aankondigingen in tijdschriften, enz. In uitzonderlijke gevallen wordt een aparte promotiefolder gemaakt, bijvoorbeeld voor het symposium Insigt.

16

2014


2014

Verder organiseren we ook studiedagen voor specifieke doelgroepen, de laatste jaren bijvoorbeeld voor zorgleerkrachten. Dit aanbod wordt via specifieke kanalen bekendgemaakt. Tot slot zijn er de intervisiewerkgroepen: deze richten zich nagenoeg exclusief tot personeelsleden van de CAR. Hieronder volgt een overzicht van de georganiseerde activiteiten en het aantal deelnemers in 2014. Op p. 32 vindt u een globale overzichtstabel van de deelnemersaantallen over de laatste vijf jaar.

Studiedagen Opzet en doelgroep Organisatorisch vormen de studiedagen tijdens de vakantie telkens een geheel. De aangeboden onderwerpen staan inhoudelijk echter los van elkaar. De meeste studiedagen duren een hele dag, sommige maar een halve. Wanneer een studiedag volzet is, wordt afhankelijk van het aantal mensen op de wachtlijst onmiddellijk of op termijn een herneming overwogen. Als de herneming in diezelfde vakantie valt, zijn de cijfergegevens over de hernemingen vermeld bij de oorspronkelijk geplande studiedagenreeks. Valt de herneming buiten de vakantie, dan staat ze vermeld bij de studiedagen buiten de vakantieperiode, samen met studiedagen die per definitie buiten de vakantie werden georganiseerd.

Studiedagen tijdens de vakantie (Krokus, Pasen en Herfst 2014) (in Destelbergen, tenzij anders vermeld)

Titel van de studiedag 3 maart Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de rekenwereld tot 20 Begrijpend lezen beter begrijpen: van theorie naar de praktijk, van diagnostiek naar therapie Hoogbegaafdheid: een handicap? Behandelen van selectief mutisme: dat spreekt voor zich 4 maart Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de rekenwereld tot 100

Begeleiding

Deelnemers

Hilde Heuninck

48

Christel Van Vreckem

59

Tessa Kieboom

17

Maretha de Jonge

42

Hilde Heuninck

49

17


Titel van de studiedag

Begeleiding

Fonetische en fonologische articulatieIngrid Herreman therapie creatief en communicatief bekeken Overgewicht bij kinderen en adolescenten: Evie Stremersch en Hoe pakken we de epidemie aan? An Tanghe Diagnose en training van Evert Thiery aandachtsstoornissen 4 maart (Hasselt) Mandtraining: een effectieve manier om Laura Schouten kinderen met ASS te leren communiceren Het werkgeheugen van zwakbegaafde Mariët van der Molen kinderen en jongeren En wat met de motoriek van kinderen met Marleen Vanvuchelen een autismespectrumstoornis? 5 maart Logopedie en autisme Veerle Vantorre Omgaan met kinderen die moeilijk doen in Albert Janssens de klas Adoptie in de hulpverlening, hulpverlening in Nadine Meeus adoptie Hooggevoeligheid. Hoogsensitief persoon Elke Van Hoof (HSP): modegril of blijvend? 6 maart Initiatie in de bewegingspedagogiek Véronique Goethals gebaseerd op Veronica Sherborne De emotionele ontwikkeling van kinderen Albert Janssens gebaseerd op Greenspan Cochleaire implantatie anno 2014: Leo De Raeve hedendaagse ontwikkelingen en tendensen 7 april Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de Hilde Heuninck rekenwereld tot 1000 Neuropsychologische diagnostiek bij Wouter Lambrecht en volwassenen: een praktisch overzicht Noortje Hermans Onveiligheid in hechting of hoe moeilijk en Annik Lampo onveilig een diagnose kan zijn Morfosyntaxis: een creatieve verkenning in communicatief gerichte taaltherapie bij Begga Van De Walle kinderen 8 april Eerste moeilijke stappen in het rekenen? Mediërende interventie voor wiskunde Nadine Bongaerts (MIW) helpt het kind een eind op weg Dyslexie en ADHD: comorbiditeit, Liesbet De Kerf en diagnostiek en sterkte-zwakteanalyse Caroline Bolckmans (Echt)scheiding en het effect op kinderen Katrien Vanhauwaert en Annemie Heffinck

18

Deelnemers 52 16 85

43 15 28 44 31 8 57

11 33 25

49 21 39 44

31 22 43

2014


2014

Titel van de studiedag 9 april Communicatieve ontwikkeling van heel jonge kinderen (0-3 jaar) (De)motivatie bij adolescenten Cognitie en communicatie na NAH 10 april Communicatie bij (rand)normaal begaafde kinderen met autisme ACT in Actie: Acceptance and Commitment Therapy Dyslexie bij meertaligheid Taalstoornissen en de ziekte van Parkinson 27 oktober Neuropsychologische behandeling: een individuele aanpak bij cognitieve, emotionele en gedragsmatige gevolgen van hersenletsel Differentiatie van en wisselwerking tussen neurogene taal- en spraakstoornissen Studeren met dyslexie: Hoe pak je het aan? 28 oktober Executieve beperkingen bij kinderen en volwassenen: revalidatie gericht op school, werk en thuis Medicatie bij ontwikkelingsstoornissen: feiten en fictie in een emotioneel debat Beginnende en gevorderde leesmoeilijkheden remediëren ICF binnen de psychomotoriek 28 oktober (Leuven) Werkhouding bij kleuters De ontwikkeling van angst en stemmingsproblemen in de kindertijd en adolescentie Uitleggen van autisme aan normaal begaafde mensen met autisme: willen ze 'speciaal' zijn of net niet ? 29 oktober Ontwikkelingsdysfasie (OD): theoretisch kader, diagnostiek en behandeling Het toepassen van taakgerichte interventies (via CO-OP en NTT) vanuit een SESmethodologie bij kinderen met DCD Beginnende en gevorderde spellingsmoeilijkheden remediëren op het niveau van de volledige lagere school

Begeleiding

Deelnemers

Mie Cocuyt

31

Koen Ringoot Frank Paemeleire

15 36

Sylvie Carette Francis Pascal-Claes

40 29

Eline Liekens Katrien Colman

31 30

Caroline van Heugten

28

Nele Schuddinck

42

Wim Tops

41

Evert Thiery en Chris Anthonis

50

Peter Emmery

45

Hilde Heuninck

72

Griet Dewitte en Barbara De Mey

60

Kaat Timmerman

59

Patricia Bijttebier

16

Sylvie Carette

24

Inge Zink

68

Johan Lemmens en Jurgen Goyen

54

Hilde Heuninck

69

19


Titel van de studiedag Kinderen en intens verdriet 30 oktober Ouders met autisme Grensoverschrijdend gedrag bij ouderen (m.i.v. dementerende patiënten) Schrijfmotoriek met behulp van de tablet (iPad en Android) en PC (Windows) Fonetische en fonologische articulatietherapie creatief en communicatief bekeken

Begeleiding

Deelnemers

Leen Verbeeck

34

Ilse Aerts

34

Leo Jans

32

Birger Destoop en Isabelle Vandevyvere

69

Ingrid Herreman

50

Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden): -

Ontwikkelingsstoornissen in de adolescentie (Corine Faché) (6 maart 2014) Diagnostiek en behandeling van ADHD: aan de slag vanuit een ontwikkelings- en contextperspectief (Dieter Baeyens) (8 april 2014 Leuven) Angst en depressie bij kinderen en adolescenten: diagnostiek- en behandelvoorstellen (Gijs Mommerency) (8 april 2014 Leuven) Tweerichtingsverkeer in de ouder-kindrelatie: wat is de invloed van kinderen met een stoornis? (Jan De Mol) (8 april 2014 Leuven)

Studiedagen buiten de vakanties 2014 (in Destelbergen, tenzij anders vermeld)

Titel van de studiedag (begeleiding) Leren+leren=leerlinggericht teamwork bij ASS (Kobe Vanroy) Psychodiagnostiek van ontwikkelings- en gedragsstoornissen bij kinderen een begeleide update (Herbert Roeyers) International Classification of Functioning, Disability & Health (ICF) (RIVM-gecertificeerde ICF-trainers) Rekenzwakke kinderen leren omgaan met kommagetallen (Hilde Heuninck) Motorische lateralisatie (Hilde Van Waelvelde en Griet Dewitte) Beginnende en gevorderde leesmoeilijkheden remediëren op het niveau van de volledige lagere school (Hilde Heuninck) Autisme en sekseducatie (Sylvie Carette) Rekenzwakke kinderen leren omgaan met metend rekenen en meetkunde (Hilde Heuninck)

20

Data

Deelnemers

13 januari

20

17 januari

29

14 februari

88

28 maart

28

1 april

50

18 april

52

22 april

9

25 april

50

2014


2014

Titel van de studiedag (begeleiding) Breuken zetten de rekenwereld op z’n kop (Hilde Heuninck) Morfosyntaxis: een creatieve verkenning in communicatief gerichte taaltherapie bij kinderen (Begga Van De Walle) Genetica en kinderen jeugdpsychiatrie Gezinsstructuren in allochtone gemeenschappen MISC – Ontwikkeling stimuleren bij baby’s, peuters en kleuters De zeven denkstappen om een probleem op te lossen

Data

Deelnemers

16 mei

24

19 mei

30

20 november 4 december

25 36

11 december

37

12 december

34

Aantal deelnemers studiedagen In 2014 zijn er 64 studiedagen georganiseerd voor 2483 deelnemers. Deelnemersaantallen (2010-2014)

Studiedagen Krokus Studiedagen Pasen Studiedagen Herfst Subtotaal Studiedagen buiten vakantie Totaal

2010

2011

2012

2013

2014

803 875 958 2636 697 3333

960 795 902 2657 638 3295

807 863 858 2528 915 3443

741 779 761 2281 552 2833

663 461 847 1971 512 2483

21


Workshops Opzet en doelgroep De workshops worden op dezelfde manier geprogrammeerd als de studiedagen. Het verschil met de studiedagen, die eerder gericht zijn op kennisverwerving, is dat hier er in kleinere groepen wordt gewerkt en dat de nadruk meer ligt op praktijk en het inoefenen van vaardigheden.

Workshops 2014 (in Destelbergen, tenzij anders vermeld) Titel van de workshop (begeleiding) Training van de perspectiefnemingsvaardigheden van kinderen met ASS (Sylvie Carette) Autisme: motivatie en beloning (Effy Vanspranghe) Nee bedankt, alles gaat prima! Hulpverlening bij personen met het syndroom van Korsakov (Bart Schepers) Relaxatie voor kinderen met ontwikkelingsproblemen (Marc Liefhooghe) International Classification of Functioning, Disability & Health (ICF) (RIVM-gecertificeerde ICF-trainers) Werken aan Stem (Louis Heylen, Marc De Bodt en Fons Mertens) Zet mij even op pauze. Oudertraining ADHD en vorming voor trainers (Marijke Vermeulen) Breinbreker: voortgezette cognitieve revalidatie bij NAH (Caroline Kopacsi en Dascha van Beurden) Oudervriendelijk, oudersensitief, ouderbetrokken en ouderondersteunend? (Mieke Van Daele) Heb ik een probleem dan? Ziektebesef en interventies bij hersenletsel (Arno Prinsen) Introductory Workshop: Early Start Denver Model (ESDM) (Level 1) (Sally Rogers) Workshop (Level 2): Early Start Denver Model (ESDM) (Sally Rogers) + follow up Het Bobath-concept in de pedagogische werksituatie geplaatst (Erkende Bobath-instructeurs) Help! Mijn kind komt niet of moeilijk tot spelen (Marieke Coussens, Veerle Joos en Karen Joos)

22

Data

Deelnemers

10 februari

18

11 februari

9

10 maart

12

14 en 21 maart

15

17 maart en 3 april

41

20 en 21 maart

8

22 april en mei

4

8 mei 2014

13

15 mei en 3 juni

17

19 mei

9

26 juni

127

27, 28 en 29 juni + 6 maand follow up

6

30 juni, 1, 2, 3 en 4 juli

13

6 en 7 oktober

25

2014


2014

Titel van de workshop (begeleiding) Hodson en Paden: onderzoek en behandeling van onverstaanbare kinderen (Imma van de Wijer-Muris en Yvonne Draaisma) Autistisch denken in kaart brengen (Peter Vermeulen) Toepassing van psychomotorische therapie en relaxatietherapie in impulscontroletherapie (Mark Liefhooghe) Het toverbos als leerschool voor het omgaan met gevoelens (Niki Jeannin) Basiscursus bewegingspedagogiek volgens Veronica Sherborne (level I/II) (Véronique Goethals) Training SOS-2: Systematische Opsporing Schrijfproblemen (Hilde Van Waelvelde en Barbara De Mey) Helpen omgaan met mislukkingen en tegenslagen bij kinderen en jongeren (Paul Fivez)

Data

Deelnemers

13 oktober, 13 en 28 november

20

16 oktober

30

17 oktober

16

21 november

20

21 en 22 november (dag 3 in 2015)

15

2 december

30

8 december

12

Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden): -

-

Gespreksvaardigheden voor paramedici: praktische toepassingen in de contacten met ouders Basisworkshop (18 februari en 20 maart) (Ernst Koster en Anouk Vanden Bogaerde) Rond punt: als het vierkant draait (17 en 25 maart) (Frederik Imbo) Terugkomdagen ABA (27 en 28 maart) (Laura Schouten) Gespreksvaardigheden voor paramedici: praktische toepassingen in de contacten met ouders: verdiepingsworkshop (3 juli) (Ernst Koster en Anouk Vanden Bogaerde) Help! Ik wil geen platte worst zijn. Kinderen, jongeren, ouders en (echt)scheiding (6 en 13 oktober) (Anne De Keyser) Tweedaagse basistraining ‘Signs of Safety’ (9 en 10 oktober) (Petra Rozeboom) ASS en adolescentie in kaart! Inschalingsmaterialen met een aangepaste begeleiding op maat (27 oktober en 24 november) (Karen Van Dyck en Nele Van Praet)

Workshops voor leidinggevenden in de CAR 2014 Voor de leidinggevenden werkzaam in de CAR wordt elk jaar een afzonderlijk aanbod georganiseerd. De onderwerpen zijn gekozen na bevraging bij de doelgroep. Titel van de workshop (begeleiding) Onderhandelen met medewerkers (Marina Van den Broeck)

Datum

Deelnemers

18 november en 2 december 2014

13

De volgende workshop werd geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen: -

Functioneringsgesprekken in de praktijk (23 januari en 20 februari) (Geert Van Vooren)

