29 april 5 mei Voor hen die van Jehovah houden is er geen struikelblok mei Heb je een hart om Jehovah te kennen?

34567 1 5 M A A RT 2 0 1 3

29 april–5 mei

Voor hen die van Jehovah houden „is er geen struikelblok” BLADZIJDE 3

LIEDEREN: 45, 32

6-12 mei

Heb je ’een hart om Jehovah te kennen’? BLADZIJDE 13

LIEDEREN: 62, 60

13-19 mei

Wat volgt nu je „God hebt leren kennen”? BLADZIJDE 23

Groteletteruitgave

LIEDEREN: 81, 135

DEEL 1

34567

6

MARCH 15, 2013 Vol. 134, No. 6

Semimonthly

DUTCH

STUDIEARTIKELEN ˝

Voor hen die van Jehovah houden „is er geen struikelblok”

Alle christenen doen mee aan een wedstrijd met eeuwig leven als prijs. Maar omdat we onvolmaakt zijn, struikelen we allemaal. Dit artikel helpt ons vijf struikelblokken te herkennen en legt uit hoe we ervoor kunnen zorgen dat ze ons niet beletten de finish te halen. ˝

Heb je ’een hart om Jehovah te kennen’?

Het boek Jeremia vertelt veel over het hart. Dit artikel legt uit wat een ’onbesneden hart’ is en waarom dat zelfs voor christenen een gevaar kan zijn. Ook zullen we zien hoe we ’een hart kunnen hebben om Jehovah te kennen’ (Jer. 9:26; 24:7). ˝

Wat volgt nu je „God hebt leren kennen”?

Welke stappen hebben we gedaan om God te leren kennen en door hem gekend te worden? Hoe en waarom moet een rijpe christen blijven groeien? Dit artikel geeft het antwoord. Deze publicatie is niet voor de verkoop bestemd maar wordt verschaft als onderdeel van een wereldwijd Bijbels onderwijzingswerk dat gesteund wordt door vrijwillige bijdragen. Tenzij anders vermeld, is de gebruikte Bijbelvertaling de NieuweWereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwijzingen (uitgave 2004). De afkorting v.G.T. betekent „voor de gewone tijdrekening”. G.T. staat voor „van de gewone tijdrekening”. Waar de uitgever artikelen primair voor Jehovah’s Getuigen zelf bedoelt, zijn ze in een wat informelere stijl geschreven.

The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published semimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, NY, and at additional mailing offices. Uitgegeven door Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen, Nederland. Christelijke Gemeente van Jehovah’s Getuigen (Verantwoordelijke

uitgever: Marcel Gillet), Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem, ¨ Belgie, PP-PB BRUXELLES X - BRUSSEL X No. 10/667. Druck und Verlag: Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/ Taunus. 5 2013 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Alle rechten voorbehouden. Printed in Germany.

Voor hen die van Jehovah houden „is er geen struikelblok” „Overvloedige vrede behoort hun toe die uw wet liefhebben, en voor hen is er geen struikelblok.” — PSALM 119:165. WAT ZOU JE ANTWO ORDEN? Wat voor wedstrijd lopen christenen, en wat is de prijs? Waar zouden christenen over kunnen struikelen? In welk opzicht is er geen struikelblok voor hen die van Jehovah’s wet houden?

AL HEEL jong was Mary Decker een atlete van wereldklasse. Bij de Olympische zomerspelen van 1984 was ze favoriet voor de gouden medaille op de 3000 meter. Helaas haalde ze de finish niet. Ze struikelde over de voeten van een andere hardloopster en viel. Geblesseerd en in tranen verliet ze de baan. Maar Mary gaf het niet op. Binnen een jaar was ze weer in vorm en in 1985 liep ze een nieuw wereldrecord op de mijl voor vrouwen. 2

Als christenen doen we mee aan een symbolische hardloopwedstrijd. We moeten erop gefocust zijn te winnen. Onze 1. Hoe liet een hardloopster zien dat ze het wedstrijdlopen niet wilde opgeven? 2. Aan wat voor wedstrijd doen we mee, en waar moeten we op gefocust zijn? DEEL 1

