IN MEMORIAM
AARTSBISSCHOP GEORGES VAN EVDOKIA RECTOR VAN HET THEOLOGISCH INSTITUUT ST. SERGIUS
Archimandriet Athenagoras Peckstadt
“Heeft hij de toets doorstaan, dan zal hij de zegekrans van het leven ontvangen, die God beloofd heeft aan wie Hem liefhebben” (Jak. 1, 12). Op dinsdag 6 april 1993 hebben de orthodoxen van West-Europa met droefheid het plots ontslapen in de Heer van de betreurde Aartsbisschop GEORGES* van Evdokia vernomen. Op zaterdag 10 april 1993 werd in de kathedraal van de Heilige Alexander Nevsky te Parijs de Dienst van Overlijden gezongen, en voorgegaan door Metropoliet JEREMIAS van Frankrijk, buitengewoon Exarch van onze Oecumenische Patriarch, die omringd was van andere hiërarchen, tal van priesters en diakens en een ganse menigte gelovigen. Voordien werd er een Goddelijke Liturgie voorgegaan door Bisschop PAUL van Trachia, hulpbisschop van de overleden Aartsbisschop. Mijn goede herinneringen aan en altijddurende achting voor de persoon van Aartsbisschop GEORGES van Evdokia zetten mij spontaan aan deze enkele woorden van hulde neer te schrijven. Allereerst begin ik met algemene lijnen van zijn aanwezigheid in deze aardse wereld. DE EERSTE DUITSE ORTHODOXE BISSCHOP De onvergetelijke Aartsbisschop van Evdokia - in de wereld Georges WAGNER werd op 10 maart 1930 geboren te Berlijn uit Duitse Protestantse ouders. Nadat zijn moeder zich tot het orthodoxe geloof had bekeerd, werd ook hij in 1948 in de Orthodoxe Kerk opgenomen. In 1949 liet hij zich - na afwerking van middelbare *
Foto: Mgr. GEORGES van Evdokia bij de dedicacering van onze kerk (2-12-1979).
studies te Berlijn - inschrijven aan het Theologisch Instituut St. Sergius (Parijs). In 1953 behaalde hij er de Licentie Theologie met als proefschrift: “Het onderricht in de Kerk over de Moeder Gods in de eerste twee eeuwen” (PATRISTIEK). In 1954 maakte hij deel uit van de delegatie van het Theologisch Instituut St. Sergius, die op uitnodiging van de toenmalige Oecumenische Patriarch ATHENAGORAS enkele weken in het Theologisch Instituut van Halki (nabij Konstantinopel) mocht verblijven.
In 1955 werd hij door Aartsbisschop NIKOLAI van Clichy, die toen Exarch was van het Patriarchaat van Moskou in West-Europa, tot diaken en priester gewijd in de kerk van de Drie Hiërarchen te Parijs. Hij was zowat tien jaar parochiepriester in West-Berlijn, waar hij zich verder specialiseerde in de Wijsbegeerte en later (in 1970) de titel van “Doctor in de Filosofie” behaalde met zijn thesis: “De oorsprong van de Goddelijke Liturgie van de Heilige Johannes Chrysostomos”. In 1965 werd hij door Aartsbisschop GEORGES (Tarassoff) van Syracuse ontvangen in zijn juristdictie, verheven tot de waardigheid van “aartspriester” en benoemd tot Rector van zijn Parochie te West-Berlijn. Een jaar later werd hij benoemd tot Deken van West-Duitsland. Na het overlijden van Aartspriester Nikolai AFANASSIEFF bezette hij de leerstoel van Kanoniek Recht aan het Theologisch Instituut St. Sergius te Parijs. Sinds 1969 doceerde hij daarbij ook “Liturgie”. Op 12 maart 1971 werd hij tot monnik getonsureerd en verheven tot “archimandriet”. Samen met vier andere broeders werd hij op 30 juni 1971 door de Heilige Synode van het Oecumenisch Patriarchaat en op voorstel van de betreurde Oecumenisch Patriarch ATHENAGORAS verkozen tot hulpbisschop van Aartsbisschop GEORGES van Syracuse, met de titel van “Bisschop van Evdokia” 1. Meteen was hij de eerste niet-Russische bisschop van het Aartsbisdom en de eerste Duitse orthodoxe bisschop sinds het schisma. Zijn bisschopswijding had plaats op 3 oktober 1971 in de kathedraal van de Heilige Alexander Nevsky en werd voorgegaan door de toenmalige Metropoliet MELETIOS van Frankrijk (†), buitengewoon Exarch van de Oecumenische Patriarch; bijgestaan door Aartsbisschop GEORGES van Syracuse (†) en de Bisschoppen METHODIOS van Kampania (†) 2, JEREMIAS van Sasima (nu Metropoliet van Frankrijk) en ALEXANDER van Zila 2 (†). Nadat Aartsbisschop GEORGES van Syracuse hem de parochies van Duitsland en Skandinavië had toevertrouwd, hield hij in 1973 op te doceren aan het Parijse 1 2
Evdokia is een stad in Klein-Azië en oud Bisdom van het Oecumenisch Patriarchaat. Die beiden ook hulpbisschoppen waren van Aartsbisschop GEORGES van Syracuse.
