5e Bijeenkomst “Naar een Nieuwe Generatie Stadland relaties” Community of Practice (CoP) – 14 mei 2009 - te gast bij Gezonde Gronden in Den Haag Motto: een welvarender platteland begint in de stad
Doel van de bijeenkomst Thema vandaag is: hoe organiseert Gezonde Gronden activiteiten als jonge organisatie met toestroom van belangstellenden, en hoe willen we verder met deze Community of Practice?
Deelnemers: Utrecht: Louis de Jel, Roland Pereboom, Lekker Utregs Rotterdam: Jan Willen van de Schans Amsterdam: Hans Wilschut, Gaston Remmers, Annet van Hoorn, Auke Bakker, Anne Stijkel, Boerenstadswens; Arja Nobel, stadsdeel Osdorp. Tilburg: John vermeer Leiden: Ton Orleans, gebiedscommissie Wijk en Wouden, Bessie Schadee, Ideewinkel Den Haag: Bessie Schadee, Menno Swaak, Job Suiker, Marijke van Schaik, Louise en José, Ben Anderen: Ellen Kok, Taskforce MultiFunctionele Landbouw, Hiske Ridder Begeleidingsgroep CoP: Martine Vonk-van Meekeren, CLM, Gaston Remmers, Bureau Buitenkans, Bart Pijnenburg, Mensenland, tevens dagvoorzitter en Henk Kloen, CLM / Netwerk Platteland, tevens verslaglegger
Voedsel van balkon tot buitengebied “Gezonde gronden” laat ons in het morgenprogramma zien hoe ze met cursussen en voorbeeldtuinen een range van verschillende stedelingen weet te interesseren voor voedsel, tuinieren en landbouw. Het verrassingseffect is groot: hoe kun je van een klein stukje grond, of een door muren omgeven binnenstadstuintje, zo iets moois maken. Met wat minder steen, extra (pot)grond, zaadjes en plantjes, kennis van permaculture en vooral: enthousiaste mensen kun je ver komen. En van al die producten kun je eerlijke en heerlijke gerechten maken. We worden bij de lunch getrakteerd op duinsoep (met wilde kruiden uit de duinen), broodjes gezond, en zelfgemaakte vruchtenmelk. Daarna gaan we snel aan de slag.
Rondje: ontwikkelingen rond de deelnemende steden Utrecht: het label krijgt marktwaarde Lekker Utregs werkt aan de opzet van een b.v. voor de handel in streekproducten, echter één aanvraag voor twee Leadergebieden blijkt niet te kunnen en moet nu apart, dat levert een half jaar vertraging op. Het keurmerk Lekker Utregs wordt beheerd door een stichting. De bv gaat een andere handelsnaam gebruiken en via het keurmerk bijdragen aan maatschappelijke taken van de stichting. De bv zou in de toekomst ook in andere regio’s actief kunnen worden. Tilburg: stedelingen kunnen met wensen en ideeën komen De BMF werkt eraan in nov. 2009 een inrichtingsschets klaar te hebben, die dan tevens input kan vormen voor de structuurvisie van de gemeente. Er wordt nu een enquête uitgezet met PPO-WUR onder stedelingen, in samenwerking met welzijnsorganisaties en dorps- en wijkraden; met daarnaast huiskamergesprekken. De gemeente heeft plattelandsbewoners geënquêteerd. Daarop volgt een brainstormbijeenkomst “in uw achtertuin”, en dan gaat een ontwerpteam met diverse partijen (ca. 10 mensen) aan de slag onder leiding van architectenbureau Attica. Daarnaast krijgt een bredere visie voedselstrategie voor Tilburg een start met een onderzoek van 5 studenten over consumptie, type winkels waar wordt ingekocht en CO2-emissie in verband met transport van het voedsel. Amsterdam: buurtmoestuinen en pergola’s in uitvoering In september komt er een streekmaaltijd in de Tuinen van West, met steun van de gemeente. Innonet krijgt waarschijnlijk opdracht om een businessplan te maken voor koppeling van de westelijke tuinsteden