23


Workshop voor leden van de intervisiewerkgroepen Eén keer per jaar organiseert Sig een gratis vorming (halve dag) voor alle leden van de intervisiewerkgroepen. Titel van de workshop (begeleiding) Mogelijkheden en valkuilen van casusbesprekingen in het kader van intervisie (Joris Ghijsels)

Datum

Deelnemers

25 november

60

Supervisie ICF in de CAR In 2012 organiseerde Sig de eerste opleiding ICF in Vlaanderen. In 2014 werd een aangepaste versie aangeboden, met opnieuw veel belangstelling. De deelnemers formuleerden de nood aan follow-up. Dit heeft in 2013 geleid tot de oprichting van de eerste supervisiewerkgroep ICF in de CAR. De bedoeling is, onder de deskundige begeleiding van Jan Scheiris en Dirk florin, de implementatie van ICF in het eigen centrum te ondersteunen. Er werden vier bijeenkomsten gepland (twee in 2013, twee in 2014). In 2014 werd wegens grote belangstelling een tweede supervisiewerkgroep gestart. Titel van de workshop (begeleiding)

Datum

Supervisiewerkgroep ICF in de CAR (groep 1) (Jan Scheiris en Dirk Florin) Supervisiewerkgroep ICF in de CAR (groep 2) (Jan Scheiris en Dirk Florin)

Deelnemers

21/02 en 31/03 24/09, 15/10, 12/11 en 10/12

16 18

Aantal deelnemers workshops In 2014 zijn 25 workshops georganiseerd voor een totaal van 570 deelnemers. Aantal workshops en totaal aantal deelnemers (2010-2014)

Aantal workshops Totaal aantal deelnemers

24

2010

2011

2012

2013

2014

27 460

39 695

37 703

41 704

25 570

2014


2014

Symposium ‘Meertalig, minder talig?’ Op 7 februari 2014 organiseerde Sig in samenwerking met Code het symposium ‘Meertalig, minder talig?’ Aan de slag met het nieuwe protocol voor taaldiagnostiek bij meertalige kinderen. Er kwamen 229 deelnemers naar campus Sint-Andries van de Thomas More Hogeschool in Antwerpen. Een juiste diagnostiek van taalproblemen bij meertalige kinderen is niet evident. Onlangs formuleerde het Riziv dan ook enkele richtlijnen waaraan een dergelijk diagnostisch onderzoek moet voldoen. Cruciaal in de taaldiagnostiek bij meertalige kinderen is het betrekken van alle talen die het kind spreekt. Het symposium belichtte de recentste richtlijnen voor diagnostiek van taalproblemen bij meertalige kinderen. Het richtte zich tot hulpverleners die beroepshalve in contact komen met meertalige kinderen. Vanuit een wetenschappelijk kader formuleerden we tal van praktische tips voor de praktijk. Doorheen de dag kwamen zowel wetenschappelijke onderzoekers als mensen vanuit de praktijk aan het woord. De doelstelling van het project ‘Meer Taal InZicht’ is het ontwikkelen van een online opleiding voor tolken zodat zij logopedisten kunnen ondersteunen in taalanalyses in vreemde talen. Het programma: • • • • • • • • •

Verwelkoming door Viviane Vermeiren Het nieuwe protocol voor taaldiagnostiek bij meertalige kinderen (Jo Rigole) Taalontwikkelingsverloop van meertalige kinderen en jongeren met SLI: uitdagingen voor de logopedische praktijk (Antje Orgassa) Een gesprek met tolk in de hulpverlening: de betrokken partijen aan het woord (Caroline Peeters) Het project Meer-Taal InZicht: de resultaten (Heleen Leysen en Ellen Vandewalle) Het anamnesegesprek bij meertalige kinderen met taalproblemen: anders dan anders? (Lut Schelpe) Vele test, één interpretatie! Omgaan met testmateriaal bij meertalige kinderen (Kirsten Schraeyen) Taalanalyse in een vreemde taal: hoe pak je dat aan? (Charlotte Mostaert) Slotwoord door Astrid Geudens

25


Symposium ‘De samenhang van ontwikkelingsstadia en -stoornissen: fenomenologie en neurowetenschappelijk kader’ Samen met dr. Charles Njiokiktjien organiseerde Sig op 1 april in Antwerpen een symposium over de samenhang van ontwikkelingsstadia en -stoornissen. Er kwamen 51 deelnemers op af. De sprekers, clinici en auteurs vroegen aandacht voor genetische, neuropsychologische en affectieve aspecten van de ontwikkeling alsmede de longitudinale samenhang. De vroege sociale relatie, op basis van een dyadische interactie die biologisch aangeboren grondslagen heeft, wordt steeds belangrijker gevonden voor het overwinnen van stress in het leven. Het is de pijler onder latere gehechtheid; deze draagt ook bij aan een gedifferentieerde taalontwikkeling en de capaciteit tot mentaliseren. De taal wordt dan niet alleen neutrale communicatie, maar ook een echt contactmiddel in het proces van intersubjectiviteit. Een aantal vormen van relationeel functioneren ontwikkelen niet los van elkaar, maar zijn zowel longitudinaal als spiraalsgewijs verbonden voor een optimaal eindresultaat. Hieraan zijn klinische consequenties verbonden, met name voor de behandeling. Non-verbale communicatie speelt een dominante rol. Wanneer de binding tussen ontwikkelingsdomeinen niet optimaal verloopt, zoals te zien is bij kinderen die een variërende samenstelling hebben van problemen op verschillende gebieden, verloopt de ontwikkeling stroever en is behandeling moeilijker. Hechtingsvariaties en stoornissen, spraaktaalstoornissen, autisme en dus stoornissen in mentaliseren kwamen tijdens dit symposium aan de orde. Het programma : • • • • • •

Het mentale apparaat en de lichaam-brein eenheid: inleiding in ontwikkeling en structuur (Charles Njiokiktjien) Het concept en klinisch belang van de non-verbale communicatie (Ank Verschoor) Development of Theory of Mind (Mentalising): preconditions en precursors (Bariş Korkmaz) Early signs and symptoms of autism in relation to the development of mentalizing capacity (Bariş Korkmaz) Differentiële diagnose van spraak-taalstoornissen en autisme, met name het aspect non-verbale communicatie (Ank Verschoor) Algemene discussie over de besproken onderwerpen met slotwoord (Charles Njiokiktjien)

26

2014


2014

Symposium Insigt Ontwikkelingsstoornissen in de adolescentie Het jaarlijkse symposium Insigt handelde in 2014 over ontwikkelingsstoornissen in de adolescentie. Op donderdag 8 mei kwamen 105 deelnemers naar het Congrescentrum Ter Elst te Antwerpen. De laatste decennia ligt de nadruk sterk op het diagnosticeren van ontwikkelingsstoornissen bij jonge kinderen. Daardoor kan de behandeling al op jonge leeftijd starten. Het gevolg hiervan is dat de meeste hulpverleners met kinderen uit de lagereschoolleeftijd werken. Maar ook deze kinderen worden groot en komen in de adolescentie terecht. De groep wordt trouwens hoe langer hoe groter. De ontwikkelingsstoornis stopt overigens niet bij het intreden van de adolescentie. Wat als de beperkingen (nog) dermate groot zijn of er een gewijzigde nood is aan behandeling? Wat als de stoornis pas op jongvolwassen leeftijd wordt ontdekt? Zijn deze ‘kinderen’ en jongeren dan nog te behandelen? En vooral, zijn ze daartoe nog te motiveren? Continuïteit in de hulpverlening lijkt ons voor deze groep van het grootste belang. Het symposium Insigt over ontwikkelingsstoornissen in de adolescentie op 8 mei 2014 in Antwerpen belichtte de belangrijkste neurologische veranderingen van het (puber)brein, het zelfbeeld van jongeren, de invloed van hun persoonlijkheid en opvoeding op de problematiek. We gaven een overzicht van de diverse ontwikkelingsstoornissen en hoe deze zich uiten bij adolescenten. We hadden ook aandacht voor het aspect motivatie (Waarom therapie? Hoe volhouden?) en gaven hierbij heel wat praktische tips. Tot slot belichtten we de alarmsignalen wanneer een jongere dreigt te ontsporen. Het programma : • • •

• • •

Inleiding door Emmanuël Nelis (symposiumvoorzitter) Neurofysiologische en neuropsychologische veranderingen bij de overgang van kinder- naar puberbrein (Evert Thiery) Bouwen aan jezelf: Ontwikkeling van zelf en identiteit van de kindertijd tot de jongvolwassenheid, en hoe opvoeders hierbij kunnen helpen. Een blik vanuit wetenschappelijk onderzoek met jongeren en hun omgeving (Wim Beyers) Uitingen van ontwikkelingsstoornissen en wat als een adolescent ineens een ontwikkelingsstoornis lijkt te hebben? (Corine Faché) In conversatie met adolescenten (Willem Beckers) Slotwoord door Emmanuël Nelis

27


Symposium ‘dyslexie/dyscalculie’ Recente wetenschappelijke inzichten en praktische implicaties In 2014 organiseerde Sig voor het eerst een najaarssymposium met een praktische insteek. Op 2 december kwamen er 180 deelnemers naar het Vormingscentrum Guislain in Gent. Auditief temporele informatieverwerking en spraakperceptie bij kinderen met (een risico op) dyslexie (Pol Ghesquière) In een samenwerking tussen de onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek en het laboratorium voor Experimentele ORL (departement neurowetenschappen) van de KU Leuven wordt al meer dan tien jaar onderzoek gedaan naar de temporele informatieverwerkingsdeficit-hypothese rond dyslexie. Hierbij wordt het verband geëxploreerd tussen basale auditieve informatieverwerking, spraakperceptie, fonologisch bewustzijn, benoemsnelheid, werkgeheugen en lees/spellingvaardigheden, en dit door middel van zowel cross-sectionele als longitudinale onderzoekdesigns (waarvan sommigen zelfs startend voor het begin van het formele lees- en spellingonderwijs), gebruikmakend van heel diverse onderzoeksinstrumenten (schoolvorderingentoetsen, cognitieve tests, psychofysische experimenten, elektrofysiologische en neurowetenschappelijke beeldvormingstechnieken, enz.). Tijdens dit symposium kregen de deelnemers een overzicht van de belangrijkste bevindingen uit deze onderzoekslijn. Méér over dyscalculie en onze (ortho)pedagogische voetafdruk (Annemie Desoete) Na een inleiding over beschrijvende criteria en subtypes van dyscalculie stonden we tijdens dit symposium stil bij de bevindingen van een aantal doctoraatstudies. We belichtten o.m. het werkgeheugen en inhibitie (executieve functies) bij dyscalculie, het zien van hoeveelheden (subitizeren), ouderlijke stimulatie en rekenen, de representatie van hoeveelheden (met de getallenastaak) en het rekenen, en (kleuter)taal naast tellen en vergelijken van hoeveelheden als voorspeller van (hoofd)rekenen in het eerste/tweede leerjaar. Er was telkens aandacht voor de bevindingen en implicaties naar de praktijk. Ten slotte gingen we na of STICORDI gelegitimeerde verwaarlozing is of emotionele voeding van het brein en hoe we vanuit Universal Design for Learning (UDL) kunnen kijken naar het M-decreet.

28

2014


2014

Onderwijsgerichte vorming 2014 Sommige activiteiten zijn niet bedoeld voor personeel van de CAR, maar voor andere doelgroepen. Het gaat om een open aanbod, maar met een duidelijk omschreven doelgroep. De bekendmaking gebeurt dan ook heel gericht. Tot juni 2014 organiseerden we studiedagen voor zorgcoördinatoren en zorgleerkrachten. Dit initiatief werd gestart in september 2009. Aanvankelijk kenden deze studiedagen grote belangstelling. Wij zien echter nu een daling van het aantal deelnemers. Daarom hebben we besloten deze studiedagen vanaf september 2014 te verruimen en ons te richten op iedereen uit het onderwijs, dus ook taakleerkrachten, GON-begeleiders, klasleerkrachten, enz. Deze vormingen worden opgenomen is ons aanbod onder de noemer ‘onderwijsgerichte vorming’. Het aanbod loopt per schooljaar en omvat telkens een aantal studiedagen. We plannen onderwerpen waar elke school vroeg of laat mee te maken heeft. De studiedagen zijn concreet en praktisch uitgewerkt, zodat de deelnemers meteen aan de slag kunnen. De lesgevers hebben steeds een ruime praktijkervaring.

Titel van de studiedag (begeleiding) Hoe omgaan met gedragsstoornissen bij kinderen en jongeren (Karen Van Dyck) Mediërende interventie wiskunde (Nadine Bongaerts) Beginnende en gevorderde leesmoeilijkheden op school (Hilde Heuninck)

Datum

Deelnemers

24 januari

14

20 maart

9

17 oktober

45

De volgende workshop werd geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen: -

Motivatie of moetivatie? (6 mei) (Maarten Vansteenkiste)

Aantal deelnemers studiedagen voor specifieke groepen (2010-2014)

Onderwijsgerichte vorming

2010

2011

2012

2013

2014

284

182

177

118

68

29


Intervisiewerkgroepen De organisatie van de intervisiewerkgroepen verloopt per werkjaar. In de werkjaren 2013-2014 en 2014-2015 waren er zestien werkgroepen actief. De intervisiewerkgroepen zijn voornamelijk samengesteld uit personeel van de CAR. De algemene coördinatie van de werkgroepen is in handen van Viviane Vermeiren. Per werkgroep is er een inhoudelijke coördinator. De werkgroepen komen maandelijks of om de zes weken bijeen. Per werkjaar is er een programma opgesteld. Naast de vooropgestelde thema’s wordt er telkens tijd uitgetrokken voor het uitwisselen van informatie over recente studiedagen, publicaties, nieuwe tests of behandelingsmethodieken en gevalsbesprekingen. Op het einde van het werkjaar verschijnt er een synthese van de werkzaamheden in Signaal en op de website. Er wordt ook bekeken of de werkgroep het volgende werkjaar verder zal bijeenkomen of niet. De volgende intervisiewerkgroepen waren actief in 2014 (de huidige inhoudelijke coördinator is telkens vermeld): • Werkgroep Taaltherapie bij kleuters (Ingrid Herreman, CAR Beveren & Begga Vandewalle, CAR Overleie Kortrijk) • Werkgroep Gehoor (Claire Tollenaere, CAR SLP Gent & Ann Neirinck, CAR Overleie Kortrijk) • Werkgroep Leesstoornissen (Véronique Gheysen, CAR Accent Kortrijk) • Werkgroep Rekenstoornissen (Diane Van De Steene, Arteveldehogeschool & Annemie De Bondt, Arteveldehogeschool) • Werkgroep Neuropsychologie (Jean-Pierre De Maître, CAR Overleie Kortrijk) • Werkgroep Hanen Oudercursus (Marleen Van Renterghem, CAR Deinze) • Werkgroep Autisme (Daniëlle Schelstraete, CAR Zele en Tim Verbeke, CAR Heule) • Werkgroep Niet-aangeboren hersenletsel Volwassenen (Jan Van Weyenbergh, CAR Buggenhout & Gunther Van Bost, CAR Deinze) • Werkgroep Meertalige kinderen in de CAR (Hilde De Smedt, Regionaal integratiecentrum Foyer Brussel) • Werkgroep Ontwikkelingsstoornissen tussen 0-3 jaar (Lien Van Evercooren CAR Het Veer & Lut Stubbe, CAR ’t Veld & Marieke Coussens, Arteveldehoool)

