•
•
ACHTERGROND I HANDHAVING
i
8
21 januari 2011 1Binnenlands Bestuur
ACHTERGROND
,.......•••..... . ..... . . .......... ..... •••......•..... ..... .. . ... . . .......... ............... ...... . . .....•• ••..••• •••..••.................... ......... . .... . . . ... . ............... •.•....
In de strijd tegen overlast en viezigheid kunnen gemeenten sinds vorig jaar de bestuurlijke strafbeschikking inzetten. Dat moet gebeuren door een buitengewoon opsporingsambtenaar (boa). Het Centraal Justit ieel Incassobureau int de boetes en betaalt de gemee nten uit. Hoe loopt het ? MARTIJN DELAERE
Wapen tegen de verloedering Er zijn dagen dat buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) Ron den Besten geen bonnen schrijft. Niet omdat er in het Brabantse Uden, waar Den Besten hoofd Toezicht en Handhaving Openbare Ruimte is, niet dagelijks tientallen strafbeschikkingen uitgeschreven kunnen worden voor loslopende honden of in het groen geparkeerde auto's, maar omda t hij gelooft dat boa's veel bete r uit de verf komen als gastheer. 'We hebben sinds de invoering van de bestuurlijke strafbeschikking in deze regio tien beschikkingen uitgeschreven. Het hadde n er veel meer kun nen zijn, maar wij zijn er niet op uit om zoveel mogelijk bekeuringen uit te delen. Daarmee ga je de verloedering van de openbare ruimte niet tegen en wek je alleen maar agressie op. We willen het liefst geen bonnen uitschrijven, maar wel onze zin krijgen', aldus Den Besten, die in 2009 in Uden boa werd nadat hij de makelaardij in het westen des lands vaarwel had gezegd. Hij mag het wel, maar boa Den Besten draag t geen veiligheidsvest en geen hand boeien. Autoriteit schrikt af. Je moet juist proberen om same n met burgers in de wijken de leefbaarheid te vergro ten. Met goede communicatie bereik je 90 procent van wat je wilt bereiken .'
...... ...... .......... .... .... .. .............. .............. .. .. ................ ...... ..... ...... .... ........... .............. .. ................ .............. ........ .......... .... .......... .. ................ .............. .. .............. .. ............ .... ...... ...... .. .. ................ ............ .. .. .............. " ................ ..... .. .. .. ......... .... ........ .. ...... ...... .. ................ .............. .. ..... .. ..... .. .. .......... .......... .... .... .. .. .............. .. .............. .. ...... .. .. ...... .... .... ............ ........ .. ....... . ..... ... -- .. .... ... ............. ...... .. .. .... .. .............. ..... .. .. .... . .... ................ ...... ...... .. ..... .. ..... .. .. .. ......... ....... .............. .............. .... ......... ..... .. ... ..... . ....... .... ... . .... .. . . . ......... . ... ..
Ron den Beste n draagt zijn boa-uniform met trots, maar hoe lang geleden waren toezichthouders nog beklagenswaardige dames en heren die met overheidssubsidie (de melkenbanen ) aan de praat werden gehou den? Ongewone banen in sectoren waarvoor geen markt mocht zijn. Dat is nu wel anders. De hand havingsseetor is uitgegroeid tot een groei-industrie met bevoegdhede n voor stadswachten d ie eerder alleen aan de politie waren voorbehouden.
