Echnaton Organisatie: O.S.G. Echnaton College Contactpersoon: Contactpersoon 2: Erkenningen:
Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting De interventie strekt zich uit over een periode van minimaal vier jaar. Interventies worden gefaseerd ingevoerd. Actiepunten en doelstelling voor Leerlingen: Monitoren fitheid en lichaamssamenstelling, Doorverwijzen naar specialisten nav testresultaten, Naschoolse Sport, Sportgericht advies, Fruit voor leerlingen, Ontbijt op school Actiepunten en doelstellingen voor medewerkers: Bedrijfsfitness, Aanbieden van fruit, Watertanks op afdelingen, (Naschoolse) Sport Actiepunten en doelstellingen voor ouders: Portfolio gesprekken gezondheid leerling, Beschikbaarheid specialisten voor ouders, Themadagen, Gezamenlijk sporten.
Doel van het sport- en beweegaanbod De ambitie van de OSG Echnaton is de gezondste school in de gezondste wijk van Nederland te worden. Om deze ambitie waar te maken kiest Echnaton voor een effectieve integrale aanpak om deelnemers (leerlingen, ouders, medewerkers en wijkbewoners) te stimuleren tot een gezonde en actieve leefstijl
Hoofddoel
1/8
Subdoelen Doelgroep De interventie richt zich primair op de leerlingen en medewerkers van de OSG Echnaton alsmede op de ouders van de leerlingen. Tevens is er aandacht voor bewoners uit de buurt waarin het OSG Echnaton is gelegen. Dit is de Stedenwijk van Almere Stad, locatie Zwolleweg 1. In dit stadsdeel van Almere wonen voornamelijk gezinnen van de zogenaamde lower middle class. (www.almere.nl). Almere is een kleurrijke gemeente, tweederde van de bevolking is van autochtone komaf. Het aandeel niet-westerse allochtonen in Almere is 26%. De Surinamers vormt de grootste groep (11%) en hun aandeel is groeiende. Een percentage van 5,7 is afkomstig uit de Aziatische landen, 3,4% uit Marokko en 1,7% uit Turkije. Op dit moment zijn de percentages niet-westerse allochtonen het hoogst in Stad (28%), vooral in Staatsliedenwijk en Stedenwijk, en in Buiten (27%). De leerlingen van de Basis, Kader en Mavo/Havo/Vwo niveau groepen worden betrokken in de interventie. De nulmeting vindt plaats bij alle 1e jaar leerlingen in leeftijd van 12 tot 13 jaar (n = 265). De lichting wordt gevolgd in de tijd. In de komende jaren wordt de onderzoeksgroep uitgebreid met telkens de eerste jaar leerlingen. Op basis van de testresultaten wordt aandacht besteed aan verschillende subgroepen van leerlingen, namelijk inactieven, leerlingen met overgewicht en leerlingen met een topsport status. Alle medewerkers van Echnaton nemen deel aan de interventie, waarbij dus al het coördinerend, onderwijzend en ondersteunend personeel wordt betrokken.
Intermediaire doelgroep
Probleembeschrijving Probleem
Aanpak Strategie Opzet De interventie heeft een quasi-experimenteel ontwerp, een zogenaamd non-equivalent control group design. Een nulmeting vindt plaats bij alle eerste jaar leerlingen (x=0). Dit cohort wordt gevolgd waarbij follow up metingen jaarlijks plaatsvinden (x=1,2,3). Ieder jaar wordt een nieuw cohort eerste jaar leerlingen opgenomen in het onderzoek. Metingen zijn gericht op de doelen en de doelgroep van de interventie en vinden plaats met instrumenten die voldoende betrouwbaar zijn. Resultaten worden met een adequate statistische techniek geanalyseerd. Twee verschillende afdelingen worden met elkaar vergeleken, De kinderen (n=164), hun ouders en de medewerkers van de B/K afdeling vormen de interventie groep, kinderen (n=101), hun ouders en de medewerkers van de M/H/V afdeling vormen de controlegroep. Deze groepen zijn niet at random samengesteld. Duur De interventie strekt zich uit over een periode van minimaal vier jaar, waarbij gefaseerd opeenvolgende leerling cohorten worden geïncludeerd. Interventies worden gefaseerd ingevoerd. Zo start het naschoolse sport aanbod aan het begin van het schooljaar en start de verstrekking van gratis fruit na 2 maanden. Intensiteit De intensiteit van de interventie is afhankelijk van de inhoud en doelgroep. Zo wordt het naschoolse sportprogramma, gratis fruit en ontbijt dagelijks aangeboden, Andere interventies kennen een andere intensiteit en worden verdeeld over het gehele schooljaar. Voorbeelden zijn het portfoliogesprek (4 maal per jaar, 30 minuten,
2/8
individueel), antirook cursus (1 maal per jaar 6 bijeenkomsten van 60.min, groepsgewijs en individueel) en themadagen voor ouders (6 maal per jaar 3 uur, groepsgewijs) Volgorde De meting vindt jaarlijks plaats in september (nulmeting september 2010). Inhoud Een heldere omschrijving van de inhoud van de interventie maakt de overdraagbaarheid van de interventie mogelijk. In het werkplan van Echnaton worden actiepunten en doelstellingen per doelgroep uitgebreid beschreven en toegelicht.