30

2014


2014

• Werkgroep Visuele Perceptie (Kathleen Claeys, CAR Overleie Kortrijk) • Werkgroep Psychomotoriek: bewegen in de grote ruimte (Kathy Goetmaeckers, CAR Zele) • Werkgroep Behandeling van kinderen met ADHD in de CAR (Jannes Baert, CAR Deinze) • Werkgroep Preventieadviseurs in de CAR (Sabrina Leysen, CAR Antwerpen) • Werkgroep Sociaal werk in de CAR (Caroline Braem, CAR Eeklo) • Werkgroep gehoor en verstandelijke beperking (Bianca Vandaele, Arteveldehogeschool Gent)

Aantal deelnemers aan de intervisiewerkgroepen (2010-2014) Intervisiewerkgroep Taaltherapie bij kleuters Gehoor Leesstoornissen Rekenstoornissen Neuropsychologie Hanen Oudercursus Autisme NAH Volwassenen NAH Kinderen Meertalige kinderen Grafo- en schrijfmotoriek Ontwikkelingsstoornissen 0-3 jaar Visuele Perceptie ADHD Psychomotoriek Preventieadviseurs Sociaal werk in de CAR Gehoor en verstandelijke beperking Totaal aantal deelnemers

20102011 22 20 20 21 11 12 19 6 8 10 20 20 12 15 25 13 -

20112012 22 21 17 18 9 12 22 10 5 11 20 18 14 17 23 12 -

20122013 22 22 16 20 10 11 25 10 12 18 13 17 24 12 17

20132014 21 22 15 21 8 10 26 8 11 17 12 14 21 11 15

20142015 19 22 16 21 8 11 26 7 13 22 10 15 21 13 17

-

-

11

9

9

258

251

260

241

250

• Werkgroep Ad Hoc Tablets en Co (Birger De Stoop, CAR Gent St Lievenspoort en Isabel Vandevyvere, Arteveldehogeschool)

31


Globaal overzicht aantal deelnemers Uit de onderstaande tabel en grafiek valt af te leiden dat het globaal aantal deelnemers aan activiteiten voor professionele hulpverleners in 2014 opnieuw gedaald is (305 deelnemers minder dan in 2013, 7 %). Globaal overzicht aantal deelnemers (2010-2014)

Studiedagen vakantie Studiedagen buiten vakantie Workshops Symposium Insigt Symposia varia Onderwijs gerelateerde vorming Intervisiewerkgroepen Globaal totaal

2010

2011

2012

2013

2014

2636 697

2657 638

2528 915

2281 552

1971 512

460 383 284 258 4718

695 213 529 182 251 5165

703 101 380 177 260 5064

704 241 118 241 4137

570 105 460 68 250 3936

6000 5000

intervisiewerkgroepen studiedagen paramedici BO

4000

onderwijsgerelateerd symposium Insigt

3000

symposia varia workshops

2000

studiedagen buiten vakantie 1000

studiedagen vakantie

0 2009

32

2010

2011

2012

2013

2014

2014


2014

2. Breedmaatschappelijke vorming Sinds 2005 biedt Sig een open vormingsaanbod aan voor het brede publiek. Om dit aanbod te realiseren en verder uit te bouwen, werken we vooral samen met andere organisaties. Deze organisaties hebben een eigen achterban en promotiekanalen. Op die manier is het voor Sig makkelijker om potentiële deelnemers te bereiken. De organisatie van de activiteit blijft in handen van het Sig-secretariaat. We houden de individuele deelnemers op de hoogte van de activiteiten via de elektronische nieuwsbrief. De deelnemers worden systematisch bevraagd of ze zich willen abonneren op de maandelijkse nieuwsbrief. De respons blijft groot: eind 2014 waren 4363 mensen geabonneerd. Daarnaast wordt per activiteitenpakket een promotieplan opgemaakt i.s.m. de lokale organisatie. Qua inhoud en thema’s bleven we in 2014 grotendeels in dezelfde lijn verder werken. Bij het aanbod voor (groot)ouders stonden vooral thema’s uit de eigen leefwereld op het programma. Het pakket vorming over niet-aangeboren hersenletsel (NAH) werd in 2014 verder gezet. Enerzijds organiseerde Sig de basiscursus NAH en een aantal uitbreidingen hierop in alle provincies. Tijdens deze vormingen krijgen de deelnemers vooral informatie over het thema NAH. Daarnaast bestaat nog in elke Vlaamse provincie een lotgenotencontact, georganiseerd met plaatselijke groepen. In Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg organiseren we dit onder de naam DyNAHmiek, in West-Vlaanderen onder de naam Samensp(r)aak. De programmering van het aanbod wordt grotendeels bepaald door de deelnemers. Na elke vorming wordt alle deelnemers gevraagd welke thema’s ze nog willen behandeld zien. Vanuit verschillende voorzieningen die dagelijks werken met personen met NAH worden ook thema’s aangereikt.

Samenwerking met dienstencentra Sig organiseerde in 2014 een aantal activiteiten in samenwerking met lokale dienstencentra: (1) Dienstencentrum De Reinaert in Destelbergen, en (2) Dienstencentrum Speltincx in Gentbrugge. Op de volgende bladzijden wordt de samenwerking uitgebreid in kaart gebracht.

33


Bijleren in Destelbergen In samenwerking met Dienstencentrum De Reinaert en het gemeentebestuur van Destelbergen werden in 2014 negentien vormingen opgezet, gespreid over het hele jaar. De gemeente voorziet hierbij logistieke en promotionele steun. De activiteiten worden voornamelijk bekendgemaakt in de gemeente zelf. Tijdens de namiddagactiviteiten programmeren we onderwerpen die aanleunen bij de leefwereld van senioren en hun omgeving. Dit programma loopt specifiek in samenwerking met Dienstencentrum De Reinaert. De avondactiviteiten belichten vaak onderwerpen voor ouders van opgroeiende kinderen. Om de draagwijdte te vergroten organiseren we deze activiteiten vaak samen met andere organisaties. In 2014 werkten we samen met Twins vzw, zelfhulpgroep Dysfasie, Vrije Basisschool Wonderwijs Destelbergen, Dienst Opvanggezinnen Destelbergen, Sprankel Oost-Vlaanderen en AHOSA. Het valt op dat ze vaak meer deelnemers uit andere gemeentes aantrekken. Dit is voor ons een indicatie dat het programma niet alleen via de folders bekend geraakt, maar ook via andere kanalen (eigen en andere website(s), aankondigingen in tijdschriften, mondelinge reclame).

Titel van de vorming (begeleiding) Voor iedere kwaal een pilletje? Over het gebruik en/of misbruik van medicatie (Jan Debaene) Wat is dysfasie: oorzaken en gevolgen (Begga Van de Walle) Diabetes voorkomen door aanpassen van je levensstijl (Ria Vanderstraeten) Aan Tafel! Over gezond en leuk eten aan tafel met baby’s en peuters (Charlotte Matton) Studeren met dyslexie, dyscalculie in het hoger onderwijs (Charlotte De Langhe) Stress: vriend of vijand? (Michael Portzky) Psychische ontwikkeling bij tweelingen (Evert Thiery en Greet Vossaert) Leven met Autisme: wat betekent dit? Rond de tafels met mensen die het weten… (Cis Schiltmans) Wat is een hersenbloeding: oorzaken en gevolgen (Wouter Lambrecht) Ik hoor slecht! Kan een operatie mij helpen? Hedendaagse microscopische oorheelkunde (Tom Cammaert)

34

Datum

Deelnemers

18 februari

8

18 februari

79

18 maart

12

18 maart

14

18 maart

29

29 april

17

29 april

17

29 april

25

20 mei

16

20 mei

24

2014


2014

Titel van de vorming (begeleiding) Hoe omgaan met dysfasie? Een panelgesprek (Annelies Boxstael, Linda Op de Beeck, Begga Van de Walle e.a.) Voorstellingsavond: Pepe Maurice is dood (Manu Keirse, Kathy Van der Veken, Johan Engels) Hoe ga je om met eenzaamheid en armoede als je dementie hebt? (Michael Portzky) Hoe creatief bezig zijn met kleuters om hun ontwikkeling te stimuleren? (Lieve Jacobs) Hoe kun je als ouder goede afspraken maken met je kinderen? (Marc Van Den Herrewegen) Dyscalculie! Hoe kan ik als ouder concreet helpen? (Hilde Heuninck) Het even niet meer zien zitten: is er sprake van depressie bij senioren? (Caroline Coddens) Communiceren met anderstalige ouders: aan de slag met pictogrammen (Karen Van Huffel) Vallen doe je beter niet, valpreventie bij senioren (Michel Palmans)

Datum

Deelnemers

20 mei

44

7 oktober

45

21 oktober

36

21 oktober

12

21 oktober

16

21 oktober

34

18 november

11

18 november

14

9 december

13

Totaal

466

Bijleren in Gentbrugge In samenwerking met Dienstencentrum Speltincx organiseerden we in 2014 vier vormingen, in eerste instantie bedoeld voor senioren. Deze samenwerking verliep vlot. We konden rekenen op voldoende deelnemers. Titel van de vorming (begeleiding) Dementie, iets wat je samen ondergaat (Brigitte Dhondt) Hef- en tiltechnieken voor mantelzorgers (Michel Palmans) Voor iedere kwaal een pilletje? Over het gebruik en/of misbruik van medicatie (Jan Debaene) Wat is een beroerte? Oorzaken en gevolgen (Wouter Lambrecht)

Datum

Deelnemers

24 februari

20

17 maart

12

6 oktober

12

20 oktober

29

Totaal

73

35


Omgaan met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) De groep mensen met NAH wordt ieder jaar groter, mede door de groeiende medisch-technologische kennis. Meer en meer mensen overleven hersenbeschadiging. Er wacht hen de zware taak om met de blijvende gevolgen te leren leven. Het gezin en de directe omgeving belanden samen met de betrokkene in deze veranderde situatie: grote zorgen over de toekomst lopen doorgaans over in ‘zorgen voor’ een geliefd persoon die in meerdere of mindere mate op zoek moet naar zichzelf in deze nieuwe realiteit. Vaak zonder het zelf te beseffen zijn partners, familieleden, vrienden of zelfs buren ‘mantelzorgers’ geworden en zijn zij onmisbare schakels in de hulpvraag én het sociale vangnet van de betrokkene. Sig vindt het belangrijk om correcte informatie over NAH en de gevolgen ervan aan te bieden. In de eerste plaats voor partners, ouders en gezinsleden, zodat verwachtingen realistischer kunnen worden ingeschat en hun inzet niet door misverstanden of gebrek aan kennis afneemt.

Zorgen voor en na NAH Onder de titel ‘Zorgen voor en na NAH: basisinformatie’ organiseerden we in 2014 op diverse locaties een aantal vormings- en informatiemomenten voor partners, ouders en mantelzorgers. De sessies duren een halve dag. In de programmatie is plaats voor regelmatige herneming van de basissessie ‘Zorgen na en voor NAH’ én voor verdiepingssessies zoals: ‘Geheugen en concentratieproblemen na NAH’, ‘Relatie en seksualiteit na NAH’, ‘Emoties en gedrag na NAH’, ‘Omgaan met verlies van vertrouwde persoon na NAH’ en ‘Denken, redeneren, plannen en leren na NAH’.

Titel van de vorming (begeleiding) Zorgen na en voor NAH: basisinformatie (Engelien Lannoo) Zorgen na en voor NAH: basisinformatie (Sophie Huybrechts) Veranderd gedrag en relaties na NAH (Guy Lorent) Omgaan met cognitieve veranderingen na NAH (Gunther Van Bost) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Wouter Lambrecht)

36

Datum/Locatie 30 januari Gent 27 februari Edegem 27 februari Bierbeek 10 maart Deinze 13 maart Melle

Deelnemers 32 18 8 6 15

2014


2014

Titel van de vorming (begeleiding)

Datum/Locatie

Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent) Omgaan met cognitieve veranderingen na NAH (Karla Michiels) Omgaan met cognitieve veranderingen na NAH (Kurt Beeckmans) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Engelien Lannoo) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Sophie Huybrechts) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Gunther Van Bost) Omgaan met gezin en relaties na NAH (Engelien Lannoo) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Wouter Lambrecht)

24 april Bierbeek 22 mei Lubbeek 23 mei Duffel 19 juni Gent 25 september Edegem 13 oktober Deinze 23 oktober Gent 13 november Melle Totaal

Deelnemers 7 19 17 14 7 13 6 9 171

Vanaf 2012 organiseerde Sig in elke provincie in samenwerking met plaatselijke groepen lotgenotencontacten voor personen met NAH, hun partners, ouders en familieleden. Deze werking werd ook verder gezet in 2014. Er wordt telkens een thema aangeboden waarover een deskundige uitleg komt geven. Nadien is er ruimte om ervaringen uit te wisselen. De plaatselijke groepen zorgen voor de rekrutering van de deelnemers. Sig zorgt voor de deskundige en het promotiemateriaal. De doelgroepen en de methodiek zijn per provincie verschillend. U vindt een overzicht per provincie op de volgende bladzijden.

