5. Management van Intellectueel Eigendom
5. Management van Intellectueel Eigendom Studentenversie
5. Management van Intellectueel Eigendom 1. Intellectueel Eigendom (I.E.)
Inleiding
2. Octrooien leren begrijpen
Management van Intellectuele eigendom (IE) gaat over de bescherming en het beheer van waardevolle ideeën en innovaties. Het Intellectueel eigendom van een bedrijf kan klanten die vernieuwing brengen waar ze op zitten te wachten. Hierdoor onderscheid het bedrijf zich van haar concurrent. Misschien kan het bedrijf de Intellectuele eigendomsrechten wel verkopen of verhuren (licenties) wat dan weer een belangrijke bron van inkomsten op kan leveren.
3. Het aanvraag proces 4. Wat maakt een merk? 5. Inzicht in Industrieel ontwerp 6. Wat doet Auteursrecht? 7. Andere vormen van I.E.
Samenvatting Vragen Extra Leesmateriaal
"Intellectuele eigendomsrechten zijn waardevol voor je bedrijf. Als je deze waarde wilt behouden, zorg dan dat je ze goed beschermd.” Je zult versteld staan van hoeveel aspecten van je bedrijf je kunt beschermen. Bijvoorbeeld de bedrijfsnaam, het logo, het merk, ontwerpen en uitvindingen zijn allemaal soorten Intellectueel eigendom. Eigenlijk al het werk dat is verricht dat creatieve of intellectuele inspanning heeft vereist en dat ervoor zorgt dat je je onderscheidt van anderen. Soms worden deze zaken automatisch beschermd door het intellectueel eigendomsrecht. Voor een aantal vormen van rechtsbescherming moet je een aanvraag indienen. Deze unit begint met een uiteenzetting van het belang van intellectuele eigendommen en onderzoekt je kunt bepalen welke intellectuele eigendommen je moet beschermen en welke niet. De unit bespreekt de vier belangrijkste vormen van Intellectueel eigendom: octrooien, handelsmerken, auteursrechten en fabrieksgeheim. De unit sluit af met een korte behandeling van de vertrouwelijkheidsovereenkomst en het fabrieksgeheim.
Leerdoelen Wanneer je deze unit met succes hebt afgerond, kun je: •
De definitie van ‘Intellectueel eigendom’ geven en omschrijven waarom het belangrijk is
•
De vier belangrijkste vormen van Intellectueel eigendom beschrijven, namelijk octrooien, handelsmerken, auteursrechten en fabrieksgeheim
•
De vuistregel noemen om vast te stellen of een iets de tijd en het geld van beschermen waard is.
•
Het proces van octrooiaanvraag beschermen
5. Management van Intellectueel Eigendom 1. Intellectueel Eigendom (I.E.) "Intellectueel eigendom is een wettelijk gebied dat het eigendom van producten van je geest of intellect vertegenwoordigt." Het heet 'intellectueel' eigendom want het is het product van de menselijke verbeelding, creativiteit en inventiviteit, zoals: uitvindingen, boeken, beelden en schilderijen. Maar denk ook aan symbolen, namen, afbeeldingen en ontwerpen die gebruikt in het bedrijfsleven. Intellectuele eigendom is verdeeld in twee categorieën:
Industrieel eigendom Uitvindingen (octrooien), merken, industriële ontwerpen en streekproducten.
Auteursrechten Literaire en artistieke werken zoals romans, gedichten, toneelstukken, films, muziekstukken maar ook tekeningen, schilderijen, foto's, sculpturen en architectonische ontwerpen omvat. Table 1: categorieën van Intellectueel Eigendom Onder het intellectueel eigendomsrecht heeft de bezitter van deze abstracte 'eigendommen' bepaalde exclusieve rechten die het creatieve werk, de kennis of de uitvinding dekken. Deze rechten bestaan om creativiteit en innovatie te stimuleren bij de personen die de tijd, het geld en de energie hebben geïnvesteerd in deze abstracte producten door hen ook gedurende een bepaalde periode de vruchten ervan te laten plukken. Het kan net dat stukje onderscheidend vermogen bieden dat een bedrijf nodig heeft om succesvol te zijn. Aangezien de wereldmarkt steeds concurrerender wordt, wordt het beschermen van je Intellectuele eigendom ook steeds belangrijker.