Orthodox Instituut. Als jongste van de hulpbisschoppen kreeg hij steeds meer verantwoordelijkheid in de schoot van het Aartsbisdom en werd hij gauw de voornaamste medewerker van de Aartsbisschop. Als verblijfplaats in Parijs kiest hij de Parochie van Asnières, waar vòòr hem de ondertussen overleden Bisschop Methodios van Kampania woonde. Bij het overlijden van Aartsbisschop GEORGES van Syracuse (22 maart 1981) werd hij door de Heilige Synode van het Oecumenisch Patriarchaat van Konstantinopel benoemd tot “Locum-tenens” van de aartsbisschoppelijke zetel. Gewaardeerd door de grote meerderheid van de Algemene Vergadering van het Aartsbisdom werd hij op 1 mei 1981 verkozen tot Aartsbisschop die aan het hoofd staat van het “Aartsbisdom van de Russische Orthodoxe Parochies van West-Europa dat via het Aartsbisdom van Frankrijk afhangt van het Oecumenisch Patriarchaat”. Na de bekrachtiging van deze verkiezing door de Heilige Synode van het Oecumenisch Patriarchaat werd hij op 5 juli 1981 in dezelfde kathedraal van de Heilige Alexander Nevsky te Parijs met veel luister geïntroniseerd door de buitengewone Exarch van de Oecumenische Patriarch, Metropoliet MELETIOS van Frankrijk. De 12 jaren die volgden waren jaren van voortdurende inzet en reizen, en vaderlijk hoeden over de vele parochies dat het Aartsbisdom in bijna alle hoeken van WestEuropa telt. Het was ook een periode van vele wijdingen van zo velen die de Orthodoxie op het West-Europese continent willen dienen en heel vaak inheemsen zijn. Hoogtepunten zijn weliswaar zijn deel uit maken van de delegatie van het Oecumenisch Patriarchaat voor de IIIe Panorthodoxe Preconciliaire Conferentie die in november 1986 te Chambésy gehouden werd, evenals het waarnemen van de functie van Rector van het Theologisch Instituut St. Sergius te Parijs, sinds het overlijden van Protopresbyter Alexis KNIAZEFF (1991). ENKELE HERINNERINGEN Na deze biografische schets van de betreurde Aartsbisschop die blijk geeft van een bewogen leven wil ik niet nalaten hieraan enkele persoonlijke indrukken van deze onvergetelijke figuur van de Orthodoxie in West-Europa toe te voegen. De meeste leden van onze Parochie van de Heilige Andreas de Eerstgeroepene hadden een eerste levendig contact met de nu overleden Aartsbisschop, toen hij als Bisschop van Evdokia namens de toenmalige Aartsbisschop van Syracuse onze Kerk kwam inzegenen. Dit gebeurde op zondag 2 december 1979, enkele dagen na het Patroonsfeest, het Feest van de H. Andreas. Dezelfde dag werd de dienaar Gods
Marcel OSSEEL (nu Aartspriester SILOUAN) tot diaken gewijd. Opmerkelijk was dat de Bisschop zijn gebeden in het Duits bad; een relatief verstaanbare taal voor een nederlandstalige. In het verslag van deze uitzonderlijke dag lezen we: ”…De ganse dag was onze Aartsbisschop GEORGES van Syracuse met ons in gebed verenigd. In zijn naam en op zijn verzoek kwam Bisschop GEORGES van Evdokia bij ons. Hij trof iedereen door zijn vriendelijkheid, zijn hartelijkheid, zijn begrip, zijn diepe geest van geloof, zijn volledig meeleven met onze Communauteit. Wij zijn hem hiervoor zeer dankbaar”. 3 Twee andere gelegenheden brachten hem in diezelfde periode naar België: vooreerst het 50 jaar bestaan van de Parochie van de HH. Panteleimon en Nikolaas te Brussel, dat op zondag 16 september 1979 gevierd werd met een Goddelijke Liturgie gecelebreerd in aanwezigheid van de Aartsbisschop. Onder de concelebrerende priesters was ook Aartspriester IGNACE, vergezeld van een flinke delegatie van de Parochie. Anderzijds waren er de wijdingen van Protodiaken Serge KONOVALOFF (tot priester - hij werd na het overlijden van Aartsbisschop GEORGES van Evdokia door de Algemene