DE WACHTTOREN — 15 MAART 2013

3

wedstrijd is geen sprint, waarbij snelheid het belangrijkste is. En het is zeker geen joggen, waarbij we misschien af en toe even stilstaan. Het is als een marathon, waarbij uithoudingsvermogen nodig is om te kunnen winnen. Paulus gebruikte de metafoor van een hardloper in zijn brief aan de christenen in Korinthe, een stad die bekendstond om atletiekwedstrijden. Hij schreef: „Weet gij niet dat de hardlopers in een wedloop ´ ´ allen hardlopen, maar dat slechts een de prijs ontvangt? Loopt zo dat gij hem moogt behalen” (1 Kor. 9:24). 3

De Bijbel zegt ons dat we aan die figuurlijke wedstrijd ¨ deel moeten nemen. (Lees 1 Korinthi ers 9:25-27.) De prijs is eeuwig leven, voor de gezalfden in de hemel en voor de andere deelnemers op aarde. Anders dan bij de meeste atletiekwedstrijden kan iedereen die meedoet en volhoudt tot de finish de prijs winnen (Matth. 24:13). Deelnemers verliezen alleen als ze niet volgens de regels lopen of de finish niet halen. Het is ook de enige wedstrijd waarbij eeuwig leven gewonnen kan worden. 4

De finish halen is niet makkelijk. Daar is zelfdiscipline en ´ ´ vastbeslotenheid voor nodig. Er is maar een persoon die zonder te struikelen de eindstreep heeft gehaald: Jezus Christus. Over de volgelingen van Christus schreef Jakobus: „Allen strui3. Wie kunnen de prijs van eeuwig leven winnen? 4. Waarom is het niet makkelijk onze wedstrijd te lopen? 4


DEEL 1

kelen vele malen” (Jak. 3:2). We hebben allemaal te maken met onze eigen onvolmaaktheden en die van anderen. Dus af en toe kunnen we een misstap doen, uit ons evenwicht raken en snelheid verliezen. We kunnen zelfs vallen; maar we krabbelen weer op en gaan verder. Sommigen zijn zo hard gevallen dat ze hulp nodig hadden om weer overeind te komen en in de wedstrijd te blijven. Het kan dus gebeuren dat we een keer, of zelfs meerdere keren, struikelen of vallen (1 Kon. 8:46). GEEF HET NIET OP ALS JE STRUIKELT 5

Misschien heb je de woorden ’struikelen’ en ’vallen’ door elkaar gebruikt om een geestelijke toestand te beschrijven. Deze Bijbelse uitdrukkingen kunnen inderdaad, hoewel dat niet altijd het geval is, hetzelfde betekenen. Spreuken 24:16 zegt bijvoorbeeld: „De rechtvaardige kan wel zevenmaal vallen, en hij zal stellig opstaan; maar de goddelozen zullen door rampspoed tot struikelen worden gebracht.” 6

Jehovah zal niet toelaten dat iemand die op hem vertrouwt, zo struikelt of valt dat hij niet meer verder kan. Als we problemen hebben of fouten maken zal hij ons zeker helpen om ’op te staan’, zodat we ons uiterste best voor hem kunnen blijven doen. Dat is echt een troost voor iedereen die 5, 6. (a) In welk opzicht is er „geen struikelblok” voor een christen, en wat zal hem helpen weer ’op te staan’? (b) Waarom staan sommigen niet op als ze struikelen? DEEL 1


5

van Jehovah houdt! De „goddelozen” willen niet eens opstaan. Zij zoeken niet de hulp van Gods heilige geest en zijn volk, of ze weigeren hulp als die wordt aangeboden. Maar voor hen ’die Jehovah’s wet liefhebben’ is er geen struikelblok dat ze definitief kan uitschakelen. (Lees Psalm 119:165.) 7