5. Management van Intellectueel Eigendom Redenen om intellectueel eigendom te beschermen zijn: •
Om uitvinders te stimuleren om nieuwe dingen uit te vinden
•
Om uitvinders en ontwerpers de erkenning te geven die ze verdienen
•
Om een materiële beloning voor creatief werk te garanderen
•
Om te garanderen dat bepaalde producten echte en origineel zijn
Het proces van het beschermen van intellectueel eigendom kan lang duren en veel geld kosten, afhankelijk van de wijze waarop je te werk gaat. Daarom is het belangrijk om vooraf te beoordelen of het de moeite waard is je aanspraak te doen op deze rechten. Er zijn twee vuistregels om na te gaan bescherming van een bepaald intellectuele eigendom de moeite waard is. Als eerst moet je bepalen of het intellectuele eigendom in direct verband staat met het concurrerende vermogen van het bedrijf. Ten tweede is het belangrijk om te bepalen of het intellectuele eigendom marktwaarde heeft, en zo ja; wat de waarde precies is. Je kunt een aanvraag voor bescherming van het intellectueel eigendom indienen om: •
Het alleenrecht te krijgen op het maken, verkopen en importeren van het product. Je bent bereid dit recht uiteindelijk te verdedigen in de rechtbank.
•
Anderen tegen te houden het te gebruiken, maken, verkopen of importeren zonder je toestemming
•
Royalty’s te verdienen door licenties te verkopen
•
Er geld mee te verdienen door strategische samenwerkingsverbanden aan te gaan
•
Er geld mee te verdienen door het te verkopen
5. Management van Intellectueel Eigendom Een voorbeeld van de intellectuele eigendomsrechten van een flesje bier wordt geïllustreerd in figuur 1.
•
Recept, de manier van brouwen (octrooi)
•
Vorm van de fles (geregistreerd ontwerp)
•
Tekst op het etiket en in reclames (copyright)
•
Handelsnaam 'Red Cap' (handelsmerk)
Figuur 1: Intellectuele eigendomsrechten van een flesje bier.
Hieruit kunnen we zien dat de vier belangrijkste vormen van intellectueel eigendom zijn: a)
Octrooien (ook wel patent genoemd en beschermt de werking van iets);
b)
Geregistreerd ontwerp (bescherming van hoe iets eruit ziet);
c)
Copyright (beschermt het uitdrukken van ideeën en gedachten)
d)
Merken (beschermt het merk).
De volgende paragrafen behandelen deze vormen van intellectueel eigendom meer in detail.
5. Management van Intellectueel Eigendom 2. Octrooien leren begrijpen "Een octrooi beschermt hoe iets werkt. Het wordt gebruikt om technologische uitvindingen, zoals producten of werkwijzen te beschermen." Een octrooi is een alleenrecht wat de overheid verleend en geeft de octrooihouder het recht om anderen te stoppen die de uitvinding willen namaken, gebruiken of verkopen. Het geeft de octrooihouder het exclusieve recht om de uitvinding te exploiteren (dat wil zeggen te produceren, gebruiken, verkopen of importeren) voor een bepaalde periode (meestal 20 jaar). Een octrooi kan in zijn geheel of gedeeltelijk worden gebruikt door de eigenaar, worden verkocht of er kan een licentie op worden afgegeven. Er zijn drie eisen waaraan moet worden voldaan voordat een octrooi kan worden verleend: a) de uitvinding moet nieuw zijn b) het inventief zijn c) het moet industrieel toepasbaar zijn Noviteit Een uitvinding wordt als zijnde nieuw beschouwd als het nog niet bekend was bij het publiek, voor de datum van indiening van de octrooiaanvraag, waar dan ook ter wereld. Denk eraan dat dit ook geld voor het materiaal wat de uitvinder zelf ter beschikking heeft gesteld. Elke schriftelijke of mondelinge mededeling aan derden waarbij geen geheimhoudingsverklaring is getekend kan invloed hebben op de nieuwheid van de uitvinding. Zorg dat je, wanneer je een octrooiaanvraag overweegt, uitzoekt wat de bestaande patenten en publicaties zijn. Zowel de Europese als de Amerikaanse octrooibureaus hebben online zoekmachines van alle gepubliceerde octrooien en octrooiaanvragen. Mate van innovatie Een uitvinding wordt als innovatief aangemerkt als het voor een deskundige op het gebied van de uitvinding niet enorm voor de hand liggend is. Met andere woorden, de uitvinding moet een probleem oplossen op een niet al te vanzelfsprekende manier. Industriële toepasbaarheid De uitvinding moet kunnen worden gemaakt of worden gebruikt in de een of andere industrie. Puur theoretisch uitvindingen vallen buiten de reikwijdte van de octrooibescherming.