Vergadering van het Aartsbisdom tot zijn opvolger verkozen en nadien door de Heilige Synode van het Oecumenisch Patriarchaat verkozen tot titulair Aartsbisschop van Evkarpia) en Jean-Jacques DE VAERE (tot diaken) die hij mocht toedienen op zondag 24 februari 1980, Zondag van de Orthodoxie, in de zo net vermelde Kerk te Brussel. In ons maandblad lezen we weer: ”Na onze Diensten zijn wij, met een vertegenwoordiging van onze Parochie, te Brussel Bisschop GEORGES van Evdokia gaan begroeten en de nieuwgewijden gaan feliciteren” 4 Even later (22 maart 1981) ontsliep in de Heer Aartsbisschop GEORGES van Syracuse en werd hij na verkiezing door de Algemene Vergadering van het Aartsbisdom en bekrachtiging door de H. Synode van ons Oecumenisch Patriarchaat geïntroniseerd tot diens opvolger. VERKOZEN TOT AARTSBISSCHOP Sinds hij Aartsbisschop geworden was, bracht hij een eerste bezoek aan onze Parochie op zondag 29 november 1981, voor het Feest van de Heilige Apostel Andreas. Nogmaals presideerde hij er de Goddelijke Liturgie. Daarna bleef hij voor de “agapen” en onderhield hij zich met allen. In “Apostel Andreas” lezen we opnieuw dat: “Enkele dagen tevoren, namelijk van 18 tot 22 november 1981, Aartsbisschop GEORGES van Evdokia een eerste officieel bezoek aan onze Oecumenisch Patriarch DIMITRIOS te Konstantinopel bracht. Hij werd er in audiëntie ontvangen en had een lang onderhoud met hem. Hij had ook een 3 4
Zie “Apostel Andreas”, December 1979, p. 30. Zie “Apostel Andreas”, Maart 1980, p. 37.
onderhoud met Metropoliet BARTHOLOMEOS van Philadelphia 5, de Directeur van het Privé-Bureau van de Patriarch. Op 21 november 1981 mocht Aartsbisschop GEORGES in de kerk van de Tempelgang van de Moeder Gods van Pera met onze Oecumenische Patriarch en leden van de Heilige Synode concelebreren”. 6 Nadien was hij eind november 1983 weer in Gent voor het Ve Orthodox Congres van West-Europa, tot hetwelke hij een bijzondere boodschap richtte. Een derde Goddelijke Liturgie werd door hem in onze kerk gepresideerd op zondag 2 december 1984, t.g.v. het Feest van de H. Apostel Andreas. In zijn homilie op het einde van de Dienst had hij het over de grote betekenis van het Feest van de Heilige Apostel Andreas, dat het Patroonsfeest is van ons Oecumenisch Patriarchaat. “Zo heeft uw Parochie hier een bijzondere spirituele band met de Kerk van Konstantinopel”. Verder had hij het over de “Ene, Heilige, Katholieke en Apostolische Kerk” en de orthodoxe ekklesiologie, waarbij “de bisschop aan het hoofd staat van de lokale Kerk, die de volheid (katholiciteit) heeft. Het is immers de bisschop die de ware leer van de Kerk behoudt”. 7 GETUIGENIS VAN TEDERHEID Een volgende ontmoeting met de betreurde Aartsbisschop GEORGES van Evdokia had plaats op vrijdag 18 oktober 1985, toen hij er aan gehouden had mij tijdens mijn lang verblijf in het Akademisch Ziekenhuis te Gent te komen bezoeken. Hij combineerde dat met de viering van de tiende verjaardag van de priesterwijding van mijn vader. Dit fijn gebaar is mij steeds nauw aan het hart gebleven. Hij nodigde mij uit - van zodra ik aan de beterhand zou zijn - enkele dagen bij hem in Asnières te verblijven en dan samen een bezoek aan het Monialenklooster te Bussy-en-Othe te brengen. In mijn kort verslag lezen we het volgende: “Ik ben er heengegaan op uitnodiging van onze Aartsbisschop GEORGES van Evdokia; samen met hem. Van zodra we het domein “betraden” luidden de klokken de komst van de bisschop in. Daar de Engelse Priester Andreas WADE, die er normaliter de Diensten verzorgt, afwezig was, heeft Mgr. GEORGES er zelf alle Diensten gecelebreerd. En hierbij durven we stellen dat ze eenvoudig, maar prachtig waren. De vier dagen die we er hebben doorgebracht waren hoofdzakelijk gewijd aan de Diensten: «slotvigilies» van de Paastijd, «slotliturgie» van de Paastijd, vigilies van O.L.H. Hemelvaart, Goddelijke Liturgie van O.L.H. Hemelvaart enz. (…) ‘s Namiddags zongen we nog een Panichida (Dienst voor Overledenen) op het lokale kerkhof. ‘s Avonds maakten we grote wandelingen in het prachtige woud van Othe. Dit gaf ons de gelegenheid tot boeiende gesprekken met Monseigneur. En toen luidden de klokken opnieuw - met 5