Samenwerking De interventie wordt uitgevoerd op OSG Echnaton locatie Zwolleweg 1 Almere. Gebruik wordt gemaakt van alle faciliteiten die deze locatie te bieden heeft. Dit varieert van 4 goed geoutilleerde gymzalen, een fitnessruimte en een luxe playground die recentelijk is geplaatst mede dankzij de Clarence Seedorf Foundation. De school beschikt over goede voorzieningen voor lessen inclusief praktijkruimten ten behoeve van kook- en smaaklessen. Plannen zijn gemaakt voor de herinrichting van de kantine als leerwerkplek. De interventies worden uitgevoerd door docenten lo, cf, mentoren, medewerkers van de kantine, studenten van de Hogeschool van Amsterdam van het domein Bewegen Sport en Voeding (HVA). Data-analyse wordt uitgevoerd door een promovendus van de ALO (HvA) welke wordt begeleid door de lector Bewegingswetenschappen van de HvA (dr Toussaint). Verder zijn professionals van het Ziekenhuis Flevoland en het Preventie centrum Almere betrokken. Om een samenwerkingsverband te formaliseren is aan de volgende partijen een concept consortium voorgelegd: APS: een landelijk onderwijsadviesbureau ter begeleiding van docenten en studenten; HvA domein Bewegen Sport en Voeding; GKC Programma Groende Kennis voor Burgers Ministerie van LNV; Scholengemeenschap Echnaton; Preventiecentrum Almere; Achmea; Gemeente Almere; ROSA (Regionale Onderteuningsstructuur Almere); GGD Bij de interventie wordt rekening gehouden met de toepasbaarheid van de maatregelen in een andere situatie of organisatie. Overleg om het project van school/ wijkniveau naar stads/regioniveau uit te breiden is gaande. Aansluiting wordt gezocht met het programma gezonde School van het CGL, het consortium CIAO en op termijn bij het Schools for Health in Europe network (SHE network).
