2015 duurzame overheidsgebouwen

1/12/2015

duurzame overheidsgebouwen

Vorming: Instrumenten voor materiaalkeuze Milieuverantwoord bouwen: Labels, LCA, EPD, PEF… een introductie Els Van de moortel

[email protected] – www.vibe.be

1/12/2015


DOELSTELLING VAN DE PRESENTATIE kiezen van milieuverantwoorde en gezonde bouwmaterialen: - PRINCIPES - Strategiën - Keuzecriteria Instrumenten voor materiaalkeuze leren kennen en hanteren

1/12/2015


INHOUDSTAFEL 1 principes duurzaam bouwen 2 hoe bouwmaterialen kiezen 3 methodes voor materiaalkeuze

1/12/2015


4

PRINCIPES DUURZAAM BOUWEN • aspecten duurzaam bouwen • rationele bouwwijze

1/12/2015


5

ASPECTEN DUURZAAM BOUWEN ● Duurzaam bouwen

gezondheid – Ruimtegebruik – Materialen – Energie – water

GEÏNTEGREERDE VISIE ! DUURZAME ONTWIKKELING ! C2C !

milieu 1/12/2015


ASPECTEN DUURZAAM BOUWEN ● Productieproces van materialen:

1/12/2015


ASPECTEN DUURZAAM BOUWEN ●Kringloop van materialen: biologische kringloop natuur & ecosystemen

energie grondstoffen water

hernieuwbaar oneindig beperkt

economische activiteiten

afval voedsel

vervuiling

composteerbaar niet composteerbaar niet herbruikbaar/recycleerbaar herbruikbaar/recycleerbaar

technische kringloop opletten voor ‘downcycling’!!! 1/12/2015


RATIONELE BOUWWIJZE – materiaalzuinig bouwen ● Systeembouw : – Uitvoeringsgemak – Uitvoeringskwaliteit – Optimaal beheer bouwafval – Mogelijkheid tot demontage – Rationalisatie van vervoer ● Standaardisatie: – Snelle uitvoering – Minder afval ● Prefabricatie: – draagstructuren, gebintelementen, vloerplaten, lateien, muren… DOEL: gezond en materiaal- en energiezuinig bouwen 1/12/2015


RATIONELE BOUWWIJZE – materiaalzuinig bouwen ● Bevorderen van recyclage en hergebruik: – Hergebruik van bestaande structuren – Demonteerbare onderdelen • geen lijmen (-> geen schadelijke stoffen ) • gemakkelijk te vervangen, gemakkelijk te onderhouden • Voorbeeld: gevelbeplating <-> gevelpleister – Recycleerbare materialen: • Hoogwaardig recycleerbaar: hout, staal • Recycleerbaar (downcycling): beton DOEL: gezond en materiaalmateriaal- en energiezuinig bouwen 1/12/2015


HOE BOUWMATERIALEN KIEZEN ? • 1 strategien en keuzecriteria • 2 instrumenten

1/12/2015


STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA ● Driestappenstrategie: 1) Voorkom onnodig gebruik 2) Gebruik eerst eindeloze en duurzame bronnen 3) Gebruik eindige bronnen optimaal ● Trias ecologica: – – – –

1/12/2015

Energie (trias energetica) Materialen / grondstoffen Water Ruimte


STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA ●Keuzecriteria:

UITZICHT ESTHETIEK

PRIJS FINANCIEEL

GEZONDHEID BIO KWALITEIT TECHNISCH MILIEU ECO 1/12/2015


STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA ● Gezond: Ook geen schadelijke natuurlijke basisgrondstoffen (bv. asbest) ● Milieuverantwoord: – Goede score LCA (milieu-impact) • • • •

emissies uitputting grondstoffen Landgebruik Hinder

impactcategoriën

+ liefst: • • • •

1/12/2015

uit teelbare grondstoffen lokale grondstoffen lokaal geproduceerd zo weinig mogelijk bewerkingen ondergaan


STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA ●Andere criteria: – 1) uitvoeringstechnieken • Prefabricatie > optimale werkomstandigheden, beperkt transport • optimaal afvalbeheer • modulair bouwen, systeembouw

