ACTIEPLAN ENERGIEZORG IN DE VLAAMSE OVERHEIDSGEBOUWEN

Vlaamse overheid

ACTIEPLAN 2006-2010 ENERGIEZORG IN DE VLAAMSE OVERHEIDSGEBOUWEN

Goedgekeurd door de Vlaamse regering 20/07/2006 Vragen naar: An Saye

[email protected]

02 553 80 38

ENERGIEZORG IN DE VLAAMSE OVERHEIDSGEBOUWEN

ministerie van de Vlaamse AMINAL Coördinatiecel Milieuzorg

Gemeenschap

Inhoudstafel INHOUDSTAFEL ....................................................................................................................................... 2 1

INLEIDING..................................................................................................................................... 7

2

WAAROM (VERHOOGDE) AANDACHT VOOR ENERGIEZORG BINNEN DE VLAAMSE OVERHEIDSGEBOUWEN?.......................................................................................................... 7 2.1 INLEIDING ...................................................................................................................................... 7 2.2 DE VLAAMSE OVERHEID DIENT TE VOLDOEN AAN WETTEN EN REGELS OP VLAK VAN ENERGIEZORG ... 8 2.2.1 Inleiding............................................................................................................................................. 8 2.2.2 Europese regelgeving ........................................................................................................................ 8 2.2.3 Regelgeving uitgevaardigd door de Vlaamse Regering.................................................................... 9 2.2.4 Regelgeving uitgevaardigd door de regering van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest ............. 10 2.3 VOORBEELDROL OVERHEDEN I.V.M. MILIEU- EN ENERGIEZORG IS DOOR ALLE VLAAMSE ACTOREN GEWENST .................................................................................................................................... 10 2.3.1 Vlaams regeerakkoord 2004-2009 .................................................................................................. 11 2.3.2 Vlaams Parlement ........................................................................................................................... 11 2.4 INTERNE ENERGIEZORG WERD IN VERSCHILLENDE VLAAMSE PLANNINGSDOCUMENTEN OPGENOMEN 11 2.4.1 Vlaamse milieubeleidsplannen ....................................................................................................... 11 2.4.2 Vlaams Klimaatbeleidsplan 2006-2012........................................................................................... 12 2.4.3 Beleidsnota Energie en natuurlijke rijkdommen 2004-2009 ......................................................... 12 2.4.4 Beleidsnota Bestuurszaken 2004-2009 ........................................................................................... 12 2.5 ANDERE LANDEN EN GEWESTEN BESTEDEN VEEL AANDACHT AAN INTERNE ENERGIEZORG .............. 13 2.6 AANDACHT BESTEDEN AAN ENERGIEZORG KAN DE ENERGIEFACTUUR GEVOELIG VERLAGEN............ 13 2.7 DE VLAAMSE OVERHEID DIENT INSPANNINGEN TE LEVEREN OM TE VOLDOEN AAN HET KYOTOPROTOCOL................................................................................................................................... 13 2.8 CONCLUSIE ................................................................................................................................. 13

3

WORDT ER DAN NOG GEEN AANDACHT BESTEED AAN INTERNE ENERGIEZORG? .... 14 3.1 STRUCTURELE VERANKERING ENERGIEZORG................................................................................. 14 3.1.1 Project milieuzorg in de Vlaamse overheid .................................................................................... 14 3.1.2 Omzendbrieven 91/1 en 91/1bis met betrekking tot energieverbruik van verwarmings- en verlichtingsinstallaties..................................................................................................................................... 14 3.2 ENERGIEZORG IN OVERHEIDSGEBOUWEN ...................................................................................... 15 3.2.1 Inventarisatie gebouwen ................................................................................................................. 15 3.2.2 Energieboekhouding ....................................................................................................................... 15 3.2.3 Bestaande gebouwen energetisch optimaliseren ............................................................................ 16 3.2.4 Energiebewust bouwen, renoveren en huren als onderdeel van ecologische duurzaamheid ....... 19 3.2.5 Aankoop hernieuwbare energie realiseren..................................................................................... 19 3.3 CONCLUSIE ................................................................................................................................. 19

4

KAN HET BETER EN/OF EFFICIËNTER WORDEN AANGEPAKT? ....................................... 20 4.1 INLEIDING .................................................................................................................................... 20 4.2 KNELPUNTEN BIJ DE STRUCTURELE VERANKERING VAN ENERGIEZORG IN DE VLAAMSE OVERHEIDSGEBOUWEN................................................................................................................. 20 4.2.1 Energiezorg nog niet ingebed in de bedrijfsvoering en de organisatiestructuur .......................... 20 4.2.2 Omzendbrieven 91/1 en 91/1bis dateren van 1991 ......................................................................... 20 4.2.3 Veel onduidelijkheid omtrent verantwoordelijkheden energiezorg ............................................... 20 4.3 KNELPUNTEN BIJ ENERGIEZORG IN DE VLAAMSE OVERHEIDSGEBOUWEN ........................................ 21 4.3.1 Basisinformatie voor inventarisatie gebouwen in huur of eigendom van de Vlaamse overheid is vaak niet voorhanden ...................................................................................................................................... 21 4.3.2 Energieboekhouding is cruciaal maar soms moeilijk te implementeren en/of op te volgen......... 22 4.3.3 Bestaande gebouwen energetisch optimaliseren vraagt veel tijd, middelen en coördinatie.......... 23 4.3.4 Er wordt nog onvoldoende rekening gehouden met ecologische duurzaamheid bij bouwen, renoveren en huren ......................................................................................................................................... 24 4.3.5 Aandacht voor hernieuwbare energie is beperkt............................................................................ 24 4.4 CONCLUSIE ................................................................................................................................. 25

Actieplan 2006-2010 – Energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen

Pagina 2 van 36


5


Gemeenschap

ACTIEPLAN 2006-2010 .............................................................................................................. 26 5.1 RANDVOORWAARDEN .................................................................................................................. 26 5.2 DOELGROEP(EN).......................................................................................................................... 26 5.3 TREKKERS EN BETROKKEN ........................................................................................................... 27 5.4 CONCREET ACTIEPLAN ................................................................................................................. 27 5.4.1 Draagvlak creëren voor energiezorg............................................................................................... 27 5.4.2 Meten is weten ................................................................................................................................. 28 5.4.3 Energieverbruik verlagen................................................................................................................ 29 5.4.4 Hernieuwbare energie introduceren............................................................................................... 31 5.4.5 Rapportering.................................................................................................................................... 32

BIJLAGE 1: ERVARINGEN MET INTERNE ENERGIEZORG BINNEN DE FEDERALE OVERHEID EN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJKE GEWEST.................................................................... 33 FEDERALE OVERHEID............................................................................................................................ 33 BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST .................................................................................................. 33 BIJLAGE 2: ERVARINGEN MET INTERNE ENERGIEZORG BINNEN DE OVERHEID IN ANDERE LANDEN...................................................................................................................................... 35 NEDERLAND ......................................................................................................................................... 35 GROOT-BRITTANNIË ............................................................................................................................. 35 VERENIGDE STATEN ............................................................................................................................. 35


Pagina 3 van 36



Gemeenschap

Contactpersonen Vlaamse overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-integratie en -subsidiëringen Coördinatiecel Milieuzorg Graaf De Ferraris-gebouw Koning Albert II laan 20 - bus 8 K 3G06 1000 Brussel An Saye Tel: 02/553 80 38 e-mail: [email protected] Agentschap voor Facilitair Management Afdeling Gebouwen Cel Energie Graaf de Ferraris-gebouw Koning Albert II-laan 20 - bus 9 8e verdieping 1000 Brussel Peter Bockstaele Tel. : 02/553 82 26 e-mail : [email protected]

Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Graaf De Ferraris-gebouw Koning Albert II laan 20 - bus 8 1000 Brussel Sofie Luyten Tel: 02/553 46 18 e-mail: [email protected]

Lezers Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-integratie en -subsidiëringen Coördinatiecel Milieuzorg Graaf De Ferraris-gebouw Koning Albert II laan 20 - bus 8 K 3G27 1000 Brussel Anne Van Autreve Tel: 02/553 80 52 e-mail: [email protected] Vlaams Energieagentschap Noth Plaza-gebouw Koning Albert II laan 7 1210 Brussel Luc Peeters


Pagina 4 van 36



Gemeenschap

Tel: 02/553 46 02 e-mail: [email protected] Agentschap voor Facilitair Management Afdeling Gebouwen Graaf de Ferraris-gebouw Koning Albert II-laan 20 - bus 9 8e verdieping 1000 Brussel Gert Potoms Tel. : 02/553 74 51 e-mail : [email protected] Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Lucht, Hinder, Milieu & Gezondheid Cel Lucht Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II laan 20 - bus 8 1000 Brussel Tomas Velghe Tel: 02/553 11 33 e-mail: [email protected] Departement Bestuurzaken Vlaams Bouwmeester Graaf de Ferraris-gebouw Koning Albert II-Laan 20 1000 Brussel Tony Van Nuffelen Tel: 02 :553 85 43 e-mail: [email protected] Marc Santens Tel: 02/553 77 28 e-mail: [email protected] Agentschap voor Facilitair Management Afdeling Aankoopbeheer Boudewijnlaan 30 1000 Brussel Stefan De Fraine Tel: 02/553 48 62 [email protected]

Departement Bestuurszaken Entiteit ICT-beleid Koning Albert II-Laan 7 1210 Sint-Joost-Ten-Node Liliane Boschmans Tel: 02/553 13 32 [email protected] Paul Mortelmans Tel: 02/553 13 30


Pagina 5 van 36



Gemeenschap

[email protected] Brussels Instituut voor Milieubeheer Joke Dockx Tel: 02/775 75 75 [email protected]


Pagina 6 van 36



Gemeenschap

1 Inleiding De aandacht voor klimaatsverandering en het hieruit voortvloeiende klimaatbeleid is de laatste decennia sterk toegenomen. Men beseft immers dat de menselijke activiteiten ingrijpende gevolgen kunnen hebben op het klimaat. Daarom zijn de geïndustrialiseerde landen via het Protocol van Kyoto (1997) de verplichting aangegaan om tijdens de periode 2008-2012 hun broeikasgasemissies met gemiddeld 5% te reduceren ten opzichte van de uitstoot in 1990. De Europese Unie engageerde zich in naam van alle EU-Lidstaten tot een reductie met 8 procent van de uitstoot. Deze Europese reductiedoelstelling werd in 1998 via een intern Europees akkoord verder verdeeld over de verschillende lidstaten. België engageerde zich tot een doelstelling van -7,5 procent. Op het overlegcomité van 8 maart 2004 tussen de gewesten en de federale overheid, werd deze nationale reductiedoelstelling tenslotte verdeeld tussen de verschillende Gewesten, en engageerde het Vlaamse Gewest zich om haar uitstoot van broeikasgassen tegen 2008-2012 met 5,2% te verminderen in vergelijking tot de uitstoot in 1990. CO2 is het belangrijkste broeikasgas. In 2004 maakte dit gas 85% uit van de totale uitstoot van broeikasgassen in Vlaanderen. CO2 komt voornamelijk vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen. De uitstoot van CO2 in Vlaanderen steeg tussen 1990 (67.893 kton) en 2004 (77.369 kton) met 14%. Deze trend moet dringend omgebogen worden. Het is duidelijk dat om de Vlaamse reductiedoelstelling te verwezenlijken elke schakel in de maatschappij een belangrijke rol dient te spelen en dat dus ook de Vlaamse overheid zelf inspanningen hiertoe zal moeten leveren. Om de reeds lopende initiatieven en de geplande initiatieven nog beter op elkaar af te stemmen en de beschikbare middelen efficiënt in te zetten besliste de Vlaamse Regering op 20 mei 2005 dat er een actieplan energiezorg voor de gehele Vlaamse overheid zou uitgewerkt worden. Het voorliggende document is de uitwerking van dit actieplan voor de Vlaamse overheidsgebouwen. In de inleidende hoofdstukken wordt beknopt gesitueerd waarom dit actieplan nodig is (hoofdstuk 2), wat reeds wordt gedaan rond interne energiezorg binnen de Vlaamse overheidsgebouwen (hoofdstuk 3), en welke vaststellingen en ervaringen hieromtrent werden opgedaan, en welke verbeteringen kunnen worden aangebracht aan de huidige manier van werken (hoofdstuk 4). Deze voorbereidende hoofdstukken monden vervolgens uit in hoofdstuk 5 dat het echte "Actieplan interne energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen" kan worden genoemd voor de periode 20062010. Dit actieplan bevat zowel korte als lange termijn doelstellingen.

2 Waarom (verhoogde) aandacht voor energiezorg binnen de Vlaamse overheidsgebouwen? 2.1 Inleiding De aandacht voor energiezorg heeft voor de Vlaamse overheid de volgende redenen: 1. De Vlaamse overheid dient te voldoen aan wetten en regels op vlak van energiezorg; 2. De Vlaamse overheid heeft een voorbeeldrol te vervullen voor burgers en bedrijven; 3. Interne energiezorg in Vlaamse overheidsgebouwen werd in verschillende Vlaamse planningsdocumenten opgenomen als na te streven doelstelling; 4. Ook andere landen/regio's besteden veel aandacht aan interne energiezorg; 5. Aandacht besteden aan energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen kan de energiefactuur ervan gevoelig verlagen; 6. De Vlaamse overheid dient reële inspanningen te leveren om te voldoen aan het Protocol van Kyoto; De voordelen en andere bijkomende redenen worden toegelicht in de volgende paragrafen.