met het buitengebied “Tuinen van west”. Daarnaast wordt het winkelcentrum van Osdorp heringericht, waarbij nu het idee is geopperd voor een supermarktstreekwinkel-restaurant in één; een vastgoedmakelaar lijkt geïnteresseerd. Verder is Boerenstadswens bezig twee pergola’s op te zetten bij Abcoude en gaat binnenkort www.buurtmoestuin.nl online, voor initiatieven in heel Nederland. Na de CoP-bijeenkomst in Amsterdam zijn nu meer mensen actief geworden binnen Boerenstadswens, en de website wordt verbeterd. Leiden: plan bijna klaar, buurtinitiatieven starten alvast Leiden wil met zijn Biodiversiteits Actie Plan (BAP) biodiversiteitsstad van Nederland worden. Er zijn nu wel veel groengerelateerde instellingen, maar er is weinig groen in de stad. De stad wil de verbindingen naar het platteland opener maken, op de fiets maar ook via water. In juni komt er een bijeenkomst voor bestuurders en beleidsmedewerkers om het plan te starten. Er komt geld voor buurtinitiatieven, en eerste projecten kunnen nu al beginnen, zoals eetbare balkons, blote-voetenpad. De cursus kringlooplandbouw in het buitengebied is afgerond, een combi voor de regio Leiden - Den Haag (Gezonde gronden).
Rotterdam: gemeente werkt actief mee. De vorige CoP-bijeenkomst in Rotterdam is goed gevallen bij gemeente, het geeft de gemeente het gevoel dat stad-land initiatieven de moeite waard zijn. Er is een notitie stadslandbouw geschreven door de gemeente, en een strategiesessie gehouden door Eetbaar Rotterdam. Daarnaast beginnen steeds meer kleine activiteiten om stadslandbouw tot leven te brengen, zoals de aanleg van kleine tuintjes. De Oogstparade in september is in volle voorbereiding, met o.a. kunstprojecten, 20 boeren en schooltuinen. De gemeente wil gaan meewerken aan een stadsboerderij van 6,5 hectare. Uitdaging wordt nu ook de wijk zelf te mobiliseren.
Gezonde Gronden, Den Haag: mensen komen vanzelf rond de koppeling bodem- voeding – gezondheid Gezonde Gronden is ontstaan in september 2006 vanuit de Aquarius Alliance, nu Netwerk Vitale Landbouw en Voeding. Bessie Schadee’s inspiratie stamt al uit “Silent spring” in 1962. Ook heeft ze 10 jaar geleden ecoteams opgezet en begeleid om huishoudens duurzaam te maken, en daarbij ervaren hoeveel kracht het geeft om dit met meerdere mensen samen op te pakken, en effecten te meten en terug te koppelen (zie het effect van wat je doet). Bessie heeft Gezonde Gronden opgericht samen met Heleen van Haaften, die in een promotieonderzoek in diverse andere landen in beeld heeft gebracht dat gezondheid van de mens voor 85% gerelateerd is aan toestand van bodem. Degradatie van de bodem leidt vaak tot stress, depressie en marginalisatie van groepen mensen. Dit leidt weer tot conflicten of zelfs oorlog. Gezonden Gronden constateert dat het niet goed gaat met bodem, boeren en gezondheid. Ze wil samenwerking bevorderen tussen boeren, burgers en onderzoekers, met de bodem als basis: zorg voor aarde, zorg voor mens, zorg voor leven. In de zomer 2007 is een project van start gegaan met subsidie van fonds 1818. Met 128 interviews met boeren en burgers, gevolgd door een gesprek van 12 stedelingen en 12 plattelanders samen, werd de kiem gelegd voor een netwerk, en persoonlijke inzet van deelnemers voor vervolgactiviteiten. Dit resulteerde in 10 trekkers in november 2007. In 2008 is Gezonde Gronden gaan functioneren als een netwerk voor een breed scala aan activiteiten. Vanuit het fonds 1818 