1/12/2015


STRATEGIEN EN KEUZECRITERIA ● Andere criteria: – 2) levensduur

• juiste materiaal op de juiste plaats • weerstand tegen aantasting in de tijd

– 3) noodzaak van onderhoud en behoud

• behandelingsproducten zonder impact op milieu en gezondheid • Onderhoud beperken door adequaat gebruik van materialen

– 4) herbruikbaarheid en recyclagemogelijkheden

• demonteerbaar -> 1) herbruikbaar (impact op het ontwerp!) 2) recycleerbaar • materialen met recyclagecircuits • Composteerbare materialen

1/12/2015


OVERZICHT INSTRUMENTEN MATERIAALKEUZE • • • • •

1 2 3 4 5

1/12/2015

info producenten levenscyclusanalyse EPD labels overzicht van enkele tools


17

INSTRUMENTEN ●Informatie producenten milieuvriendelijk !

natuurlijk !

ecologisch !

gezond !

recycleerbaar! recycleerbaar!

energiebesparend! energiebesparend!

gerecycleerd !

wateroplosbaar! wateroplosbaar!

herbruikbaar ! CFKCFK-vrij ! 1/12/2015

lage VOSVOS- emissies! emissies!


INSTRUMENTEN ●Levenscyclusanalyse

1/12/2015


INSTRUMENTEN ●toepassingen levenscyclusanalyse Toepassingen

Vastleggen doel reikwijdte

Inventarisatie

Besluitvorming

Interpretatie

* Strategiebepaling * Bedrijfsbeleid * Productinnovatie Marketing Environmental Product Declarations Andere …

Impact analyse 1/12/2015


INSTRUMENTEN LCA Inventarisatie: – ingaande en uitgaande stromen: • energieverbruik • grondstoffen • Emissies

– Knelpunten/aandachtspunten • • • •

1/12/2015

gegevenskwaliteit systeemgrenzen allocatie …


INSTRUMENTEN LCA impactanalyse (beoordeling effecten): inventarisdata koppelen aan potentiële milieu-impacten – keuze impactcategoriën (bv. broeikaseffect) – classificatie (toewijzing emissies aan effecten) – karakterisatie (maatstaf, bv. CO2-uitstoot)

milieuprofiel – significantie inschatten (relevantie) – eventueel: • normalisering • groepering • weging

1/12/2015


INSTRUMENTEN Inventarisatie milieudata karakterisatie (maatstaf)

1/12/2015

Milieu-impacten als equivalent

Milieuimpactcategorieën

classificatie impacten > effecten


Classificatie

wegen

INSTRUMENTEN Environmental Product Declaration (EPD) - communicatieformaat - milieuprofiel - uit LCA-data - (bijkomende milieu- en of product info) EPD: EU-acties - CEN TC350 integrated environmental performance of buildings - WG1 (environmental performance of buildings) - WG2 (building life cycle) - WG3 (product level: PCR for EPD) PCR construction products (Product Category Rules)

- CEN TC351 assessment of release of dangerous substances 1/12/2015


INSTRUMENTEN ● Basisprincipes EPD (productspecifiek) – – – – – – – – – – –

1/12/2015

type III milieuverklaring’ Gekwantificeerd categorieën van parameters LCA-gebaseerd (extern) gecontroleerd Modulair Flexibel Transparant Vergelijkbaar Vrijwillig betrokkenheid belanghebbenden


INSTRUMENTEN EPD: Europese norm: EN 15804 Normen in de lidstaten: NL: MRPI FR: INIES BE: www.environmentalproductdeclaration.eu

1/12/2015


toevoer grondstoffen A1

A1 – A3 A4 – A5 B1 – B7 C1 – C4 D

productie fase constructie fase gebruiksfase End Of Life fase

benefits and burdens outside of system boundary

1/12/2015

B2

onderhoud + transport

cradle-to-gate cradle-to-grave


afvamverwijdering C4

verwerking afval C3

transport afbraakmateiraal C2

afbraak C1

waterverbruik gebouw B7

energieverbruik gebouw B6

renovatie + transport B5

vervanging + transport B4

herstelling + transport B3

B1

gebruik

constructie/installatie A5

transport materiaal A4

productie materiaal A3

transport grondstoffen A2

INSTRUMENTEN EPD Levencyclus fases EN 15804

recyclage hergebruik verbranden storten

additional information

INSTRUMENTEN ●MRPI - Milieurelevante Productinformatie (Nederland)

1/12/2015


INSTRUMENTEN • Product Environmental Footprint - algemeen: consumptieproducten • - EPD = specifiek bouwmaterialen • • • •

cradle-to-grave (!!!)