Pagina 7 van 36



Gemeenschap

2.2 De Vlaamse overheid dient te voldoen aan wetten en regels op vlak van energiezorg 2.2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de regelgeving die een invloed heeft op energiezorg in de Vlaamse overheid.

2.2.2 Europese regelgeving Nieuwe Europese regelgeving die als uiteindelijk doel energiebesparing en vermindering van uitstoot van broeikasgassen heeft, wordt momenteel ontwikkeld in het kader van het Europees Programma inzake Klimaatverandering (ECCP) 1 . Hieronder worden de voor deze nota relevante Europese richtlijnen kort opgesomd. 2.2.2.1

Richtlijn energieprestaties in gebouwen

Op 16 december 2002 is de richtlijn betreffende de energieprestaties van gebouwen 2 goedgekeurd. De richtlijn legt enkele belangrijke verplichtingen op rond de minimumeisen voor de energieprestatie van nieuwe en te renoveren gebouwen. Daarnaast legt ze ook verplichtingen op rond de keuring van centrale verwarmingsketels en airconditioningsystemen, en om energieprestatiecertificaten te voorzien bij iedere bouw, verkoop of verhuur van gebouwen. De richtlijn legt volgende belangrijke verplichtingen op: •

Implementeren van een objectieve manier om de energieprestatie van een gebouw te meten; de richtlijn schetst een algemeen kader voor een berekeningsmethode.

•

Invoeren van minimumeisen voor de energieprestatie van nieuwe gebouwen en van bestaande grote gebouwen die een ingrijpende renovatie ondergaan.

•

Elke nieuwbouw of elk gebouw dat verkocht of verhuurd wordt, moet een energiecertificering ondergaan. Op basis daarvan wordt een energieprestatiecertificaat opgesteld dat hoogstens tien jaar geldig is. Bij de bouw, verkoop of verhuur krijgt de eigenaar, de koper of de huurder het certificaat. Bij het certificaat horen aanbevelingen voor kosteneffectieve verbeteringen van de energieprestatie.

•

C.v.-ketels en airconditioningssystemen moeten regelmatig gekeurd worden. Voor verwarmingsinstallaties waarvan de ketel ouder is dan 15 jaar wordt een eenmalige totale keuring verplicht.

•

Gekwalificeerde en/ of erkende deskundigen zullen instaan voor de certificering van gebouwen en voor de keuring van de c.v.-ketels en airconditioningsystemen.

De lidstaten van de EU zijn verplicht vóór 4 januari 2006 hun nationale en regionale wetgeving aan te passen aan de eisen in deze nieuwe richtlijn. De publieke gebouwen (> 1.000 m²) vormen een aparte doelgroep in de richtlijn. Niet enkel de gemeentelijke of provinciale gebouwen vallen hieronder, maar ook de gebouwen in eigendom of huur van de Vlaamse overheid.

1

Meer info over het Europees Programma inzake http://europa.eu.int/comm/environment/climat/eccp.htm. 2 EPD, 2002/91/EG


Klimaatverandering

vindt

u

op

Pagina 8 van 36


2.2.2.2


Gemeenschap

Richtlijn betreffende energie-efficiëntie bij het eindgebruik en energiediensten

De Richtlijn betreffende energie-efficiëntie bij het eindgebruik en energiediensten 3 werd op 5 april 2006 definitief goedgekeurd. Doel van de richtlijn is het verhogen van de energie-efficiëntie bij het eindverbruik door gebruik te maken van een aantal operationele maatregelen. De overheidssector wordt in dit voorstel van richtlijn vermeld als één van de (belangrijkste) doelgroepen. Teneinde de streefwaarde te bereiken kunnen de lidstaten gebruik maken van verschillende instrumenten, zoals bv. richtsnoeren voor overheidsaankopen, programma’s voor de financiering van energie-efficiëntie, overwegingen in verband met energie-efficiëntie in overheidsinvesteringen, ….

2.2.3 Regelgeving uitgevaardigd door de Vlaamse Regering 2.2.3.1 2.2.3.1.1

Basisdecreten Het REG-decreet

Op 2 april 2004 werd het decreet tot vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in het Vlaamse Gewest door het bevorderen van het rationeel energiegebruik, het gebruik van hernieuwbare energiebronnen en de toepassing van flexibiliteitsmechanismen uit het Protocol van Kyoto (=kortweg REG-decreet genoemd) door de Vlaamse Regering bekrachtigd en afgekondigd. Het decreet legt de hoofdlijnen vast voor de onderbouwing van een beleid gericht op rationeel energiegebruik en de bevordering van hernieuwbare energiebronnen. 2.2.3.1.2

Het energieprestatiedecreet

Op 7 mei 2004 keurde de Vlaamse Regering tevens het decreet houdende eisen en handhavingsmaatregelen op het vlak van energieprestaties en het binnenklimaat voor gebouwen en tot invoering van een energieprestatiecertificaat (=kortweg energieprestatiedecreet genoemd) goed. 2.2.3.1.3

Het elektriciteits- en aardgasdecreet

Op respectievelijk 17 juli 2000 en 6 juli 2001 werden de decreten met betrekking tot de vrijmaking van de energiemarkten voor aardgas en elektriciteit definitief goedgekeurd. Deze decreten hebben geleid tot het opstellen van de Technische Reglementen voor de betrokken nutsvoorzieningen. Hierin wordt het samenspel tussen de diverse actoren op vlak van energievoorziening geregeld, met als voornaamste spelers de distributienetbeheerder en de leverancier. Deze regelgeving heeft belangrijke financiële gevolgen op niveau van investeringen en heeft er tevens toe geleid dat, via openbaar uitgeschreven opdrachten, leveranciers zijn geselecteerd voor levering van aardgas en elektriciteit voor de installaties (gebouwen, infrastructuur) van het voormalige ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en een aantal voormalige Vlaamse Openbare Instellingen. Bij de selectie werd rekening gehouden met milieugebonden criteria, zowel naar opwekking (elektriciteit) als naar dienstverlening (elektriciteit, aardgas). 2.2.3.1.4

Het milieuvergunningendecreet

Het decreet van 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning is het kaderdecreet waarop de huidige milieuvergunningsvoorwaarden voor inrichtingen in het Vlaamse Gewest zijn gebaseerd. Ook de inrichtingen in eigendom of huur van de Vlaamse overheid zijn onderworpen aan deze Vlaamse milieureglementering.

3

Richtlijn 2006/32/EG


Pagina 9 van 36


2.2.3.2 2.2.3.2.1


Gemeenschap

Uitvoeringsbesluiten Besluit tot vaststelling van de eisen op het vlak van energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen en invoering van de energieprestatiecertificaten

Ter uitvoering van het energieprestatiedecreet werd op 11 maart 2005 door de Vlaamse Regering het besluit tot vaststelling van de eisen op het vlak van de energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen definitief goedgekeurd Op 2 december 2005 hechtte de Vlaamse Regering haar goedkeuring aan het besluit voor het invoeren van het energiecertificaat bij de bouw. Dat betekent dat voor gebouwen waarvoor een E-peil wordt berekend, gelijktijdig met de EPB-aangifte een energieprestatiecertificaat wordt opgemaakt. Het besluit verscheen op 2 februari 2006 in het Belgisch Staatsblad. In het kader van de voorbeeldfunctie dienen ook publieke gebouwen (groter dan 1000 m2) over een energieprestatiecertificaat te beschikken. Het energiecertificaat dient op een voor het publiek zichtbare plaats gehangen te worden. Om voor de grote publieke gebouwen vanaf 2008 een energieprestatiecertificaat te kunnen invoeren, zullen zij worden verplicht een energieboekhouding bij te houden. 2.2.3.2.2

Ontwerpbesluit m.b.t. onderhoud stookinstallaties op vaste, vloeibare en gasvormige brandstof

Het ontwerpbesluit betreffende het onderhoud en het nazicht van stookinstallaties voor de verwarming van gebouwen en de aanmaak van warm verbruikswater (dat o.a. wijzigingen in de Vlarem I en IIvoorwaarden zou aanbrengen) werd op 11 juni 2004 voor de eerste maal principieel goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Dit ontwerpbesluit vervangt voor het Vlaamse Gewest de regelgeving uit het Koninklijk Besluit van 6 januari 1978 tot voorkoming van de luchtverontreiniging bij het verwarmen van gebouwen met vaste of vloeibare brandstof. Het ontwerpbesluit beoogt een energiebesparing en een reductie van schadelijke emissies tot stand te brengen door de toepassing van een gemoderniseerde en verruimde onderhoudsregeling van verwarmingsinstallaties. Een periodieke inspectie werkt bovendien ook een snellere vervanging van verouderde, energieverspillende installaties door ketels met lagere emissieniveaus en betere energieprestaties in de hand. In vergelijking met het Koninklijk Besluit van 1978 wordt het toepassingsgebied van de opgelegde onderhoudsregeling verruimd naar gasgestookte installaties en naar decentrale toestellen. Tevens worden de inhoud van de inspectie en de voorwaarden voor erkenning van technici en opleidingscentra aangepast aan de moderne technieken van huishoudelijke verwarming.

2.2.4 Regelgeving uitgevaardigd door de regering van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest legt momenteel de laatste hand aan een ontwerp van ordonnantie die de Richtlijn 2002/91/EG (Richtlijn energieprestaties in gebouwen) omzet. Het ontwerp ligt momenteel ter discussie voor bij de Brusselse Regering. Wat betreft het berekenen van het E-peil voor nieuwbouw, zal het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zich inspireren op de rekenmethodiek zoals opgesteld voor het Vlaams Gewest.

2.3 Voorbeeldrol overheden i.v.m. milieu- en energiezorg is door alle Vlaamse actoren gewenst De Vlaamse overheid heeft bij het uitvoeren van het milieubeleid een voorbeeldfunctie te vervullen. De Vlaamse overheid pleit voor milieuvriendelijk gedrag en legt zelf maatregelen aan andere doelgroepen op (bvb. via de milieureglementering). Dit leidt ertoe dat ze zelf niet kan achterblijven en minstens de ambitie moet hebben om het even goed te doen. Bovendien is de Vlaamse overheid zonder meer één van de meest complexe en


Pagina 10 van 36



Gemeenschap

grootste bedrijven, zoniet het grootste bedrijf in Vlaanderen, dat met haar activiteiten en beslissingen een grote druk uitoefent op het milieu. Daarom is aandacht voor het thema interne milieu- en energiezorg meer dan gerechtvaardigd.

2.3.1 Vlaams regeerakkoord 2004-2009 In het regeerakkoord 2004-2009 wordt inzake interne energiezorg het volgende bepaald: "We maken een energie- en milieubalans op bij elke verbouwing of nieuwbouw van een overheidsgebouw. Voor alle grote overheidsgebouwen houden we een energieboekhouding bij en voeren we een energieaudit uit." Het regeerakkoord 2004-2009 stelt bovendien dat er vanaf 2006 energiecertificaten moeten ingevoerd worden voor nieuwe gebouwen en vanaf 2008, voor bestaande woningen die verhuurd of verkocht worden.

2.3.2 Vlaams Parlement Op 23 mei 2001 nam de plenaire vergadering van het Vlaamse Parlement een resolutie aan over de voorbeeldrol van de Vlaamse overheid met betrekking tot energiebesparing. De Vlaamse overheid zou volgens de resolutie een beleidsplan moeten opmaken om het elektriciteits- en brandstofverbruik per m2 in bestaande openbare administratieve overheidsgebouwen en installaties te verminderen. In de resolutie werd zelfs een doelstelling opgenomen: het doel was om tegen juli 2004 het elektriciteits- en brandstofverbruik per m2 van de honderd grootste administratieve gebouwen met gemiddeld 10% te verminderen ten opzichte van de periode 1999/2000. De realisatie van de doelstelling diende volgens de resolutie te gebeuren in twee fases. Tijdens fase I moest een energieboekhouding worden opgesteld in de honderd grootste Vlaamse overheidsgebouwen (de grootste in m2 oppervlakte) en moest een energie-audit uitgevoerd worden in de vijf grootste administratieve gebouwen. Tijdens fase II moest een maandelijkse energieboekhouding worden opgesteld in de ca. 250 grootste gebouwen met een oppervlakte groter dan 1.000 m2 en moest een jaarlijkse energieboekhouding in de overige gebouwen mogelijk worden gemaakt. Daarnaast werden ook energie-audits in de honderd grootste openbare, administratieve gebouwen vooropgesteld. Ondertussen zijn fase I en fase II afgerond. De resultaten zijn ter beschikking in de auditrapporten die per gebouw werden opgemaakt en in het eindrapport ‘Energiebeheer bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap’ 4 .

2.4 Interne energiezorg werd in planningsdocumenten opgenomen

verschillende

Vlaamse

Interne energiezorg (en meer algemeen interne milieuzorg) werd opgenomen in verschillende planningsdocumenten die door de Vlaamse Regering zijn goedgekeurd.

2.4.1 Vlaamse milieubeleidsplannen In het MINA-plan 2 5 (Milieubeleidsplan 1997-2001, verlengd tot 2002) en het MINA-plan 3 6 (Milieubeleidsplan 2003-2007) wordt het belang van de voorbeeldfunctie van de overheid benadrukt.