Onze huidige Oecumenische Patriarch. Zie “Apostel Andreas”, December 1981, p. 1. 7 Wat zijn opvatting over de Orthodoxe Kerkleer betreft, kunnen we ook verwijzen naar zijn artikel: “Eucharistische Kerkleer en Synodale Kerkstructuur”, verschenen in “Apostel Andreas”, juliaugustus en september 1986. 6
een andere melodie - want er kwam een einde aan de voor mij onvergetelijke pelgrimstocht !” 8 Hetzelfde jaar zou hij in onze Parochie in het kader van de Conferenties “APOSTOLOS ANDREAS” - contacten met de Orthodoxie” een voordracht geven. Deze hield hij er op vrijdag 3 oktober 1986. Het thema was: “Notre foi au mystère du Saint Esprit - source d’unité ou source de discussion ?” Met deze spreekbeurt getuigde hij van een diepe theologische kennis. De conferentiezaal was goed gevuld. De kritieken waren positief. Pas één maand later waren we weer samen, ditmaal te Chambésy (Zwitserland), waar hij van 28 oktober tot 6 november 1986 deelnam als lid van de Delegatie van het Oecumenisch Patriarchaat aan de IIIe Panorthodoxe Preconciliaire Conferentie. Ikzelf was er door Metropoliet DAMASKINOS van Zwitserland uitgenodigd om er aan deel te hebben als “waarnemer”. In mijn mémoires schreef ik toen: “Ter herdenking van deze bijeenkomst ontving elk lid nog een souvenir waarop de gebeurtenis geschreven stond. Er volgde nog een avond vol boeiende gesprekken en contacten, en vòòr het slapengaan had Mgr. GEORGES me uitgenodigd tot een wandeling. Samen evalueerden we de voorbije dagen”. 9 BOODSCHAP VOOR EEN LOKALE KERK WAAR NOCH GRIEK NOCH JOOD, MAAR EEN NIEUWE SCHEPPING IN CHRISTUS IS Dat onze Parochie van de Heilige Andreas begin 1989 opgenomen werd in de schoot van het “Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg” is niet anders te interpreteren dan een stap vooruit in de vorming van een “lokale Kerk” in de strikte en traditionele zin, nl. als de eucharistische gemeenschap verzameld rond haar bisschop op een gegeven plaats.10 Het basiselement van de lokale Kerk is en blijft het bisdom, dat de volheid van de Kerk is op één plaats (op voorwaarde dat deze in communio is met de andere). Naar orthodox Kerkbegrip, ontzegt de spirituele eenheid van de individuele christenen in Christus dus niet, dat verschillende naties (zoals deze bestaan), met hun eigen ethnische 8 Voor het volledige verslag zie “Apostel Andreas”, juli-augustus 1986, pp. 31-34. 9 Voor de volledige tekst zie “Apostel Andreas”, december 1986, pp. 10-24. 10 In zijn merkwaardig boek “LE PATRIARCAT ŒCUMENIQUE dans l’Eglise orthodoxe” drukte de betreurde Metropoliet MAXIMOS van Sardes zich als volgt uit: “Op één enkele plaats, in één enkel gebied, bestaat er slechts één enkele Kerk, m.a.w. één enkele kerkelijke organisatie, uitgedrukt in de eenheid van de hiërarchie: “de Kerk van God, die te Corinthe is”. De geschiedenis van de Kerk heeft haar oorsprong in zulke kerkelijke gemeenschappen van alover de wereld verpreide gedissemineerden. Want, indien de Kerken zich later ontwikkelen, blijft ditzelfde principe onveranderlijk gelden en zal de onbederfelijke cel steeds aan de basis blijven: één enkele bisschop die één enkele Kerk sticht op één enkele plaats (voor één enkel gebied).