- EPD = enkel cradle-to-gate verplicht -impactcategoriën ILCD

-EPD = impactcategoriën CEN

• -initiator DG Environment • -EPD = DG Enterprise

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN ●LABELS Kenmerken – eenduidig – gemakkelijk – criteria ? – controle

1/12/2015


INSTRUMENTEN ● Soorten labels Volgens type: • Type I:

criteria vastgelegd en gecontroleerd door derden milieu-impact tijdens de volledige levenscyclus toegekend door overheid of private organisaties voorbeelden: Europese Ecolabel, het Duitse “Blauwe Engel” label, Naturepluslabel. – Type I label met focus op één specifieke impact: FSC label – – – –

• Type II:

– verklaringen van producent , geen controle van derden – meestal 1milieuaspect – voorbeeld: vervaardigd van x % gerecycleerde materialen

• Type III: – – – – 1/12/2015

verklaringen van producent, gecontroleerd door derden milieu-impact tijdens de volledige levenscyclus enkel data, geen evaluatie (weging) voorbeelden: EPD’s duurzame overheidsgebouwen

INSTRUMENTEN ● Soorten labels - Volgens karakter • Verplicht • vrijwillig

– Volgens instantie

• Officieel (overheid) • Collectief privé • Privé

– Volgens criteria categorie • • • • • •

1/12/2015

Gezondheid Milieu Sociaal Herkomst (regio) Kwaliteit Duurzaamheid


INSTRUMENTEN ●Soorten labels – Volgens productcategorie • • • • • • •

Bouwmaterialen Elektrische toestellen Cosmetica textiel Voeding … verscheidene

– Volgens criteriastrengheid

• Beter marktaandeel (haalbaarheid) • Toproducten (voortrekkers)

1/12/2015


INSTRUMENTEN ●Soorten labels: labels nationaal EU enkel technische kwaliteiten niet milieu/gezondheid

onafhankelijke privé-labels

1/12/2015


INSTRUMENTEN ● Soorten labels volgens criteriastrengheid Europees ecolabel – officieel milieulabel Europese Unie – criteria zodanig bepaald dat 10 à 20% van de producten op de markt het EU Ecolabel kan verkrijgen. – meer verantwoorde producten – Haalbaarheid – milieucriteria Natureplus label – Internationaal, onafhankelijk label met steun van overheid – bio-ecologische topproducten – strenge normen, uitsluitingscriteria – milieu- en gezondheidsvereisten 1/12/2015


INSTRUMENTEN

•

HOOFDSTUK 1

1/12/2015

HOOFDSTUK 2

HOOFDSTUK 3 OVERZICHT METHODES VOOR MATERIAALKEUZE


INSTRUMENTEN EU Ecolabel Producten op de Belgische markt:

1/12/2015


INSTRUMENTEN ●Natureplus label ●3 criterianiveau’s BASISCRITERIA alle bouwmaterialen

PRODUCTGROEPEN 1- dakbedekking 2- muurstenen 3- isolatiemateriaal uit geëxpandeerde e.a. minerale grondstoffen

PRODUCTEN 1.1- kleidakpannen 2.1- lichte baksteen

1/12/2015


INSTRUMENTEN ●Natureplus Basiscriteria – minstens 85 % nagroeibare en/of minerale grondstoffen – grondstoffen in voldoende mate aanwezig – geen milieu- en gezondheidsbelastende stoffen – beperkt energieverbruik bij productie – geringe emissies bij productie en gebruik – ecologisch geoptimaliseerde verpakking – juiste en duidelijke verwerkingsvoorschriften – ‘Volldeklaration’ 1/12/2015


INSTRUMENTEN ●Natureplus Belgische producten:

1/12/2015


INSTRUMENTEN ●der blaue engel

– milieu- en gezondheidsvereisten (emissie-arm, gerecycleerd..) – onafhankelijk gecontroleerd, Duits – verven, lijmen, behangpapier, producten uit hout, grerecycleerd papier, glas…

● Umweltzeichen – milieucriteria – gecontroleerd door overheid, Oostenrijks – parket, linoleum, isolatiematerialen, houten plaatmaterialen, verven, vernissen… 1/12/2015