37


Lotgenotencontacten voor personen met NAH en hun familie i.s.m. dyNAHmiek (Oost-Vlaanderen) In samenwerking met dyNAHmiek Oost-Vlaanderen organiseerden we in 2014 een aantal lotgenotencontacten in Destelbergen voor partners en gezinsleden van personen met NAH en voor de personen met NAH zelf, telkens rond een bepaald thema. Het betreffende thema werd voor beide groepen geprogrammeerd op hetzelfde moment in een ander lokaal. Dit bood de kans om op een open manier over de thema’s te praten. Daarnaast gaf het ook de mogelijkheid om met lotgenoten ervaringen uit te wisselen. Deze thema’s waren voor personen met een NAH zelf: Titel van de vorming (begeleiding) Ik heb NAH en ik ben zo moe (An Cornelis) Waarom is het zo moeilijk om in gang te schieten sinds mijn NAH? (Wouter Lambrecht)

Datum

Deelnemers

3 februari

5

6 oktober

10

Totaal

15

Datum

Deelnemers

3 februari

4

6 oktober

9

Totaal

13

Tezelfdertijd voor hun partners en/of gezinsleden: Titel van de vorming (begeleiding) Hoe omgaan met vermoeidheid bij partner met NAH? (Wouter Lambrecht) Waarom neemt mijn partner met NAH zo moeilijk initiatief? (An Cornelis)

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. De Bolster (Ronse) In 2014 organiseerde Sig i.s.m. de Bolster twee lotgenotencontacten. Titel van de vorming (begeleiding) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (An Cornelis) Vermoeidheid na NAH, hoe ga je ermee om? (An Cornelis)

38

Datum

Deelnemers

24 april

7

16 oktober

12

Totaal

19

2014


2014

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Antwerpen) Deze lotgenotencontacten werden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek Antwerpen. DyNAHmiek Antwerpen bestaat uit volgende organisaties: Revarte ziekenhuis Edegem, Revalidatiecentrum NAH Turnhout, CEOS Duffel, dvc SintJozef Antwerpen, PC Bethanië en provinciaal Samenwerkingsverband NAH Antwerpen. Ook hier kwamen alle doelgroepen aan bod. Titel van de vorming (begeleiding) Cognitieve, emotionele en gedragsmatige veranderingen na NAH (Sophie Huybrechts) Zoeken naar mijn ‘nieuwe ik’ na NAH (Chris Anthonis en Tess Van Loon) Cognitieve emotionele en gedragsmatige veranderingen na NAH (Sophie Huybrechts) Omgaan met vermoeidheid na NAH (Chris Anthonis en Karen Willekens)

Datum/Locatie

Deelnemers

13 maart

25

25 maart

18

2 oktober

11

4 november

12

Totaal

66

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Limburg) Deze lotgenotencontacten werden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek Limburg bestaande uit drie organisaties: Intesa, vzw Stijn en vzw Mané. Alle doelgroepen kwamen aan bod: ouders , partners, familieleden en personen met NAH. Titel van de vorming (begeleiding) Veranderingen in het gezin met NAH, wie begrijpt ons? (Kathleen Motmans) Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Kathleen Motmans)

Datum/Locatie

Deelnemers

20 februari

11

25 september

7

Totaal

18

39


Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. Samensp(r)aak (West-Vlaanderen) Deze thema’s werden aangeboden i.s.m. Samensp(r)aak, een overkoepelende vereniging bestaande uit vijf organisaties in West-Vlaanderen. Dit zijn De nieuwe Notelaar (Brugge), Den Achtkanter, (Kortrijk), Sint-Amandus, (Beernem), KEI (Oostduinkerke) en Begeleidingsdienst ’t Spoor (Gits). Er werden sessies georganiseerd specifiek voor ouders of partners of familieleden. Titel van de vorming (begeleiding) Door het hersenletsel van mijn partner is er in onze relatie veel veranderd. Kunnen we nog spreken van een volwaardige relatie? (Joëlle Verbeeck) Hoe kunnen de cognitieve problemen na een hersenletsel beter begrijpen: problemen met aandacht, geheugen, en planning na NAH (Wouter Lambrecht) Persoonlijkheidsveranderingen na NAH. Mijn familielid is zoveel veranderd (An Cornelis) Waarom houdt mijn partner met NAH geen rekening meer met ons? Sociale en emotionele beperkingen na NAH (Dirk Liessens)

Datum/Locatie

Deelnemers

20 februari Gits

8

24 april Beernem

12

23 september Brugge

11

18 november Gits

8

Totaal

39

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Vlaams-Brabant) Deze lotgenotencontacten werden georganiseerd door Sig i.s.m. Verder-Leven, UPC Sint-Kamillus en UZ Pellenberg. Titel van de vorming (begeleiding)

Datum/Locatie

Omgaan met cognitieve veranderingen na NAH (Karla Michiels) Omgaan met het verwerkingsproces na NAH (Guy Lorent) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Karla Michiels en Tine Peeters) Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent) Omgaan met cognitieve gevolgen na NAH (Guy Lorent)

22 mei Lubbeek 5 juni Bierbeek 24 november Lubbeek 25 september Bierbeek 20 november Bierbeek

26

Totaal

64

40

Deelnemers 19 6

6 7

2014


2014

Vorming over NAH voor studenten Sinds 2012 organiseren we ook vorming over NAH voor studenten. Ook in 2014 boden we een aantal sessies aan. Deze vorming gingen telkens in Sig door. Titel van de vorming (begeleiding) Gevolgen van NAH: vermoeidheid, prikkelbaarheid, impulscontrole bij personen met NAH (Wouter Lambrecht) Omgaan met cognitieve veranderingen na NAH (Wouter Lambrecht) Ontwikkeling van cognitieve functies vanuit neuropsychologisch perspectief (Wouter Lambrecht)

Datum/Locatie

Deelnemers

18 februari Destelbergen

11

18 maart Destelbergen

32

18 november Destelbergen

19

Totaal

62

Bijleren over DCD In samenwerking met vzw Dyspraxis werden in 2014 verschillende activiteiten opgezet. Op 15 november was er in de Zuidschool Antwerpen een DCDvoormiddag met keuze uit verschillende workshops. Titel van de vorming (begeleiding) Wat is DCD? Oorzaken en gevolgen (Veerle Algoed, Kaat Dewitte en An Slegers) Wat na de schoolloopbaan? (Patrick Deweerdt)

Datum/Locatie 15 november Antwerpen 15 november Antwerpen Totaal

Deelnemers 21 11 33

41


Initiatie Vlaamse Gebarentaal Sinds een aantal jaren geven we Initiatiecursus Vlaamse Gebarentaal. De cursussen werden gegeven door freelance medewerkers van Fevlado-Diversus. Deze werd vier keer aangeboden. Locatie/Begeleiding

Data

Deelnemers

Arteveldehogeschool (Heidi Verhelst) Hogeschool Gent (Heide Verhelst) Arteveldehogeschool (Lien Jacquemin) Arteveldehogeschool (Heidi Verhelst)

11/2, 18/2, 25/2, 18/3, 25/3, 1/4, 22/4 en 29/4 11/2, 13/2, 18/2, 25/2, 4/3, 11/3, 18/3 en 25/3 16/10, 23/10, 6/11, 13/11, 20/11, 4/12, 11/12 en 18/12 23/9, 14/10, 21/10, 4/11, 18/11, 25/11, 9/12 en 16/12 Totaal

25 24 24 25 98

Globaal overzicht aantal deelnemers Het totaal aantal deelnemers in 2014 ligt iets lager omdat er een 15-tal vormingen minder werden georganiseerd. Het gaat hierbij vooral over vormingen m.b.t. bijleren in Destelbergen voor senioren en bijleren over DCD. Daarnaast waren er ook twee cursussen Initiatie Gebarentaal minder dan in 2013.

Vorming i.s.m. dienstencentra Hotel Oma Vorming over NAH Bijleren over DCD Vlaamse Gebarentaal Andere activiteiten Globaal totaal

42

2010

2011

2012

2013

2014

538 263 346 209 129 43

480 506 341 209 134

634 664 316 160 -

700 378 108 122 -

539 467 33 98 -

1528

1670

1774

1308

1137

2014


2014

Vorming op maat Naast het open aanbod blijft er ook vraag naar vorming op maat. Organisaties uit de welzijns- en gezondheidssector, sociaal-culturele organisaties, scholen, ouderraden, diensten voor opvanggezinnen, kinderdagverblijven, enz. vragen Sig om vorming ter plaatse te organiseren, aangepast aan de werking en het doelpubliek van de aanvragende dienst. Een aantal pakketten worden op initiatief van Sig bekendgemaakt via folders, tijdschriften, mailings of andere kanalen. Dat geldt voor de thema’s Agressie: een zachte aanpak, Slechthorendheid, Slechtziendheid, Sherborne bewegings-pedagogiek, voor de thema’s over de ontwikkeling van het jonge kind en het pakket ‘Teveel dB is niet ok’ (over lawaaipreventie). Dikwijls is het ook de aanvragende organisatie die Sig een vraag stelt. Wij gaan dan op zoek naar een aangepaste inhoud en (freelance)begeleider. Uit de onderstaande tabel blijkt dat het aantal vragen daalt in vergelijking met de vorige jaren. Het feit dat Sig sinds januari 2005 meer energie steekt in een open aanbod voor alle geïnteresseerden (onder druk van de subsidiërende overheid), heeft hiermee te maken. Aantal vormingen op maat (2010-2014)

Vorming op maat

2010

2011

2012

2013

2014

59

28

30

12

9

Meer info over vorming op maat in 2014 vindt u in de onderstaande detailoverzichten.

Over de ontwikkeling van het jonge kind Thema / Aanvragende dienst

Begeleiding

Datum

De vooren nadelen van labels geven aan kinderen (Dienst opvanggezinnen Lier)

Marieke Coussens

18 november

43


Cursus Sherborne bewegingspedagogiek Aanvragende dienst

Begeleiding

Data

KHLimburg

Bart Jaminé

Erika Malschaert

14/1, 21/1, 28/1, 4/2, 6/5 en 20/5 11/3 en 25/3

Begeleiding

Datum

Caroline Coddens

28 januari

Sarah Vrancken

12 februari

Caroline Coddens

11 maart

Caroline Coddens

22 april

Begeleiding

Datum

Geert Andries

7/5, 14/8, 21/5 en 4/6

Engelien Lannoo

16 oktober

Karel de Grote Hogeschool Antwerpen

Hotel-oma Aanvragende dienst Gemeenten Stabroek, Kapellen en opvoedingswinkel Brasschaat Gemeenten Stabroek, Kapellen en opvoedingswinkel Brasschaat Gemeenten Stabroek, Kapellen en opvoedingswinkel Brasschaat Gemeenten Stabroek, Kapellen en opvoedingswinkel Brasschaat

Andere Onderwerp en aanvragende dienst Naar de stembus: cursus voor personen met een verstandelijke beperking (Mozaïek Oostakker) Het brein belicht: informatie over NAH (niet-aangeboren hersenletsel)

44

2014


4. Sensibilisering Toneelvoorstelling NAH ‘Sporen in het onbestemde’ Voor de derde keer op rij ging Sig in zee met toneelgroep Ter Duinen voor de bekendmaking en boekingen van een theaterstuk, deze keer voor 'Sporen in het onbestemde'. De acteurs, allemaal mensen met NAH, werkten dit stuk samen met regisseur Griet Carlier uit tot een aaneenschakeling van verhalen, anekdotes en situaties die zich voordoen op een metaforische treinreis. De voorstelling wordt ondersteund met geluidseffecten en videoprojecties. Zelf omschrijven ze het treffend zo: “We nemen de toeschouwer graag mee op onze magisch realistische reis door de tijd, door de wereld, door het leven (met NAH).” In 2014 werd het stuk 5 keer geboekt. Hieronder een tabel met data, aanvragende organisatie, locatie en het bezoekersaantal. De reacties op de voorstellingen waren over het algemeen lovend en enthousiast. De bewondering voor het initiatief en de spelers werd niet geschuwd. Datum

Aanvragende organisatie

Locatie

22/04/2014 30/04/2014 07/10/2014 14/10/2014 02/12/2014

Ziekenhuisschool Gent Thomas More, Antwerpen HoGent De Heide, Merelbeke MMI, Kortemark

Scala, Gent Thomas More Scala, Gent De Heide MMI

Bezoekers 210 geannuleerd * 173 180 156

* De voorstelling in Antwerpen kaderde in de ‘Dag van de psychologie’. Omwille van de tegenvallende opkomst (voor die themadag in het algemeen) werd deze voorstelling geannuleerd.

In april werd een nieuw promofilmpje ingeblikt (zoek op youtube: ‘Sporen in het onbestemde’) om het project nieuw leven in te blazen. Dit werd op de Sigwebsite geplaatst, rondgestuurd in de nieuwsbrieven en naar alle potentiële geïnteresseerden voor deze voorstelling. Het bleek ook een handig instrument te zijn om organisaties over de streep te trekken. In het decembernummer van ‘Open doek’ (Tijdschrift van de koepelorganisatie voor amateurtheater) werd ruim aandacht besteed aan de toneelgroep. Gespreid over twee pagina’s kreeg regisseur Griet Carlier de kans om het NAH-initiatief toe te lichten. Ook Sig als organisatie kreeg een mooi inzetstukje. Het tijdschrift ligt ter inzage in de docudienst. Dit theaterproject kan rekenen op financiële steun van de Cera Foundation.

46

2014


2014

Portaalwebsite www.infoNAH.be Over leven met NAH in Vlaanderen We stellen vast dat er tot op vandaag geen enkele website als portaalpagina voor NAH in Vlaanderen kan doorgaan. Er zijn wel verschillende infokanalen en actoren in het NAH-veld, maar dit zorgt voor veel versnipperde info. Om dit te vermijden lanceerden we het idee om een portaalwebsite over ‘NAH in Vlaanderen’ te maken, met een duidelijke domeinnaam: www.infoNAH.be. Onder een portaalsite verstaan we een website die toegang geeft (portaal) tot andere websites en bronnen op internet. In ons geval willen we een portaal over NAH in Vlaanderen bieden voor verschillende doelgroepen (mensen met NAH, hulpverleners, artsen, enz.). De website heeft tot doel om zoveel mogelijk initiatieven m.b.t. NAH in Vlaanderen te verzamelen en een gids te zijn voor mensen die persoonlijk, in hun directe omgeving of professioneel te maken krijgen met NAH, een nietaangeboren hersenletsel. Je vindt onder meer informatie over NAH, waar je terecht kan voor hulp, waar je lotgenoten kunt ontmoeten, nuttige links naar andere sites, enz. Deze website moet dynamisch blijven en is per definitie onvolledig. Het is de bedoeling dat de informatie verder wordt aangevuld, o.a. op basis van suggesties van bezoekers. In de loop van 2014 werd de site dan ook regelmatig geüpdatet. De updates werden aangekondigd in de elektronische nieuwsbrief en op Facebook. In 2014 kwamen 5.407 bezoekers langs, met meer dan 17.352 paginaweergaven. 23 procent van de bezoekers keerde regelmatig terug. Dit sterkt ons in de overtuiging dat er heel wat mensen op zoek zijn naar degelijke informatie over NAH. In februari 2014 organiseerde SEN vzw (Steunpunt Expertise Netwerken) een congres over niet-aangeboren hersenletsel. Sig stelde er de portaalwebsite voor. www.infoNAH.be werd ook als centrale website gebruikt in een affiche- en foldercampagne voor huisartsen. Hierdoor kon de informatie op de portaalwebsite op de nodige verspreiding rekenen.