identiteit en kenmerken, hun eigen mentaliteit, cultuur, land en rechten bestaan. Na Zijn Verrijzenis toonde Christus Zichzelf aan Zijn Apostelen, aan wie Hij langsheen de Heilige Geest, de kracht gaf verschillende talen te spreken (zie Hand. 11), en de opdracht gaf: “Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn volgelingen” (Mt. 28, 19). We zien dus dat naties als historische entiteiten deel moeten uitmaken van de Universele Kerk. Dogmatisch gesproken is de Orthodoxe Kerk, in haar communio en haar eschatologisch wezen, de “Ene, Heilige, Katholieke (volle, allesomvattende) en Apostolische Kerk”. In een artikeltje van de hand van Metropoliet Damaskinos van Zwitserland lazen we : “In het lichaam van de Kerk is de etnische diversiteit overstegen om het nieuw «uitverkoren geslacht, dit koninklijke priesterschap, deze heilige natie, Gods eigen volk» (1Petr. 2, 9) te vormen. Ieder volk, geïncarneerd in de lokaliteit van het ekklesiaal lichaam, neemt door de christelijke liefde bewuster deel aan zijn organische eenheid met het geheel van de mensheid en verrijkt zijn spiritueel patrimonium”. 11 Met de woorden van Apostel Paulus bevestigen we dit perspectief wanneer hij onderlijnt: “Want gij allen die in Christus zijt gedoopt, zijt met Christus bekleed. Er is geen jood of heiden meer, er is geen slaaf of vrije, er is geen man en vrouw: allen tezamen zijt gij één persoon in Christus Jezus” ( Gal. 3, 27-28). Precies in deze kontekst moeten alle orthodoxen op éénzelfde plaatsen alles doen opdat ze er lokale Kerk kunnen worden. Op het IIIe Orthodox Congres van de “Fraternité” (Amiens 1977) zei de befaamde orthodoxe theoloog en Professor Olivier CLÉMENT “dat het ergste gevolg is dat de orthodoxe ekklesiologie mytisch wordt. Het uitdrukkelijke bevel van het Ie Oecumenische Concilie: - «er mogen nooit twee bisschoppen zijn in éénzelfde stad» - en de veroordeling van het nationalisme door het Concilie van 1872, blijven een dode letter. Deze principes zijn niet van administratieve orde, maar van mystieke orde, in de zin van de Kerk als «mysterie» van de Verrezene. Op éénzelfde plaats moeten alle orthodoxen zich eucharistisch integreren als één Lichaam van Christus; en zij moeten daarvan het Apostolisch getuigenis afleggen door één enkele bisschop: - één enkele bisschop, één enkele Eucharistie, één enkel Lichaam. Van de andere kant moeten al die eucharistische gemeenschappen elkaar wederzijds erkennen als de éne Kerk”. 12 Het fundament van de kerkelijke organisatie is dus niet de “autokefalie”, maar eigenlijk het territoriaal principe, volgens hetwelke één enkele bisschop op één enkele plaats één enkele Kerk vertegenwoordigt. Een Kerk die door de eenheid 11
Metropoliet DAMASKINOS van Zwitserland, Orthodoxie en alle volkeren, in “Apostel Andreas”, maart 1993, pp. 17-18. 12 CLÉMENT O., Avenir et signification de la Diaspora orthodoxe en Europe Occidentale, in SOP n° 23 - B