INSTRUMENTEN ● NF environnement – milieucriteria – onafhankelijk gecontroleerd, Frans – verven, vernissen…

● Nordic Swan – milieucriteria – gecontroleerd door overheid, Scandinavisch – gipsplaten, houten plaatmaterialen, buitenschrijnwerk… 1/12/2015


INSTRUMENTEN ●Cradle to cradle – Basis: Levenscyclusanalyse-LCA ‘van wieg tot graf’ – Afval= voedsel

• composteerbaar ->Biologische kringloop • herbruikbaar ->Technische kringloop • hoogwaardige toepassing

Opletten voor ‘downcycling’!!!: recyclageproces waarbij een grondstof in een cyclus aan intrinsieke zuiverheid inboet en niet tot een even hoogwaardig product kan verwerkt worden. Voorbeelden: PVC, gerecycleerd papier…

1/12/2015


INSTRUMENTEN ●Cradle tot cradle – Knappe & enthousiasmerende theorie

Producten ontleedbaar tot op moleculair niveau: - 100% recycleerbaar - zelfde of hoger niveau van hergebruik - ‘upcycling’

Enkel dan:

- ‘beter voor de natuur’ - écht C2C ongelimiteerde productie & consumptie

1/12/2015


INSTRUMENTEN ● cradle to cradle - Valkuilen – 100% cradle to cradle ?

• energie input tijdens productieprocessen • Transporten: niet in rekening gebracht

– hoogste categorie van gelabelde producten hoeven maar voor 80% cradle to cradle te zijn • • • •

Basic Silver Gold Platinum Kan hout uit bedreigde bossen bevatten Recyclage op zelfde of hoger niveau niet vereist Strategie om in de toekomst zonne-energie te gebruiken volstaat In kaart brengen van waterstromen volstaat

1/12/2015


INSTRUMENTEN ● FSC label – duurzame bosbouw (ecologische en sociale aspecten) – internationaal label – vooral tropische houtsoorten – onafhankelijk gecontroleerd – hout en houtproducten uit duurzaam beheerde bossen

● PEFC label – duurzame bosbouw (ecologische en sociale aspecten) – internationaal label – onafhankelijk gecontroleerd – hout en houtproducten uit duurzaam beheerde bossen 1/12/2015


INSTRUMENTEN ●TOOLS – NIBE – CAPEM – Baubook – MMG – BE-global

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN NIBE MILIEU Klasse

1 2 3 4 5 6 7

beste keuze goede keuze aanvaardbare keuze minder goede keuze af te raden keuze slechte keuze onaanvaardbare keuze

+ 0 -

geen risico’s geringe risico’s risico’s

GEZONDHEID

1/12/2015


INSTRUMENTEN NIBE MILIEU CRITERIA 1-

EMISSIES (CML) .broeikaseffect .ozonlaagaantasting .menselijke toxiciteit .toxiciteit zoet water .toxiciteit bodem .fotochemische oxidantvorming .verzuring .eutrofiëring

1/12/2015


INSTRUMENTEN 2-

UITPUTTING (TWIN) .biotische grondstoffen .abiotische grondstoffen .energiedragers

3-

LANDGEBRUIK (Eco-Indicator ’99)

4-

HINDER .stank (CML) .geluid wegtransport (Müller-Wenk) .geluid productie (TWIN) .licht (TWIN) .kans op ongevallen (TWIN)

1/12/2015


INSTRUMENTEN NIBE GEZONDHEIDSCRITERIA .fysisch .chemisch .biologisch .ergonomie .veiligheid

Weinig gekwantificeerd

1/12/2015


INSTRUMENTEN NIBE Monetarisatie Emissies - broeikaseffect - ozonlaagaantasting - humane toxiciteit - aquatische toxiciteit (zoet water) - terrestrische toxiciteit - fotochemische oxidantvorming - verzuring - eutrofiëring

0,091 5724,691089 0,048 0,048 0,048 4,402 2,723 54,454

Verborgen milieukosten € / kg CO2 eq. € / kg CFC-11 eq. € / kg 1,4-DB eq. € / kg 1,4-DB eq. € / kg 1,4-DB eq. € / kg C2H4 eq. € / kg SO2 eq. € / kg PO4 eq.