Duur en intensiteit Duur De interventie strekt zich uit over een periode van minimaal vier jaar, waarbij gefaseerd opeenvolgende leerling cohorten worden geïncludeerd. Interventies worden gefaseerd ingevoerd. Zo start het naschoolse sport aanbod aan het begin van het schooljaar en start de verstrekking van gratis fruit na 2 maanden. Intensiteit De intensiteit van de interventie is afhankelijk van de inhoud en doelgroep. Zo wordt het naschoolse sportprogramma, gratis fruit en ontbijt dagelijks aangeboden, Andere interventies kennen een andere intensiteit en worden verdeeld over het gehele schooljaar. Voorbeelden zijn het portfoliogesprek (4 maal per jaar, 30 minuten, individueel), antirook cursus (1 maal per jaar 6 bijeenkomsten van 60.min, groepsgewijs en individueel) en themadagen voor ouders (6 maal per jaar 3 uur, groepsgewijs)
Opzet van de interventie Locatie en uitvoerders
Overdraagbaarheid
3/8
Ondersteuning Informatie ontbreekt
Handleiding De interventie is momenteel ingericht op de situatie op het Echnaton. Tegelijkertijd wordt rekening gehouden met de overdraagbaarheid van het project in breder verband. Voor overdracht en invoering zijn er verschillende overlegstructuren, waarin de voortgang van het proces bewaakt wordt. De overleggen worden geïnitieerd en gecoördineerd door de projectleider. Cursussen of trainingen worden ingezet daar waar specifieke expertise vereist is. Er worden communicatieactiviteiten gepland voor de ouders, buurtbewoners en wijkorganisaties, gemeente en scholen in de regio. Er is een uitgewerkte projecthandleiding opgesteld. Daarin staat onder meer beschreven: -Randvoorwaarden (wie, wat, waar, hoeveel (menskracht, materiaal en financiën), de benodigde deskundigheid, functieprofielen, de samenwerkingspartners, en de eventuele knelpunten/valkuilen voor aanpassing aan de lokale situatie. -De doelgroep, waarbij zoveel mogelijk relevante kenmerken van de doelgroep in kaart zijn gebracht -Doelen, waarbij indien van toepassing onderscheid wordt gemaakt in primaire doelen (bijv. meer bewegen) en verder gelegen doelen (bijv. gezondheidswinst) -De methodiek om de interventie op te zetten en uit te voeren. -De benodigde handelingen en materialen De handleiding is afgestemd op en opgesteld met de beoogde uitvoerders (met name ook ten aanzien van de inhoud van de activiteiten: volgorde, duur, frequentie en intensiteit) Er wordt planmatig gewerkt en zoveel als mogelijk gebruik gemaakt van bestaande protocollen (bijvoorbeeld metingen van anthropometrie en EUROfittest). Door het gebruik van logboeken wordt er geregistreerd of de procedures volgens plan zijn verlopen. Daarbij worden verbeterpunten vermeld. Naar aanleiding van deze bevindingen kunnen de procedures en de projecthandleiding aangepast. Bij de aanpassing van de handleiding wordt in het bijzonder de context van het Echnaton meegenomen: welke randvoorwaarden zijn belangrijk die scholen in het algemeen kunnen waarmaken en wat zijn de specifieke faciliteiten van het Echnaton die het succes (mede) bepalen. Er is belangstelling getoond om het project op meerdere scholen toe te gaan passen. Partijen zijn daarover in overleg. Als eigenaar van de interventie wil het Echnaton haar kennis en ontwikkelde instrumenten en handleiding actief delen met andere scholen. Het Echnaton is van harte bereid om de ervaringen en uitkomsten van dit project in te brengen in het programma Gezonde School van het CGL zodat deze kunnen worden benut binnen het netwerk en voor een toekomstige handleiding gezonde school voor voortgezet onderwijs.
Kwaliteitsbewaking Voor een goede kwaliteitsbewaking van de interventie is er doorlopend aandacht voor: Het verkrijgen van draagvlak binnen en buiten de eigen organisatie. Het aanwezige draagvlak wordt behouden door participatie van meerdere partijen. Door de participatie van meerdere partijen ontstaat er een nieuw samenwerkingsverband. Professionals vanuit verschillende disciplines worden bij elkaar gebracht op dit gezamenlijke project (onderwijs, voeding, wetenschap, beleid). Er vindt op regelmatige basis overleg plaats. Het samenwerkingsverband is geborgd in een samenwerkingsovereenkomst (zie het consortium van partijen). De financiële onderbouwing van het project is een belangrijke factor voor de voortgang van het project. In de fase van projectontwikkeling hebben verschillende partijen aangegeven het project financieel, dan wel personeel te ondersteunen (Gemeente, HvA, GGD, Achmea, Echnaton). Het werven van partijen die het project financieel kunnen ondersteunen vindt continu plaats. De projectleider overlegt de financiële situatie met de schoolleiding. De projectorganisatie is ingebed in de schoolstructuur op verschillende niveaus. De projectleider beschikt over de juiste competenties hieraan leiding en sturing te geven. Effecten van de interventies worden geëvalueerd. Uitkomsten worden zowel op individueel niveau als op groepsniveau teruggekoppeld door leerlingen te informeren, te rapporteren aan de projectleider en door het verschijnen van artikelen in wetenschappelijke tijdschriften. De metingen worden gedaan door daartoe opgeleide studenten van de HvA, domein Bewegen, Sport en Voeding die begeleid worden door docenten en lectoren uit dit domein. Hun bijdragen worden gemonitord door de beoogde promovendus. Hun stage- en onderzoeksverslagen krijgen een separate beoordeling.De kenniskring bestaande uit medewerkers met een (bewegings)wetenschappelijke achtergrond wordt geconsulteerd bij de opzet en inhoud van de interventie.