4

http://intra.azf.vlaanderen.be/gebouwen/Energie/documenten/trimestrieel%20rapport/eindrapport.pdf Initiatief 123 6 Project 37 5


Pagina 11 van 36



Gemeenschap

2.4.2 Vlaams Klimaatbeleidsplan 2006-2012 Het Vlaams klimaatbeleidsplan 2006-2012 wijt een volledig hoofdstuk (hoofdstuk 5.10) aan de voorbeeldrol van de overheid. De Vlaamse Overheid werkt in haar actieplannen rond milieuzorg in het voertuigenpark (2006 – 2010) en energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen (2006 – 2010) verschillende concrete maatregelen binnen deze domeinen uit. Daarnaast worden de Vlaamse ambtenaren via campagnes gesensibiliseerd om rationeler om te gaan met energie en mobiliteit. De Lijn, de Vlaamse openbare vervoersmaatschappij, wil de CO2-emissies van het openbaar vervoer sterk verminderen via een verhoging van het gebruik van CO2-arme brandstoffen en milieuvriendelijke voertuigen.

2.4.3 Beleidsnota Energie en natuurlijke rijkdommen 2004-2009 In de beleidsnota Energie en natuurlijke rijkdommen 2004-2009 wordt vermeld dat de Vlaamse overheid een actieplan dient uit te werken voor het thema energie binnen de Vlaamse overheid. Dit actieplan is gericht naar de gehele Vlaamse overheid en moet volgens de beleidsnota minstens volgende elementen bevatten: • een overzicht van de huidige situatie en acties rond energiezorg; • een analyse van de nog te ondernemen acties; • duidelijke afspraken in verband met de verdeling van taken en verantwoordelijkheden. In de beleidsnota wordt ook vermeld dat de bestaande omzendbrieven rond rationeel energiegebruik (in casu “Maatregelen bestemd om het energieverbruik der verwarmings- en verlichtingsinstallaties te verminderen”) zullen worden geactualiseerd. Daarnaast wordt aandacht gevraagd voor bijkomende vorming rond het thema energie voor de aanspreekpunten milieuzorg en sleutelfiguren zoals gebouwverantwoordelijken en verantwoordelijken voor aankoop. Er wordt tevens vermeld dat er een communicatie- en sensibilisatiecampagne zal opgezet worden met als doel: • een draagvlak voor energiezorg te creëren; • een mentaliteits- en vooral ook een gedragsverandering van alle betrokkenen te realiseren; • het personeel te informeren over de geplande en uitgevoerde activiteiten en hun resultaten; • het personeel de nodige informatie te verstrekken om hun bijdrage te leveren aan de geplande acties en het behalen van de vooropgestelde doelen; • het informeren van derden (burgers e.d.) over de inspanningen die de Vlaamse overheid in haar eigen diensten onderneemt op vlak van energie. Dit past in de voorbeeldfunctie van de Vlaamse overheid. Tenslotte werd ook gesteld dat alle entiteiten in hun actieplan milieuzorg 2005 specifiek aandacht moesten besteden aan het thema energie. Alle entiteiten dienden systematisch rekening te houden met energiecriteria bij de aankoop van goederen en diensten. Alle entiteiten moesten de nodige gegevens registreren om hun energieverbruik permanent te kunnen opvolgen.

2.4.4 Beleidsnota Bestuurszaken 2004-2009 In de beleidsnota Bestuurszaken 2004-2009 wordt vermeld dat de Vlaamse overheid (daarbij gevolg gevend aan de resolutie van het Vlaams Parlement en de Centrale Milieubeleidsverklaring van de Vlaamse overheid) een voorbeeldrol wil vervullen op het vlak van energie- en milieubeleid, om zo de Kyoto-doelstellingen te helpen behalen en tevens de budgetten voor energie voor haar gebouwen zo efficiënt mogelijk te benutten. Daarnaast wordt ook aangegeven dat de aankoop van milieuvriendelijke en eerlijke producten binnen de Vlaamse overheid verder zal gestimuleerd worden. Dit zal bevorderd worden door het afsluiten van centrale raamcontracten op afroep waar mogelijk en/of zinvol, en waarbij milieuvriendelijkheid als gunningscriterium wordt opgenomen.


Pagina 12 van 36



Gemeenschap

2.5 Andere landen en gewesten besteden veel aandacht aan interne energiezorg Er is quasi geen enkel land of gewest in de Europese Unie meer aanwezig dat geen aandacht besteedt aan interne energiezorg binnen de eigen overheidsdiensten. Vooruitstrevende voorbeelden zijn Nederland, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, … Voor een summier overzicht van de inhoud van dergelijke plannen of beleidsintenties, wordt verwezen naar Bijlage 1 (interne energiezorg in de federale, de Waalse en de Brusselse overheidsdiensten) en Bijlage 2 (interne energiezorg in andere Lidstaten).

2.6 Aandacht besteden aan energiezorg kan de energiefactuur gevoelig verlagen Ook budgettaire redenen nopen de Vlaamse overheid tot een zuinig energiegebruik. De beperkte middelen van de Vlaamse overheid moeten immers zo efficiënt mogelijk worden ingezet. Geschat wordt dat het voormalige ministerie van de Vlaamse Gemeenschap jaarlijks ongeveer 8,4 miljoen euro middelen ter beschikking stelt voor het betalen van elektriciteits- en brandstoffacturen 7 van de gebouwen (excl. facturen voor motorbrandstoffen). Werken rond interne energiezorg levert in vele gevallen monetaire besparingen op: indien niet onmiddellijk (de "no regret" maatregelen), dan wel op korte, middellange of lange termijn.

2.7 De Vlaamse overheid dient inspanningen te leveren om te voldoen aan het Kyoto-protocol Uit het eindrapport ‘Energiebeheer bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap’ bleek dat er een besparing van 15 % op de jaarlijkse CO2- uitstoot kan gerealiseerd worden in de geauditeerde gebouwen door uitvoering van de voorgestelde economisch haalbare maatregelen met een terugverdientijd kleiner dan 15 jaar.

2.8 Conclusie Het is duidelijk dat werken aan interne energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen gewenst is. In deze nota rond interne energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen wordt daarom een actieplan 2006-2010 voorgesteld, met daarin ook korte termijn doelstellingen voor het jaar 2006. Het is de bedoeling om in 2006 met alle betrokken partijen verder te werken aan een kader voor een gestructureerde aanpak van energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen zodat, op termijn, energiezorg zich kan verankeren in haar werking op een wijze welke structurele en organisatorische veranderingen kan doorstaan.

7

Eindrapport ‘Energiebeheer bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap’, 2004, http://intra.azf.vlaanderen.be/gebouwen/Energie/documenten/trimestrieel%20rapport/eindrapport.pdf


Pagina 13 van 36



Gemeenschap

3 Wordt er dan nog geen aandacht besteed aan interne energiezorg? 3.1 Structurele verankering energiezorg Structurele verankering van energiezorg is mogelijk de belangrijkste taak in de hele energiezorg aanpak. In deze fase moeten immers de voorwaarden geschapen worden waardoor de concrete energie-acties ook effectief en succesvol gerealiseerd worden. Deze taak loopt permanent door tijdens het hele energiezorg traject. In de volgende onderdelen wordt gekeken in hoeverre de structurele verankering van energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen reeds een feit is.

3.1.1 Project milieuzorg in de Vlaamse overheid In de beslissing van de Vlaamse Regering van 8 mei 2002 (VR/PV/2002/17 - punt 10) wordt gesteld dat “vanaf 2003 milieuzorg verplicht wordt ingevoerd in alle administratieve entiteiten 8 van de Vlaamse overheid, met uitzondering van de onderwijsinstellingen”. Om dat te realiseren werd voorzien in de oprichting van een Centrale Coördinatiecel Milieuzorg (CCM) en werd per administratieve entiteit een aanspreekpunt milieuzorg aangeduid. Daarnaast werd ook bepaald dat elke administratieve entiteit zijn eigen activiteiten dient door te lichten naar milieuzorg en –wetgeving. Op basis van deze doorlichting stelt elke entiteit jaarlijks een actieplan milieuzorg op. In de beslissing van 8 mei 2002 wordt ook gesteld dat ‘…deze cel (CCM) zal ondermeer volgende taken moeten vervullen: een verbindingsfunctie vervullen tussen het decentrale niveau (entiteiten) en de Vlaamse Regering (ondermeer voorstellen doen inzake centrale milieudoelstellingen, …’. Het concept voorziet een centrale aansturing door middel van centrale doelstellingen en een decentrale invulling van deze doelstellingen. Op 20 mei 2005 werden de centrale doelstellingen voor 2005 goedgekeurd, namelijk dat de thema’s energie en mobiliteit in 2005 in de kijker zouden staan. Dit betekent dat aan de entiteiten gevraagd werd om, indien relevant voor de entiteit, vooral acties rond energie en mobiliteit op te nemen in hun jaarlijkse milieuzorgactieplannen. Dit betekent ook dat er vanuit de CCM extra aandacht en ondersteuning geboden werd voor deze thema’s, onder de vorm van een globale interne communicatiecampagne en een begeleiding van de entiteiten toegespitst op deze thema’s. Ook in 2006 besteedt de CCM verder aandacht aan de twee thema’s energie en mobiliteit. Naar analogie met de Principeverklaring Integrale Kwaliteitszorg van het voormalige ministerie van de Vlaamse Gemeenschap ondertekende de Vlaamse Regering op 18 juli 2003 ook een milieubeleidsverklaring. Daarin maakt ze haar engagement tot implementatie van milieuzorg in de Vlaamse overheid duidelijk. De diverse administratieve entiteiten van de Vlaamse overheid dienen op basis van de centrale milieubeleidsverklaring vervolgens een meer op de eigen activiteiten gerichte milieubeleidsverklaring op te stellen.

3.1.2 Omzendbrieven 91/1 en 91/1bis met betrekking tot energieverbruik van verwarmings- en verlichtingsinstallaties Uiteraard werd nog vroeger dan de internationale debatten over klimaatbeleid, reeds aandacht besteed aan interne energiezorg. Deze is van alle tijden, maar had vroeger een louter budgettaire reden. Getuige ervan zijn de nog steeds geldende Vlaamse omzendbrieven 91/1 en 91/1bis inzake "Maatregelen bestemd om het energieverbruik der verwarmings- en verlichtingsinstallaties te verminderen." Deze omzendbrieven dateren van januari 1991. De eerste brief is gericht aan de energieverantwoordelijke en aan het personeel dat belast is met het technisch beheer van de verwarmingsinstallaties binnen de gebouwencomplexen van de Vlaamse overheid, de tweede is 8

Administratieve entiteit: een organisatie binnen de Vlaamse overheid die gekenmerkt wordt door een homogeen takenpakket én door een duidelijk af te bakenen management. Entiteiten kunnen aan de hand van dezelfde criteria ook subentiteiten onderscheiden binnen hun entiteit.


Pagina 14 van 36



Gemeenschap

gericht aan alle personeelsleden van de Vlaamse overheid. Hierin worden de energieverantwoordelijken en technisch verantwoordelijken en het personeel aangespoord tot rationeel energieverbruik.

3.2 Energiezorg in overheidsgebouwen Energiezorg realiseren in (overheids)gebouwen bestaat uit een aantal stappen. Als eerste stap dienen de gebouwen gedetecteerd en geïnventariseerd te worden, zodat men een overzicht heeft van de gebouwen waarmee men wil werken en men beschikt over de nodige gebouwgegevens om de volgende stappen te kunnen uitvoeren. Vervolgens kan men het energieverbruik systematisch bijhouden. Dit kan door middel van een energieboekhoudingssysteem. Deze eerste twee stappen vormen de basis van energiezorg in een gebouw. De volgende stap is het (laten) uitvoeren van energieaudits, waardoor men een zicht krijgt op het besparingspotentieel van de gebouwen. Met de resultaten moet men daarna dan ook effectief aan de slag gaan en kijken op welke termijn welke investeringen kunnen gemaakt worden ter verbetering van de energie-efficiëntie van een gebouw. Tenslotte is het ook belangrijk dat energiezorg bij het bouwen of renoveren van een gebouw meegenomen wordt. In de volgende paragrafen wordt bekeken in hoeverre deze stappen worden toegepast in verschillende entiteiten van de Vlaamse overheid.

3.2.1 Inventarisatie gebouwen Vooraleer er duidelijke beslissingen kunnen genomen worden over energiebesparende maatregelen is het essentieel om de verbruiksstromen binnen de gebouwen te kennen. Voor elk gebouw moet basisinformatie zoals functie, adres, gebouwverantwoordelijke, oppervlakte, bouwjaar en aanwezigheid van koeling vastgelegd worden. Verder moet het totale verbruik (kWh en m³) en specifieke verbruik (kWh en l per m²) van elektriciteit, brandstof en water berekend worden en moet het specifieke verbruik vergeleken worden met gemiddelde waarden in Vlaanderen voor gebouwen met dezelfde gebouwfunctie. De afdeling Gebouwen van het Agentschap voor Facilitair Management beschikt over een gebouwendatabank (GIP) waarin de gegevens van alle gehuurde gebouwen door en gebouwen in eigendom van de Vlaamse overheid kunnen worden opgeslagen. In augustus en september 2004 werden een aantal personen op tijdelijke basis aangeworven bij de afdeling Gebouwen om deze databank zoveel mogelijk aan te vullen en te actualiseren. De voordelen van een inventarisatie zijn ondermeer het verzamelen van strategische informatie voor het plannen en uitvoeren van energiezorg in de gebouwen. Via de inventaris kan bijvoorbeeld het totale verbruik van het gebouwenpark en de verdeling van het verbruik over de verschillende functies (administratie, cultuur,...) berekend worden. Via ondermeer deze informatie weet men in welke sectoren in eerste instantie energiezorg acties moeten gepland worden.