Sinds vorig jaar kunnen stad swachten/toezichthouders met boa-bevoegdheid bestuurlijke beschikkingen uitdelen voor overtredingen. De boa spoort nu op, spreekt de overtreder aan , vervolgt en straft. Het Rijk ontvangt het totale boetebedrag (gemiddeld 60 euro per overtreding). Gemeenten krijgen vervolgens van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) in Leeuwarden een vergoed ing voor iedere correct uitgeschreven boete: 40 euro voor overlast en
Politieagent gaat boa-werk doen Het aanbod van de regiopolit ie Fryslän om politieagenten het werk van boa's t e laten doen (zie ook bericht op de voorflap) is ingegeven door de enorme financiële problemen bij de Friese politie. Woordvoerder Robert Rambonne t van van regiopolitie Fryslän: 'We hebben meer men sen in dienst dan we middelen ontvangen. We zijn dus op zoek naar slimme methodes om tot een betaalbare formatie te komen . We denken er vooral over om de wat oude re collega 's b ij gemeent en te deta cheren. Zij zijn ervaren en kunnen gemakkelijk hun weg vinden. En zij zijn ook duurder voor de politie: De taakomschrijving van de gedetacheerde agenten . die alleen voor de toezichturen zullen worden betaald, zal strikt zijn. Zo verwacht Tjeerd van der Zwan (PvdA) , voorzitter van de Vereniging Friese Gemeenten en burgemeester van Achtkarspelen, niet dat de gedetacheerde agente n met pistool aan de koppelriem gemeentelijke surveillances zullen lope n. Van der Zwan: 'Ze mogen niet hun collega' s van de regiopoli ti e voor de voeten lopen: De Friese politi e is volgens Van der Zwan zo armlastig dat hij de buurtagent uit gemeentelijke mid delen een iPhone heeft gegeven om t e kunnen tw itteren. 'En dat werkt prima: Achtkarspelen heeft onlangs met buurgemeent e Kollumerland beslote n drie boa's aan te stellen . Van der Zwan: 'Maar wanneer de prijs aant rekke lijk is in vergelijki ng met het opleiden en aanstellen van eigen boa's, dan is het aanbod van de poli tie het overwegen waard . De kosten voor het directe tee zicht op straat kunnen dan ook klip en klaar in de gemeenteraad aan de orde komen : Binnenlands Bestuur 121januari 2011
9
ACHTERGROND
TOP10 STRAFBESCHIKKINGEN " IN 2010 DOOR GEMEENTEN OPG ELEGDE EN DOOR CJIB VERWERKTE STRAFBESCHIKKINGEN + AANTALLEN
o debebouwde Hond onaangelijnd binnen . 2.8511 komuitlaten o Huisvuil dumpen 1II1111111la:!] €) Huisvuil buiten dedagen en tijden van inzameling aanbieden
o Wildplassen op straat o Geen plasticzakje voor de hondenpoep
o inHuishoudelijk afval niet zakof bakaanbieden o Honduitlaten op speelplaatsol zandbak fJ) Terras of reclame neerzetten
631 6ll 556
443 407
o Hondop de stoep latenpoepen ~ @ Alcoholhoudendedrank op straatnuttigen
:i!
~ ----=~
11 ""'"
25 euro voor fout parke ren. Gemeenten verwachten met deze best uurlijke stra fbesch ikking de openbare ruimte beter te kunnen beschermen tegen de alledaagse ergernissen. Hondenpoep op straa t, vuiln isza kken her en der, wild plassen - de irritat ies die de kwaliteit van de leefomgeving en vooral het gevoel van (on)veiligheid bepalen.
Keerzijde Burgemeester Henk Beliegers (PvdA) van Uden is opgetogen dat hij vijf boa's in de strijd kan we rpe n en da t de gemeente met de bestuurIijke strafbeschikking eindelijk iets teru gziet van de uitgedee lde bekeu ringen, maar de inze t van boa's heeft wel een keerzijde. Hellege rs: 'Wat 10 jaar geleden door de wijkagent we rd gedaa n, wordt nu door de gemeente e n voor re ke ning van de gemeente door boa's gedaan. Je kunt zeggen: hoe kan dat nu slecht zijn, wa nt je richt je toch op de bur ger en zijn of haa r ergernissen? Maar gemeenten zijn wel additioneel bezig . Er wo rd t bezui nigd op de polit ie en budget krijgen we er niet bij. Gemeenten betalen dus de prijs voor de bezuinigingen bij de pol itie. Ik ben ban g dat de beweging naar de nat ionale politie daar geen einde aan maakt, integendeel. De korpsen gaan fusere n e n de politie komt verder van de burgemees te r te staan. Ik mag niet hopen da t de wijkagent ook verdwijnt. De politie zal zich nog mee r terugtrekken en da t betekent dat gemeenten leetb aa rheid én veiligheid op hun bordje krijgen .