Projectwebsite www.volgenswilly.be Verstandelijke beperking: lectuur op maat Omdat we er prat op gaan dat de (voorlees)boekjes uit de reeks ‘Volgens Willy’ (zie elders in dit jaarverslag) in de eerste plaats bestemd zijn voor de betrokken mensen met een verstandelijke beperking, kozen we ervoor om geen duiding of

47


theoretisch kader in de boeken zelf op te nemen. Omdat we deze publicaties echter ook beschouwen als een hulpmiddel of werkinstrument voor ouders, familie en begeleiders, wordt aanvullend een website gelanceerd waar de verhalen worden verduidelijkt vanuit de visie Gentle Teaching. Meer info is dan ook te vinden op www.volgenswilly.be. In de toekomst hopen we op deze website pagina’s te maken die bedoeld zijn voor personen met een verstandelijke beperking, met daarop spelletjes, zoekopdrachten en andere oefeningen die kunnen bijdragen tot het op maat bespreekbaar maken van de thema’s uit de boekjes.

‘Rita hoort niet goed’ Gehoor en verstandelijke beperking De ad hoc werkgroep ‘Gehoor en verstandelijke beperking’ die eind 2011 het sensibilisatiepakket over gehoorstoornissen en verstandelijke beperking afwerkte, is ondertussen een volwaardige intervisiewerkgroep geworden. Men bekijkt er de (mogelijke) gevolgen van het gehoorverlies op de leefgroepwerking en de dagelijkse omgang tussen volwassen cliënten en hun begeleiders, verzorgers, enz. Het infopakket staat integraal op de website www.ritahoortnietgoed.be. Bij een aantal syndromen, bv. het syndroom van Down, is het risico op een verminderd of verstoord gehoor groot. De praktijk toont echter aan dat veel begeleiders hiervan niet op de hoogte zijn of er te weinig aandacht aan besteden. Nochtans is het vanzelfsprekend dat een verminderd gehoor van de cliënt een invloed heeft op zijn sociale omgang, communicatie, oriëntatie, begripsvorming, enz. Zaken die gekend zijn bij alle personen met een gehoorstoornis, maar in deze context vaak over het hoofd worden gezien. Op de website www.ritahoortnietgoed.be kan ook een checklist worden gedownload die detectie van gehoorverlies mogelijk maakt. De website werd in de loop van 2014 druk bekeken (3812 keer): uit statistieken van YouTube blijkt dat het sensibiliserend filmpje 1434 keer is bekeken. 2437 bezoekers hebben ondertussen ook (delen van) de publicatie gedownload.

48

2014


2014

Tentoonstellingen in de Sig-wandelgangen Sig stelt een tentoonstellingsruimte (in de wandelgangen en in de lokalen) ter beschikking voor kunstenaars. Om de twee maanden is er een andere tentoonstelling. Zowel kunstenaars met als zonder beperking kunnen gebruikmaken van dit forum. De exposities worden bekendgemaakt via de elektronische nieuwsbrief, de Sig-website en affiches. Het initiatief voor een permanente tentoonstelling van een vijftal werken uit de artotheek van dagcentrum ‘De Sperwer’ (Lokeren) werd verder gezet. Dit dagcentrum stelt een aantal kunstwerken ter beschikking die gemaakt werden door kunstenaars met een beperking. De kunstwerken zijn te zien in de verschillende lokalen van Sig. Het is de bedoeling dat de collectie drie keer per jaar wordt vervangen door nieuwe werken. Overzicht van tentoonstellingen in 2014: Kunstenaar(s) BioArt Grafiek van Anja Claeys Kunstwerken van Goedele Demey en Lieve Mertens Schilderijen van Lieve Eeraerts Kunst An Eye to an Eye door Martijn Derese Colored Blind van MosaArtBySteph

Periode in 2014 januari-februari maart-april mei-juni september-oktober oktober-december

Netwerking gekaderd in bekendmaking en sensibilisatie Sig profileert zich als laagdrempelige organisatie voor een ruim publiek. Professionele hulpverleners hebben de weg gevonden via het vormingsaanbod. Het brede publiek van ‘niet professionelen’ heeft doorgaans wat meer stimulans nodig. Daarom namen we ook in 2014 initiatieven om ons aanbod en onze missie kenbaar te maken: •

•

Op alle folders en affiches wordt de lezer uitgenodigd om zich in te schrijven op de elektronische nieuwsbrief. De nieuwsbrief bevat elke maand een citaat om over na te denken of een rechtstreekse link naar beeldmateriaal op onze website. Op de website zijn op de pagina ‘sensibiliseren’ twee afzonderlijke rubrieken waarnaar wordt verwezen: ‘doordenkertjes’ en ‘in de media’. Hier vinden bezoekers citaten en gemonteerde filmpjes (fragmenten uit tv-programma’s of andere) terug.

49


5. Publicaties en producties SOS-2-VL Systematische Opsporing Schrijfproblemen ISBN 978-90-5873-095-4 handleiding + testmateriaal, 52 p. Hilde Van Waelvelde, Barbara De Mey en Bouwien Smits-Engelsman Het leren schrijven is een schoolse vaardigheid. De leerkracht is dan ook vaak de eerste die merkt wanneer het schrijven moeizaam gaat. Om objectief vast te stellen of een kind een schrijfprobleem heeft kan de SOS-2 worden gebruikt, zowel voor het beoordelen van de kwaliteit van het schrijfproduct als voor de schrijfsnelheid. De doelgroep van de SOS-2 bestaat uit kinderen van eind eerste leerjaar t.e.m. het einde van de lagere school. De test kan zowel individueel als klassikaal worden uitgevoerd en kan worden afgenomen door leerkrachten, zorgleerkrachten, ergotherapeuten of kinesitherapeuten. Het kind schrijft gedurende vijf minuten een tekst over. De kwaliteit van de eerste vijf regels van de overgeschreven tekst wordt gescoord op basis van zeven criteria: lettervorm, vloeiendheid, letterovergangen, lettergrootte, regelmatigheid in lettergrootte, woordspaties en regelverloop. De schrijfsnelheid wordt bepaald door het aantal letters dat werd geschreven in vijf minuten. De ruwe scores van de SOS-2 worden gebruikt om te bepalen in welk percentielbereik het kind heeft gepresteerd. Meestal wordt een score onder het vijfde percentiel als problematisch beschouwd en een score tussen het vijfde en vijftiende percentiel als een risico op het ontwikkelen van problemen. Als er een afwijkende SOS-2-score wordt vastgesteld, kan verder onderzoek uitwijzen of de schrijfproblemen vooral van motorische aard en/of ook van cognitieve aard zijn. De diagnose dysgrafie kan niet worden gesteld op basis van een eenmalig zwakke score op de SOS-2. Pas nadat er al enige tijd is geoefend in de schoolsituatie, extra instructie is gegeven en er geen verbetering is opgetreden, kan verder onderzoek aangewezen zijn en kan mogelijk van dysgrafie worden gesproken. De SOS-2 wordt uitgegeven in een Vlaamse (VL) en Nederlandse (NL) versie. Sig geeft de Vlaamse versie uit. De SOS-2-VL beschikt over een aparte normering voor Vlaanderen, gebaseerd op een steekproef van 1388 kinderen.

50

2014


2014

KTK-NL - Körperkoordinationstest für Kinder Herwerkte, gehernormeerde en vertaalde uitgave (Nederlandstalig gebied) ISBN 978-90-5873-094-7 handleiding + scoreformulieren, 80 p. Matthieu Lenoir, Barbara Van Dorpe e.a. (UGent) De Körperkoordinationstest für Kinder (KTK), uitgebracht in 1974 (Kiphard & Schilling) en herwerkt en aangevuld in 2007 (Schilling), beoogt de evaluatie van de algemene grootmotorische ontwikkeling bij kinderen. Deze Duitstalige testbatterij is een hele tijd uit de aandacht verdwenen, maar de laatste jaren is er weer belangstelling voor. Zo stond een groep onderzoekers verbonden aan de Vakgroep Bewegingsen Sportwetenschappen van de Universiteit Gent in voor de herwerking, hernormering en vertaling van de KTK voor het Nederlandstalig gebied. De KTK meet de algemene lichaamscoördinatie van zowel typisch ontwikkelende kinderen als kinderen met motorische en/of verstandelijke problemen van 5 tot 15 jaar. Het gaat om een valide en betrouwbaar instrument, psychometrisch stevig onderbouwd. De testbatterij bestaat uit vier subtests: • • • •

Rugwaarts balanceren over balkjes van verschillende breedte Zich zo vaak mogelijk zijwaarts verplaatsen met behulp van twee plankjes Zo vaak mogelijk heen en weer springen over een lat Op één been over een steeds hoger wordende stapel kussens hinken

De KTK is eenvoudig af te nemen en duurt ongeveer 15 minuten per kind. De ruwe testscores van elke subtest worden omgezet in een leeftijds- en geslachtsgerelateerd motorisch quotiënt. Om de algemene coördinatie in kaart te brengen worden dezelfde vier subtests voor alle leeftijdsgroepen gebruikt. Dit maakt ook een longitudinale opvolging mogelijk. Ook vanuit klinisch oogpunt is de gehernormeerde KTK uiterst belangrijk. Sommige kinderen hebben zwakkere motorische vaardigheden, wat kan leiden tot het label ‘Developmental Coordination Disorder’ (DCD). Om de diagnose DCD te kunnen stellen is het nodig kennis te hebben van wat motorisch kan worden verwacht van een kind op een bepaalde leeftijd in een bepaalde cultuur. De KTK-NL komt dus geen moment te vroeg.

51


Volgens Willy Verhalen voor personen met een verstandelijke beperking Deel 4 ‘Pepe Maurice is dood’ ISBN 978-90-5873-097-8, hardcover prentenboek, 36 p. Johan Engels i.s.m. ad hoc werkgroep Het project ‘Volgens Willy’ belicht in korte verhalen de beleving van een bewoner, volledig vanuit zijn perspectief. De verhalen zijn stuk voor stuk uit het leven gegrepen. Elk verhaal verschijnt apart in boekvorm en behandelt telkens een thema dat aansluit bij zeer herkenbare situaties uit de praktijk: een opvoedster die weggaat, verliefd zijn, een inbreuk op de vertrouwde structuur door een feestdag midden in de week, enz. Het idee is gegroeid vanuit een heel concrete vraag van bewoners zelf: bestaan er boeken die over ONS gaan, over leven in een leefgroep? Dit als repliek op het wekelijkse voorlees-uurtje dat vastliep op sprookjes en andere kinderboekjes. Deze vraag gaf de aanzet voor de uitwerking van dit concept. De spilfiguren in de reeks ‘Volgens Willy’ zijn Wilfried (een bewoner, alias Willy) en Wannes (zijn begeleider, alias Zwans). Deze ‘superhelden’ maken van de dagelijkse gebeurtenissen avonturen op maat van personen met een verstandelijke beperking. De eerste drie delen zijn verschenen in 2012 en 2013. Willy woont samen met negen andere bewoners in de Groene Leefgroep van een home die De Regenboog heet. Hij heeft zo zijn eigen idee over alles wat rondom hem gebeurt en vertelt hierover op zijn manier. In deel 4 ‘Pepe Maurice is dood’ gaat het niet zo goed met Willy. Hij heeft verdriet. Pepe Maurice, de papa van zijn papa, is gestorven. Iedereen probeert Willy te troosten. Maar hij weet niet of hij dat wel wil. Zijn hele familie is verdrietig! Hoe moet hij hen troosten? Iedereen praat over afscheid nemen, maar hoe moet dat bij iemand die je nooit meer gaat zien? Hoe zit dat trouwens met die begrafenis? Willy weet het allemaal niet goed meer en dat maakt hem boos. Zwans, zijn persoonlijke begeleider, probeert hem te helpen. Willy heeft er veel steun aan en verwerkt het verlies op zijn eigen manier.

52

2014


2014

Het verhaal van Odi Leren omgaan met dysfasie (incl. tips voor ouders en leerkrachten) ISBN 978-90-5873-096-1, prentenboek, 60 p. Hilde Buydens, Griet Dehaene en Begga Van De Walle Ontwikkelingsdysfasie (OD) is een aangeboren stoornis in het verwerven van de mondelinge taal. Het beeld van deze taalontwikkelingsstoornis varieert in ernst en verandert naargelang de leeftijd. OD komt voor bij ca. drie procent van de kinderen. Bij kinderen met dysfasie ontwikkelen spraak en taal moeizaam. Er is een stoornis in de opbouw van het taalsysteem. In tegenstelling tot een vertraagde taalontwikkeling, waarbij het taalniveau overeenstemt met de taal van een jonger kind, raakt het taalprobleem van kinderen met een dysfatische ontwikkeling nooit volledig opgelost. Kinderen met dysfasie begrijpen wel vaak veel meer dan ze zelf onder woorden kunnen brengen. Dit lees- en vertelboek is bruikbaar in het kader van psycho-educatie bij jonge kinderen. Odi is een jongen met dysfasie. Zijn lievelingsknuffel Sam vertelt ons zijn verhaal en laat zien hoe Odi leert omgaan met zijn taalstoornis. We volgen Odi als baby, peuter en kleuter en tijdens zijn eerste jaren in het lager onderwijs. Dit rijk geïllustreerd prentenboek voor kleuters (vanaf 5 jaar) en jonge lagereschoolkinderen bestaat uit een voorleesverhaal en een zelfleesverhaal. De moeilijkheidsgraad verschilt naargelang het taalbegripsniveau van het kind. Aansluitend is een informatief deel voorzien met meer uitleg over de kenmerken van ontwikkelingsdysfasie (OD). Het bevat praktijkvoorbeelden en bruikbare tips voor ouders, leerkrachten en andere betrokkenen. Een initiatief van Sig m.m.v. de Zelfhulpgroep Dysfasie

53


Overzicht van de overige publicaties en producties in voorraad • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