Sommigen begaan, zelfs meerdere keren, een minder ernstige zonde door een bepaalde zwakheid. Maar Jehovah blijft ze als rechtvaardig bezien als ze steeds weer „opstaan”, als ze echt berouw hebben en proberen hem weer trouw te gaan die¨ nen. Dat blijkt uit hoe hij vroeger met Israel omging (Jes. 41:9, 10). Spreuken 24:16 benadrukt niet het negatieve, dat we „vallen”, maar het positieve, dat we met de hulp van onze vergevingsgezinde God „opstaan”. (Lees Jesaja 55:7.) Omdat Jehovah God en Jezus Christus vertrouwen in ons hebben, moedigen ze ons vriendelijk aan ’op te staan’ (Ps. 86:5; Joh. 5:19). 8

Zelfs als een marathonloper struikelt of valt, heeft hij nog tijd om zich te herstellen en de wedstrijd uit te lopen als hij snel opstaat. We weten niet wanneer onze wedstrijd eindigt (Matth. 24:36). Maar hoe minder we struikelen, hoe makkelijker het is het tempo erin te houden, in de wedstrijd te blijven en de finish te halen. Hoe kunnen we dus vermijden dat we struikelen? 7, 8. Hoe kan iemand „vallen” en toch Gods goedkeuring houden? 6


DEEL 1

DINGEN WAARDOOR WE KUNNEN STRUIKELEN 9

Laten we eens vijf mogelijke struikelblokken bekijken: onze eigen zwakheden, vleselijke verlangens, onrecht in de gemeente, onderdrukking of vervolging, en onvolmaaktheden van anderen. Als je bent gestruikeld, vergeet dan niet dat Jehovah veel geduld heeft. Hij bestempelt ons niet meteen als ontrouw. Onze eigen zwakheden kunnen vergeleken worden met losse stenen op de baan. Als we naar het leven van koning David en de apostel Petrus kijken, kunnen ons twee zwakheden opvallen: gebrek aan zelfbeheersing en mensenvrees. 10

11

David had er moeite mee zich te beheersen, zoals blijkt uit zijn zonde met Bathseba. En toen Nabal hem beledigd had, deed hij hem bijna iets aan. Hoewel hij soms zijn zelfbeheersing verloor, bleef hij altijd proberen Jehovah’s wil te doen. Met de hulp van anderen kon hij zijn geestelijke evenwicht terugkrijgen (1 Sam. 25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13). 12

Petrus was bang voor wat anderen van hem dachten. Hij bleef trouw aan Jezus en Jehovah, maar maakte toch een paar flinke misstappen. Zo verloochende hij zijn Meester in het openbaar, en dat zelfs drie keer (Luk. 22:54-62). Later 9. Welke struikelblokken gaan we bespreken? 10, 11. Met welke zwakheid worstelde David? 12. Hoe kon Petrus toen hij struikelde in de wedstrijd blijven? DEEL 1


7

gedroeg Petrus zich onchristelijk toen hij niet-Joodse broeders en zusters behandelde alsof ze minder waren dan besneden Joodse christenen. Maar Paulus zag duidelijk dat er in de gemeente geen plaats is voor discriminatie. Petrus had een verkeerde houding. Voordat zijn gedrag een slechte invloed op de gemeente kon hebben, sprak Paulus hem er rechtstreeks op aan (Gal. 2:11-14). Was Petrus zo beledigd dat hij uit de wedstrijd stapte? Nee, hij dacht serieus over Paulus’ raad na, paste die toe en ging door. 13

Soms kan een gezondheidsprobleem onze zwakheid zijn en een struikelblok worden. Het kan ons geestelijke tempo vertragen en ons zelfs aan het wankelen brengen en helemaal uitputten. Een Japanse zuster bijvoorbeeld kreeg zeventien jaar na haar doop te maken met een ernstig gezondheidsprobleem. Ze was zo bezig met haar gezondheid dat ze geestelijk verzwakte. Uiteindelijk werd ze inactief. Twee ouderlingen gingen bij haar langs. Hun vriendelijke woorden moedigden haar aan en ze begon de vergaderingen weer te bezoeken. Ze zegt: „De broeders en zusters begroetten me zo hartelijk dat ik tranen in mijn ogen kreeg.” Onze zuster is nu weer terug in de race. Velen zijn gestruikeld door vleselijke verlangens. Als we met zo’n verleiding te maken krijgen, moeten we alles doen 14