10
21januari 2011 1Binnenla nds Best uur
,,,
.., :::
,
:: ::
::: :: : : : : ::
::::
Terwij l veiligheid echt iet s is voor de politie. Aan concurrerende organisaties heb je niets: Steeds meer gemeenten stellen boa's aa n. Vorig jaar benoemd e het Brabantse Vught een boa. De Friese gemeenten Kollumerland en Achtkarspelen hebben ne t beslote n om e r d rie aa n te stellen. Misschien da t Tytsjerksteradiel ook meedoet - vooralom plattelandsleed als het illegaal verbranden van snoe ihout, weg moffelen van asbest en illegale schuurtjes te bestrijden. Het Gelderse Elburg heeft vier boa's (éé n voor bouw en , éé n voor groen e n twee algemeen). En niemand die de 'Elburg Posse' over het hoofd kan zien. De eige n a uto's zijn vorig jaar vervangen door drie han dhavin gsanto's met opva llende bla uw-rode strepen. De gemeente had er ook zwaailichten op gewi ld, maar dat ging niet door. Toezicht en handhaving staat e r fier op de motorkap. 'Ga er maar van uit dat zoiets pre vent ief wer kt', zegt wetho ude r Rien Boukema (Elburg Beleid). Elburg, dat op 1 november met de bestuurlijke strafbeschikking stante, zit in de testfase en hee ft nog gee n strafbeschikking opge maakt. Het wachten is ook op een digitale koppeli ng met het CJIB in Leeuwarden, da t de bestuurlijke stratbesc hikkingen voor de gemeenten verwerkt. Boukema: 'Elburg is een van de eerste gemeenten binne n ons arrendis-
seme nt met toega ng tot de tra nsactiemodu le van het CJIB. Wij zijn nu druk bezig om in samenwerking met de levera ncie r van de pda (personal digital assistent, de draagba re handcomputer, red .) ee n digita le koppeling te krijgen. Als dat is gebeurd, hoeve n wij de bestuurlijke strafbeschikkinge n niet langer handmat ig in te voeren.'
Digitaal doorsturen Elburg doet sa men met stede n als Den Haag en Rotte rda m mee aan een proef om de beschikkingen met beh ulp van de pda d irect naar de tran sactiem odule van het CJIB te sturen . Een stad als Amsterdam werkt nog niet met de pda. Ben Woest, unitmanager bij het CJIB en vera ntwoorde lijk voor de landelijke invoering van de bestuurlijke beschikkinge n: 'Uiteindelijk is het de bedoeling dat alle gemee nten de informatie digitaal gaan doo rst uren. Maar de snelheid waannee dat gebeu n, ha ngt natuurlij k wel af van het budget da t ze daarvoor vrij kunnen of willen ma ke n. Het maak t ons daarbij niet uit welke apparatuur gemeenten gebruiken, zola ng ze maar het form aat aa nlevere n om ee n stra fbeschikking te kunnen verwe rken.' 268 gemeenten hebben het CJIB inmiddels gemeld dat ze gaa n werke n me t de bestuurlijke strafbeschikking. waarvan 154 gemeenten dat inmiddels ook doe n.
BOA'S IN SOORTEN EN MATEN De boa is in 1994 opgenomen in het Wetbo ek va n St rafve rdering. Het Ope nba ar M inist er ie ho udt toezicht op de boa . Justitie me ldt dat ons land zo' n 25 duizend boa 's bij 1.10 0 ins ta nties rijk is. Bij gemeente n. pr ovin ci es. wate rsc hap pen. inspectiediensten. NS. Sta atsbosbeheer en Natuu rmonumenten werken zij als toezichthouders, leerplicht am bt enaren. par keercontroleurs , jachto pzieners. boswachters. milieuambte nar en , co nd ucteurs. viscont roleurs. socia le rechercheurs, brugwachters en ma rk tmeesters. Er waren ooit 10 5 soorten boa 's. Sinds april 2010 zijn boa's ondergebracht in zes werkte rrei nen: openbare ru imt e; milieu en welzij n; onderwijs: open baar vervoer: werk. inkomen en zorg; gener ieke opsporing. Tot april van dit jaar worden alle akten van opsporingsbevoegd heid van de boa's gewijzigd of vervangen . Een boa kan slechts over twee versc hi lle nde akte n besch ikken. In tegenste lli ng tot algemene opsporingsambtenaren hebben boa's een beperkte opsporingsbevoegdheid. Vuurwapens dragen ze niet, handboeien soms wel. In specia le gevallen kunnen wapenstok en pepperspray ook deel uitmaken van de uit rusting . Boa's zijn herkenb aar aan een zilve rkleurig insigne (zie fo to).