kwam er een overbruggingssubsidie, er werd een pand in gebruik genomen in de stad en ingericht. Het pand, de verbouwing en de inrichting blijkt weer nieuwe vrijwilligers te trekken die nieuwsgierig zijn geworden wat hier gebeurt. De organisatievorm van Gezonde Gronden werkt als een lappendeken: Lappendekens worden vaak op boerderijen gemaakt, restmaterialen worden hergebruikt, er is een grote diversiteit aan onderdelen, en die onderdelen zijn vervangbaar, zonder dat het geheel wordt aangetast. De “voering achter de lappen”, wat het netwerk bindt, is de gezonde grond. Sinds 1,5 jaar is er een denktank met boren, burgers, een pandit en een onderzoeker. Waarom trekt Gezonde gronden aandacht en vrijwilligers? -
Omgeving Den Haag is enorm verstedelijkt, er zijn hier nog veel minder boeren dan in de rest van Nederland. Dit voelt als een gemis. Midden Delfland is een beschermd agrarisch gebied, die status loopt eind 2009 af, maar wordt nu opnieuw uitgewerkt. Mensen zijn bezorgd over klimaatcrisis, economie crisis en oliecrisis en willen zelf hier iets aan doen. Directe contacten met buurtbewoners, veel met mensen praten. Contacten van super gangbaar tot biodynamisch vanuit Netwerk Vitale Landbouw en Voeding. Combinatie van denken en doen.
De belangrijkste activiteiten: -
Lezingenprogramma en excursies, o.a. over landbouw, gezond eten, eetbare wilde planten, gebruik kruiden.
-
Cursus permacultuur 9 x 2 dagen en inrichting van demotuin in volkstuincomplex Madenstein (inspiratiebron is climaxbos met veel soorten die elkaar versterken, een weinig kwetsbaar ecosysteem met veel output, met minimale input van buitenaf (grondstoffen, energie,arbeid), ook thema’s als duurzaam bouwen, waterbeheer).
-
Meewerken aan Foodprint manifestatie met kunstenaars.
-
Wilgenschip in Leiden: bouw van een vlot van levende wilgentenen, ca. 2,5 meter groot, daarop eetbare waterplanten/kruiden, 12 soorten, filmpje te zien op.
-
Eetbare balkons: pilot start eind mei met vrouwen uit 3 allochtone groeperingen (Hindoestaans, Marokkaans, Turks): 6 bijeenkomsten, over inrichting balkons, deze bezoeken, en koken met producten van de balkons
-
Bijeenkomsten over transition towns: hoe kunnen we (over)leven als er en echte oliecrisis komt (na de “peak oil”, als de vraag naar olie groter is dan het aanbod, en de prijs van olie sterk stijgt). “Als er geen brandstof is strandt na 9 maaltijden ons voedselsysteem, de supermarkten zijn leeg”. Veel ideeën komen voort uit permacultuur, Rob Hopkins heeft er een boek over geschreven waarvan nu de Nederlandse vertaling verschijnt.
-
Boerenleergang: een cursus met gangbare en biologische boeren over bodem, voedsel en gezondheid; alle boeren willen door met een vervolg
-
Guerrillatuinen: aanleg van buurttuinen op braakliggend terrein. “Op een stuk grond hebben we via persoonlijke contacten en een buurtcafé 40 mensen gemobiliseerd. Op één dag hebben we een tuin aangelegd, die twee weken keurig in tact bleef, zonder vernielingen. Toen ze na twee weken weg moesten omdat de aannemer met bouw ging beginnen, is er een nieuw stuk in gebruik genomen. De projectontwikkelaar heeft nieuwe planten aangeboden. Na overleg ging hij zelf naar een biologische kwekerij om eetbare en biologische planten te halen!” Deelnemers waren van kind tot zestigers, mensen gingen zelf vooraf plantjes kweken op het balkon. Op de dag zelf werd geflyerd naar alle passanten. Met de kinderen werden hutten gebouwd.