3.2.2 Energieboekhouding Energieboekhouding is een controle-instrument voor energiezorg dat het energie- en waterverbruik van gebouwen in beeld brengt en analyseert. Energieboekhouding is gebaseerd op een regelmatige registratie, analyse en rapportage van het elektriciteits-, brandstof- en waterverbruik. Hierbij worden de opgemeten verbruiken vergeleken met referentiewaarden en verwachte verbruiken. De basisinformatie van de energieboekhouding wordt geleverd door het registreren van de energiemeterstanden op regelmatige, minimaal maandelijkse, tijdstippen. Dit kan handmatig gebeuren door het opschrijven van de meterstanden op vaste tijdstippen of automatisch via energiemeters aangesloten op een modem zoals bij telemetrie. Internationale onderzoeken tonen steevast aan dat het zichtbaar maken van het energieverbruik op zichzelf al het energiebewustzijn verhoogt en besparingen teweegbrengt. Een energieboekhouding toont het besparingseffect van de genomen maatregelen duidelijk aan. Dat motiveert de verbruikers, overtuigt de financiers van het nut van de geleverde inspanningen en bevordert een gericht beleid.


Pagina 15 van 36



Gemeenschap

Bovendien kunnen, door de geregistreerde verbruiken te vergelijken met die uit vorige periodes en berekende verwachte verbruiken, onregelmatigheden aan het licht komen. Hierdoor kunnen fouten tijdig worden gelokaliseerd. Een energieboekhouding kan ook fouten in de facturen zelf aanduiden.

3.2.2.1

Maandelijkse registratie energieverbruik van 200-tal Vlaamse overheidsgebouwen via energieboekhoudingssoftware

Zoals gesteld in de resolutie van het Vlaams Parlement op 23 mei 2001 worden sinds augustus 2002 in een 200-tal Vlaamse overheidsgebouwen de maandelijkse meterstanden van elektriciteit, aardgas, stookolie en water bijgehouden in een energieboekhoudingspakket (EMC-softwarepakket van Siemens) via het internet. De meterstanden worden ingevoerd door de gebouwverantwoordelijken. Indien ze geen toegang hebben tot Internet, kunnen ze de meterstanden doorfaxen naar de cel Energie (Afdeling Gebouwen, Agentschap voor het Facilitair Mangement) die de gegevens voor hen invoert. De boekhoudingssoftware laat toe om op frequente basis (vb. wekelijks) rapporten te genereren. De bedoeling van de afdeling Gebouwen is om tot een systematiek te komen van leveranciersrapportering (zoals reeds het geval is bij levering van gasolie en gasolie extra) welke op automatische wijze kan ingevoerd worden in het systeem. Op die manier worden foute aflezingen, defecte meters etc. verholpen terwijl tevens de belasting voor de gebouwverantwoordelijken vermindert. Conform de resolutie van het Vlaams Parlement is deze energieboekhouding toegepast op de grootste gebouwen van de Vlaamse Gemeenschap, waarbij vooral aandacht wordt besteed aan de gebouwen in eigendom. Niet alle gebouwen zijn in het boekhoudingspakket ingevoerd hoewel dit technisch mogelijk is. Daarover werd onderhandeld door de afdeling Gebouwen met de uitbater van het energieboekhoudingspakket. Een prijsvoorstel is overgemaakt na onderhandeling, waarbij ook rekening werd gehouden met de toekomstige applicaties van het pakket waaronder automatische invoer van gegevens, invoer van gegevens vanuit gebouwenbeheersystemen etc. .

3.2.2.2

Database energiekosten van de gebouwen van de departementen BZ, L&V en WVG

De afdeling Gebouwen heeft een eigen database ontwikkeld om, op basis van de factuurgegevens, een specifiek overzicht bij te houden van energieverbruiken en -kosten per gebouw. De energieverbruiken in gebouwen van de departementen Bestuurzaken (BZ), Landbouw en Visserij (L&V) en Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) en enkele andere diensten, worden in deze database bijgehouden. Dit programma is eveneens ter beschikking gesteld aan de afdeling Elektriciteit en Mechanica Antwerpen (EMA) van het Agentschap Infrastructuur welke instond voor het bestek voor levering van elektriciteit.

3.2.3 Bestaande gebouwen energetisch optimaliseren Bestaande gebouwen energetisch optimaliseren kan gebeuren in een aantal stappen. Eerst en vooral dient er een zicht te zijn op de huidige energetische toestand van het gebouw en een zicht op de mogelijke ingrepen die leiden tot een energetische optimalisatie van het gebouw. Deze eerste stap gebeurt door middel van een energieaudit. De energieaudit is een doeltreffend middel om een gebouw door te lichten op energetisch vlak en om de mogelijke energiebesparende maatregelen voor de aandachtsvelden organisatie, techniek en gedrag in kaart te brengen. Tijdens een energieaudit worden de interacties tussen de beïnvloedende factoren onderzocht en wordt een uitgebreide lijst van energiebesparende maatregelen opgesteld. Deze energiebesparende maatregelen worden gebudgetteerd naar investering en terugverdientijd in de loop van de volgende jaren. De tweede stap bestaat dan uit het opstellen van een plan van aanpak aan de hand van de energiebesparende maatregelen die gedetecteerd werden tijdens de audit en aan de hand van de terugverdientijd. Aan de hand van dit plan van aanpak worden dan de maatregelen uitgevoerd.


Pagina 16 van 36



Gemeenschap

De voordelen van energie-optimalisatie van bestaande gebouwen door het uitvoeren van energieaudits en het uitvoeren van de maatregelen voorgesteld in deze audits, zijn in de meeste gevallen aanzienlijk: • •

energiebesparing van 30 tot 60% via financieel rendabel maatregelen; verhoging van het comfort, bijvoorbeeld door een betere regeling van de HVAC 9 -installatie of door nieuwe, energie efficiënte verlichtingstoestellen.

3.2.3.1

Verbetering energiecontracten

Werken rond interne energiezorg betekent tevens het werken aan een verbetering van de energiecontracten. De Vlaamse overheid heeft tijdens de jaren 2003-2004 voor de drie voornaamste nutsvoorzieningen – elektriciteit, gasolie (mazout) en aardgas – nieuwe contracten afgesloten met leveranciers. De noodzaak voor deze contracten spruit voort uit twee los van elkaar staande fenomenen: -

het feit dat niet-federale diensten geen beroep meer kunnen doen op het vroegere Federale Aankoop Bureau (F.A.B., nu ABAFOR), waardoor een aparte aanbesteding voor levering van gasolie genoodzaakt was;

-

de vrijmaking van de markt voor levering van elektriciteit en aardgas.

Bij de opmaak van de bestekken voor deze leveringen werd aandacht besteed aan een aantal milieugebonden elementen: -

voor elektriciteit: vereisten naar groenestroomcertificaten, waarmee de Vlaamse Gemeenschap te kennen heeft gegeven dat de toekomstige leveranciers aandacht dienen te besteden aan de milieuvriendelijke opwekking van elektriciteit;

-

voor aardgas: vereisten naar milieuvriendelijke opwekking;

-

voor gasolie: opsplitsing van de opdracht in ‘gasolie’ en ‘gasolie extra’ (=zwavelarme stookolie) waardoor de Vlaamse Gemeenschap als eerste grote overheid ook voorziet in de levering van ‘gasolie extra’ voor aangepaste, moderne verwarmingsinstallaties.

Conform de diverse Europese initiatieven dienen milieu- en energiegebonden elementen in de toekomst ook geïncorporeerd te worden in andere bestekken. Dit vereist een ruimer gezichtsveld dan enkel CO2-emissies, zoals aandacht voor loodvrije soldeerprocessen etc. waardoor de druk op het milieu verlicht wordt, en de noodzaak tot toepassing van energieverslindende correctiemaatregelen vermindert. 3.2.3.2

Uitvoeren energieaudits in de gebouwen van de Vlaamse overheid

Zoals gesteld in de resolutie van het Vlaams Parlement van 23 mei 2001, werden van oktober 2002 tot juni 2004 door het studiebureau Ingenium, in opdracht van de cel Energie, energie-audits van verschillende gebouwen uitgevoerd. Het eindrapport is beschikbaar op de website van de energiecel (http://www2.vlaanderen.be/ned/sites/gebouwen/data/energieauditrapport.htm). Naast het eindrapport, kunnen ook een aantal voorbeelden van energie-rapporten geraadpleegd worden op deze website. De andere rapporten zijn niet openbaar gemaakt maar werden wel bezorgd aan de lokale diensten van de afdeling gebouwen. Verdere opvolging is voorzien, in die zin dat de buitendiensten van afdeling Gebouwen, indien budgetten voorzien zijn op de gepaste basisallocaties, enkele energiebesparende maatregelen bundelen (bv. plaatsen van thermostatische kranen, vernieuwen van stookplaats, …) en deze in een openbare aanbesteding uitvoeren. Wegens schaalvoordeel kan hierdoor kostenbesparend gewerkt worden. Alle energie-auditrapporten worden bij de afronding van het project ook centraal in de library van het gebouwbeheerssysteem geplaatst. Ambtenaren van de Vlaamse overheid met toegang tot het GIPsysteem hebben dan de mogelijkheid om deze op te vragen. Wanneer bepaalde projecten worden gestart zullen deze rapporten als leidraad worden gebruikt bij het verdere verloop van het project. De rapporten van Fase I voor het Martelaarsplein bijvoorbeeld worden ter inzage gelegd aan de

9

HVAC: Heating, Ventilation and Airconditioning


Pagina 17 van 36



Gemeenschap

kandidaat-inschrijvers voor het lastenboek “Onderhoud met totale waarborg voor de gebouwen van het Martelaarsplein”.

3.2.3.3

Aankopen energiezuinige kantoortoestellen

Wat betreft het aankopen van energiezuinige toestellen zijn er binnen de Vlaamse overheid twee entiteiten die raamcontracten afsluiten voor de toestellen. Het zijn de administratie Logistiek Management en de entiteit Sturing en Controle, Informatica en Communicatie Technologie (SCICT). Het Agentschap voor Facilitair Management is verantwoordelijk voor de aankoop of het inhuren van de kopieerapparaten voor de entiteiten van de Vlaamse overheid. Elke twee jaar wordt er een nieuwe offerte aanvraag uitgeschreven voor de leasing van nieuwe kopieerapparaten. In het bestek worden ook criteria gesteld wat betreft de milieuvriendelijkheid van de toestellen. De inschrijvers dienen te antwoorden op vragen rond onder andere het maximaal energieverbruik in werking en stand-by, de maximale uitstoot van schadelijke stoffen, de energiebesparingmogelijkheden van de toestellen, …. De inschrijver die beter scoort dan het gevraagde, wordt op deze punten positief gequoteerd. De entiteit ICT-beleid is verantwoordelijk voor de ICT-dienstverlening binnen de Vlaamse overheid in samenwerking met een externe ICT-dienstverlener. Op geregelde tijdstippen organiseert de ICTdienstverlener marktbevragingen om de ICT-productcatalogus te actualiseren. Bij de marktbevraging van mei 2005 werden op vraag van de entiteit ICT-beleid ook een aantal extra milieuvriendelijke criteria opgenomen. Er werd onder andere gesteld dat op alle nieuwe computers en schermen standaard een instelbaar energiebeheersysteem moet staan. Daarnaast wordt het aanbod van computermateriaal uitgebreid met flat screens (vlakke schermen), welke veel minder energie verbruiken dan een gewoon scherm. 3.2.3.4

’t Is oktober, hou het sober

Het Vlaams Energieagentschap (VEA) heeft in het verleden al heel wat sensibiliseringswerk rond de gewenste vermindering van het energieverbruik verricht. De campagnes richtten zich in de eerste plaats tot de burger maar veel tips kunnen ook toegepast worden in een kantooromgeving. Bovendien vonden de affiches ook hun weg binnen de Vlaamse overheidsgebouwen. Zo wordt tweejaarlijks de campagne "’t Is oktober, hou het sober" gelanceerd. Tijdens deze campagne worden energiebesparende tips gegeven. Het VEA geeft ook verschillende brochures uit rond o.a. energiezuinig bouwen, isolatietechnieken, …

3.2.3.5

Energiezorg centraal thema in 2006 voor de Coördinatiecel Milieuzorg

Energie is in 2006, naast mobiliteit, het centrale thema voor de Coördinatiecel Milieuzorg (zie ook paragraaf 3.1.1). De CCM voert in 2006 een centrale campagne energiezorg en mobiliteit. Dit houdt in dat er posters verspreid worden en dat er acties georganiseerd worden om de werknemers van de Vlaamse overheid te sensibiliseren rond de twee thema’s.

3.2.3.6

Opleiding gebouwverantwoordelijke/gebouwenbeheerder

Bij het opnemen van de meterstanden van elektriciteit, aardgas, stookolie en water ondervonden sommige gebouwverantwoordelijken de moeilijkheid dat de meters zich in een hoogspanningscabine bevonden, daar waar de reglementering (AREI) voorschrijft dat toegang tot deze ruimtes beperkt is tot “gewaarschuwde personen”. Daarom werd een interne opleiding georganiseerd tot het behalen van een BA4-certificaat voor alle gebouwenbeheerders en voor enkele gebouwverantwoordelijken. In 2005 werd het raamcontract voor deze opleidingen gegund. Onder dit raamcontract (lopende tot en met oktober 2006) zijn er opleidingen VCA en BA4/BA5 gegeven voor de diensten van Gebouwen en Water. Einde augustus wordt het bestek voor het nieuwe raamcontract uitgebreid met specifieke technische opleidingen rond het aspect veiligheid geopend.