13. Hoe kunnen gezondheidsproblemen een struikelblok worden? 14, 15. Wat moeten we doen als we verkeerde verlangens hebben? Geef een voorbeeld. 8


DEEL 1

wat we kunnen om ons denken, onze daden en onze aanbidding rein te houden. Denk aan Jezus’ raad om in figuurlijk opzicht alles ’weg te werpen’ wat ons kan laten struikelen, zelfs een oog of een hand. Omvat dat ook niet immorele gedachten en daden, waardoor sommigen met de wedstrijd zijn ge¨ stopt? (Lees Matthe us 5:29, 30.) 15

Een broeder die in de waarheid was opgevoed, schreef dat hij zo lang hij zich kon herinneren al last had van homoseksuele gevoelens. Hij zei: „Ik voelde me anders, alsof ik nergens bij hoorde.” Op zijn twintigste pionierde hij en was hij dienaar in de bediening. Toen maakte hij een ernstige misstap; hij werd terechtgewezen en kreeg hulp van de ouderlingen. Door te bidden, de Bijbel te bestuderen en zich te concentreren op het helpen van anderen, herstelde hij zich en kon hij verder gaan. Jaren later geeft hij toe: „Soms heb ik die gevoelens nog, maar ik geef er niet aan toe. Ik heb geleerd dat Jehovah niet toelaat dat je beproefd wordt boven wat je kunt dragen. Dus ik ben er zeker van dat hij vindt dat ik het aankan.” Hij zegt ook: „Alle strijd die ik heb geleverd zal in de nieuwe wereld beloond worden. Daar kijk ik naar uit! Ik geef de strijd niet op.” Hij is vastbesloten de wedstrijd uit te lopen. 16

Onrecht in de gemeente kan een struikelblok vormen.

16, 17. (a) Wat heeft een broeder geholpen die vond dat hij onrechtvaardig behandeld was? (b) Waar moeten we ons op concentreren om struikelen te voorkomen? DEEL 1


9

In Frankrijk vond een voormalige ouderling dat hij onrechtvaardig behandeld was en hij raakte verbitterd. Hij ging niet meer naar de vergaderingen en werd inactief. Twee ouderlingen gingen bij hem op bezoek en luisterden meelevend, zonder hem te onderbreken, naar zijn kant van het verhaal. Ze moedigden hem aan om op Jehovah te vertrouwen en benadrukten dat Jehovah’s wil doen het belangrijkste is. Hij reageerde hier goed op en was al snel weer actief. 17

Het is belangrijk ons te concentreren op het aangestelde Hoofd van de gemeente, Jezus Christus, niet op onvolmaakte mensen. Jezus heeft „ogen als een vuurvlam”: hij bekijkt alles in het juiste perspectief en ziet dus meer dan wij ooit zouden kunnen zien (Openb. 1:13-16). Wij kunnen bijvoorbeeld iets onrechtvaardig vinden, maar Jezus kan zien dat we de situatie misschien verkeerd inschatten. Hij zal problemen in de gemeente op een volmaakte manier en op het juiste moment aanpakken. Daarom moeten we nooit toelaten dat de daden of beslissingen van anderen in de gemeente ons tot struikelen brengen. Twee andere struikelblokken zijn onderdrukking of vervolging en onvolmaaktheden van anderen in de gemeente. In de vergelijking van de zaaier zei Jezus dat sommigen tot 18

18. Hoe kunnen we trouw blijven als we onderdrukking of vervolging meemaken? 10


DEEL 1

struikelen zouden worden gebracht door ’verdrukking of vervolging wegens het woord’. Van welke kant die vervolging ook komt, van de overheid, familieleden of anderen, het zal vooral zwaar zijn voor iemand die „geen wortel in zich” heeft, die geen geestelijke diepgang heeft (Matth. 13:21). Maar als we Jehovah vanuit ons hart blijven liefhebben, zal de Koninkrijksboodschap ons helpen diepe wortels te ontwikkelen waardoor ons geloof stabiliteit krijgt. Als je het moeilijk hebt, probeer dan te mediteren over „al wat lof verdient”. (Lees Filippenzen 4:6-9.) Met Jehovah’s hulp kunnen we beproevingen verduren en voorkomen dat moeilijkheden een struikelblok worden. 19