5. Management van Intellectueel Eigendom 3. Het aanvraag proces Een octrooi is een middel om een doel te halen en niet een doel op zich. Daarom is het goed om als uitvinder een octrooistrategie op te stellen waarbij je de commerciële aspecten en voorwaarden en de toepasbaarheid van de uitvinding beschrijft. Stel jezelf de volgende vragen als je een octrooistrategie opstelt: •
Hoe kan de uitvinding worden toegepast?
•
Welke markten zullen deze toepassingen gebruiken?
•
Hoe groot zijn deze markten?
•
Waar bevinden deze markten zich?
•
Wie zijn de belangrijkste concurrenten in de markt?
•
Hoe wordt het octrooi worden gecommercialiseerd?
•
Wat zijn de concurrerende technologieën in deze markten?
•
Is er een werkend prototype of schaalmodel of bevindt de uitvinding zich in de ideefase?
•
Hoeveel geld is er nodig om de uitvinding op de markt te brengen?
De octrooistrategie zal de timing van de octrooiaanvraag en het grondgebied waarop de aanvraag van toepassing is beïnvloeden. Door de mogelijke toepassingen van de uitvinding vooraf in kaart te brengen, kun je de octrooiaanvraag op zodanige wijze schrijven dat je een maximale bescherming van je uitvinding kunt garanderen. Het proces begint op het moment dat je ervan overtuigd bent dat je uitvinding voor een octrooi in aanmerking komt. De eerste stap is het nagaan of de uitvinding als noviteit beschouwd kan worden. Met andere woorden dat het dus nog niet bekend is waar dan ook ter wereld. Identificeer dan het probleem dat door de uitvinding wordt opgelost en omschrijf duidelijk waarom de uitvinding uniek is ten opzichte van bestaande oplossingen voor het probleem. De laatste stap is het opstellen van de octrooiaanvraag zelf.
In de volgende paragraaf wordt meer aandacht aan besteed aan de hierboven genoemde stappen.
5. Management van Intellectueel Eigendom
1
Analyseer de huidige situatie: doe voordat je een octrooiaanvraag indient een uitgebreide zoektocht naar de huidige stand van zaken om jezelf ervan te vergewissen dat de uitvinding nog niet bestaat. Gebruik om te beginnen zoekmachines zoals Google, Science Direct, het Europees Octrooibureau en US Patent Office. Vergeet niet dat ook materiaal dat door de uitvinder zelf is gepubliceerd (persberichten, presentaties, webpagina's, etc.) ook moet worden beoordeeld in het kader van de zoektocht.
2
Identificeer het probleem: De volgende stap in het proces is het identificeren van het probleem dat door de uitvinding wordt opgelost. Deze probleem/oplossing benadering stelt je in staat om duidelijk te omschrijven waarom jou uitvinding innovatief is en waarom de uitvinding uniek is ten opzichte van bestaande oplossingen voor het probleem, met andere woorden
3
Stel de octrooiaanvraag op: zodra je de huidige situatie hebt beoordeeld en hebt geconcludeerd dat je met een innovatie te maken hebt, kun je beginnen met het opstellen van de octrooiaanvraag. Het opstellen van een succesvolle octrooiaanvraag vereist niet alleen begrip van octrooirecht, maar ook een uitgebreide kennis van de technologie die wordt beschreven. Om deze reden adviseren wij om altijd een octrooibureau in de arm te nemen. Het octrooibureau stelt dan naar aanleiding van een gesprek een octrooiaanvraag op die je voordat hij wordt ingediend nog kunt controleren op volledigheid en juistheid.