ANOMIX. Werkboek woordvindingsproblemen (Frank Paemeleire, EvelienMarie Olson en An Savonet) Allemaal op een rijtje. Rekentests in Vlaanderen (Werkgroep Rekenen) Allemaal op een lijntje. Spellingstest in Vlaanderen (Werkgroep Lezen) Als spreken niet vanzelfsprekend is … Taaltips voor kinderen met ontwikkelingsproblemen (Greet Piro en Nele Van Roosbroeck) Anamnese Meertalige Kinderen (AMK) (Werkgroep Meertalige Kinderen) Anders naar de bib. Bezoek op maat van personen met een handicap of ontwikkelingsstoornis (Liesbet Vancraeynest en Sabine Willaert) Autisme in je vrije tijd Kinderen met autisme in een gewone jeugdvereniging? Het kan! (Elise Burny, Jannicke Hurtekant en Petra Warreyn) BAB (Behavior Assessment Battery) Onderzoeksbatterij voor stotteren (Gene J. Brutten en Martine Vanryckeghem) Blikvanger. Werkbundel liplezen (Werkgroep Spraakafzien) Blikvanger II. Werkbundel audiovisuele spraakperceptie (idem) Dat andere leven. Thuis met locked-in (Roland Boulengier) De stilte verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een auditieve handicap (deel 1: theoretische basis) (Evelyn Verstraete) De stilte verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een auditieve handicap (deel 2: praktische toepassing) (Evelyn Verstraete) Doe wat je leest. Begrijpen en uitvoeren van geschreven opdrachten voor kinderen met autisme (Hilde Cornelis en Ilse Van Beversluys) DYSAMIX Deel 1. Werkboek dysartrie bij volwassenen (Frank Paemeleire, Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden) DYSAMIX Deel 2. Werkboek dysartrie bij volwassenen (Frank Paemeleire, Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden) Een kijk op de bewegingspedagogiek van Veronica Sherborne (Ilse Bontinck en Suzy Van Daele) (video) FOCUMIX: Werkboek aandachtsproblemen bij volwassenen (Frank Paemeleire, An Savonet en Griet Van Beneden) FRONTOMIX: Werkboek executieve stoornissen bij volwassenen (Frank Paemeleire, Mieke Heirman, An Savonet en Griet Van Beneden) Groen is rijden. Versjes voor kinderen met spraak- en taalontwikkelingsstoornissen (Carine Van Hoo) Het Groene Boekje (Sherborne Vereniging) Ik schik de bloemen naar mijn zin (Michèle Van Overstraeten) Kiekeboe. Tips en adviezen voor ouders van dove en slechthorende kinderen (Veerle Devriendt)

54

2014


• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

2014

KLAS (Kleuters Auditief Screenen) (inclusief instructievideo) (Jacques Adriaens, Johan Rijckaert en Evelyn Verstraete) Kleuters veilig oversteken. Kleutervolgsysteem (SIG i.s.m. Federatie voor Centra van Ambulante Revalidatie) Met te veel vallen en opstaan. Over ontwikkelingsstoornissen bij kinderen tot drie jaar (brochure en video) Miko gaat vooruit! Een verhaal over een rendier met DCD (Ciel Brackenier, Diane Van De Steene en Hilde Ureel) Milan in de Wereld zonder cijfers. Stripverhaal over dyscalculie (Lien Couchez, Diane Van De Steene, Hilde Peirlinck en Paty Van Dyck) Onleesbaar!!! Schrijfmotorische problemen in de klas (Greet Cami) Opbrandend hout geeft vuurrode vlammen van liefde (dichtbundels) (Michèle Van Overstraeten) Over (het) leven. Sociale leerverhalen voor kinderen met autisme (Hilde Cornelis en Hilde Van Beversluys) PAB-geassisteerd leren leven. De wereld van een locked-in (Roland Boulengier) Sherborne bij volwassenen met een handicap (dvd) (Ilse Bontinck e.a.) Sherborne in het basisonderwijs (dvd) (Tine Missine e.a.) SCQ: Vragenlijst Sociale Communicatie (Petra Warreyn e.a.) Sofie: een morgenkind, mijn zorgenkind. De dagelijkse belevenissen van een moeder en haar dochter met Downsyndroom (Anne Raman) Thee drinken in de woestijn (dichtbundel) (Michèle Van Overstraeten) TIKA Test voor Informele Kinderaudiometrie (Johan Rijckaert e.a.) Tingeling. Help je baby beter horen (Werkgroep Gehoor) Tinnitus Retraining Therapie (TRT). Leren om tinnitus niet meer te horen (Anouska De Muynck en Katleen De Waele) Training van de perspectiefnemingsvaardigheden bij kinderen met ASS (Herbert Roeyers e.a.) Tussen taal en blokkendoos. Over meertalig opgroeien, spel en speelgoed (Intervisiewerkgroep Meertalige kinderen) Uit één stuk. Oefenpakket samengestelde woorden (KIDS Hasselt) Verlengingen. Overleven als locked-in (Roland Boulengier) Volgens Willy. Deel 1: Willy en Zwans (verhalen voor personen met een verstandelijke beperking) (Johan Engels) Volgens Willy. Deel 2: Wonen in de Groene Leefgroep (verhalen voor personen met een verstandelijke beperking) (Johan Engels) Volgens Willy. Deel 3: Emma is mijn lief (verhalen voor personen met een verstandelijke beperking) (Johan Engels) Zet mij even op pauze: Oudertraining ADHD (Marc Willems e.a.) (coproductie Sig en centrum ZitStil)

55


Verkoop publicaties en producties In de loop van 2014 gingen in totaal 3425 Sig-publicaties over de toonbank, iets minder dan het jaar voordien. Van het Groene Boekje (over Sherborne) werden meer dan 400 exemplaren verspreid. Van het pakket SOS-2-VL bijna 170 en van Het verhaal van Odi meer dan 150. Ook de verkoop van de pakketten ANOMIX, FOCUMIX, FRONTOMIX en DYSAMIX (deel 1 en 2) en de brochures Allemaal op een rijtje en Allemaal op een lijntje bleef het goed doen.

Overzicht aantal verkochte Sig-publicaties en producties

Totaal aantal verkocht

56

2010

2011

2012

2013

2014

3963

3959

3812

3675

3425

2014


2014

6. Tijdschrift Signaal In de loop van 2014, jaargang 23 van Signaal, verschenen de nummers 86 tot en met 89. Daarin verschenen de onderstaande hoofdartikels. Verder bevat elk nummer een aantal vaste rubrieken: ‘Redactioneel’, ‘Van onze verslaggever ter plaatse’, ‘Wetenschap op de voet gevolgd’, ‘Forum’, ‘Recensies’, ‘Bruikbaar in de praktijk’ en ‘Agenda’.

Nummer 86 (januari-februari-maart 2014) • Kinderen met Verbale Ontwikkelingsdyspraxie (VOD) en Developmental Coordination Disorder (DCD): het belang van multidisciplinaire screening (Veerle Algoed, Mieke Breuls, Leen Loyez, Ann Goeleven en Inge Zink) • Fonologische ontwikkeling bij kinderen met ontwikkelingsdysfasie: een longitudinale studie (Ellen Vandewalle, Bart Boets, Pol Ghesquière en Inge Zink)

Nummer 87 (april-mei-juni 2014) • Focus op de externe factoren van de ICF bij de behandeling van volwassenen met dysartrie (Frank Paemeleire, Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden) • Validiteit van de taalschalen van de Bayley-III-NL: een verkennend onderzoek (Joyce Jabobs, Sara Vanhoof, Hans Smessaert en Inge Zink)

Nummer 88 (juli-augustus-september 2014) • Verantwoord handelen in de diagnostiek en begeleiding van dyslexie en dyscalculie: Een verkennend beeld van de situatie in Vlaanderen (Annelies Aerts, Jolien De Brauwer, Ellen Meersschaert, Vera Janssens en Astrid Geudens)

Nummer 89 (oktober-november-december 2014) • Intelligentieonderzoek anders bekeken: een toepassing bij meertalige kinderen (Liesbet De Kerf en Charlotte Mostaert) • ‘Moetivatie’ of motivatie? Over de vitamines voor therapietrouw, duurzame gedragsverandering en groei (Joke Verstuyf, Maarten Van Steenkiste, Sarah De Pauw, Liesbet Boone, Jolene van der Kaap-Deeder en Henk Weymeis)

57


Op basis van de cijfers hieronder zien we in 2014 een verdere lichte daling van het aantal betalende abonnees. Overzicht van het aantal abonnementen Abonnees Signaal

2010

2011

2012

2013

2014

Betalende abonnees (Reeks 1) CAR en COS

15

16

15

15

14

CLB

37

36

37

40

38

Particulieren

279

282

287

262

241

Buitengewoon Onderwijs

39

31

30

26

28

Voorzieningen VAPH

38

33

33

33

31

Ziekenhuissector

4

2

2

2

2

Opleidingen

26

23

24

24

24

Bibliotheken

8

8

8

6

5

Varia

26

48

46

42

40

472

479

482

450

423

Subtotaal betalend

Niet-betalende abonnees (Reeks 2) Participanten Sig

42

43

38

40

38

Kernredactie & Adviesraad

16

16

16

16

17

Raad Van Bestuur

14

14

14

14

14

Wetenschappelijk Netwerk

35

36

36

36

36

Ruilabonnementen

48

46

45

39

38

Varia

25

25

31

30

30

181

180

180

175

173

653

659

662

625

596

Subtotaal niet-betalend Totaal abonnementen (Reeks 3)

Aantal abonnementen Signaal 800 Reeks1

600 Reeks2

400

200

Reeks3

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

58

2014


2014

7. Docudienst Doel en werking Iedereen met vragen over stoornissen of (over het leven met) een beperking kan terecht in de docudienst van Sig. De bezoeker maakt een afspraak via mail of telefoon en geeft door welke informatie hij/zij zoekt. De docudienstmedewerker en de vrijwilligers bereiden vervolgens het bezoek voor. De aard van de vraag bepaalt de zoekstrategie: enerzijds kan de medewerker van de docudienst een literatuurlijst maken waardoor het bezoek vlotter verloopt, anderzijds kan de vraag eerst voorgelegd worden aan een inhoudelijke medewerker of aan mensen in het werkveld. Soms komen mensen niet op bezoek, maar stellen ze enkel een vraag via e-mail, via het contactformulier van de website of via telefoon. Behalve externe bezoekers kunnen ook het Sig-personeel, werkgroepleden en de grote groep vrijwilligers rond Sig een beroep doen op de docudienst voor materiaal en achtergrondinformatie (o.a. om vormings- en andere activiteiten voor te bereiden). Dit bevordert de kwaliteit van de dienstverlening en activiteiten op alle vlakken. De docudienst biedt een zo groot mogelijke toegankelijkheid en is elke voormiddag open.

Collectie Een overzicht van de hele collectie is te vinden via de online catalogus van het biblioteekprogramma Bidoc. Onze collectie bestaat uit 8650 items (d.d. december 2014). Dit is een stijging van 4 procent tegenover 2013. Deze stijging wordt hoofdzakelijk verklaard door het stijgend aantal ingevoerde artikels. De docudienst biedt informatie in verschillende vormen aan: boeken, documentatiemappen, losbladige werken, spelmateriaal, eindwerken, brochures, handboeken/cursussen, naslagwerken, ontsloten artikels, cd-roms, dvd’s en tijdschriften.

59


Overzicht van de collectie (2010-2014) 2010

2011

2012

2013

2014

3921

4065

2910

2376

2100

Documentatiemappen

-

-

138

192

203

Losbladige werken

-

-

31

80

138

Spelmateriaal

-

-

6

7

7

Eindwerken

-

-

412

484

512

Brochures

-

-

152

249

255

Handboeken/Cursussen

-

-

49

81

81

Naslagwerken

-

-

121

181

188

5376

5571

5418

3945

4280

Boeken

Ontsloten artikels dvd’s

569

577

595

615

620

CD-roms

104

104

104

103

105

Organisaties

446

446

-

-

-

Tijdschriften

61

61

24

27

27

E-zines

39

39

-

-

-

Websites

266

266

266

-

134

10782

11129

10226

8340

8650

Totaal

Het aantal boeken is licht gedaald tegenover 2013. Dat komt omdat we heel wat oudere werken uit de rekken gehaald hebben. In het aankoopbeleid gaven we voorrang aan suggesties door werkgroepleden en inhoudelijke medewerkers. De intervisiewerkgroep Autisme bijvoorbeeld gebruikte deze boeken als studiemateriaal tijdens hun vergaderingen. Inhoudelijke medewerkers/collega’s brachten aankoopsuggesties aan in functie van de geplande vormingen of ter prospectie. Het aanbod voor leidinggevenden werd samengesteld door de coördinator van Sig. We startten in 2014 met het bundelen van brochures per onderwerp en maakten er documentatiemappen van. Dit verklaart de daling van het aantal brochures en de stijging van het aantal documentatiemappen. Wij gaan door met dit werk in 2015. In de loop van 2014 zijn weer heel wat artikels ontsloten. We startten ook met nieuwe ruilabonnementen voor tijdschriften, die ons werden aangeraden door de intervisiewerkgroepen, zoals Alert (sociaal werk), Onderzoek en praktijk (cognitieve beperkingen) en Impuls (AD(H)D en verwante stoornissen). Minder relevante ruilabonnementen werden opgezegd. Door de verspreiding via e-mail

60

2014


2014

van de aanwinstenlijst naar de werkgroepleden merkten we een grote interesse voor artikels uit het tijdschrift Balans Magazine (ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag). We volgden de actualiteit door tv-documentaires op te nemen zoals Sprakeloos (interviews met stotteraars), Birth Day (geboortes op negen plaatsen wereldwijd), Buitengewoon (jongeren met een beperking) en Down voor dummies (het syndroom van Down). Onze uitgebreide lijst met websites is gecontroleerd op toegankelijkheid. Deze lijst is inhoudelijk onderverdeeld door het toekennen van rubrieken en herleid tot een actueler en relevanter aanbod. Elke website voldoet aan de selectiecriteria vastgelegd in onze kadertekst. In 2014 was het aanbod nog niet vrij toegankelijk, maar het werd wel gebruikt door de medewerkers en de vrijwilligers voor het beantwoorden van vragen. In 2015 zal de lijst in Bidoc geïmplimenteerd worden.

Gebruikers en consultaties Het aantal rechtstreekse contacten (consultaties en ontleningen) met de docudienst in 2014 bedroeg 477, een daling met 163 tegenover 2013.

Overzicht van de gebruikers 2010

2011

2012

2013

2014

Hulpverlening

296

217

253

366

275

Onderwijs en CLB

148

102

82

56

23

Ouders en personen m/e beperking

74

26

14

12

35

Studenten

270

228

170

157

97

Anderen (o.a. breed publiek)

23

65

2

49

39

Niet opgevolgd gebruik (Sig-stand)

18

-

-

-

8

829

638

521

640

477

Totaal

Deze daling kan toegeschreven worden aan de almaar groeiende digitalisering van onze tijd. Digitale informatie is actueler dan de informatie die wij kunnen aanbieden en is bovendien 24/7 toegankelijk.