Pagina 18 van 36



Gemeenschap

3.2.4 Energiebewust bouwen, renoveren en huren als onderdeel van ecologische duurzaamheid Het preventiebeginsel leert ons dat voorkomen beter is dan genezen. Energiebewust bouwen en renoveren heeft als doel een kwalitatief gebouw te realiseren waar in optimale comfortomstandigheden kan gewerkt worden en waarbij er op een rationele manier gebruik gemaakt wordt van energie, water en materialen. Ook indien men zelf niet bouwt, kan men er toch voor kiezen om enkele ecologische criteria, waaronder het energieverbruik, voorop te stellen bij de selectie van een kantoorgebouw om te huren of aan te kopen. Energiebewust bouwen, renoveren en huren dient onlosmakelijk verbonden te worden met duurzaam bouwen, renoveren en huren. Het begrip duurzame ontwikkeling wordt als volgt omschreven: “Onder duurzame ontwikkeling wordt een ontwikkeling verstaan die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheid in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien.” De concrete invulling van het begrip ‘duurzaamheid’ heeft niet alleen puur ecologische, maar zeker ook sociale en economische implicaties. Al deze aspecten moeten met elkaar in evenwicht zijn. Dit is een visie die ondersteund wordt door de Vlaamse Bouwmeester. Duurzaamheid steunt volgens hem op drie pijlers: een ecologische, cultureel-maatschappelijke en financiële pijler. Om de ecologische impact van een gebouw te kennen, test het team van de Vlaamse bouwmeester een softwareprogramma uit, Greencalc, dat een index geeft aan een gebouw. Deze index geeft een indicatie over het water- en energieverbruik, het materiaalgebruik en de bereikbaarheid van een gebouw. Hoe hoger de index, hoe ecologischer een gebouw is. Samen met de afdeling Gebouwen wordt er onderzocht of deze software kan gebruikt worden bij de beoordeling van het volledige patrimonium van de Vlaamse overheid. De afdeling Gebouwen werkt aan de samenstelling van een blauwboek. Dit blauwboek is een opsomming van de voornaamste toepasselijke regelgeving en de standpunten van de Vlaamse overheid wat betreft bouwkundige en technische criteria voor gebouwen, zoals criteria voor de waarde van de energieprestatie-coefficiënt, criteria voor de binnenluchtkwaliteit, criteria voor de winterse binnentemperatuur,… Het is de bedoeling de criteria in dit blauwboek te toetsen aan de huidige situatie in bestaande gebouwen van de Vlaamse overheid en om het te gebruiken bij het ontwerp van nieuwe gebouwen van de Vlaamse overheid. Voor dit blauwboek is reeds interesse getoond vanuit de wereld van de bouwpromotoren.

3.2.5 Aankoop hernieuwbare energie realiseren Hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie, windenergie, biomassa en zelfs kleinschalige waterkracht zullen in de toekomst een belangrijkere rol spelen in onze energieproductie. Op dit ogenblik is er binnen het Vlaamse overheid in de offerteaanvragen aan de energieleveranciers een beperkte weging van het criterium ‘milieuvriendelijke energieopwekking’.

3.3 Conclusie Er beweegt dus al heel wat binnen de Vlaamse overheidsgebouwen met betrekking tot het thema energie. Er worden evenwel enkele knelpunten ondervonden bij de uitvoering. Deze worden besproken in het volgende hoofdstuk.


Pagina 19 van 36



Gemeenschap

4 Kan het beter en/of efficiënter worden aangepakt? 4.1 Inleiding Tot nu toe zijn de acties rond energiezorg binnen de Vlaamse overheidsgebouwen nogal gefragmenteerd. Van een globale aanpak was tot nu toe geen sprake. Met deze nota wil de Vlaamse overheid hier verandering in brengen. De hierna volgende knelpunten en voorstellen tot oplossingen vloeien voort uit hoofdstuk 3 van deze nota waarin een overzicht wordt gegeven van wat energiezorg inhoudt, en wat er op dat vlak reeds gebeurt in de Vlaamse overheidsgebouwen. Ze zijn ook gebaseerd op de opmerkingen die beschreven staan in het eindrapport van Ingenium 10 wat betreft de invoering van energiezorg in het voormalige ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en op knelpunten die beschreven zijn in de activiteitenverslagen van de CCM 11 .

4.2 Knelpunten bij de structurele verankering van energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen 4.2.1 Energiezorg nog organisatiestructuur

niet

ingebed

in

de

bedrijfsvoering

en

de

Een randvoorwaarde voor de invoering van energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen, en dus ook voor de uitvoering van de centrale doelstelling milieuzorg voor 2005, is dat het management, met name de Vlaamse Regering en de leidend ambtenaren van de verschillende entiteiten, dit project ondersteunen. Dit vertaalt zich niet enkel in nota’s maar ook in opvolging van de energiefacturen en verbruiken van de verschillende entiteiten en gebouwen. Dit vertaalt zich ook in het met aandacht voor het energieverbruik benaderen van nieuwe activiteiten, zodat meerverbruik door nieuwe activiteiten zeker niet meer bedraagt dan de besparingen gerealiseerd door bestaande activiteiten. Dit gebeurt op dit moment nog te weinig. Een verankering van milieu- en meerbepaald energiezorg dient op een zo hoog mogelijk niveau te gebeuren, zoals via beslissingen van de Vlaamse Regering, tot opname in functiebeschrijvingen van leidend ambtenaren en in de beheersovereenkomsten met de (toekomstige) agentschappen.

4.2.2 Omzendbrieven 91/1 en 91/1bis dateren van 1991 De omzendbrieven 91/1 en 91/1bis dateren van 1991. Ze moeten hoognodig aangepast worden aan de huidige situatie en kennis op vlak van energiezorg. De inhoud van de omzendbrieven moet regelmatig opnieuw onder de aandacht gebracht worden.

4.2.3 Veel onduidelijkheid omtrent verantwoordelijkheden energiezorg 4.2.3.1

Onduidelijkheid verantwoordelijkheid infrastructuur gebouw

Het is niet altijd duidelijk welke instantie verantwoordelijk is voor het onderhoud van installaties van gebouwen. Bovendien maakt de veelheid aan tussenpersonen en actoren de situatie er ook niet duidelijker op. Voor de meeste grotere administratieve gebouwen werden in het verleden onderhoudscontracten met totale waarborg afgesloten, hetzij door het voormalige ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, hetzij door de eigenaar. Sommige van die onderhoudsfirma’s hebben echter weinig of geen aandacht voor het aspect energiebeheer wat bleek uit de energie-auditrapporten. 10

Rapport ‘Energiebeheer bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 2002-2004, Eindrapport’, Ingenium 11 Milieuzorg in de Vlaamse overheid, Activiteitenverslag, januari 2003-juni 2004, Activiteitenverslag juli 2004-december 2005, CCM


Pagina 20 van 36



Gemeenschap

Initiatieven vanwege deze onderhoudsfirma’s vertalen zich nochtans snel in gereduceerd energieverbruik.

4.2.3.2

Betrokkenheid verantwoordelijke voor de energieboekhouding is vaak te gering

Er werd vastgesteld dat een aantal gebouwverantwoordelijken niet konden meewerken aan het project “energieboekhouding”. Een gebouwverantwoordelijke in kleinere gebouwen heeft vaak nog andere administratieve taken naast zijn taken als gebouwverantwoordelijke. Een gebouwverantwoordelijke voor grotere gebouwen wordt dagdagelijks met allerlei problemen geconfronteerd zodat de energieproblematiek vaak dient te wijken voor het tevreden stellen van de gebruikers. De betrokkenheid van het personeel wordt ook sterk beïnvloed door de lokale verantwoordelijken binnen een dienst: door hen opgestelde instructies om bijvoorbeeld systematisch de lichten te doven na vertrek, of instructies aan de conciërge van een gebouw zijn allemaal eenvoudige maatregelen welke vaak niet doorgedreven worden omdat lokale verantwoordelijken meestal niet zelf de verantwoordelijkheid dragen over de energiefacturen van hun dienst. Uit andere dossiers, zoals het dossier van het GSM-gebruik, blijkt echter dat wanneer een facturatie op micro-niveau (per dienst) ingevoerd wordt, lokale verantwoordelijken sneller instructies geven om de uitgaven te beperken. Het opnemen van en tijd vrijmaken voor de taak van energieverantwoordelijke in functiebeschrijvingen en het organiseren van opleidingen rond energiezorg voor de gebouwverantwoordelijke dringt zich op om resultaten te bereiken.

4.3 Knelpunten bij energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen 4.3.1 Basisinformatie voor inventarisatie gebouwen in huur of eigendom van de Vlaamse overheid is vaak niet voorhanden 4.3.1.1

Bouwfysische en technische informatie gebouwen vaak niet volledig

De databank die beheerd wordt door de afdeling Gebouwen wordt niet up-to-date gehouden. De update van de databank die in het najaar van 2004 plaatsvond heeft er niet voor gezorgd dat alle data werden aangevuld. Er ontbreken nog steeds een heleboel data. Bovendien volstaat het niet om de databank eenmalig aan te vullen. Dit zou op regelmatige tijdstippen en op een consequente manier moeten gebeuren. Wat oudere gebouwen betreft, is er vaak zo goed als geen bouwfysische en technische informatie voorhanden. Ook zijn de veranderingen aan overheidsgebouwen, welke in de loop der tijd hebben plaatsgehad, vaak niet of nauwelijks gedocumenteerd waardoor de waarde van de plannen die wel aanwezig zijn relatief wordt. Bij elke bouwtechnische verandering van een overheidsgebouw dienen de plannen aangepast en gestructureerd gearchiveerd te worden. Sommige gebouwen die overgedragen werden van de Federale Overheid naar de Vlaamse overheid, beschikken niet over de plannen. Wanneer een gebouw wordt overgedragen, dienen de plannen ook mee overgenomen te worden en dient De Regie der Gebouwen basisinformatie over het gebouw mee te geven.

4.3.1.2

Het bestaan van een gebouwbeheerssysteem wordt niet altijd ten volle benut

De grotere gebouwen beschikken meestal over een gebouwbeheerssysteem. De onderhoudsfirma maakt echter niet systematisch gebruik van de energiemonitoring mogelijkheden die aanwezig zijn in het gebouwbeheerssysteem. Het recente aanbestedingsdossier voor de gebouwen rond het Martelaarsplein houdt hiermee rekening door het opnemen van een apart hoofdstuk rond energiebudgettering. Dit zou verder uitgebreid moeten worden naar de andere onderhoudscontracten van gebouwen met een gebouwbeheerssysteem.


Pagina 21 van 36



Gemeenschap

4.3.2 Energieboekhouding is cruciaal maar soms moeilijk te implementeren en/of op te volgen 4.3.2.1

Problemen bij opnemen en doorgeven meterstanden door gebouwverantwoordelijke

Wegens menselijke tussenkomst worden soms verkeerde gegevens overgemaakt of worden de meterstanden weinig of niet opgenomen. Ook de afleesbaarheid van de meter speelt hierbij een grote rol. Sommige meters bevinden zich op moeilijk bereikbare plaatsen. Zo bevindt de elektriciteitsmeter voor grote gebouwen zich meestal in een afgesloten hoogspanningscabine, die enkel toegankelijk is voor personen met minimum een bekwaamheidsniveau BA4. Weinig of geen gebouwverantwoordelijken beschikken over dit noodzakelijke BA4-certificaat en hebben bijgevolg geen gerechtvaardigde toegang tot de HS-cabine voor het aflezen van de meterstanden. Er werd reeds in het verleden een opleiding tot BA4-certificaat georganiseerd door de cel Energie, maar lang niet alle gebouwverantwoordelijken namen eraan deel. Deze opleiding zou dus ofwel opnieuw moeten georganiseerd worden, met meer druk vanwege de leidend ambtenaar ofwel wordt er gestreefd naar een automatisatie van de opname van de meterstanden. De omrekeningsfactoren horende bij energiemeters, nodig voor een juiste interpretatie van de gegevens, zijn vaak niet gekend. Dit zorgt ervoor dat verbruiken van verschillende gebouwen niet vergelijkbaar zijn, noch met elkaar, noch met literatuurgegevens. Daarnaast ontbreekt bij een grote groep gebouwverantwoordelijken de kennis en bijgevolg de interesse en het bewustzijn in verband met energie en aanverwante aangelegenheden.

4.3.2.2

Energy Monitoring and Control energieverantwoordelijke toegankelijk

(EMC)

website

niet

voor

iedere

De meterstanden van alle gebouwen worden ingegeven in een webgebaseerde database, genaamd EMC. Een aantal gebouwverantwoordelijken maakt reeds gebruik van de mogelijkheid om de gegevens via het web door te geven. Een aantal van de betrokken personen beschikt echter nog niet over de noodzakelijke webbrowser en internettoegang. Zij dienen de meterstanden door te sturen naar de cel Energie, die de gegevens invoert. Dit maakt het geheel nogal omslachtig en tijdrovend voor de betrokken partijen. Een automatisatie van de gegevensinvoer zou de invoer van gegevens sneller en efficiënter laten verlopen.