4
Dien de octrooiaanvraag in: Meestal wordt er eerst een pro-forma aanvraag ingedient om de datum van indiening vast te stellen. Deze datum van indiening is een belangrijk onderdeel van het proces. Zodra je de proforma aanvraag hebt ingediend is je uitvinding beschermd en heb je precies 1 jaar de tijd om de aanvraag aan te vullen en bij te werken voordat je hoeft te beslissen om al dan niet de octrooiaanvraag in andere landen in te dienen. Ook al vul je de pro-forma aanvraag gedurende 12 maanden aan met updates, wijzigingen en toevoegingen, de uitvinding wordt, ook zoals hij in de 12e maand is omschreven, beschermd vanaf de eerste maand van de pro-forma octrooiaanvraag.
Tabel 2: Het octrooiaanvraagproces stap-voor-stap
5. Management van Intellectueel Eigendom In de meeste landen worden octrooiaanvragen ongeveer achttien maanden na de datum van pro-forma aanvraag gepubliceerd. De aanvrager is dan verplicht om de instantie die octrooien beoordeeld te vragen om een grondig onderzoek. Vaak benaderd het octrooibureau dat je in de arm hebt genomen de octrooi examinator. Het onderzoek moet resulteert in ofwel en verlening ofwel een weigering van de octrooiaanvraag. Het proces van de octrooiaanvraag kan duur en tijdrovend zijn. Belangrijk om op te merken is dat een octrooi dat is verleend door het Europees Octrooibureau alleen in het Engels wordt uitgegeven, waardoor je noodzakelijkerwijs de samenvatting moet laten vertalen in de andere officiële talen zoals Frans en Duits. Als een Europees octrooi moet worden goedgekeurd in de afzonderlijke Europese landen, moet je rekening houden met de vertaling van de gehele beschrijving van het octrooi. Op deze manier kunnen kosten oplopen tot € 30.000 tot € 50.000.
5. Management van Intellectueel Eigendom 4. Wat maakt een merk? "Een merk is de manier waarop een bedrijf haar producten of diensten ziet en zich onderscheidt van de goederen en diensten die door andere bedrijven worden geleverd." De Dikke van Dale geeft de volgende definitie van de term merk: "alle soorten tekens die de waren van een onderneming onderscheiden van andermans producten”. Het is een marketinginstrument waarmee consumenten de producten en diensten die door een bepaald bedrijf worden aangeboden kunnen herkennen. Figuur 2 toont voorbeelden van verschillende merken.
Figuur 2 Verschillende merken
Figuur 2 Verschillende Nederlandse merken
"Een merk moet onderscheidend zijn en kan bestaan uit woorden, persoonsnamen, letters, cijfers, ontwerpen, logo's, driedimensionale vormen of verpakkingen." Handelsmerken geven een bedrijf het recht om gebruik van identieke of soortgelijke merkvoering door identieke of soortgelijke bedrijven in een bepaald gebied voor een bepaalde tijd tegen te gaan (meestal tien jaar, maar te verlengen voor onbepaalde tijd).
5. Management van Intellectueel Eigendom 5. Inzicht in Industrieel Ontwerp Het recht van industriële eigendom kan omschreven worden als “het uiterlijk van het geheel of een deel van een product wat is gevormd door kenmerken zoals de vorm, de omtrek, de kleuren, de textuur en/of de materialen van het product zelf of decoraties ervan”.