Jammer genoeg zijn onvolmaaktheden van anderen voor sommigen een reden geweest om te stoppen met het dienen van Jehovah. Of ze zijn gestruikeld omdat iemand in een gewetenskwestie een andere mening had (1 Kor. 8:12, 13). Als iemand ons kwetst, maken we daar dan een enorm punt van? De Bijbel geeft christenen de raad te stoppen met oordelen, niet op hun strepen te staan en anderen te vergeven (Luk. 6:37). Als je voor een potentieel struikelblok staat, vraag je dan af: Beoordeel ik anderen op basis van wat ik zelf zou doen? Wil ik de waarheid verlaten alleen maar omdat mijn 19. Hoe kunnen we voorkomen dat we struikelen als iemand ons kwetst? DEEL 1


11

broeders en zusters onvolmaakt zijn? Liefde voor Jehovah moet de motivatie zijn om nooit toe te laten dat we door iets wat anderen doen de finish niet halen. BLIJF RENNEN, VOORKOM STRUIKELEN 20

Ben je vastbesloten de wedstrijd ’tot het einde te lopen’? (2 Tim. 4:7, 8) Dan kun je niet zonder persoonlijke studie. Bestudeer de Bijbel en onze publicaties, doe nazoekwerk, mediteer en leer mogelijke struikelblokken te herkennen. Vraag Jehovah om heilige geest, zodat je geestelijk uithoudingsvermogen zult hebben. Bedenk dat niemand de wedstrijd hoeft te verliezen omdat hij af en toe struikelt of valt. We kunnen ¨ opstaan en verder lopen. We kunnen zelfs potentiele struikelblokken als opstapjes gebruiken; beproevingen kunnen waardevolle lessen zijn. 21

De Bijbel geeft aan dat we actief aan de wedstrijd moeten deelnemen. Het is niet iets passiefs, alsof we in de bus stappen die ons naar de overwinning brengt. We moeten deze race zelf lopen. Als we dat doen, zullen we „overvloedige vrede” van Jehovah krijgen en als het ware de wind mee hebben (Ps. 119:165). We kunnen er zeker van zijn dat Jehovah ons nu zal blijven helpen en ons voor altijd zal zegenen als we de wedstrijd tot het einde lopen (Jak. 1:12). 20, 21. Wat heb je je vast voorgenomen te doen in de wedstrijd die we lopen? 12


DEEL 1

Heb je ’een hart om Jehovah te kennen’? „Ik wil hun een hart geven om mij te kennen, dat ik Jehovah ben, en zij moeten mijn volk worden.” — JEREMIA 24:7. WAT ZOU JE ANTWO ORDEN? In welk opzicht waren veel Joden in de tijd van Jeremia ’onbesneden van hart’? Waarom moeten we allemaal ons figuurlijke hart onderzoeken? Hoe kunnen we ’een hart hebben om Jehovah te kennen’?

HOU je van vijgen, vers of gedroogd? Veel mensen vinden ze lekker, en eetbare vijgen worden dus veel gekweekt. Voor de Joden van vroeger waren vijgenbomen heel waardevol (Nah. 3:12; Luk. 13:6-9). Vijgen bevatten vezels, antioxidanten en mineralen; daarom zeggen sommigen dat ze goed zijn voor je hart. Jehovah heeft ooit via de profeet Jeremia vijgen met het hart in verband gebracht. Hij had het niet over de voordelen van vijgen voor de gezondheid. Hij bedoelde het figuurlijk. Wat God zei, heeft met jouw hart te maken en met het hart van de mensen van wie je houdt. Terwijl we bespreken wat hij zei, is het goed erover na te denken wat dit voor christenen betekent. 2