ACHTERGROND
In 2010 is de bestuurlijke strafbeschikking over Nede rland 'uitgerold'. Niet in één keer het hele land, maar vanaf januari iedere keer een paar arrondisse menten. Het noorden en zuidooste n van Brabant en Li mburg waren op I dece mber als laatste regio's in ons land aa n de beurt. Ben Woest: 'Het is behoorlijk uniek dat een uitvoeringsinstantie als het CJIB word t gevraagd om een wet uit te rollen. Met collega's van de politie, het OM en de CVOM (Centrale verwe rking Openbaar Ministerie) zijn we met een voorlichtingskaravaan door het land getrokken. We hebben de gemeenten echt opgezocht. Vande proef met de bestu urlijke strafbeschikking in de Ga-steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag in 2009 hebben we geleerd dat dit veel beter werkt dan het verzenden van folders en memo's. We hebben 345 gemeenten tijdens 21 voorlichtingsbijeenkoms ten verteld dat we nadrukkelijk het verlengstuk van de boa's willen zijn. Alsde acceptgiro snel op de mat ploft, dan stelt het gemeente lijke lik-op-stukbeleid ook wat voor.' Kwaliteitsafspraken Tot voor kort werde n de bonnen die politieagent en en toezichthouders uitschreven, verwe rkt door de Centrale Verwe rkingseenheid (CVE) van de politie en naar Leeuwarden gestuurd. Maar nu is het CJIB in zijn eigen terminologie 'naar voren geschoven'. Maartje Jongeleen, projectleider bestuursorganen bij het CJIB: 'Het proces tussen het uitschrijven van de bekeuring en de invoer in ons systeem word t nu ook door het CJIB gedaan. De bon gaa t rechtstreeks naar ons toe en de kwaliteitsafspraken worden ook met ons gemaakt. Dat komt de handhaving echt ten goede. We hebben gemerk t dat voordien veel informatie niet bij de boa's terechtkwam. In 2009 bijvoorbeeld werd een nieuw model van de combibon ingevoerd (boa's kunne n de ouderwetse bon schrijven of de pda gebruiken, red.), maar toen wij vorig jaa r met de voorlichting over de bestuurlijke strafbeschikking begonnen, wisten veel boa's niet dat ze met een verouderd model werkte n. Zo'n combibon geeft ons veel werk en verderop in de keten gingen de dingen welee ns mis.'
MINDER WERK VOOR RECHTER Om st rafrechters te ontlasten. werd op 1februari 20 08 de Wet OM-a fdoening van kr acht. Eenvoudi ge zaken die niet leiden t ot vr ij hei dsbe nemende straff en, worden niet meer door de rechter afgedaan , maar door opsporingsa mbtenaren en het OM. Voorheen legde de rechter een st raf op of deed het OM een schikkingsvoorst el (de tran sacti e). Deze tr ansacti e is vervallen en het OM legt nu een zogenoemd e st rafbeschikki ng op. Als de bestrafte wil dat de recht er een oordee l velt . dan moet hij zelf het init iatie f nemen en verzet inste llen . De wet geeft ook aan gemeente n. provincies en wat erschappen de bevoegdh eid om een st raf beschikking uit t e schrijven. Buit engewone opsporingsambte naren kun nen een best uurl ij ke st raf beschikking of een bestu urlij ke boet e voor kleine overlastgevall en uitd elen. Dat kan voor 93 overlastfeite n ( e-tert en ). Bij een bestuurlij ke boet e legt d e gemee nte de aankondiging op . int zij het geld en zorgt zij voor afhandeling van eventueel bezwaar. Bij een bestuurlijk e stra fbeschikking legt de gemeente de aankondig ing op en st uurt deze naar het CJIB in Leeuward en. dat de boet e int. Atl e gemee nte n m et boa's hebb en gekozen voor de bestuurlijke st raf beschikki ng.