“Je kunt uit deze definitie afleiden dat het Industriële ontwerp het esthetische of decoratieve karakter van een product vertegenwoordigd." Technische kenmerken of functionele eigenschappen vallen niet onder het Industriële ontwerp. De belangrijkste functie is om de aandacht van de consument te trekken door het product aantrekkelijk te maken. Een industrieel ontwerp moet nieuw en origineel zijn en een individueel karakter hebben. Om nieuw te kunnen zijn, moet het ontwerp nog niet gepubliceerd zijn vóór de datum van de octrooiaanvraag. Origineel zijn betekend dat het ontwerp werk van de auteur zelf moet zijn, en niet een kopie van andermans werk. Het individuele karakter van een ontwerp is gebaseerd op de indruk die de consument krijgt bij het zien van het product. Als hij geen associaties heeft met een ander product kun je zeggen dat het ontwerp een individueel karakter heeft. In sommige landen wordt ook de functionaliteit als criterium gebruikt. Het product moet nuttig zijn, en doen waarvoor het gemaakt is. Geregistreerde industriële ontwerpen genieten vijf jaar bescherming en kunnen verlengd worden tot maximaal vijfentwintig jaar.
5. Management van Intellectueel Eigendom 6. Wat doet Auteursrecht? Auteursrecht beschermt veel verschillende soorten werk, bijvoorbeeld literaire werken (romans, gedichten, verhalen, enz.), muziekstukken (liedjes, raps, opera’s enz.), artistieke werken (tekeningen, schilderijen, sculpturen, enz.), kaarten en technische tekeningen, fotografie (portretten, landschappen, enz.), films, computerprogramma's, databases, etc. Auteursrechtelijke bescherming is onafhankelijk van de kwaliteit van het werk en het doel van de auteur. Om auteursrechtelijke bescherming te genieten moet een werk voldoen aan twee voorwaarden: uitingsvorm en originaliteit.
Uitingsvorm Onder uitingsvorm verstaan we verwezenlijking of concretisering. Wat de uitingsvorm ook is, het moet concreet gemaakt zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een stuk choreografie, een boek, een cd, bladmuziek, een computerprogramma, en ga zo maar door. Originaliteit In Europa is een werk origineel als het wordt gekenmerkt door de persoon die het gemaakt heeft. Het verenigd Koningrijk bied hierop de uitzondering, daar wordt het begrip originaliteit gekoppeld aan een speciale vaardigheid of werk.
In het grootste gedeelte van de wereld bestaat er geen registratiesysteem voor auteursrecht. Het Auteursrecht ontstaat dan ook automatisch als iets gemaakt is. Het auteursrecht is geldig gedurende het hele leven van de auteur tot en met 70 jaar na zijn of haar dood.
5. Management van Intellectueel Eigendom 7. Andere vormen van Intellectueel Eigendom Andere vormen van bescherming zijn: • De geheimhoudingsovereenkomst • Het fabrieksgeheim Hieronder worden beide termen in detail beschreven Geheimhoudingsovereenkomsten Dit type overeenkomst garandeert dat de informatie, de ideeën of de gegevens die de ene persoon deelt met de andere geheim zullen blijven onder de voorwaarden die genoemd worden in de geheimhoudingsovereenkomst. De informatie mag dus niet aan derden worden doorgegeven. Dit contract komt voor in verschillende situaties, bijvoorbeeld in de overeenkomst tussen de werkgever en de werknemer, wanneer twee personen gezamenlijk een project beginnen of wanneer iemand een goed idee heeft en op zoek gaat naar een bedrijf om het te ontwikkelen en vermarkten. Fabrieksgeheim Het woord 'geheim' zegt het al, we hebben hier te maken met iets dat niet algemeen bekend of gemakkelijk toegankelijk is. Een geheim zorgt ervoor dat iemands idee of kennis niet in handen valt van de concurrent. Een geheim vertegenwoordigt een belang voor de eigenaar in de vorm van een concurrentievoordeel. Ondanks het feit dat hier veel discussie over is geweest, geniet het fabrieksgeheim geen bescherming van intellectuele eigendomsrechten. Zij kunnen echter wel vallen onder bescherming van het burgerlijk recht en oneerlijke concurrentie, bijvoorbeeld als ze gestolen worden. Een fabrieksgeheim kan heel goed bewaard worden door bijvoorbeeld passende regels op te nemen in een arbeidsovereenkomst of door gebruik te maken van geheimhoudingsovereenkomsten.