-
Posters gemaakt in samenwerking met Loesje over Codex Alimentarius, ook beschikbaar als briefkaarten
Uitdagingen? -
Gezonde Gronden heeft ook een stuk grond van 3 hectare beschikbaar. Dit is nog niet in gebruik, omdat het gras niet mag worden gescheurd Opschalen van balkon en binnenplaatstuin, naar een hele wijk, zoals bijvoorbeeld in Eva Lanxmeer, Culemborg
Welke steun heeft Gezonde Gronden van andere organisaties? Behalve Fonds 1818 in voorgaande jaren, is financiële steun tot dusver beperkt. De gemeente Den Haag is tot dusver weinig betrokken, maar komt wellicht volgend jaar. Het Haags Milieucentrum en schooltuinen werken mee aan sommige activiteiten. De gemeente Midden Delfland ondersteunt wel. Gezonde Gronden wil ook sponsors gaan aantrekken.
Terugblik en toekomst van de CoP Enkele conclusies, wat is de oogst van deze CoP? • Netwerken, van elkaar leren wordt als zeer inspirerend en ondersteunend ervaren. • Kritische reflectie van eigen initiatief door/met deelnemers van andere steden • Het gevoel van: ik sta er niet alleen voor; elders zijn ook pioniers bezig • De CoP werkt agenderend: het opent de ogen van gemeenten dat stad-landrelaties brede aanacht krijgen en verdienen (Tilburg & Rotterdam). Dit geldt voor een CoP bijeenkomst in een bepaalde stad, maar ook voor internetberichten hierover. • De CoP kan lokaal echt zaken mobiliseren • De blik wordt wijder; ontwikkeling van een meer integraal perspectief • Belang van informele momenten Welke thema's missen we nog? • • • • • • • •
Manieren om de markt te beïnvloeden Verbinden het grote verhaal balkontuintjes in relatie tot globalisering / peak-oil Opschalen/mainstreamen en tegelijk contact met burgerinitiatieven houden Mainstreamen is ook voorlopende bedrijven benaderen Meer nadenken / uitwisselen: waarom doen we dit nu eigenlijk? Waar halen we het geld vandaan voor opschaling? Hoe betrek je marktpartijen en ontwikkelaars en hoe blijf je dan herkenbaar / en wordt je betaald als burgerinitiatief? Bijeenbrengen vraag (burgercircuits) / aanbodskant (boerencircuits)
Wat missen we in het proces van netwerken? • Verknopen van diverse CoP’s, bijv. boerzoektbuurvoorzonnepanelen, Groene hart kloppend hart (ondernemers en adviseurs). Deze CoP is meer op stedelijke organisaties gericht, en aanvullend op meer plattelandsgerichte. • Sommige initiatieven willen graag samenwerking in lobby en opzetten van een programma voor financiering, maar er zijn ook twijfels of dit werkt. • CoP-leden kunnen ook internet-netwerken gaan benutten, zoals guus, linkin, Netwerk Platteland; echter directer contact individueel of al groep blijft noodzakelijk Conclusies/afpraken mbt Aanbevelingen aan minister Verburg: • Grosso modo is de groep het eens met het op de bijeenkomst uitgedeelde voorstel van de 5 aanbevelingen. • Gaston en Bart sturen een nieuwe versie op basis van deze opmerkingen rond ter commentaar. • Gaston en Bart onderzoeken of we een filmpje kunnen maken die we op 21 september kunnen vertonen. Zo’n filmpje kan de bezieling beter overdragen dan een papier. Hierin kunnen voorbeelden van stad-land activiteiten het verhaal vertellen verhaal, CoP deelnemers doen uitspraken over de betekenis en wensen voor de toekomst. Doel kan zijn Verburg een omslag in denken te geven, meer dan oplossingen aandragen. Hoe verder? We zorgen dat deelnemers uitnodigingen ontvangen voor de bijeenkomsten op 26 juni (bij Stroom in den Haag) en 21 september (symposium in Amsterdam). Daarnaast zal Netwerk Platteland elk half jaar een rondzendbrief rondsturen die door ieder van de initiatieven wordt gevuld. Netwerk Platteland heeft middelen beschikbaar om, als een van de partners initiatief neemt en op uitnodiging van deze partner, een extra bijeenkomst te organiseren. CoPdeelnemers worden uitgenodigd om ideeën voor het werkplan van Netwerk Platteland 2010 aan te leveren.