en de eendracht, de eenheid van het nieuwe Godsvolk openbaart, en waar noch griek noch jood, maar een nieuwe schepping in Christus is. 13 Het maakt dus niet uit wie tot die gemeenschap behoort en wie er de herder van is. Alle christenen van het gebied vormen samen de lokale Kerk. Dit is precies de kontekst waarin de opname van onze Parochie in de schoot van het “Aartsbisdom van België”, van de Moeder-Kerk van Konstantinopel te situeren is. De enigste reden is omdat hetzelfde Patriarchaat een bisschop heeft met zetel in de hoofdstad van onze gewesten en er op deze wijze een steentje bijgedragen wordt in de zo dringende oplossing van dit probleem van de “Orthodoxe Diaspora”. Dit ligt volledig in de lijn van de orthodoxe ekklesiologie die in de leer van de Heilige Ignatios de Theofoor een essentieel fundament heeft gevonden. Het ligt ook in de lijn van de preek van de nu overleden Aartsbisschop GEORGES, die ons in 1984 de zin van de lokale Kerk verzameld rond haar bisschop wist te verklaren.14 Het karakteriseren van deze wissel als zijnde “een beweging van helleniseren” of “verloochening van het Russisch erfdeel” zouden uit den boze zijn. Is het dan niet voldoende dat wij het orthodox geloof beleven, zonder dat daar adjectieven als “Russisch” of “Grieks” enz. worden toegevoegd? Precies door dit te vermijden stelt men zich meer open voor alle gelovigen van de streek van de parochie. Iedereen voelt er zich thuis en verder wordt er niet geredetwist. Het zou te betreuren zijn mocht men deze integratie in de lokale Kerk anders interpreteren of misprijzen ! Precies daarom willen ook deze enkele lijnen meer zijn dan het betuigen van een laatste hulde. Ze willen immers ook de verzekering zijn dat in onze harten en gebeden de herinnering aan de betreurde Aartsbisschop GEORGES steeds verder een voorname plaats verkrijgt. Een laatste weerzien had plaats te Konstantinopel bij de Intronisatie van onze nieuwe Oecumenische Patriarch BARTHOLOMEOS. Op 1 november 1991 bezochten Metropoliet JEREMIAS van Frankrijk, onze Metropoliet PANTELEIMON van België, Aartsbisschop GEORGES van Evdokia, andere hiërarchen van de Oecumenische Troon, onze Vicaris-Generaal, Archimandriet EMMANOUIL (Adamakis - nu Bisschop van Rhegion) en de ondertekenaar van deze enkele lijnen voor het eerst onze nieuwe Patriarch. De enkele dagen die we er samen doorbrachten gaven ons de gelegenheid tot vele gesprekken en gezamenlijke bezoeken aan de grote hoofdstad van de Orthodoxie.
13 14
Aartspriester Alexander SCHMEMANN, Du “néopapisme”, in Orthodoxia (1954), p. 76. Homelie uitgesproken bij het einde van de Goddelijke Liturgie gecelebreerd te Gent op zondag 2 december 1984.
* * *
Onvergetelijke Aartsbisschop GEORGES van Evdokia, U hebt ingestaan voor de Kerk van Christus. U hebt ze goed gediend. U hebt de goede strijd gestreden, de wedloop voleindigd, het geloof bewaard (2 Tim. 4, 7). U hebt de U toevertrouwde schat goed bewaard (2 Tim. 1, 14) en U bent trouw gebleven tot de dood (Ap. 2, 10). Nu bevindt U zich in de eeuwigheid, nabij de Rechtvaardige Rechter. Bewandel dus maar de algoede weg. U hebt als reisgenoten uw moeiten voor de Kerk. U hebt als proviand de gebeden van de Kerk en van uw gelovigen. De Moeder-Kerk bidt opdat de Heer God, de Heerser over leven en dood, uw ziel moge opnemen in de plaats van de levenden en in de tenten der Rechtvaardigen, en U de kroon van het leven moge geven. Eeuwig zij uw gedachtenis, onvergetelijke Hiërarch ! Eeuwig zij uw gedachtenis Aartsbisschop GEORGES van Evdokia ! Eeuwige gedachtenis !