1, 2. Wat is er bijzonder aan vijgen? DEEL 1


13

We zullen eerst eens kijken wat God in de tijd van Jeremia over vijgen zei. In 617 v.Chr. stond het er met de natie Juda in geestelijk opzicht slecht voor. God gaf een visioen over wat er met hen zou gebeuren en illustreerde dit met twee soorten vijgen: de ene soort was „zeer goed” en de andere „zeer slecht”. (Lees Jeremia 24:1-3.) De slechte vijgen beeldden koning Zedekia af en anderen zoals hij, die wreed behandeld zouden worden door koning Nebukadnezar en zijn leger. Maar er waren ook mensen die als goede vijgen waren, bijvoorbeeld ¨ ¨ Ezechiel, Daniel en zijn drie vrienden, die al in Babylon waren, en sommige Joden die daar binnenkort naartoe gebracht zouden worden. Een klein aantal zou teruggaan om Jeruzalem en de tempel te herbouwen, wat ook inderdaad is gebeurd (Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10). 3

Jehovah zei over degenen die door de goede vijgen werden afgebeeld: „Ik wil hun een hart geven om mij te kennen, dat ik Jehovah ben, en zij moeten mijn volk worden” (Jer. 24:7). Dat is de thematekst van dit artikel. Het geeft ons kracht te weten dat God mensen graag ’een hart geeft om hem te kennen’. Hier heeft het „hart” te maken met iemands instelling. Natuurlijk willen we zo’n hart hebben en bij zijn volk horen. Daarvoor is het nodig dat we zijn Woord bestuderen en toe4

3. Wat beeldden de vijgen uit Jeremia 24 af? 4. Waarom kunnen Gods woorden over de goede vijgen ons kracht geven? 14


DEEL 1

passen, berouw hebben en ons omkeren, ons leven aan hem opdragen, en gedoopt worden in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige geest (Matth. 28:19, 20; Hand. 3:19). Misschien heb je die stappen al gedaan of heb je geregeld contact met Getuigen en ben je ermee bezig. Of we die stappen nu al gedaan hebben of niet, we moeten altijd onze instelling en ons gedrag in de gaten houden. Dat blijkt uit wat Jeremia verder schreef over het hart. Een paar hoofdstukken uit het boek Jeremia gaan over de volken om Juda heen, maar het boek gaat grotendeels over de natie Juda tijdens de regering van vijf verschillende koningen (Jer. 1:15, 16). Jeremia schreef vooral over mannen, vrouwen en kinderen die aan Jehovah opgedragen waren. Hun voorouders hadden daar als volk vrijwillig voor gekozen (Ex. 19:3-8). En in de tijd van Jeremia bevestigde het volk dat ze aan God opgedragen waren door te zeggen: „Wij zijn tot u gekomen, want gij, o Jehovah, zijt onze God” (Jer. 3:22). Maar hoe was de conditie van hun hart? 5

IS EEN ’HARTOPERATIE’ NODIG?

Tegenwoordig kunnen artsen met behulp van moderne technologie zien hoe de conditie van het hart is en hoe het functioneert. Maar Jehovah kan veel meer, zoals hij in de tijd 6

5. Over wie schreef Jeremia vooral? ¨ 6. Waarom moeten we geınteresseerd zijn in wat God over het hart zei? DEEL 1


15

van Jeremia liet zien. Hij is de expert, wat blijkt uit zijn woorden: „Het hart is verraderlijker dan iets anders en niets ontziend. Wie kan het kennen? Ik, Jehovah, doorvors het hart, (...) om aan een ieder te geven naar zijn wegen, naar de vrucht van zijn handelingen” (Jer. 17:9, 10). Bij het ’doorvorsen van het hart’ gaat het niet om een medisch onderzoek van het letterlijke hart, dat in zeventig of tachtig jaar zo’n drie miljard keer klopt. Jehovah had het over het figuurlijke hart, de hele innerlijke mens met zijn verlangens, gedachten, instelling, houding en doelen. We hebben allemaal zo’n hart. God kan het onderzoeken en tot op zekere hoogte kunnen wij dat ook. Als voorbereiding op dat onderzoek kunnen we ons afvragen hoe de conditie was van het figuurlijke hart van de meeste Joden in Jeremia’s tijd. Een ongewone uitdrukking ¨ van Jeremia geeft het antwoord: „Het gehele huis van Israel is onbesneden van hart.” Hij had het niet over de gebruikelijke besnijdenis van Joodse mannen, want hij zei: „’Zie! Er komen dagen’, is de uitspraak van Jehovah, ’en ik zal stellig rekenschap vragen aan iedere besnedene maar nog in onbesnedenheid.’ ” Zelfs besneden Joodse mannen waren dus „onbesneden van hart” (Jer. 9:25, 26). Wat betekende dat? 7