4/8
Materialen Implementatie
Randvoorwaarden Draagvlak Onderzoek wijst uit dat de aanpak van ongezond gedrag lastig is, maar dat een geïntegreerde aanpak in de schoolsetting met aandacht voor bijvoorbeeld meer bewegen effect sorteert (Flynn, et al., 2006). Voor het welslagen van gedragsverandering is het betrekken van alle betrokkenen cruciaal voor het welslagen van het project (Flynn, et al., 2006). Om dit doel te bereiken is de vorming van een breed draagvlak onder alle betrokkenen (leerlingen, ouders en medewerkers) voor de gezondste school ambitie onontbeerlijk. Daarbij gaat het om de bewustwording van de noodzaak om de plannen voor een gezonde school gestalte te geven. Vervolgens is steun nodig om deze verandering aan te gaan. Draagvlak Binnen de organisatie werd duidelijk dat vrijwel iedereen achter de plannen van de gezond(st)e school staat. Om inzicht te krijgen wat de betrokken leerlingen, medewerkers en ouders zich zouden voorstellen bij een gezonde school werd per partij een brainstormsessie belegd. De aanpak van het overgewicht werd als belangrijkste gezondheidsdoel gezien. Zowel draagvlakonderzoek als literatuuronderzoek heeft geleid tot een pakket van maatregelen voor alle doelgroepen (leerlingen, ouders en medewerkers). Hieronder worden per groep van betrokkenen de gemeten parameters vermeld: Parameters voor leerlingen EUROfittest:: spierkracht, lenigheid, snelheid en uithoudingsvermogen Anthropometrische maten: lengte gewicht, lichaamssamenstelling Beweeggedrag: enquête: duur, frequentie van naschoolse en buitenschoolse sport (kinderen en ouders) Registratie deelname aan pauzesport en naschoolse sport Registratie aantal doorverwezen kinderen naar Preventie Centrum Almere en naschoolse sport Registratie nuttigen ontbijt (thuis) Registratie deelname aan ontbijt op school Calorische waarde van voedingspatroon en meegebrachte etenswaar. Behaalde cijfers op de (theorie)vakken De interventie bestaat uit: Doorverwijzen naar Preventie Centrum Almere Het aanbieden van een gratis naschools sportprogramma Het aanbieden van gratis fruit (1stuk per dag) Het aanbieden van gratis gekoeld water Het aanbieden van ontbijt op school voor max. 50 leerlingen Het aanbieden van een structureel lesaanbod over gezonde leefstijl bij vak Oriëntatie op de Toekomst Bespreken van gegevens tijdens portfoliogesprek Wekelijks spreekuur diëtiste op school Intersectoraal programma met kantine als leerwerkplek Parameters voor schoolpersoneel Rookgedrag: aantal rokende personeelsleden en mate van roken. Beweeggedrag buiten het werk: aantal bedrijfsfitness abonnement, deelname (na)schoolse sportaanbod EUROfittest Anthropometrische maten De interventie bestaat uit: Het aanbieden van een anti rook cursus Het aanbieden van gekoeld water Het aanbieden van vers fruit Het aanbieden van programma bedrijfsfitness tegen gereduceerd tarief
5/8
Het aanbieden van een gratis naschools sportprogramma Ter beschikking stellen van sportfaciliteiten overdag Het invoeren van Afdeling Gezondheid Coördinator Het aanbieden van een spreekuur met een diëtist
Parameters voor ouders Beweeggedrag: mate van deelname aan sportactiviteiten Voedingsgewoonten: kennis over gezonde voeding De interventie bestaat uit Portfolio gesprekken over gezondheid leerling Het aanbieden van de mogelijkheid om de EUROfittest te doen Het aanbieden van een naschools sportaanbod Het aanbieden van cursussen en themadagen over een gezonde leefstijl Het aanbieden van een spreekuur met een diëtist Het aanbieden van de diensten van het Preventiecentrum Almere
Deskundigheid Deelnemende professionals zijn allen gekwalificeerd dan wel in opleiding tot kwalificatie. Het gaat dan om projectleiding, onderwijzend personeel, (para) medische professionals vanuit de GGD/Preventiecentrum Almere (bv diëtist of gezondheidkundige). Het onderzoek staat onder leiding van medewerkers met een wetenschappelijke en onderwijskundige achtergrond aan de Hogeschool van Amsterdam en Vrije Universiteit. Beoordelaars tijdens het onderzoek zijn daartoe specifiek geschoold.