Koploper in het land der toezichthouders en beschikkingen is Rotterdam. De Dienst Stadstoezicht heeft 417 boa's rondlope n. Eind dit jaar moeten da t er vijfhonderd zijn (van de in totaa l zeshonde rd stadswachten) . De Maasstad sta rtte eind vorig jaar een grote bilIboardcampagne om Rotterdammers en bezoekers van de stad erop te wijzen dat de stadswachten nieu we bevoegdheden hebben gekregen. Directielid en woordvoerder van Stadstoezicht Fred Marree over nut en noodzaak van die campagne: 'We zitten nog steeds met het imago van de melkertban en. En met het probleem dat mensen het werk van de stadswachten weliswaar van hart e ondersteu nen, maar daar anders over denken als het hun eigen gedrag bet reft. De stadswachten zijn professioneler geworden en hebben veel nieu we bevoegdhed en gekregen. Dat moeten mensen weten. Niemand kan meer om de sta dswacht heen . Dat was vroeger wel an ders. Je trok een lange neus en liep door. Dat moet je niet meer doen. Boa's kun nen je aa nhouden en in de boeien slaan.' De sa menwerk ing met het CJIB in Leeuwarden bij de verwerk ing van de 1.800 bestu urlijke beschikkingen d ie de Rotterdamse stadswachten
vorig jaar uitdeelden voor de alledaagse ergernisse n, verloopt volgens Mar ree goed. Maar, zo voegt hij eraan toe: 'De boa's hebben het niet gemak kelijk met het invullen van de processen-verbaa l. Je staa t in de regen en in de kou op stra at en je moet in de gate n houden wat er achter je gebeurt. De huidige ha ndterminal is ook veel te groot.' Maar er gloort hoop. Een paar slimme jongens bij Stadstoez icht zijn met twee iet-bedrijven in de weer om de Apple iPhone aa n te passen voor de stadswach ten. Marree: 'We hopen er in april genoeg in huis te hebben. De aangepas te iPhone is veel goedkoper en efficiënte r. Je kunt alle functies goed instellen. Je maakt een foto van een autoken teken en binnen 10 seconde n rolt de par keerbon uit de primer aan de broekriem. Als blijkt dat de auto gestolen is, krijgt de meldkamer onmidde llijk een seintje. Op die manier hebben we al tientallen gestolen auto's opgespoord. Eén ding kun je niet met deze iPhone, en da t is bellen.' Geen melkkoe Maar we moeten niet de nken dat de boa's een melkkoetje zijn. Fred Marree : 'Boa's kun nen wel brede r schrijven en hoeven zieh niet langer te beperken tot het betaal d parkeren, maar met onze vijfhonderd boa's worden we echt geen profil center van de gemeente Rotterdam. Hand having kost gewoon geld. Het gaat de gemeente om een schone, veilige en bere ikbare stad.' Stadswachten gaa n in Rotterdam daarom volgens Marree ook niet met een bonne nquotum de straat op om de kassa eens lekker te laten rinkelen. Maar, zegt hij: 'We zullen een medewe rker wel op het matje roepen als hij een dag lang geen bon heeft geschreve n. Want da t kan in een stad als Rotterdam niet. Je ziet dat auto's dub bel gepa rkeerd staan , je ziet da t honden loslopen en je weet dat daarover wordt geklaagd. Als je van ons kantoo r aan de Wijnhave n naar het stadhuis loopt, kun je zo tien bonnen uitschrijven. Daarom ben ik ook tegen bonnenquota. Want dan schrijf je tussen 9 en 10 uur 's ochte nds tien bonnen en laat je de rest van de dag de boel de boel.' <
Binnenland s Bestuur 121 januari 2011
11
