Weiteveen/Zwartemeer, 6/7 mei 2015
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ BUFFERZONES BARGERVEEN: ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015
plankaart
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ BUFFERZONES BARGERVEEN: ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015
Bufferzones tbv waterhuishouding hoogveen Natte natuur insecten, stekende insecten, muggen, dazen...
MUGGEN EN NATTE NATUUR
(Steek)muggen: onlosmakelijk verbonden met natte natuur
Larven van (Steek)muggen groeien op afstervend plantenmateriaal Ook onder slechte (natte, zure, zuurstofarme) omstandigheden Muggen en muggenlarven: een essentieel onderdeel in de voedselketen Als prooidier voor insecten, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren
‘Geen natte natuur zonder muggen’
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ BUFFERZONES BARGERVEEN: ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015 Bufferzones tbv waterhuishouding hoogveen Natte natuur insecten, stekende insecten, muggen, dazen...
Gaan ze naar mensen toe vanuit het plangebied? Risicobeperking? (zonder veel beperking van natuurfunctie...)
Meer weten over de dieren zelf...
STEEKMUGGEN Steekmuggen (familie Culicidae, ~38 soorten in NL) 4-12mm slanke tweevleugelige insecten met lange primitieve antennes Vrouwelijke steekmuggen: lange zuigsnuit voor bloedmaaltijd Bloedmaaltijd nodig voor eileg Levenscyclus: ei-, larve- (4), pop- en (volwassen) imagostadium Ei-, larve- en popstadium zijn gebonden aan open stilstaand water Eieren worden in vochtige grond of in (of aan) het water gelegd Snelle ontwikkeling afhankelijk van temperatuur 2 -3 generaties per jaar, voorjaar, zomer
KNUTTEN Knutten (familie Ceratopogonidae, ~100 soorten in NL) Aquatische soorten Culicoides (~6 soorten) 1-4mm tweevleugelige insecten met lange primitieve antennes Vrouwelijke knutten: zuigsnuit voor bloedmaaltijd (bij ~20 soorten) Bloedmaaltijd nodig voor eileg Levenscyclus: ei-, larve- (4), pop- en (volwassen) imagostadium Eieren worden in vochtige grond aan water gelegd Snelle ontwikkeling afhankelijk van temperatuur 2 -3 generaties per jaar, voorjaar, zomer
MUGGEN EN NATTE NATUUR Wat vinden muggen eigenlijk leuk... Voedsel en voortplanting: nectar en bloed/broedgelegenheid Levenscyclus: ei – larve – pop – adult – paring – ei afzetting – ~graag paringsverzamelplaatsen ~graag voedsel, bloedmaaltijd ~graag broedplaatsen ~graag zo snel mogelijk van ei – adult (~temperatuur) ~graag geen predatiekans ~graag alles dichtbij
MUGGEN EN NATTE NATUUR Eigenschappen van soorten: Natuurgebonden – Moerassteekmuggen ~luchtvochtigheid, plas-dras, moeras; ei op vegetatie Meer mens/cultuurgebonden – Huissteekmuggen ~(tijdelijk) open (drabbig) water; ei op water
Moerassteekmuggen: voorjaarspopulatie groot (eind mei/begin juni) Huissteekmuggen: zomerontwikkeling populatie groot (juli/eind augustus)
(Last in zomer/nazomer: waarschijnlijk huissteekmuggen, mogelijk lokaal...) Knutten: voorjaarspiek (eind mei)
MUGGEN EN NATTE NATUUR Risicobeperking zonder veel natuurbeperking... Ei-larve-pop stadia: Broedgelegenheid beperken: voorkomen wisselend nat/droog... vermijden plasvorming in grensgebied... Predatie larven verhogen: verbindingen open water handhaven... Adult: Schuilmogelijkheden beperken in rand gebied: geen bosjes... Wind toestaan in randgebied: luchtvochtigheid omlaag... Schuilmogelijkheden in natuurgebied verhogen... Verplaatsing beperken: Afstand...? Afhankelijk van inrichting/beheer...