4.3.2.3

Onvoldoende kennis over energiekosten blijft struikelblok

Daar veel gebouwen beschikken over een digitale elektriciteitsmeter, wordt de gebouwverantwoordelijke gevraagd om de elektriciteitsfactuur te gebruiken voor het opvolgen of doorgeven van meterstanden of verbruiken. In sommige gevallen blijkt evenwel dat deze facturen niet door de gebouwverantwoordelijke worden ontvangen, zelfs is er soms ter plaatse geen kopie beschikbaar. Door wie of waar deze facturen worden ontvangen en bijgehouden is voor de gebouwverantwoordelijke soms onduidelijk of niet gekend wat uiteraard de opvolging van de verbruiken bemoeilijkt. De verwerking van energiefacturen is actueel georganiseerd op niet-doorzichtige basis. Er is geen uniforme behandeling van de energiefacturen, noch voor gebouwen in eigendom van de Vlaamse overheid, noch voor de gebouwen die worden gehuurd. Naargelang de entiteit worden facturen centraal of decentraal verwerkt, worden facturen van dezelfde gebouwen verwerkt door verschillende personen. Navraag voor een aantal gebouwen heeft aangetoond dat voor bepaalde gebouwen 2 verschillende personen instaan voor de behandeling van de factuur, in functie van het gefactureerde bedrag (drempelwaarde 5.000 euro). Op deze manier is het quasi onmogelijk om een totaalbeeld van de verbruiken en de eraan gekoppelde bedragen te verkrijgen. Voorgaande maakt dat de hele afhandeling van energiefacturen binnen de Vlaamse Gemeenschap nogal onoverzichtelijk verloopt, en dat totaaloverzichten van betaalde energiekosten voor het hele ministerie quasi niet te achterhalen zijn tenzij via leveranciersrapportering. Enige duidelijkheid over wie welke factuur betaalt zou de opvolging van het energieverbruik zeker vergemakkelijken.


Pagina 22 van 36



Gemeenschap

Vandaar dat het idee bestaat om samen met de verantwoordelijken uit te zoeken op welke manier dit beter georganiseerd kan worden. Een globaal facilitair beleid zou moeten worden uitgebouwd.

4.3.2.4

De energieboekhouding wordt nog niet in alle gebouwen betrokken door de Vlaamse overheid toegepast

Als de Vlaamse overheid aan energiezorg wil doen, dan is het cruciaal om ervoor te zorgen dat in elk gebouw waar werknemers van de Vlaamse overheid aanwezig zijn, het energieverbruik in kaart wordt gebracht. Dit is de eerste stap naar het verminderen van het energieverbruik en dus de uitstoot van CO2-gassen. Het project dat reeds in verschillende gebouwen van de Vlaamse overheid loopt, dient dus verder uitgebreid te worden naar de andere gebouwen waar diensten van de Vlaamse overheid gevestigd zijn. Hiervoor is het ook cruciaal dat de gegevens over de verschillende gebouwen correct worden bijgehouden en geactualiseerd (zie ook punt 4.2.1).

4.3.3 Bestaande gebouwen energetisch optimaliseren vraagt veel tijd, middelen en coördinatie 4.3.3.1

De uitvoering van de energie-audits is geen garantie op succes

De energie-audits geven wel technische maatregelen aan die kunnen genomen worden, maar heffen de barrières niet op die het mogelijk moeten maken de voorgestelde maatregelen ook effectief uit te voeren. Meer bepaald dient er rekening gehouden te worden met de terugverdientijden voor de investeringen, en met de combinatie van investeringen. In die zin omvatten de auditrapporten steevast een investeringsdiagramma waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen quick-wins (terugverdientijd < 2 jaar), haalbare investeringen (terugverdientijd > 2 jaar en < 5 jaar) en investeringen met een langere terugverdientijd (terugverdientijd > 5 jaar). Op verzoek van de afdeling Gebouwen is bij het bepalen van de terugverdientijden in het eindrapport van Ingenium steeds een conservatieve benadering gevolgd aangezien de praktijk uitwijst dat een optimistische benadering valse verwachtingen schept en vaak dient bijgesteld te worden na uitvoering. Daarnaast is het ook niet altijd duidelijk wie de resultaten van de energieaudits verder opvolgt, namelijk wie het nodige budget dient te voorzien om de eerste investeringen uit te voeren en wie de winst door een lagere energiefactuur opstrijkt. 4.3.3.2

Administratieve procedures remmen initiatieven rond energiezorg binnen de overheid af

Wanneer een overheid aankopen doet, is deze gebonden aan de wetgeving op de overheidsopdrachten. Deze (Europese) wetgeving moet enerzijds de aanbestedende overheid toelaten de economisch voordeligste keuze te maken en anderzijds de gelijke toegang tot de markt, vrije mededinging, transparantie en niet-discriminerende procedures garanderen. Ook wanneer men kiest voor de aankoop van milieusparende producten moet met deze wetgeving en met de principes van de vrije concurrentie rekening gehouden worden. Daarnaast stelt zich de problematiek van de financiering: bepaalde investeringen worden gedragen door de departementen, andere door de afdeling Gebouwen, weer andere door de IVA’s of EVA’s of via investeringsprogramma’s (Masterplannen). Investeringen in energiebesparende maatregelen zullen derhalve via diverse basisallocaties en diverse programma’s verlopen, al naargelang het gaat om gebouwgebonden materies, werken in huur- of eigendomsgebouwen, werkingsmiddelen etc. terwijl bovendien de verwoording van de investering ook een bepalende rol speelt voor de keuze van de basisallocatie. Tot slot dient men rekening te houden met de delegaties binnen de overheid: grote investeringen dienen te passeren via diverse kanalen voor goedkeuring, een procedure die veel tijd vraagt. Dossiers die elementen incorporeren zoals kwaliteit, milieuvriendelijkheid, … (offerteaanvragen) kosten meer tijd om te behandelen. Vandaar dat de aanbestedende diensten gemakkelijker overgaan naar aanbestedingen. Daarbij gaat vooral aandacht uit naar het aspect prijs en wordt geen zorg besteed


Pagina 23 van 36



Gemeenschap

aan het opnemen in de technische voorschriften van correcte minimale eisen in verband met milieu of energie.

4.3.3.3

Informeren en sensibiliseren personeel gebeurt niet regelmatig genoeg

Wat de energieboekhouding en energie-audits betreft, vormt de communicatie van het hoe en waarom van de projecten nog een struikelblok. In de meeste gevallen zijn enkel de rechtstreeks betrokkenen (nl. de gebouwverantwoordelijke en de gebouwenbeheerder) op de hoogte, terwijl de andere personeelsleden nog niet afweten van het bestaan van de diverse projecten en campagnes omtrent energiebesparing. Aangezien de gebruikers van de gebouwen niet of nauwelijks op de hoogte zijn van de energieboekhouding en audit die in hun gebouw plaatsvinden, voelen ze zich ook niet geroepen om rationeler om te springen met energie. Nochtans kan sensibiliseren van de werknemers voor een grote energiebesparing zorgen, terwijl daar minimale investeringen (communicatie) voor nodig zijn. De gebruikers dienen op de hoogte gebracht te worden en gesensibiliseerd te worden i.v.m. het verbruik van energie op hun werkplek en hoe ze dat kunnen verminderen en waarom dit zo belangrijk is. Er dient op de een of andere manier een terugkoppeling te gebeuren van de resultaten van de energieboekhouding naar de gebruikers van de gebouwen.

4.3.4 Er wordt nog onvoldoende rekening gehouden met ecologische duurzaamheid bij bouwen, renoveren en huren Binnen de Vlaamse overheid bestaan er weinig richtlijnen rond ecologisch duurzaam huren, bouwen en renoveren. Door de opdrachtgever wordt in de meeste gevallen nog geen ambitieniveau voor ecologische duurzaamheid voorop gesteld. Door ambitieniveaus’s te bepalen zou de overheid projectontwikkelaars kunnen dwingen om rekening te houden met ecologische duurzaamheid. Bij de goedkeuring van nieuwe projecten is er voorzien in een technisch (afdeling Gebouwen) en juridisch (inspectie van financiën) advies. Het milieuaspect wordt niet meegenomen. Het inwinnen van een ecologisch advies zou een extra schakel kunnen zijn bij de goedkeuring van de projecten. Wat betreft het huren van gebouwen wordt op dit ogenblik, buiten bereikbaarheid met het openbaar vervoer, geen rekening gehouden met de ecologische impact van een gebouw. Indien de Vlaamse overheid, naast het criterium van bereikbaarheid met openbaar vervoer, ook andere ecologische criteria zou hanteren bij het zoeken naar een geschikt kantoorgebouw om te huren, zou ze hiermee bouwpromotoren kunnen dwingen om meer ecologische kantoorgebouwen te bouwen. Op deze manier zou ze haar voorbeeldrol kunnen opnemen.

4.3.5 Aandacht voor hernieuwbare energie is beperkt In de offerteaanvragen voor de stroombevoorrading van al de gebouwen, vestigingen en diensten van de Vlaamse overheid die gehuisvest zijn in het Vlaams Gewest weegt het criterium ‘milieuvriendelijke energieopwekking’ niet zwaar door. Tot nu toe is de kostprijs het voornaamste criterium. Nochtans is de Vlaamse overheid een grote verbruiker van energie. De meer dan 500 gebouwen, de openbare verlichting, de sluizen, de bruggen en de tunnels van de Vlaamse overheid verbruiken samen jaarlijks 200 gigawattuur. Dat is evenveel als 50.000 gezinnen. De totale energiefactuur bedraagt ongeveer 20 miljoen euro per jaar 12 . Door het criterium ‘milieuvriendelijke energieopwekking’ een zwaardere wegingsfactor toe te kennen in de offerteaanvragen, kan de Vlaamse overheid haar voorbeeldfunctie opnemen.

12

Antwoord van de heer Gilbert Bossuyt, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie op een vraag van de heer Eloi Glorieux in de Commissie voor Openbare Werken, Mobiliteit en Energie - Vergadering van 09/03/2004


Pagina 24 van 36



Gemeenschap

4.4 Conclusie Er dient in de eerste plaats een verankering van milieu- en meerbepaald energiezorg te gebeuren op een zo hoog mogelijk niveau, zoals via beslissingen van de Vlaamse Regering tot opname in functiebeschrijvingen van leidend ambtenaren en in de beheersovereenkomsten met de (toekomstige) agentschappen. Daarnaast dient ook energiezorg opgenomen te worden in de functiebeschrijving van de bevoegde personen (energieverantwoordelijken, gebouwverantwoordelijken, gebouwenbeheerders, …) en in de onderhoudscontracten van de gebouwen. Het is ook cruciaal dat de benodigde informatie over de gebouwen aanwezig is. De gebouwendatabank (GIP) moet regelmatig geüpdatet worden. De verantwoordelijkheden hiervoor moeten vastgelegd worden. Bij renovaties dienen ook de gebouwplannen aangepast en overzichtelijk gearchiveerd te worden. Wanneer een gebouw wordt overgedragen van het federale naar het Vlaamse niveau, dienen de plannen ook mee overgenomen worden en dient De Regie der Gebouwen basisinformatie over het gebouw ter beschikking te stellen. Wat de energieboekhouding betreft zou een automatisatie van de gegevensinvoer de invoer van gegevens sneller en efficiënter doen verlopen. Hier moet dan wel verzekerd worden dat de gebouw- of energieverantwoordelijke toegang heeft tot de resultaten van het verbruik, zodat dit door hem kan opgevolgd worden en eventuele lekken of fout ingestelde parameters tijdig kunnen opgespoord worden en zodat hij over het gebruik kan communiceren met de gebouwgebruikers. Daarnaast zou enige duidelijkheid over wie welke factuur betaalt de opvolging van het energieverbruik zeker vergemakkelijken. Er moet opvolging gebeuren van de implementatie van de energiebesparende maatregelen voorgesteld in de bestaande auditrapporten van de verschillende overheidsgebouwen. Verantwoordelijkheden en uitvoeringstermijnen dienen bepaald te worden. Er dient onderzocht te worden welke de investeringsmogelijkheden zijn. De energieboekhouding en de energieaudits dienen verder uitgebreid te worden naar de andere gebouwen waar diensten van de Vlaamse overheid gevestigd zijn. Energiezorg dient verder opgenomen te worden in het aankoopbeleid, zowel van kleine verbruiksgoederen, als van de grotere installaties. Opleidingen rond energiezorg voor verschillende doelgroepen dringen zich op om het project te laten slagen. Zowel opleidingen rond het hoe en waarom van energiezorg, als voor het behalen van het nodige BA4 certificaat zijn nodig. Ook per specifieke doelgroep (aankoop, gebouwen, schoonmaak …) dienen er opleidingen te worden voorzien. Om voldoende gedragenheid te creëren dienen deze opleidingen ondersteund te worden door de leidend ambtenaren. Een grote besparing kan behaald worden door sensibilisatie van de gebruikers. Hiervoor zijn geen grote investeringen nodig. Het is heel belangrijk dat deze grote groep op de hoogte wordt gehouden van het project en weet wat hijzelf kan doen om het energieverbruik van het gebouw te verminderen. Er is duidelijk al heel wat werk verricht, maar de acties zijn tot nu toe vaak te fragmentarisch en niet op elkaar afgestemd. Deze nota wil daar verandering in brengen. Deze conclusies worden in het volgende hoofdstuk vertaald in doelstellingen en de doelstelling worden vertaald in een actieplan.


Pagina 25 van 36



Gemeenschap

5 Actieplan 2006-2010 In dit hoofdstuk wordt het actieplan 2006-2010 - Energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen uitgewerkt. De globale doelstelling van het actieplan is het streven naar een rationeel energieverbruik binnen de Vlaamse overheidsgebouwen. Dit kan men bereiken door de volgende stappen te zetten: • • • •

draagvlak creëren voor energiezorg meten is weten energieverbruik verlagen hernieuwbare energie introduceren

Deze vier stappen worden in dit hoofdstuk verder uitgewerkt. Na de acties wordt de rapportering besproken. In het voorgestelde actieplan worden de krijtlijnen getekend wat betreft de aanpak van energiezorg in de Vlaamse overheidsgebouwen. Na goedkeuring van het actieplan door de Vlaamse Regering zullen de acties concreter worden uitgewerkt door trekker en betrokkenen. Dit plan van aanpak rond energiezorg richt zich naar alle entiteiten van de Vlaamse overheid (departementen, IVA’s en EVA’s). In het kader van de bestuurlijke reorganisatie ‘Beter Bestuurlijk Beleid’ is de structuur van de Vlaamse overheid veranderd. In dit plan wordt deze reorganisatie dan ook aangegrepen om een aantal zaken structureel te verankeren door deze te laten opnemen in de beheersovereenkomsten die de Vlaamse Regering af zal sluiten met de leidend ambtenaar van de entiteiten. In dit actieplan wordt uitzondering gemaakt van motorbrandstoffen.