Bereik Informatie ontbreekt
Locaties Informatie ontbreekt
Aantal deelnemers Informatie ontbreekt
Ervaringen met de uitvoering De volgende onderdelen van de interventie zijn uitgevoerd: Behoefteanalyse ja Nulmeting ja Haalbaarheidsonderzoek nee Tevredenheidmeting nee Procesevaluatie ja Het draagvlak onderzoek heeft in het voorjaar 2010 plaats gehad. Dit heeft concrete informatie opgeleverd die in de interventie is verwerkt. Door drie HvA studenten zijn begin 2009 bij een steekproef van 54 leerlingen de effecten bepaald van 8 theorielessen over een gezonde leefstijl op het kennisniveau, eet- en beweeggedrag. Op geen van de variabelen werd een significant effect gemeten.(Hendriks, Lange & Markovics,2009). Dit resultaat is aanleiding geweest te kiezen voor het opstellen van een integrale interventie. De nulmeting heeft in september 2010 plaats gehad. Dit is volgens plan uitgevoerd. De resultaten worden momenteel geanalyseerd. Voor een beschrijving van het onderzoek wordt verwezen naar tabel 4 van dit werkblad
6/8
Referenten Referenten Naam en functie emailadres telefoonnummer Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod
Naam organisatie Type organisatie Website Referent 2 Naam en functie emailadres telefoonnummer Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod
Naam organisatie Type organisatie
7/8
Website
Kosten en uren Kosten en uren Toelichting op kosten en uren Uitgaven 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 Fruit aanbieden € 32.000 € 50.000 € 60.000 € 60.000 AGC persoon € 21.000 € 21.000 € 21.000 € 21.000 Watertanks € 14.000 € 14.000 € 14.000 € 14.000 School ontbijt € 20.000 € 20.000 € 20.000 € 20.000 EUROfittest € 4.000 - - Diëtiste € 2.000 € 2.000 € 2.000 € 2.000 Ontwikkeltijd OB € 30.000 € 20.000 € 10.000 Ontwikkeltijd BB € 30.000 € 20.000 € 10.000 Coördinatie PB € 45.000 € 30.000 € 20.000 € 10.000 PR + drukkosten € 2.000 € 2.000 € 2.000 € 2.000 Promovendus € 50.000 € 50.000 € 50.000 € 50.000 Onvoorzien € 5.000 € 5.000 € 5.000 € 5.000 Totaal
€ 255.000 € 234.000 € 214.000 € 184.000
Inkomsten 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 Echnaton € 10.000 € 10.000 € 10.000 € 10.000 Gemeente Almere € 25.000 € 25.000 € 25.000 € 25.000 40+ wijken € 30.000 € 24.000 € 16.000 € 12.000 Provincie € 10.000 € 10.000 € 10.000 € 10.000 Ministerie VROM € 50.000 € 50.000 € 38.000 € 20.000 Ministerie LNV € 10.000 € 5.000 € 5.000 € 2.000 EU € 40.000 € 30.000 € 30.000 € 25.000 HvA € 30.000 € 30.000 € 30.000 € 30.000 Subsidie Nisb € 50.000 € 50.000 € 50.000 € 50.000 Totaal
€ 255.000 € 234.000 € 211.000
€ 184.000
Bijlage 101
8/8