61


Het aantal consultaties van studenten neemt af omdat ze gestimuleerd worden om internetbronnen te raadplegen voor het maken van hun scripties. Ze kunnen hiervoor terecht in de mediatheken van de campus. Ook het aantal docenten en personen tewerkgesteld in CLB’s is gedaald. Deze doelgroepen willen op de hoogte blijven van de recente inzichten inzake ontwikkelingen leerstoornissen en ontlenen graag beeldmateriaal voor hun cursussen. Het wisselend aantal inschrijvingen voor de intervisiewerkgroepen zijn mede verantwoordelijk voor het dalend aantal hulpverleners die een beroep deden op de docudienst. Wij verloren een aantal leners die ons regelmatig contacteerden. Deze leners werd de mogelijkheid geboden zich in te schrijven op onze maandelijkse aanwinstenlijst. We kregen echter weinig reacties. Een andere mogelijke oorzaak voor het dalend aantal gebruikers zou kunnen liggen bij het aanbod van uitgeverijen. Hun aanbod is gevarieerd, maar voldoet niet altijd aan de vraag. Google Statistics houdt gedetailleerde cijfers bij over online bezoekers aan de Bidoc-catalogus. Hieruit blijkt dat we 1094 verschillende bezoekers over de digitale vloer kregen, die alles samen 1340 bezoekjes brachten of consultaties verrichtten (78,5 procent van de bezoekers keerde terug). De aantallen zijn lichtjes gedaald in vergelijking met 2013. Onze klassieke gebruikers (hulpverleners, studenten en onderwijsmensen) zijn in aantal gedaald, maar blijven de grootste groep uitmaken. In het najaar van 2014 startten we een promotiecampagne. Een nieuw ontworpen flyer werd verspreid in de Gentse hogescholen. Via de vermelding in de wekelijkse nieuwsbrief van de Arteveldehogeschool bereikten we een 600tal mensen uit de onderwijswereld. Naast het bereiken van meer studenten lag onze focus ook op mensen die in hun omgeving met handicap te maken hebben. Deze doelgroep probeerden we te bereiken door openbare bibliotheken in de omgeving van Destelbergen aan te schrijven. Enkel de openbare bibliotheek van Wetteren verspreidde onze flyer. We zullen in 2015 doorgaan met onze promotiecampagne.

62

2014


2014

Over welke onderwerpen? De tabel hieronder geeft een zicht op alle ontleningen en consultaties per onderwerp. De rubrieken komen overeen met de onderwerpen van de vormingsactiviteiten. Ze betreffen alle de verbetering van levenskwaliteit van kinderen en volwassenen met beperkingen. Algemene doelstellingen zoals beleid, ethiek, theorie, zorgmaatregelen en voorzieningen, enz. horen thuis in de rubriek ‘algemeen’. Diagnostiek, behandeling, begeleiding, psycho-educatie, omgang, wetenschappelijk onderzoek ten aanzien van deze personen worden per doelgroep behandeld. Overzicht aantal ontleningen en vragen per rubriek Onderwerpen

2012

2013

2014

Autismespectrumstoornissen

111

114

110

ADHD en gedragsstoornissen

64

62

21

(Psycho)motorische stoornissen

37

73

29

Leerstoornissen

91

136

110

Verstandelijke beperking

38

35

24

Spraak- en taalstoornissen

52

79

73

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)

50

57

65

Psychische stoornissen

34

26

18

Sensorische stoornissen

17

41

8

Overige problemen

15

25

20

Algemeen

226

252

277

Totaal

735

900

755

De werken uit de rubriek ‘leerstoornissen’ en de rubriek ‘autismespectrumstoornissen’ waren dit jaar het populairst. Werken over leerstoornissen worden het meest ontleend door studenten en door leden van de intervisiewerkgroep Rekenstoornissen. Het grote aantal ontleningen van werken over autisme kunnen we toeschrijven aan het actieve gebruik van de docudienst door de leden van de intervisiewerkgroep Autisme. Proportioneel bekeken werden werken die behoren tot de rubriek ‘sensorische stoornissen’ het minst uitgeleend. Het aanbod van werken uit deze rubriek is bij uitgeverijen ook minder uitgebreid.

63


8. Wetenschappelijk onderzoek In 2014 bood Sig ondersteuning aan in totaal tien onderzoeksprojecten. Thema’s van onderzoek variëren van leerstoornissen, ASS en ADHD tot DCD, maar omvatten ook het ontwikkelen van onderzoeksmateriaal (voor o.a. articulatie, spelling en slikstoornissen). De projecten kaderen in een samenwerking met verschillende universiteiten en hogescholen: Universiteit Gent, KU Leuven, Arteveldehogeschool Gent, Hogeschool Gent, Thomas More Antwerpen, Vives (West-Vlaanderen) en Howest (Hogeschool West-Vlaanderen). Het nieuw opgerichte Wetenschappelijk Platform vergaderde één keer in 2014. Om praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en om permanent kwalitatieve vorming op te zetten werken het Wetenschappelijk Platform en de Adviesraad Vorming en opleiding ook samen. Specifieke aandacht gaat hierbij naar de volgende onderwerpen: •

•

•

In het kader van verantwoord handelen, aandacht schenken aan de mate waarin kenmerken en vaardigheden van de therapeut een effect hebben op de werkzaamheid van de interventie en hoe zich dit verhoudt tegenover het effect van de methode zelf Empowerment: het versterken van de eigen mogelijkheden en middelen van de cliënt en zijn omgeving om zoveel mogelijk zelf problemen op te lossen of ermee te leven Het biopsychosociaal model van menselijk functioneren (WHO) en de daarop gebaseerde classificatiesystemen

Op de volgende bladzijden wordt per onderzoeksproject de stand van zaken weergegeven. Alle onderzoeksprojecten kaderen in de samenwerkingsovereenkomst van de wetenschappelijke werking van Sig met de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie vzw.

64

2014


2014

Onderzoeksprojecten Aanpassen/normeren ArticulatieOnderzoek (AO-R) voor Vlaanderen (o.l.v. Joris Vanopstal, Ingrid Herreman en de werkgroep AO-R, bestaand uit medewerkers van Arteveldehogeschool, Geass. Fac. Toegepaste Taalkunde Gent, HoGent, KULeuven, UGent en Vives Brugge) De werkgroep AO-R werd in 2011 opgestart en begeleidt de ontwikkeling van een nieuwe Vlaamse articulatietest. Het AO-R wordt een genormeerd en gestandaardiseerd articulatieonderzoek, dat zowel de fonetische als de fonologische aspecten van spraakproductie onderzoekt. In zijn uiteindelijke vorm moet het AO-R ook de eventuele aanwezigheid van dysartrische of dyspraktische kenmerken kunnen aantonen. Bovendien worden bijkomende testdoelen overwogen, zoals het opstellen van een baseline in het kader van behandeling van sigmatisme of rotacisme, het voorstellen van een differentiaaldiagnose en therapieadvies. Ten slotte worden het inbedden van een screeningonderdeel, de mogelijkheden van adaptief testen, beperking van de testduur en maximale ondersteuning door de software bij het scoren onderzocht. 2014 en 2015 zijn voorzien voor de normeringsstudie. Studenten van verschillende opleidingen logopedie leveren een gewaardeerde inbreng in het kader van hun scriptie. Het verzamelen van de normeringsgegevens zou in 2016 afgerond moeten worden. Tegen dan zou een eerste versie van de test beschikbaar moeten zijn. Docenten en studenten van de opleiding Grafische en Digitale Media (Arteveldehogeschool) werken ondertussen verder aan de optimalisatie en uitbreiding van de applicatie. Het profiel van kinderen met leerstoornissen: Impact van comorbiditeit bij dyslexie en dyscalculie (Ruth Vanderswalmen & Annemie Desoete, aoP typisch en atypisch lezen UGent en EXPLO/ODC Leer+ Arteveldehogeschool) In 2014 volgde Ruth Vanderswalmen een aantal kinderen op die eerder gediagnosticeerd werden met een al dan niet geïsoleerde leerstoornis. Er werd nagegaan welke factoren positief/negatief inwerkten op de evolutie van deze kinderen. Verzwaart comorbiditeit de problematiek? Is zittenblijven een goed idee? Helpt buitenschoolse hulpverlening? Doen kinderen die redelijke aanpassingen (Sticordi) kregen op school het later minder goed of net beter? Op dergelijke vragen wordt een antwoord gezocht. Het onderzoek wordt in 2015 verder gezet (bij meer kinderen en adolescenten).

65


Vroege sociaal-communicatieve ontwikkeling van jonge kinderen met (verhoogd risico op) een autismespectrumstoornis (o.l.v. Petra Warreyn, Ellen Demurie, Sara Van der Paelt, Mieke Dereu & Herbert Roeyers, UGent) Dit project bestaat momenteel uit een tweetal deelstudies: Interventie: onder leiding van Petra Warreyn werd een training van imitatie- en joint attention-vaardigheden uitgewerkt. Deze training werd in verschillende CAR op haar effectiviteit onderzocht, met positieve resultaten. Momenteel worden de handleiding en de materialen verder uitgewerkt, zodat de training kan worden uitgegeven. Sara Van der Paelt vergeleek, in het kader van haar doctoraatsonderzoek, het effect van de meest gebruikte programma’s of technieken in de Vlaamse CAR. Daarnaast bestudeerde ze de werkzame effecten van ABA en de bruikbaarheid van het ImPACT-ouderprogramma in de Vlaamse context. Momenteel onderzoekt ze de werkzaamheid van datzelfde ouderprogramma. Sociaal-communicatieve vaardigheden van broertjes en zusjes van kinderen met ASS (in het kader van de babystudie): Een eerste groep kinderen werd intussen gezien op 7, 9, 12, 18, 24 en 36 maanden. Momenteel wordt bij de ouders bevraagd of er op dit moment zorgen over de ontwikkeling van de kinderen zijn en of er eventueel een diagnose van een ontwikkelingsstoornis werd gesteld. Op die manier kunnen we nagaan welke gedragingen op de vroege leeftijden voorspellend waren voor latere ontwikkelingsproblemen. Een tweede cohorte van kinderen wordt momenteel opgevolgd op de leeftijden van 5, 10, 14, 24 en 36 maanden. De eerste kinderen zijn ondertussen 36 maanden geworden. Nieuwe kinderen kunnen trouwens nog altijd instappen. Zie www.ontwikkelingsstoornissen.UGent.be/ babystudie.

Vroege voorspellers van rekenproblemen en atypisch rekenen (o.l.v. Annelies Ceulemans, Daisy Titeca, Annemie Desoete & Herbert Roeyers, UGent) Deze onderzoekslijn bestaat uit twee delen: een deel over vroege voorspellers van rekenproblemen (o.l.v. Annelies Ceulemans) en een deel over atypisch rekenen (meer in het bijzonder over autismespectrumstoornissen) (o.l.v. Daisy Titeca).

66

2014


2014

Wat betreft het eerste luik verdedigde Annelies Ceulemans op 17 november 2014 haar doctoraatsproefschrift. Het onderzoek toont de meerwaarde aan van het aandachtig zijn voor kleine hoeveelheden op peuterleeftijd voor het kunnen tellen als kleuter later. Verder blijkt het stimuleren van peuters (in spelsituaties) samen te hangen met het later goed kunnen oplossen van eenvoudige optelen aftreksommen door kleuters. Het is van belang om als ouder een gedoseerde of gematigde stimulatie te voorzien, zonder hierin te overdrijven. Ten slotte is ook het omgaan met kleine hoeveelheden bij adolescenten met dyscalculie onderzoek. Het onderzoek is hiermee afgerond. Nog op 17 november 2014 verdedigde Daisy Titeca haar doctoraatsproefschrift over rekenvaardigheden bij kinderen met ASS. Het onderzoek toont aan dat de rekenvaardigheden van hoogfunctionerende kinderen met ASS vrij gelijk zijn aan deze van typisch ontwikkelende leeftijdgenoten. Toch is vastgesteld dat kinderen met ASS meer moeite lijken te hebben met het aanbieden van nieuwe of complexe leerstof en dat verbaal subitizeren in de kleuterklas een sterkere voorspeller vormt voor latere rekenvaardigheden dan bij typisch ontwikkelende kinderen. Ook dit onderzoek is hiermee tot een einde gekomen.

Onderzoek naar procesgerichte diagnostiek van spellingsproblemen (Christel Van Vreckem, leden van de Sig-intervisiewerkgroep Leesstoornissen, Annemie Desoete, Arteveldehogeschool & UGent) In deze onderzoekslijn wordt een Vlaamse spellingtest ontwikkeld. Het gaat om een instrument waarmee - vanuit een grondige foutenanalyse - zowel aan beschrijvende als aan handelingsgerichte/begeleidingsgerichte diagnostiek kan worden gedaan. De test wordt opgesteld conform de eindtermen, de moeilijkheidsgraad van woorden en de klinische kennis van een focusgroep (inhoudsdeskundigen verbonden aan de Sig-intervisiewerkgroep leesstoornissen). Bij het ontwerp van de dictees met bestaande woorden werd de Woordentrommel, een inventaris van de frequentie van het spontaan gebruik van woorden per leerjaar, eveneens als uitgangspunt genomen. Momenteel zijn de dictees opgesteld voor alle leerjaren (1-6). De dictees van midden en eind 1ste, 2de en 3de leerjaar en die van eind 4de, 5de en 6de leerjaar zijn afgenomen bij telkens ongeveer 400 kinderen. De test bestaat naast bestaande woorden diein zinnen worden aangeboden, ook uit pseudowoorden. Een eerste versie van de handleiding (met verantwoording, keuze woorden, instructies, dictees) is geschreven. De scoreformulieren zijn ontwikkeld voor alle leerjaren. Momenteel wordt het vooronderzoek herleid tot een volwaardige test.

67


Ontwerp van slikprotocol bij kinderen en adolescenten met dystone cerebral palsy (o.l.v. Ingeborg Simpelaere, Vives & Daisy Decoene, Gidts) Dit project startte in 2011. Er wordt gepeild naar de hedendaagse bestaande slikprotocollen en slik- en voedingsproblemen bij kinderen met cerebral palsy van pre-, peri- en postnatale etiologie. Vooral het diskinetische type van cerebral palsy wordt belicht, aangezien voedings- en slikproblemen het meest voorkomen bij deze vorm. In de loop van 2013 en 2014 liep een literatuurstudie en werden professionelen uit het werkveld bevraagd. Op basis van de literatuur en de informatie uit de bevraging is ondertussen een voorlopige versie van het onderzoeksinstrument opgesteld. Begin 2014 werd hiermee een eerste pilootstudie georganiseerd. De verwerking van de eerste gegevens leidde tot een aantal aanpassingen en verfijningen van het instrument. In 2015 loopt een tweede pilootstudie en worden de test-hertestbetrouwbaarheid, de intra- en interbeoordelaars-betrouwbaarheid en de concurrente validiteit (met de DDS) vastgelegd.