5.1 Randvoorwaarden •

De partijen die zich in dit document als trekker geëngageerd hebben voor een of meerdere acties nemen die taak op en respecteren de afgesproken timing voorzover ze zelf in de mogelijkheid zijn. De betrokkenen verlenen hun medewerking zoals in het actieplan aangeduid.

•

In het actieplan wordt er voorlopig van uitgegaan dat de acties worden uitgevoerd met de beschikbare mensen en middelen. Concreet betekent dit dat de nodige mensen en middelen dienen vrijgemaakt te worden binnen de entiteiten. Indien dit niet mogelijk zou blijken, zal dit worden aangegeven in het tweejaarlijks rapport.

•

De nodige ondersteuning (onder de vorm van opleidingen, informatieverstrekking, …) voor de doelgroep dient voorzien te worden bij de uitvoering van het actieplan.

•

Aangezien de administratieve entiteiten van de Vlaamse overheid zich zowel in het Vlaamse als in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest bevinden, dient er bij de uitvoering van dit actieplan rekening gehouden te worden met de regelgeving en aanbevelingen met betrekking tot rationeel energieverbruik die in deze gewesten van toepassing zijn.

•

Tenslotte wordt opgemerkt dat de milieuwetgeving en de veiligheid van de werknemers kan aanleiding geven tot verhoogd energieverbruik. De veiligheid van het personeel en van de omgeving hebben steeds voorrang op alle ingrepen. Dit mag er echter niet toe leiden dat de trekkers zich verstoppen achter deze uitzonderingen.

5.2 Doelgroep(en) Vlaamse overheid Geheel

Ambtenaren Alle ambtenaren van de Vlaamse overheid.

Leidend ambtenaren Alle leidend ambtenaren van de Vlaamse overheid.


Specifieke doelgroepen binnen de Vlaamse overheid • • • • • • •

Energieverantwoordelijken Gebouwverantwoordelijken Onderhoudsfirma’s Gebouwenbeheerders Aanspreekpunten milieuzorg Bouwheren Aankopers

Pagina 26 van 36



Gemeenschap

5.3 Trekkers en betrokken Gebruikte afkorting CCM VEA Cel Energie LNE-Cel Lucht Afdeling Gebouwen Aankoopbeheer Entiteit ICTbeleid Communicatie en Ontvangst Vlaams Bouwmeester EMA

Departement/Agentschap

Afdeling

Cel

Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Vlaams Energieagentschap Agentschap voor Facilitair Management Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Agentschap voor Facilitair Management Agentschap voor Facilitair Management Departement Bestuurszaken Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid Departement Bestuurszaken Agentschap Infrastructuur

Afdeling Milieu-integratie en -subsidiëringen

Coördinatiecel Milieuzorg

Afdeling Gebouwen

Cel Energie

Afdeling Milieu-, Natuuren Energiebeleid

Cel Lucht

Afdeling Aankoopbeheer Entiteit ICT-beleid Afdeling Communicatie

Cel Communicatie

Interne

Vlaams Bouwmeester Afdeling Elektriciteit en Mechanica Antwerpen

5.4 Concreet actieplan 5.4.1 Draagvlak creëren voor energiezorg Doelstelling 1.

De leidend ambtenaren van de entiteiten ondersteunen energiezorg

Om energiezorg structureel te verankeren in de entiteiten van de Vlaamse overheid is het essentieel dat de leidend ambtenaren energiezorg ondersteunen. Actie Trekker Energiezorg wordt opgenomen in CCM de beheersovereenkomsten met de EVA’s en IVA’s Energiezorg wordt opgenomen in CCM de managementcontracten met de verschillende departementen

Betrokkenen Vlaamse Regering

Timing 2006

Doelgroep Leidend ambtenaren

Vlaamse Regering

2006

Leidend ambtenaren

Doelstelling 2. Energiezorg wordt structureel verankerd in de gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn Bij het invoeren van energiezorg is het belangrijk ervoor te zorgen dat iedereen weet wat hij te doen heeft om zijn steentje bij te dragen. Er dienen richtlijnen opgesteld te worden om duidelijk te maken wat de Vlaamse overheid verwacht van haar werknemers met betrekking tot energiezorg. Actie Trekker De omzendbrief O.A.-MIN-91/1- CCM O.A.-ION-91/1 i.v.m. energiezorg, gericht aan de gebruikers van gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn, wordt herbekeken, eventueel aangepast en opnieuw verspreid. De volgende onderwerpen worden


Betrokkenen VEA LNE-Cel Lucht Afd Gebouwen

Timing Najaar 2006

Doelgroep Alle ambtenaren

Pagina 27 van 36



opgenomen: - Energiezuinig gebruik verwarming - Energiezuinig gebruik verlichting - Instellen energiebeheer computers - Uitschakelen toestellen bij niet-gebruik De omzendbrief O.A.-MIN-91/1bisO.A.-ION-91/1 bis, gericht aan de energieverantwoordelijke en het personeel belast met het technische beheer van de in verwarmingsinstallaties gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn, wordt herbekeken, eventueel aangepast en opnieuw verspreid. De verantwoordelijkheden per gebouw met betrekking tot energiezorg worden vastgelegd (wie betaalt de facturen, wie vult de energieboekhouding in, wie sensibiliseert de gebruikers, wie stelt het EP certificaat op, …)

Gemeenschap

Afdeling gebouwen

VEA LNE-Cel Lucht CCM

Najaar 2006

Energieverantwoordelijken Gebouwverantwoordelijken Gebouwenbeheerde rs Onderhoudsfirma’s

Afdeling Gebouwen

VEA LNE-Cel Lucht CCM

Eind 2006

Energieverantwoordelijken Gebouwverantwoordelijken Gebouwenbeheerde rs

5.4.2 Meten is weten Doelstelling 3. In de gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn, wordt een energieboekhouding bijgehouden Vanaf 2008 dient elk gebouw in Vlaanderen met een oppervlakte van meer dan 1000 m2 waar entiteiten van de publieke sector gehuisvest zijn, over een energiecertificaat te beschikken. Dit certificaat wordt opgemaakt aan de hand van het energieverbruik van het gebouw. Om dit certificaat te kunnen opstellen voor de gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn, is het noodzakelijk om te weten wat de gebouwen jaarlijks verbruiken aan energie. Daarvoor dient een energieboekhouding opgesteld en bijgehouden te worden. Omdat de Vlaamse overheid een voorbeeldfunctie dient uit te oefenen, wordt voorgesteld om voor alle gebouwen niet alleen in Vlaanderen maar ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest waar werknemers van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn, vanaf een oppervlakte van 1000 m2 een energieprestatie certificaat op te stellen. Actie Er wordt een omzendbrief opgesteld met richtlijnen rond het opvolgen van het energieverbruik door middel van een energieboekhouding in gebouwen met een oppervlakte van meer dan 1000 m2 die zich bevinden zowel in Vlaanderen als in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest en waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn Het boekhoudingpakket dat momenteel gebruikt wordt ter beschikking gesteld van alle entiteiten van de Vlaamse

Trekker CCM

Betrokkenen LNE-Cel Lucht Afd. Gebouwen VEA

Afd. CCM Gebouwen VEA LNE-Cel Lucht


Timing 2006

Doelgroep Gebouwverantwoordelijken Gebouwenbeheerders

Najaar 2006

Energieverantwoordelijken Gebouwverantwoordelijken

Pagina 28 van 36



overheid. Er wordt voorrang gegeven aan de gebouwen met een oppervlakte > 1000 m2. Het boekhoudingpakket wordt afgestemd op de Vlaamse energierprestatiecertificatie

Gemeenschap

Gebouwenbeheerders Aanspreekpunten milieuzorg

Doelstelling 4. Per bestaand gebouw waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn en waar nog geen energieaudit plaatsvond en met een oppervlakte van > 1000 m2 wordt een energieaudit uitgevoerd. Deze audits moeten worden uitgevoerd om het advies op te stellen voor het energieprestatiecertificaat in het kader van de energieprestatieregelgeving. Een eerste stap om het energieverbruik van een gebouw te verlagen is een goed zicht te krijgen op het energieverbruik van het gebouw en de mogelijke verbeteringen. De energieaudit is een doeltreffend middel om een gebouw door te lichten op energetisch vlak. Aan de hand van zo een audit kan dan jaarlijks een plan van aanpak opgesteld worden per gebouw met de bedoeling het energieverbruik van het gebouw te verlagen. Deze audits moeten bovendien worden uitgevoerd om het advies op te stellen voor het energieprestatiecertificaat in het kader van de energieprestatieregelgeving. Actie Trekker Er wordt een omzendbrief CCM opgesteld met daarin richtlijnen wat betreft het (laten) uitvoeren van een energieaudit in gebouwen met een oppervlakte > 1000 m2 waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn. Hierbij wordt er rekening mee gehouden dat de audits input moeten geven bij het opstellen van het advies voor het energieprestatiecertificaat in het kader van de energieprestatieregelgeving.

Betrokkenen Afd. Gebouwen VEA

Timing 2006

Doelgroep Energieverantwoordelijken Gebouwverantwoordelijken Gebouwenbeheerders Aanspreekpunten milieuzorg

5.4.3 Energieverbruik verlagen Doelstelling 5. Per bestaand gebouw waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn en waar reeds vóór de huidige legislatuur een energieaudit plaatsvond, wordt een plan van aanpak wat betreft energiezorg opgemaakt, uitgevoerd en bijgestuurd afhankelijk van de beschikbare budgetten Actie Trekker Betrokkenen VEA Er wordt een omzendbrief Afdeling opgesteld met daarin richtlijnen Gebouwen CCM wat betreft het opstellen van een plan van aanpak met betrekking tot energiezorg in gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn. De volgende onderwerpen komen aan bod: - bepalen verantwoordelijkheden - timing - middelen - methodologie


Timing 2007

Doelgroep Gebouwenbeheerders

Pagina 29 van 36



- aandachtspunten Er wordt nagegaan op welke manier de uitvoering van de plannen van aanpak financieel kunnen ondersteund worden. De mogelijkheid van derde partij financiering (DPF) wordt onderzocht. REG-investeringen met een terugverdientijd van 7 jaar of minder zullen binnen de 3 jaar worden uitgevoerd. Na beoordeling van de eerste fase wordt nagegaan of en desgevallend hoe in een tweede fase REG-investeringen met een terugverdientijd van 10 jaar of minder binnen de 5 jaar kunnen worden uitgevoerd.

Gemeenschap

VEA

Afdeling Gebouwen CCM

Eerste semester 2007

bouwheren

Afdeling gebouwen

VEA CCM

2009

Bouwheren

Afdeling gebouwen

VEA CCM

2009-

Bouwheren

Doelstelling 6. De werknemers worden aangespoord tot rationeel energiegebruik door hen op regelmatige tijdstippen te informeren en sensibiliseren rond energiezorg Om de eenheid binnen de Vlaamse overheid te benadrukken en om de mogelijkheid toe te laten om het energiegebruik in vergelijkbare gebouwen te toetsen aan elkaar, is het ook belangrijk om, naast het gebouwspecifiek informeren en sensibiliseren, een overkoepelende campagne op te zetten met de bedoeling alle werknemers van de Vlaamse overheid te informeren en sensibiliseren wat betreft energiezorg. Op die manier kan algemene informatie naar alle werknemers verspreid worden en blijft het onderwerp onder de aandacht van iedereen. Actie Trekker Binnen de Vlaamse overheid wordt CCM via de bestaande kanalen op regelmatige tijdstippen informatie rond energiezorg verspreid , o.a. het energieverbruik binnen de Vlaamse overheid, acties die worden ondernomen ter vermindering van het energieverbruik, … De werknemers worden op VEA regelmatige tijdstippen gesensibiliseerd rond energiezorg o.a. het uitschakelen van toestellen, verlichting, powermanagement, …

Betrokkenen VEA Entiteit ICTbeleid Aankoopbeheer Cel Interne Communicatie

Timing Continu tijdens uitvoering actieplan

Doelgroep Alle ambtenaren

CCM Entiteit ICTbeleid Aankoopbeheer Cel Interne Communicatie

Continu tijdens uitvoering actieplan

Alle ambtenaren

Doelstelling 7. Energiezorg wordt ingebed in de aankoopprocedures van de entiteiten van de Vlaamse overheid Het energieverbruik kan men verlagen door in de eerste plaats overbodig energieverbruik te voorkomen. Bij de aankoop van toestellen dient nagegaan te worden hoe groot het energieverbruik is. Er dienen criteria opgesteld te worden waaraan men de aangekochte toestellen kan toetsen. Er wordt gezocht naar energievriendelijke alternatieven. Hierbij dient er rekening mee gehouden te worden dat energiebewust aankopen een aspect is van duurzaam aankopen. Actie Trekker Er wordt een omzendbrief CCM opgesteld rond energiezuinige


Betrokkenen Timing Entiteit ICT- 2007 beleid

Doelgroep Aankopers

Pagina 30 van 36



aankopen in de Vlaamse overheid. De volgende onderwerpen komen aan bod: Richtlijnen wat betreft invoeren van energiecriteria in bestekken (bv. berekeningswijze van de kostprijs inclusief verbruikskosten, …) Streefpercentage energiezuinig aankopen Hierbij wordt er rekening mee gehouden dat energiebewust aankopen een aspect is van duurzaam aankopen.