STEEKMUGGEN VERPLAATSING: TESTCASE
Greve & Strijkstra (2009) De Levende Natuur 110(2):96-97
Tijd van de dag: essentieel voor resultaten - In het veen is het overdag rustig - Huissteekmuggen wat later actief
200
150
100
50
zonsondergang: 20:32
14
Steekmuggen (landingen per uur)
250
zonsondergang: 20:32
zonsopkomst 06:49
Steekmuggen (landingen per uur)
300
zonsopkomst 06:49
Fochteloo dorp
Fochteloerveen 350
tijd-v vs mug-v
12 10 8 6 4 2 0
0 5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
tijd (uur)
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
tijd (uur)
CDC light traps Relatie met Human Bait landingen: factor ~20
100
CDC light trap steekmuggen (aantal/uur)
Spearman rank correlation: r=0.89, p<0.001
80
60
40
20
Lin. Regr: CDC=0.95+0.05*HB, r2=0.76 0 0
200
400
600
800
1000
Human Bait aantal (landingen/uur)
1200
1400
DAZEN Dazen (familie Tabanidae, ~35 soorten in NL) 8-20mm tweevleugelige insecten met korte primitieve antennes Vrouwelijke dazen: steeksnuit voor bloedmaaltijd Bloedmaaltijd nodig voor eileg Levenscyclus: ei-, larve- (9), pop- en (volwassen) imagostadium Ei-, larve- en popstadium zijn gebonden aan modderige oevers Eieren worden in vochtige grond gelegd Langzame ontwikkeling: 6-11 vervellingen als larve 1 generatie per jaar, zomer
DAZEN EN NATTE NATUUR Soortspecifieke aspecten:
Leefgebied en tijd van het jaar... Bij veengebied: veel Regendazen, Goudoogdazen, Knobbeldazen...
Knobbeldazen: vroeg, natuurgebied Regendazen: zomer, cultuurgebied Goudoogdazen: nazomer, natuurgebied
Natuur / cultuurpatroon...
DAZEN EN NATTE NATUUR
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING Indicaties van invloeden van verandering in het plangebied op muggen en dazen. Doel: Vergelijkingen maken, kritische tijden, kritische plaatsen: Vergelijkingen: Veranderingen in aantallen in tijd?
Veranderingen in soortensamenstelling? Bebouwing: verandering door plannen? Plangebied: verandering door plannen? Verschil met bebouwing? Natuurgebied: basissituatie: verschil met plangebied? Verschil met bebouwing?
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING Fochteloerveen
Dagelijkse pieken: Steekmuggen: Knutten:
avondschemering avondschemering
300
250
200
150
100
50
0 5
2.5 uur rondom avondschemering Geen verstorende omstandigheden zoals regen, wind
Dazen:
overdag
Gedurende 7 dagen continu in piektijden
zonsondergang: 20:32
zonsopkomst 06:49
Timing in de dag:
Steekmuggen (landingen per uur)
350
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
tijd (uur)
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING Timing in seizoen: eind mei – midden juli – eind augustus
Seizoenspieken: Steekmuggen: Knutten: Dazen:
eind mei/begin juni: moerassteekmuggen eind augustus: huissteekmuggen mei juni / augustus: natuursoorten juli / augustus: cultuursoorten
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING Plaatsen...?
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING 8-10 muggenvallen, 12 dazenvallen In natuurgebied: In plangebied:
SBB SBB
Bij bebouwing:
in tuinen, uw hulp...!
Mogelijk: bereikbaarheid / toegankelijkheid...
Muggenmeting: 3x per jaar: eind mei/begin juni, midden/eind juli, eind augustus Opstelling in uw tuin van ~17:00 tot 2.5 uur na zonsondergang: laat... Op gras... Dazenmetingen: Dazenval vanaf morgen tot midden september, wordt elke week geleegd...
dv
Plankaart P
dv
N
B
B
P
Mogelijke monitoring Zwartemeer B
B P
N
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING Uw hulp...?
Wie wil...?
Koffie...
Kaarten...
Namen... Adressen... Email...
Weiteveen/Zwartemeer, 6/7 mei 2015
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ BUFFERZONES BARGERVEEN: ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015
