Publicatie
Bescherming van het intellectueel eigendom als ondernemer met een modemerk Hoe kan een Nederlandse startende ondernemer met een modelabel zijn intellectuele eigendom zo goed mogelijk beschermen?
Deze publicatie bevat eigen werk.
Eva Bouwer Amsterdam Mei 2012
Fashion Management AMFI Amsterdam
Begeleiding Mevr. L. Hera Mr. J. De Vries
Management samenvatting
De probleemaanduiding Binnen de mode-‐industrie wordt veel gekopieerd. ‘Jaarlijks loopt de mode-‐industrie miljoenen mis door de verkoop van namaakmode’[Kuin, 2008]. Grote modebedrijven hebben hier regelmatig mee te maken en kiezen er veelal voor om een jurist in dienst te nemen die zich volledig richt op de voorkoming en bestrijding van kopiëren. Maar hoe zit het met startende ondernemer? Wat weet een startende ondernemer in de modebranche van het fenomeen ‘Intellectueel eigendomsrecht’? En hoe kan een startende ondernemer zelf hierop inspelen, zonder een jurist in te schakelen. Als startende op de markt wil de ondernemer zijn creaties zo goed mogelijk beschermen om ervoor te zorgen dat hij zelf zijn geïnvesteerde tijd, geld en ambacht kan terug verdienen. Uit een vooronderzoek onder startende ondernemers in de mode kwam naar voren dat er onwetendheid en angst is bij ondernemer over het beschermen van het intellectueel eigendom. Graag zouden zij vooraf meer informatie lezen over dit onderwerp om beter de markt in te stappen. Vraagstelling Onderzoeksvraag: Hoe kan een Nederlandse startende ondernemer met een modelabel zijn intellectuele eigendom zo goed mogelijk beschermen? Deelvragen: 1. Wie zijn huidige kopieerders en hoe gaan zij te werk? 2. Welke onderdelen van de onderneming vallen onder het intellectuele eigendom en welke zijn juridisch te beschermen en welke niet? 3. Welke rol hebben internet en Social Media binnen het huidige kopiëren? En hoe kan hierop worden ingespeeld? 4. Wat heeft bescherming van het intellectuele eigendom financieel ten gevolgen voor de onderneming? Afbakening: Binnen dit onderzoek zal enkel gekeken worden naar modelabels in Apparel van Nederlandse afkomst. Product: Een handleiding over de bescherming van het intellectuele eigendom. Functioneel en vlot geschreven. Doel van het product: Het informeren en inspireren van bestaande en startende modelabels.
Werkwijze Binnen dit afstudeeronderzoek is gekeken naar juridische aspecten door middel van bestaande bronnen: literatuur, artikelen en publicaties. Eveneens is gebruik gemaakt van indirecte bronnen, namelijk interviews met juristen en specialisten. Voor de modische aspecten is eveneens gebruik gemaakt van bestaande bronnen: artikelen en publicaties. Om via indirecte bronnen ook informatie in te kunnen winnen, is contact gezocht met modeprofessionals die te maken hebben met het juridische aspect. Zo zijn er interviews geweest met een aantal startende ondernemers en bestaande modemerken op de Nederlandse markt. Dit samen vormt stapsgewijs de uitkomst van dit onderzoek en is allemaal verwerkt in dit onderzoeksverslag. In dit onderzoeksverslag is allereerst gekeken naar de begripomschrijving (Inleiding). Met wat voor algemene gegevens wordt dit onderzoek gestart? Vervolgens is er een blik geworpen op het kopiëren binnen de mode. Er is een beeld geschetst van de betrokken partijen en de strategieën. Daarna is er dieper ingegaan op het juridische aspect. Welke juridische gegevens zijn van belang voor startende ondernemers in de mode en waar kan een ondernemer gebruik van maken bij zijn bedrijf? In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de huidige ontwikkeling van mode ondernemingen online. Hoe staat het online met kopiëren en moet de ondernemer hier anders op inspelen? Als laatste is gekeken naar het financiële aspect. Want voor een startende ondernemer is het goed om te begroten wat eventuele bescherming van het intellectueel eigendom in de praktijk gaat kosten. Deelconclusies Binnen de mode-‐industrie is de lijn tussen inspiratie en imitatie erg dun. Doordat er in de mode veel naar elkaar wordt gekeken en trends door vele merken worden opgepakt, is inbreuk op het intellectueel eigendom snel gemaakt. Kopiëren binnen de mode-‐industrie wordt veelal gedaan door stylisten, inkopers en ontwerpers. Zij laten zich inspireren en veelal onbewust komt hier een artikel uit voort dat teveel lijkt op het origineel. Zelden is er sprake van een persoonlijke band tussen de ondernemer en de ‘kopieerder.’ Veelal worden artikelen gekopieerd, maar soms ook concepten of ideeën. Als er een artikel gekopieerd is, heeft de inbreukpleger dit artikel eerst gekocht of gefotografeerd in de winkel. De kopieën verschijnen 9 van de 10 keer in een lager prijssegment als het origineel. Om te voorkomen dat het kopiëren eventueel via de producent verloopt, dient de ondernemer goede afspraken te maken met zijn producent. Juridisch gezien kan de modeondernemer veel vastleggen en registreren om zo zijn intellectueel eigendom te beschermen. De handelsnaam registreren geeft vrijheid op het handelen onder deze naam. Met het registeren van het merk kan de ondernemer zijn merknaam (woordmerk), logo (beeldmerk) en vormmerk beschermen. Registratie geeft de ondernemer de vrijheid om met het merk naar buiten te treden en andere partijen te verbieden om ditzelfde te doen. Wanneer de ondernemer het uiterlijk van zijn producten wilt vastleggen en beschermen, kan een model of tekening worden geregistreerd. Een ondernemer kan naast registratie ook gebruik maken van het auteursrecht. Het auteursrecht is het recht van de maker om als enige dit product openbaar te maken of te verveelvoudigen. Het auteursrecht wordt verkregen zodra een product of tekening wordt gemaakt en hier is geen aparte registratie voor nodig. Het juridisch vastleggen van het intellectueel eigendom kan in de Benelux, in Europa of wereldwijd. Dit is afhankelijk van de ambities van de ondernemer.
Op het internet heeft iedere ondernemer dezelfde wetten en regels als offline. Op afbeeldingen en tekst liggen eveneens auteursrechten. De ondernemer moet dus altijd alleen eigen werk gebruiken online. Om eigen werk online te beschermen kan de ondernemer de afbeeldingen voorzien van een merknaam en/of logo, Flashplayer gebruiken bij de presentatie, een watermerk op de afbeeldingen plaatsen of in het script van de website de rechtermuisknop ‘onbruikbaar’ maken. De domeinnaam van een modemerk moet eveneens geregistreerd worden en valt dan onder het domeinnaamrecht, onderdeel van het handelsnaamrecht. Online wordt op dit moment mondjesmaat inbreuk gepleegd op het intellectueel eigendom, maar het is groeiende. Modemerken en hun ondernemers moeten zelf frequent controle uitvoeren op mogelijk plagiaat via het internet. Financieel heeft de bescherming van het intellectueel eigendom gevolgen voor de ondernemer. Het is goed om hier vooraf een begroting voor te maken. Het registreren van de handelsnaam, de domeinnaam, het merk inclusief logo en eventuele modellen en tekeningen kost geld. Geld dat wordt investeert, omdat met de bescherming ervan eventuele inkomstenderving door plagiaat kan worden voorkomen. De hoogte van het bedrag hangt af van de strategie van het bedrijf en de producten die worden gevoerd. Het verkrijgen van het auteursrecht is gratis. Wanneer de ondernemer ervoor kiest te procederen bij het veronderstellen van plagiaat, zijn hier eveneens kosten mee verbonden. Deze kosten kunnen daarentegen worden kwijtgescholden wanneer de rechter besluit dat de ondernemer de zaak wint. De ondernemer heeft alle keuzes en de daarbij horende kosten zelf in de hand. In principe wegen de kosten voor de bescherming niet op tegen de mogelijk winstderving die kan ontstaan. Eindconclusie In dit afstudeeronderzoek staat de vraag centraal: ‘Hoe kan een Nederlandse startende ondernemer met een modelabel zijn intellectuele eigendom zo goed mogelijk beschermen?’ De ondernemer kan zijn intellectuele eigendom zo goed mogelijk beschermen door zijn handelsnaam, merk en creaties juridische goed vast te leggen. Daarnaast kunnen er maatregelen getroffen worden om online kopiëren tegen te gaan. De ondernemer zelf dient ten aller tijde alert te blijven op eventuele replica’s van zijn creaties. Bij constatering van kopiëren kan de ondernemer overwegen om te procederen. Voor het intellectueel eigendom van de mode ondernemer geldt: beschermen is beter dan bestrijden. Aanbeveling De ondernemer zal vooraf aan de opstart van de onderneming een aantal zaken goed moeten nalopen. Zo kan de ondernemer vooraf checken of zijn handelsnaam al gebruikt wordt in het Handelsnaamregister. Ook is er een modellenregister en een merkenregister, welke zinvol zijn om vooraf goed te raadplegen. En als ondernemer is het ook slim om online na te kijken of de naam al als domein staat geregistreerd. Vooraf nalopen kan ervoor zorgen dat de ondernemer sterker staat bij de registratie en een goed onderscheidend vermogen weet te verwerven. Een fantasienaam heeft over het algemeen meer kans van slagen. Ook is
het als ondernemer zaak om vooraf te bedenken welke ambities het merk heeft. Gaat het om handelen binnen de Benelux, Europa, Wereldwijd of slechts in 1 specifiek land? Dit heeft bij registratie veel invloed. Bij de opstart van de onderneming is het zaak om eerst de handelsnaam te registreren bij de Kamer van Koophandel. Ook gelijk de domeinnaam vastleggen, dit kan via www.sidn.nl Daarna kan de ondernemer zijn merk registeren, om zo een eigen ‘gezicht’ te geven aan de producten en herkenbaar te zijn voor de consument. Het registreren van het merk gebeurt in eerste instantie bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Het registreren van het merk geeft de ondernemer vrijheid als enige met dit merk naar buiten te treden en dit andere partijen te verbieden. Zodra het merk producten realiseert, in de vorm van een tekening of een productie, wordt direct het auteursrecht verkregen. Om sterker te staan op het gebied van auteursrecht is het verstandig om altijd de datum op het product te zetten. Eventueel kan worden gekozen voor een datumstempel bij de Belastingdienst, afdeling Registratie en Successie. Dit geeft meer houvast bij een eventuele inbreuk. Als de ondernemer bijzondere modellen in zijn collectie gaat gebruiken, is het slim om deze eveneens te registeren. Hiervoor wordt dan een Modeldepot aangevraagd, in eerste instantie ook weer bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Het modeldepot geeft de ondernemer de vrijheid om als enige het op uiterlijk geregistreerde product te voeren. De ondernemer kan zijn merk ook online aan het publiek tonen, onder andere via een informatieve website, een webshop of via de verschillende Social Media. Zorg als ondernemer dat bij alles alleen eigen werk wordt gebruikt en voorzie campagne-‐ en productfoto’s van merknaam en/of logo voordat ze online komen. Dit voorkomt mogelijk kopiëren. Bij afbeeldingen kan ook gekozen worden voor de presentatie in Flashplayer, het installeren van een watermerk op iedere afbeelding of via het script op de website de rechtermuisknop uitschakelen. Als ondernemer is het zaak om online regelmatig na te gaan of er sprake is van inbreuk en mogelijke kopieën via websites, forums, webshops of bemiddelingssites zoals Ebay of Marktplaats. Het beschermen van het intellectueel eigendom kost de ondernemer geldt. De ondernemer zal bij de opstart van het merk een goede begroting moeten maken van de kosten. Met genoeg financieel kapitaal bij de start moet het registeren geen enkel probleem zijn. De hoogte van het bedrag is geheel afhankelijk van de ondernemer en de strategie van het bedrijf. De kosten voor het beschermen van het intellectueel eigendom wegen bij lange na niet op tegen gevolgen die kopiëren met zich meebrengen indien de ondernemer niets registreert. Voor alsnog, beschermen is beter dan bestrijden. Dus het is raadzaam om zoveel als mogelijk te registreren om problemen te voorkomen. En op deze manier met de creaties van de onderneming de investeringen in de ontwikkeling van het product terug te verdienen.