8

De dringende raad die God de Joden gaf, helpt ons te

7. Hoe omschreef Jeremia het hart van de meeste Joden in zijn tijd? 8, 9. Wat moesten de meeste Joden doen in verband met hun hart? 16


DEEL 1

begrijpen wat „onbesneden van hart” betekent: „Doet weg de voorhuid van uw hart, gij mannen van Juda en inwoners van Jeruzalem, opdat mijn woede niet losbarst (...) vanwege de slechtheid van uw handelingen.” Maar waar kwam die slechtheid vandaan? Van binnenuit, uit hun hart. (Lees Markus 7:20-23.) Zo wees God exact de oorzaak aan van de slechte daden van de Joden. Hun hart was opstandig en ze weigerden te veranderen. Hun motieven en manier van denken bevielen God helemaal niet. (Lees Jeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Hij zei tegen ze: „Laat u voor Jehovah besnijden en doet weg de voorhuid van uw hart” (Jer. 4:4; 18:11, 12). De Joden in de tijd van Jeremia hadden dus een figuurlijke hartoperatie nodig, een ’besnijdenis van het hart’, net als de Joden in de tijd van Mozes (Deut. 10:16; 30:6). ’De voorhuid van hun hart wegdoen’ hield in dat ze de dingen verwijderden die hun hart ongevoelig maakten: gedachten, verlangens en motieven die tegen Gods wil ingingen (Hand. 7:51). 9

’EEN HART OM JEHOVAH TE KENNEN’ IN DEZE TIJD

Wat kunnen we dankbaar zijn dat God ons een kijkje geeft in het figuurlijke hart! Maar misschien vraag je je af: waarom is dat interessant voor Getuigen in deze tijd? Het is niet zo dat veel broeders en zusters slechte dingen doen 10

10. Wat moeten we net als David doen? DEEL 1


17

of „slechte vijgen” worden, zoals veel Joden vroeger. Gods aanbidders zijn juist een toegewijd, rein volk. Maar denk eens aan wat zelfs David God smeekte: „Doorvors mij, o God, en ken mijn hart. Onderzoek mij, en ken mijn verontrustende gedachten, en zie of er in mij soms een smartelijke weg is” (Ps. 17:3; 139:23, 24). Jehovah wil dat we allemaal aanvaardbaar voor hem worden en ook blijven. Jeremia zei over rechtvaardige mensen: „Gij, o Jehovah der legerscharen, onderzoekt de rechtvaardige; gij ziet de nieren en het hart” (Jer. 20:12). Als de Almachtige zelfs het hart van rechtvaardige mensen onderzoekt, dan moeten wij onszelf toch ook eerlijk onderzoeken? (Lees Psalm 11:5.) Misschien ontdekken we dan een houding, een doel of gevoelens waar we iets aan moeten doen. We zouden erachter kunnen komen dat we iets moeten verwijderen dat ons hart minder gevoelig maakt, een soort ’voorhuid van ons hart’. Dat zou een figuurlijke hartoperatie zijn. Waar moet je op letten als je je figuurlijke hart wilt gaan onderzoeken? En hoe kun je de nodige veranderingen aanbrengen? — Jer. 4:4. ´ 12 Een ding is zeker: Jehovah zal ons niet dwingen te veranderen. Hij zei over „de goede vijgen” dat hij ze ’een hart zou geven om hem te kennen’. Hij zei niet dat hij ze iets zou opdringen. Ze moesten een gevoelig hart willen hebben; ze 11

11, 12. (a) Waarom moeten we allemaal ons hart onderzoeken? (b) Wat zal God niet doen? 18