Er moet opgemerkt worden dat de bescherming van het intellectuele eigendom een zaak is van nationale wetgeving. De registratie in een bepaald land beschermd je alleen in dat ene land, er is helaas niet zoiets als een internationale inschrijving met wereldwijde dekking. Er zijn wel bepaalde protocollen en verdragen die een gemeenschappelijk depot systeem tot doel hebben dat ervoor moet zorgen dat het papierwerk en de administratieve last verlicht wordt in bepaalde EU lidstaten.
5. Management van Intellectueel Eigendom Samenvatting Intellectueel eigendom is verdeeld in twee categorieën: • Industrieel eigendom • Auteursrecht Deze unit heeft het concept Intellectueel eigendom behandeld. Er werd uitgelegd hoe je een idee of een uitvinding kunt beschermen. De volgende soorten van intellectuele eigendom kwamen aan de orde: • Octrooi • Handelsmerk • Industrieel ontwerp • Auteursrecht Er werden ook andere vormen van bescherming beschreven zoals de geheimhoudingsverklaring en het fabrieksgeheim. Redenen om intellectueel eigendom te beschermen zijn: • Om uitvinders te stimuleren om nieuwe dingen uit te vinden • Om uitvinders en ontwerpers de erkenning te geven die ze verdienen • Om een materiële beloning voor creatief werk te garanderen • Om te garanderen dat bepaalde producten echte en origineel zijn Er zijn twee vuistregels om na te gaan bescherming van een bepaald intellectuele eigendom de moeite waard is. • Als eerst moet je bepalen of het intellectuele eigendom in direct verband staat met het concurrerende vermogen van het bedrijf. • Ten tweede is het belangrijk om te bepalen of het intellectuele eigendom marktwaarde heeft, en zo ja; wat de waarde precies is. Eisen waaraan een octrooi moet voldoen: (a) de uitvinding moet nieuw, (b) inventief en (c) industrieel toepasbaar zijn. Stappen bij het aanvragen van een octrooi: 1. Analyseer de huidige situatie 2. Identificeer het probleem 3. Stel de octrooiaanvraag op 4. Dien de octrooiaanvraag in Een merk is de manier waarop een bedrijf haar producten of diensten ziet en zich onderscheidt van de goederen en diensten die door andere bedrijven worden geleverd. Een merk moet onderscheidend zijn en kan bestaan uit woorden, persoonsnamen, letters, cijfers, ontwerpen, logo's, driedimensionale vormen of verpakkingen. Een industrieel ontwerp vertegenwoordigt het esthetische of decoratieve karakter van een product. Auteursrechtelijke bescherming heeft betrekking op uitingsvormen en originaliteit. Andere vormen van intellectuele eigendom zijn: • De geheimhoudingsovereenkomst • Het fabrieksgeheim
5. Management van Intellectueel Eigendom Vragen 1. Wat is intellectueel eigendom? 2. Waarom is de bescherming van intellectueel eigendom belangrijk voor startende bedrijven? 3. Hoe bepaal je of het beschermen van het intellectuele eigendom van jouw uitvinding de moeite (tijd en geld) waard is? 4. Beschrijf het proces van octrooiaanvraag.
Extra lees materiaal Bekijk voor meer informatie over intellectueel eigendom de volgende websites: • NL Octrooicentrum (www.agentschapnl.nl/organisatie/divisies/divisie/NL%20Octrooicentrum) • Arnold & Sietsma octrooibureau (www.arnold-siedsma.nl) • World Intellectual Property Organisation (www.wipo.int) Voor meer informatie over Octrooizoekmachines ga naar: • Nederlands Octrooicentrum zoekmachine (http://register.octrooicentrum.nl/register/zoekformulier) • European Patent Search Engine (http://ep.espacenet.com/)