De effecten en werkingsmechanismen van (neuro)feedbacktraining bij kinderen met ADHD (Inez Buyck en Roeljan Wiersema, UGent) Neurofeedback is een training waarbij personen via operante conditionering leren hun arousal-toestand te reguleren, wat verondersteld wordt de symptomen te reduceren. In dit onderzoek worden de effecten en werkingsmechanismen van feedback over hersenactiviteit of spierspanning nagegaan bij gemiddeld begaafde kinderen van 7-12 jaar met ADHD. Er wordt gewerkt met kinderen die op een wachtlijst staan voor verdere behandeling van ADHD. Ze worden gedurende 30 sessies van 45 minuten getraind. De week voorafgaand aan de trainingen worden een aantal vragenlijsten meegegeven aan de ouders, het kind en de leerkracht. Tevens neemt men een EEG af. In die periode mag geen medicatie worden gebruikt. Tijdens de training krijgen kinderen feedback op een computerscherm over wat er in hun hoofd gebeurt, waardoor ze leren om hun gedrag aan te passen in de gewenste richting. De helft van de kinderen krijgt feedback over hersenactiviteit (neurofeedback), de andere helft krijgt feedback over spierspanning (EMG). Tijdens de behandeling kan de gebruikelijke medicatie verder worden gebruikt. De week na afloop van de trainingscondities voert men dezelfde metingen, zes maanden later nog eens (nameting). In de loop van 2014 werden de laatste nametingen uitgevoerd. Voortvloeiend uit het onderzoek werden drie masterproeven ingediend. Het onderzoek is hiermee afgerond.

68

2014


2014

Implementatie van ICF in de CAR (Jolien Veys en Greetje Desnerck, Howest) Het biopsychosociale model maakt een synthese tussen het medische en sociale model van gezondheid door het menselijk functioneren te beschouwen als een samenspel tussen biologische, individuele en sociale factoren. Het is dit model dat de Internationale Classificatie van het Menselijk Functioneren (ICF) ondersteunt. Internationaal en nationaal wordt er steeds meer belang gehecht aan dit model. Het is belangrijk ook in de sector van de CAR een omslag te maken van een eerder medisch model naar het biopsychosociale model. Sig probeert via opleiding en informatie de CAR-sector mee te sturen in deze koerswijziging. In de loop van 2014 werd een vormingstraject in vier niveaus uitgewerkt: (1) inleidende studiedag, (2) tweedaagse workshop in groepjes van maximum 9 deelnemers, (3) supervisiewerkgroep (vier bijeenkomsten) en (4) coaching op de werkvloer. Concrete informatie over de vorming vindt u elders in dit activiteitenverslag. Naast dit vormingstraject werd Sig ook actief betrokken bij het ICF-Lab-project van de Hogeschool West-Vlaanderen, begeleid door Jolien Veys en Greetje Desnerck. Dit project wil de leemte vullen m.b.t. de implementatie van ICF in Vlaanderen. Het doel van het ICF-Lab is organisaties (in eerste instantie Centra voor Ambulante Revalidatie) te begeleiden in het implementeren van ICF en het vertalen van good practices uit het buitenland naar Vlaanderen, met aandacht voor eventuele nodige aanpassingen aan de specifieke Vlaamse context. Concrete onderzoeksvragen zijn: Op welke manier wordt ICF toegepast in de CAR? Welke gevolgen heeft het gebruik van ICF voor de verschillende onderdelen van het revalidatieproces? Hoe wordt het gebruik en het implementatieproces van ICF ervaren door de CAR-medewerkers? Op welke manier krijgt het implementatieproces vorm? Op welke manier wordt de visie van de ICF vertaald naar het handelen? Welke noden aan ondersteuning en expertise worden er ervaren door de sector van de CAR m.b.t. het gebruik en het implementeren van de ICF? Alle CAR in Vlaanderen werden in de loop van 2014 telefonisch gecontacteerd met de bedoeling in kaart te brengen in welke mate ICF al dan niet geïmplementeerd wordt in de werking. De CAR die expliciet aan de slag zijn met ICF werden geïnterviewd aan de hand van een topiclijst. Deze werd opgesteld aan de hand van een bronnenstudie in combinatie met verkennende observaties en gesprekken met CAR-medewerkers die al actief gebruikmaken van ICF.

69


Instrumenten die op de werkvloer worden gebruik, zijn verzameld. De gegevens worden momenteel verwerkt tot een rapport dat een ruim beeld schetst van de actuele situatie in de revalidatiesector. Sig hoopt de aanbevelingen uit dit rapport te kunnen gebruiken in het verfijnen van het ICF-vormings- en opleidingsaanbod voor CAR.

Kijk in je brein: naar een beter begrip van bewegingsstoornissen (Tom Taymans, Guy Vanderstraeten en Hilde Vanwaelvelde, UGent) Dit onderzoek vertrekt vanuit bevindingen uit de wetenschappelijke literatuur aangaande motorische stoornissen bij kinderen met DCD en ASS. Daaruit blijkt immers dat beide groepen overeenkomsten vertonen met betrekking tot hun motorische beperkingen, onder meer wat de coördinatie van bewegingen betreft, evenwichtsstoornissen en problemen met timing in bewegingen. Daarnaast werden bij beide groepen problemen vastgesteld met enkele cognitieve aspecten van bewegingsaansturing, zoals planning, werkgeheugen en cognitieve flexibiliteit. Aangezien alles wordt aangestuurd door het brein, leek het ons aannemelijk dat deze gebreken in bewegingscontrole ook zouden worden weerspiegeld in de hersenen van deze kinderen, meer bepaald in de organisatie van hersennetwerken. Zijn er enerzijds gemeenschappelijkheden in termen van structuur en functie van hersennetwerken bij kinderen met ASS en DCD? Kunnen we deze groepen anderzijds karakteriseren op basis van specifieke hersenstructuren en -activaties? Kunnen deze afwijkende structuur en functie worden gelinkt aan de slechtere scores op bepaalde tests die peilen naar de kwaliteit van bewegingsuitvoering? Kunnen we met behulp van netwerkanalyses een afwijkend patroon terugvinden in termen van globale en lokale efficiëntie, dat verder ondersteuning biedt voor enkele van de theoretische verklaringsmodellen die in het verleden werden geopperd voor de motorische disfuncties? Kan door het in kaart brengen van verschillende netwerken een link worden gevonden tussen structuur en functie? Op deze vragen wil deze studie een antwoord formuleren. In de loop van 2014 vond een deel van de dataverzameling plaats. Actualisatie van testgebruik De intervisiewerkgroepen van Sig zijn sinds 2012 ingeschakeld om na te gaan welke tests bruikbaar/beschikbaar of wetenschappelijk onderbouwd zijn om aan diagnostiek te doen t.a.v. dyslexie, dyscalculie, taalstoornissen en motorische stoornissen. Dit liep ook in 2014 verder.

70

2014


2014

Selectie van wetenschappelijk publicaties naar aanleiding van deze onderzoeksprojecten De voorgestelde onderzoeksprojecten leidden in 2014 tot o.a. de volgende wetenschappelijke bijdragen: Baten, E. (2014). Het effect van neurofeedbacktraining bij kinderen met ADHD: een onderzoek met de Continuous Performance Test. Masterproef UGent. Ceulemans, A., Loeys, T., Hoppenbrouwers, K., & Desoete, A. (2014). To be or not to be. An informative non-symbolic numerical magnitude processing study about small versus large numbers in infants. Journal of Special Education and Rehabilitation, 15 (1-2), 75-90. Ceulemans, A., Titeca, D., Loeys, T., & Desoete, A. (2014). Enumeration of small and large numerosities in adolescents with mathematical learning disorders. Research in Developmental Disabilities, 36, 27-35. De Bondt, A., & Desoete, A. (2014). Spelling in the prediction of the prognosis of children with math disorders. Poster presentation, Conference of the International Academy for Research in Learning Disabilities, Vilnius, 4 July 2014. Desoete, A. (2014). Help, er zijn 25% leerlingen met een attest op mijn school! Attesten: gelegitimeerde verwaarlozing of emotionele voeding voor het brein? Impuls, 45, 23-31. Dewaele, N., Warreyn, P., & Roeyers, H. (2014). Face processing in young infants: An eye-tracking study with 5 month-olds. Poster presentation, International Conference on Infant Studies, Berlin, 3-5 July 2014. Patty-Van Doorn, N. (2014). De effecten van neurofeedbackbehandeling bij kinderen met ADHD op het elektro-encefalogram in rust. Masterproef UGent. Praet, M., & Desoete, A. (2014). Number line estimation from kindergarten to grade 2: A longitudinal study. Learning and Instruction, 33, 19-28. Ruysschaert, L., Warreyn, P., Wiersema, J.R., Oostra, A., & Roeyers, H. (2014). Exploring the role of neural mirroring in children with autism spectrum disorder. Autism Research, 7, 197-206. Tack, I. (2014). Neurofeedback als behandeling voor ADHD: De invloed op functionele beperkingen. Masterproef UGent.

71


Titeca, D., Roeyers, H., Josephy, H., Ceulemans, A., & Desoete, A. (2014). Preschool predictors of mathematics in first grade children with autism spectrum disorder. Research in Developmental Disabilities, 35, 2714-2727. Van der Paelt, S., Warreyn, P., & Roeyers, H. (2014). Social-communicative abilities and language in preschoolers with autism spectrum disorders: Associations differ depending on language age. Research in Autism Spectrum Disorders, 8, 518-528. Van der Paelt, S., Warreyn, P., & Roeyers, H. (in press). Effect of community interventions on social-communicative abilities of preschoolers with autism spectrum disorder. Developmental Neurorehabilitation. Van Steenbrugge, H., Lesage, E., Valcke, M., & Desoete, A. (2014). Preservice elementary school teachers’ knowledge of fractions: A mirror of students’ knowledge? Journal of Curriculum Studies, 46, 138-161. Warreyn, P., & Roeyers, H. (2014). See what I see, do as I do. Promoting joint attention and imitation in preschoolers with autism spectrum disorder. Autism, 18, 658-671. Warreyn, P., Van der Paelt, S., & Roeyers, H. (2014). Social‐communicative abilities as treatment goals for preschool children with autism spectrum disorder: The importance of imitation, joint attention, and play. Developmental Medicine and Child Neurology, 56, 712-716.

72

2014


2014

9. Website, nieuwsbrief en ICT Eind 2013 werd de nieuwe webgestuurde applicatie MODULAS operationeel. Tegelijk werd de Sig-website in een nieuw kleedje gestoken. De vernieuwde website heeft veel aandacht voor zoekmogelijkheden en filters (bv. alle vorming over autisme of alle publicaties over niet-aangeboren hersenletsel). Het inschrijven of bestellen gebeurt volledig geautomatiseerd. Zoals dat bij grote ICT-projecten wel meer voorkomt, gaat de beginperiode gepaard met de nodige kinderziektes. In de loop van 2014 hebben we dan ook verdergewerkt aan het verfijnen van MODULAS en de nieuwe website. De bezoekersaantallen dan: in 2014 kregen we 82.734 digitale bezoekers over de vloer (gemiddeld 6.895 per maand). Dit is goed voor 358.323 paginaweergaven per jaar. Als daggemiddelde betekent dit 226 unieke bezoekers. Het meeste bezoekers op één dag (953) kregen we op 3 december 2014, kort nadat het aanbod vorming voor professionelen van het voorjaar 2015 werd bekendgemaakt. 60 procent van onze bezoekers zijn terugkerende bezoekers. Opvallend is verder dat meer dan 10 procent van onze bezoekers uit Nederland komt. Sig verspreid twee e-zines (doelgroepgericht): één voor het brede publiek en één voor professionele hulpverleners. De elektronische nieuwsbrieven hebben als doel mensen telkens opnieuw attent te maken op Sig-nieuws en leiden geïnteresseerden naar de juiste pagina's op de website. Doordat we systematisch de elektronisch nieuwsbrief in de schijnwerper plaatsten bij activiteiten voor breed publiek, konden we dit aantal in 2014 verder laten stijgen tot 4363. Ook het aantal professionele abonnees bleef stijgen (tot 6424). In totaal telden we op eind december 2014 maar liefst 10787 elektronische abonnees op de nieuwsbrieven. Dat is er maar liefst 3520 meer dan eind 2013.

73


10. Sig in de pers en op verplaatsing Sinds jaren worden aankondigingen van Sig-activiteiten in agendarubrieken van verschillende bladen en tijdschriften opgenomen. Voor de professionele vorming gaat het vooral om vaktijdschriften. In 2014 probeerden we de activiteiten voor breed publiek ook in andere media aan te kondigen. Zo bracht Sig mensen met een beperking positief in beeld in de pers. Het project ‘Volgens Willy’ kwam ook nu weer ruim onder de aandacht. Op 25 en 26 juni, ter gelegenheid van Rock for Specials, het muziekfestival voor mensen met een beperking, stond het Sig-project in de programmabrochure aangekondigd. Ook bij de lancering van het vierde boek in de reeks (rond Allerheiligen) konden we op persbelangstelling rekenen. Het Nieuwsblad wijdde er een halve pagina aan. Verder verscheen er een mooi artikel over het toneelproject ‘Sporen in het onbestemde’ in het tijdschrift Op&doek, het magazine voor amateurtheater de publicatie. Gekoppeld hieraan werd info over Sig en over NAH doorgegeven. Zoals elk jaar heeft Sig verder het grote publiek warm gemaakt voor de vormingsactiviteiten en sensibiliseringscampagnes: o.a. de vorming over NAH, bijleren in Destelbergen, enz. Dit uitte zich ook in verschillende (online) aankondigingen (o.a. in Libelle). Sig is ervan overtuigd dat de pers een belangrijke invloed kan uitoefenen op de kansen tot integratie en inclusie. Onbekend maakt immers onbemind. Toegankelijke publicaties maken over het dagelijks leven van mensen met een beperking draagt hiertoe bij.

Sig op verplaatsing Sig is ook regelmatig met een informatiestand aanwezig op congressen, evenementen of beurzen. Zo waren we in 2014 onder andere te gast op het congres van de VVL (14 maart), de Dag van de Zorg van De Bolster in Ronse (16 maart), de Materialenbeurs Logopedie van de Arteveldehogeschool (15 mei), Rock for Specials (25 en 26 juni), de Lokerse Feesten (7 augustus), Leven in het Park in Destelbergen (27 augustus), de SEN-beurs over NAH in HeusdenZolder (9 oktober) en de cultuurmarkt in Dienstencentrum Speltinx Gentbrugge (12 december).

74

2014

Activiteitenverslag 2014

Recommend Documents