Uitputting: - biotische grondstoffen - abiotische grondstoffen - energiedragers Landgebruik

0,042 0,042 0,042

€ / mbp € / mbp € / mbp

0,201

PDF*m2yr

Hinder ten gevolge van: - stank - geluid door wegtransport - geluid door productieprocessen - licht - kans op calamiteiten

0,0000000233 321,946 0,000000149 0,024 0,024

OTV m3 DALY € / mbp € / mbp € / mbp

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN Trappen*

2012

EU vuren (duurzame bosbouw) Beton Meranti (duurzame bosbouw) EU vuren (standaard bosbouw) / Staal/meranti treden (duurz bosbbouw) Prefab beton Staal/meranti treden (standaard bosbouw) Meranti (standaard bosbouw)

‘07-’08 1a 3c 3c 4a / 6b 7a

*Functionele eenheid: traphoogte, breedte, aantal treden, maat treden, 75 jaar 1/12/2015


1a 3a / 3b 5b 5b 7c 7c

INSTRUMENTEN Ramen* EU zachthout EU hardhout EU zachthout EU hardhout Tropisch hardhout PVC PVC op staalkern PVC op staalkern Tropisch hardhout Aluminium Geïsoleerd alu Geïsoleerd alu

‘07-’08

2012 (VL, duurzame bb**) (VL, duurzame bb**) (VL, standaard bb**) (VL, standaard bb**) (vol, duurzame bb) (secundair PVC) (standaard bb**) (70 % secundair alu)

1a 1a 1b 1b 3a / 4a 4b 6c / 6c 7b

1a / 2a / 1b 3b / / 6c 3b / /

*Functionele eenheid: raammaat, inbraakklasse 1, 1ste verdieping, afwerking, 75 jaar Niet: hang- en sluitwerk, transmissieverliezen **: VL= gevingerast & gelamineerd / vol = volhout / bb = bosbouw) 1/12/2015


INSTRUMENTEN ● Cycle Assessment Produce for Eco-materials

● 2008 – 2014 ● website in verschillende talen ● database met 100 bouwmaterialen

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN Milieugerelateerde Materiaalprestatie van Gebouwelementen - VITO - KULeuven (ASRO) - WTCB

Opdracht: - bepalingsmethode milieugerelateerde materiaalprestatie - model en database voor verwerkte materialen - model en database voor (bouw)elementen - installatie rekenmodel en opleiding Opdrachtgever & uitvoeringstermijn: - OVAM - 2011-2014,… 1/12/2015


INSTRUMENTEN

1/12/2015


INSTRUMENTEN Be-global

pmpasbl Apparenté à une analyse de cycle de vie

Belgique

● Ontwikkeld door PMP aslb ● Doel: – Berekenen van:

• Globaal energieverbruik van een gebouw: verbruik+grijze energie • Balans emissies van broeikasgassen

– Gebaseerd op levenscyclusanalyse 1/12/2015


INSTRUMENTEN ● Werkwijze: modulerend (met of zonder PHPP berekening) PHPP Encodage be.acv

Encodage be.acv

Résultats

Résultats sans PHPP

PHPP 1/12/2015


INSTRUMENTEN ●Waarom verschillende basisgegevens? – Bepalen van basisgegevens: niet evident – Nuttig voor werken in uitvoering – relativerend •

HOOFDSTUK 1 KBOB

HOOFDSTUK 2

HOOFDSTUK 3 OVERZICHT METHODES VOOR MATERIAALKEUZE

Ecobilan de Parois Base de données producteurs … 1/12/2015


links – Labels : infos • • • • • • • • •

Natureplus: www.natureplus.org Het Europees Ecolabel: www.eco-label.com Het Duitse Blaue Engellabel: www.blauer-engel.de Het Scandinavische label: www.svanen.nu Het Nederlandse Milieukeur: www.milieukeur.nl Het Franse ecolabel : www.marque-nf.com Het Oostenrijkse ecolabel: www.umweltzeichen.at Forest Steward Council: www.fsc.wwf.be, www.fairtimber.be Pan European Forest Certification: www.pefc.org

– http://app.bruxellesenvironnement.be/guide_batiment_du rable – www.rotordb.org – www.vibe.be/downloads

1/12/2015


VRAGEN? BEDANKT VOOR UW AANDACHT

1/12/2015


2015 duurzame overheidsgebouwen

Recommend Documents