Gemeenschap

Aankoopbeheer Aankoopdiensten entiteiten

Doelstelling 8. Gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn, worden energiebewust gehuurd, gebouwd en gerenoveerd als onderdeel van een duurzame aanpak Om energiezorg beter te integreren bij het huren, bouwen en renoveren van gebouwen waar de Vlaamse overheid gehuisvest is, dienen hiervoor richtlijnen te worden opgesteld. Hierbij dient er rekening mee gehouden te worden dat energiebewust huren, bouwen en renoveren een aspect is van duurzaamheid. Actie Trekker Er wordt een handleiding Afd. opgesteld waarin richtlijnen Gebouwen worden gegeven wat betreft het energiebewust huren, bouwen en renoveren van gebouwen waar entiteiten van de Vlaamse overheid gehuisvest zijn. Hierbij wordt er rekening mee gehouden dat energiebewust huren, bouwen en renoveren een aspect is van duurzaam huren, bouwen en renoveren.

Betrokkenen Timing CCM 2007 Vlaams Bouwmeester

Doelgroep Bouwheren Gebouwenbeheerders

5.4.4 Hernieuwbare energie introduceren Doelstelling 9. De entiteiten breiden het aankopen van milieuvriendelijke energie uit voor zover dit mogelijk is binnen de bestaande infrastructuur en de eigen activiteiten Bij de aankoop van energie dient nagegaan te worden in hoeverre de energie kan opgewekt worden door milieuvriendelijke processen. Er wordt bij de aankoop van hernieuwbare energie een streefwaarde van 12% gehanteerd, in navolging van de doelstelling hernieuwbare energie in Vlaanderen (streefwaarde 6% tegen 2010) en met de ambitie om het beter te doen vanuit de voorbeeldfunctie die de Vlaamse overheid op te nemen heeft. Actie Trekker Er wordt een richtlijn opgesteld EMA rond de aankoop van hernieuwbare energie: minstens 12% van de elektriciteit moet hernieuwbaar zijn


Betrokkenen Afdeling Gebouwen CCM LNE-cel Lucht VEA

Timing Doelgroep Bij het Aankopers aflopen electriciteit van het huidige energiecon tract

Pagina 31 van 36



Er wordt onderzocht welke VEA pilootprojecten kunnen gelanceerd worden met betrekking tot het opwekken van alternatieve energie binnen de Vlaamse overheid. Hierbij wordt rekening gehouden met de effectiviteit, efficiëntie, draagvlak, kostprijs, bijdrage aan de voorbeeldrol, … van de projecten. De haalbare projecten worden uitgevoerd. De haalbaarheid van Warmte- Afdeling Kracht Koppeling (WKK) wordt Gebouwen voor grote nieuwbouwprojecten onderzocht

Afdeling Gebouwen CCM

2008

VEA

2008

Gemeenschap

5.4.5 Rapportering Het is belangrijk om het actieplan op te volgen en regelmatig bij te sturen. Vandaar dat de volgende acties worden voorzien om de (tussentijdse) resultaten in verband met de stand van zaken wat betreft energiezorg regelmatig terug te koppelen naar de Vlaamse Regering Actie Trekker Om de twee jaar wordt er een rapport opgesteld met CCM betrekking tot de stand van zaken van energiezorg in de Vlaamse overheid. Dit rapport wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de Vlaamse Regering.

Jaarlijks wordt er aan de Vlaamse Regering en Vlaamse Parlement gerapporteerd over energiegebruik van de Vlaamse overheid van afgelopen jaar (o.a. aan de hand van energieboekhouding)


het Afdeling het Gebouwen het de

Betrokkenen VEA AMINABEL-Cel lucht SCICT ALOMA Afd. Gebouwen Entiteiten van de VO CCM

Pagina 32 van 36



Gemeenschap

Bijlage 1: Ervaringen met interne energiezorg binnen de federale overheid en het Brussels Hoofdstedelijke Gewest Federale overheid De ministerraad van 20 juli 2005 keurde de geleidelijke invoering van het gecertificeerd milieuzorgsysteem in de federale overheidsdiensten goed. Iedere overheidsdienst moet op systematische en samenhangende wijze zorg dragen voor het milieu. Bijkomend moet iedere overheidsdienst zijn milieuzorgsysteem door een externe auditor laten controleren en goedkeuren. Hierdoor zal ieder overheidsdienst uiterlijk in 2007 gewaarmerkt worden met het door de Europese Commissie erkende EMAS-certificaat. Omdat verschillende overheidsdiensten reeds op vrijwillige basis rekening houden met de impact van hun werking op het milieu, wordt er voor de certificering op drie snelheden gewerkt. Bijzondere aandacht gaat naar de aanstelling van milieuverantwoordelijken en het verstrekken van opleidingen inzake milieuzorg. De budgettaire omzendbrief van 27 mei 2005 bepaalt onder meer hoe de gerealiseerde besparingen inzake energieverbruik binnen de respectievelijke FOD (Federale Overheidsdienst) of POD (Programmatorische Federale Overheidsdienst) moet worden aangewend voor nieuwe initiatieven inzake de verduurzaming van het eigen huishouden. Met de zes overheidsbedrijven – De Post, NMBS-holding, NMBS, Infrabel, Belgacom en de Nationale Loterij – werd een overeenkomst bereikt over energiebesparing. Ieder overheidsbedrijf gaat de verbintenis aan om tegen de periode 2008-2012 het energieverbruik van de gebouwen en het wagenpark te verminderen met 7,5% ten opzichte van het jaar 2005. Het softwareprogramma Environmental Information System (EIS) is een beheersprogramma dat opgesteld werd door de Regie der Gebouwen. Op 17 juni 2005 werd een omzendbrief verspreid naar alle beheerders van de gebouwen in eigendom van of in huur door de Regie der Gebouwen waarin zij gewezen worden op het verplichtend karakter van het gebruik van het softwareprogramma EIS (Belgisch Staatsblad, 15 juli 2005). Tegelijkertijd werd een informatie- en bewustmakingscampagne opgestart. Via het OFO werden/worden eveneens vormingen georganiseerd voor die beheerders. In de schoot van de Federale Investeringsmaatschappij werd Fedesco opgericht, een gespecialiseerde dochteronderneming die volgens het derde-investeerdersprincipe energie-efficiëntie onder meer binnen de federale overheidsgebouwen zal bevorderen. Volgens het derdeinvesteerdersprincipe worden de investeringen in energiebesparende ingrepen terugbetaald naar rata van de vermindering van de energiefactuur. De terugbetaling hangt met andere woorden af van de besparingen en eindigt wanneer alle kosten vergoed zijn aan de derde investeerder. Vanaf dan is de winst van alle energiebesparingen voor de klant. Midden 2005 werden na een selectieprocedure een algemeen directeur en een technisch directeur aangesteld. De verwachting is dat de eerste projecten tegen eind 2005 worden opgezet. Via de gegevens verzameld met EIS zullen de federale overheidsgebouwen geselecteerd worden die prioritair zullen aangepakt worden. Om het federaal aankoopbeleid te verduurzamen werd op 27 januari 2005 de omzendbrief P&O/DO/1 tot implementatie van het duurzame-ontwikkelingsbeleid bij de overheidsopdrachten van leveringen gelanceerd door aanbestedende overheden van de federale overheid die behoren tot de klassieke sectoren, goedgekeurd. Deze omzendbrief is te consulteren op www.gidsvoorduurzameaankopen.be. Op deze website kan iedereen ook de omzendbrief 307 quater van 3 mei 2004 over de aanschaf van personenvoertuigen die bestemd zijn voor de staatsdiensten en voor de instellingen van openbaar nut, evenals twee methodologische gidsen (één voor voertuigen, één voor ICT) raadplegen.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest In de tertiaire sector werden er verschillende acties opgestart die tot de verbetering van de energieprestaties van gebouwen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest moeten leiden. Sinds 1997 organiseert het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de opleiding voor energieverantwoordelijken om de benodigde kennis en vaardigheden over te brengen bij de professionals uit de dienstensector.


Pagina 33 van 36



Gemeenschap

Sinds 2005 zijn er verschillende facilitatoren actief. Dit zijn privé-operatoren van studiebureaus die ervaring hebben in REG en die onafhankelijk en onpartijdig advies verstrekken. Zij hebben geen commerciële bedoelingen en hun advies is niet bindend. Er zijn facilitatoren in de domeinen tertiaire sector, collectieve woningen, warmtekrachtkoppeling en hernieuwbare energieën - grote systemen. Verder organiseert het BIM 13 regelmatig seminaries over REG, WKK en hernieuwbare energieën, en dit voor verschillende doelpublieken (dienstensector, collectieve huisvesting, studiebureaus). Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikt ook over een aantal hulpmiddelen die een rationeel energiegebruik moeten bevorderen ( type-lastenboeken, handboek en checklist voor de exploitatie van gebouwen voor dienstverlening, REG- vade mecums). Meer informatie is terug te vinden op www.ibgebim.be.

13

Brussels Instituut voor Milieubeheer


Pagina 34 van 36



Gemeenschap

Bijlage 2: Ervaringen met interne energiezorg binnen de overheid in andere landen Deze bijlage beperkt zich tot overname van enkele markante passages uit gepubliceerde documenten omtrent interne energiezorg binnen de overheid in andere landen.

Nederland Nederland heeft in periode 1990-2000 het Energie Efficiency Programma Rijkshuisvesting uitgevoerd. Uit het eindrapport (de “lessons learned") 14 zijn relevante lessen te trekken inzake: 1. de looptijd van een overheidsprogramma inzake interne energiezorg; 2. de afweging tussen het nemen van technische maatregelen versus gedragsmaatregelen; 3. de noodzakelijke aandacht die moet blijven besteed worden aan de milieu-effecten van genomen maatregelen; 4. de inschatting van de autonome groei van het energieverbruik bij het bepalen van reductiedoelstellingen; 5. het feit dat werken aan interne energiezorg moet opgevat worden als maatwerk; Doelstelling van het project was het bereiken van 17 % energiebesparing op het totale energieverbruik van de bestaande rijksgebouwen over de periode 1991-2000 ten opzichte van het referentiejaar 1989. Resultaat van het project was dat het totale energieverbruik in deze periode nagenoeg constant is gebleven. Dit betekent dat met het programma zeer waarschijnlijk een stijging van het energieverbruik van 15 à 20 % (via autonome ontwikkeling tengevolge van hogere comforteisen en toenemend gebruik van computers, faxen, kopieerapparatuur en aanverwante apparatuur) is vermeden.

Groot-Brittannië In het Plan ter verbetering van de Energie-efficiëntie dat Groot Brittannië in staat moet stellen om tegen 2020 30 % CO2-emissies te vermijden, wordt veel aandacht besteed aan energiezorg binnen de publieke sector. In het plan 15 werden onder andere de volgende doelstellingen opgenomen: -

-

verminderen van de CO2- emissie afkomstig van de verbranding van brandstof- en elektriciteitsverbruik in de overheidsgebouwen met 12,5% tegen 2010-2111 t.o.v. de emissies in 1999-2000. verbeteren van de energie-efficiëntie van overheidsgebouwen, uitgedrukt in energieverbruik per m2 gebouwoppervlakte) met 15% tegen 2010-2011 t.o.v. 1999-2000 tenminste 10% van het elektriciteitsverbruik zal tegen maart 2008 afkomstig zijn van hernieuwbare energiebronnen

Verenigde Staten De Verenigde Staten brachten in 1999 een Executive Order 16 uit met betrekking tot interne energiezorg. In deze omzendbrief (waar over de voortgang ervan jaarlijks wordt gerapporteerd aan het Amerikaanse Congres) wordt onder andere het volgende afgesproken inzake doelstellingen: -

Elk agentschap zal de emissie van broeikasgassen verminderen met 30% tegen 2010 t.o.v. de emissiewaarden in 1990 Elk agentschap, met uitzondering van industriële agentschappen en laboratoria, zal haar energie-efficiëntie, uitgedrukt in energieverbruik per m2 gebouwoppervlakte, verbeteren met

14

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Energie efficiencyprogramma Rijkshuisvesting 1991-2000. Eindverslag. Te bestellen via . 15 DEFRA-Department for Environment, Food and Rural Affairs. Energy efficiency. The Government plan for action. 26 April 2004. 16 Executive Order 13123 – Greening the Government through efficient energy management. Te raadplegen op www.eere.energy.gov/femp/pdfs/eo13123.pdf.


Pagina 35 van 36


-


Gemeenschap

30% tegen 2005 en met 35% tegen 2010 t.o.v. het energieverbruik per m2 in 1985. Iindustriële agentschappen en laboratoria zullen hun energir-efficiëntie verbeteren met 20% tegen 2005 en 25% tegen 2010 t.o.v. het niveau van 1990. Elk agentschapt zal ernaar streven om het gebruik van hernieuwbare energie uit te breiden voor zover dit mogelijk is binnen de bestaande infrastructuur en de eigen activiteiten, door het introduceren van hernieuwbare energie projecten en door het aankopen van groene energie.


Pagina 36 van 36

ACTIEPLAN ENERGIEZORG IN DE VLAAMSE OVERHEIDSGEBOUWEN

Recommend Documents