DEEL 1

moesten het verlangen hebben God te kennen. Dat willen wij toch ook? Jezus zei: „Uit het hart komen bijvoorbeeld goddeloze overleggingen voort, moord, overspel, hoererij, diefstal, valse getuigenissen, lasteringen” (Matth. 15:19). Als het ongevoelige hart van een broeder hem ertoe zou aanzetten overspel of hoererij te plegen en hij geen berouw heeft, kan hij voor altijd Gods goedkeuring verliezen. Maar zelfs iemand die niet zoiets heeft gedaan, kan een verkeerd verlangen in zijn hart ¨ laten groeien. (Lees Matthe us 5:27, 28.) Daarom is het belangrijk een hartonderzoek te doen. Als je je hart goed analyseert, zou je dan ongepaste gevoelens voor iemand ontdekken, verborgen verlangens die God niet goedkeurt en die verwijderd moeten worden? 13

Zo zou ook iemand die niet letterlijk een „moord” heeft gepleegd, wrok in zijn hart kunnen laten groeien, waardoor hij een broeder of zuster uiteindelijk gaat haten (Lev. 19:17). Zal hij er moeite voor doen zulke gevoelens die gevaarlijk zijn voor zijn hart, uit te bannen? — Matth. 5:21, 22. 14

Gelukkig hebben de meeste Getuigen niet zo’n ’hartaandoening’. Maar Jezus noemde ook „goddeloze overleggingen”. 15

13, 14. Hoe zou het hart van een christen hem in gevaar kunnen brengen? 15, 16. (a) Geef een voorbeeld van hoe een christen ’onbesneden van hart’ kan zijn. (b) Waarom is Jehovah volgens jou niet blij met een ’onbesneden hart’? DEEL 1


19

Dat zijn opvattingen of houdingen die een slechte invloed kunnen hebben op veel aspecten van het leven. Zo kan iemand een misplaatst gevoel van loyaliteit voor zijn familie hebben. Het is logisch dat we van onze familieleden willen houden en niet willen lijken op veel mensen die in deze „laatste dagen” geen „natuurlijke genegenheid” hebben (2 Tim. 3:1, 3). Maar je kunt daar ook te ver in gaan. Veel mensen verdedigen hun familie tot in het extreme en kiezen hoe dan ook hun kant. Als een familielid wordt beledigd, vatten ze dat persoonlijk op. Denk eens aan wat de broers van Dina deden omdat ze zulke heftige gevoelens hadden (Gen. 34:13, 25-30). En wat bracht Absalom ertoe zijn halfbroer Amnon te vermoorden? (2 Sam. 13:1-30) Dit waren duidelijk gevallen van „goddeloze overleggingen”. Natuurlijk zullen ware christenen niemand vermoorden. Maar sommigen zouden wel heel negatief kunnen denken over een broeder of zuster die een van hun familieleden heeft gekwetst of die ze daarvan verdenken. Misschien slaan ze een uitnodiging van zo iemand af, of nodigen ze hem of haar nooit uit (Hebr. 13:1, 2). Zulke negatieve gevoelens en zo’n gebrek aan gastvrijheid verraden eigenlijk een gebrek aan liefde en daar moeten we niet te makkelijk over denken. De Onderzoeker van het hart zou weleens kunnen vaststellen dat het hier gaat om een geval van ’onbesnedenheid van hart’ 16

20


DEEL 1

(Jer. 9:25, 26). Denk nog eens aan Jehovah’s dringende raad: „Doet weg de voorhuid van uw hart” (Jer. 4:4). WERK AAN ’EEN HART OM JEHOVAH TE KENNEN’

Maar wat als je je figuurlijke hart hebt onderzocht en erachter bent gekomen dat het wel wat gevoeliger zou kunnen zijn voor Jehovah’s raad en dat het in een bepaald opzicht ’onbesneden’ is? Misschien heb je mensenvrees ontdekt, of een verlangen naar aanzien of luxe, of zelfs de neiging koppig of onafhankelijk te zijn. Je bent niet de eerste die daarmee te maken heeft (Jer. 7:24; 11:8). Jeremia schreef dat ontrouwe Joden in zijn tijd „een weerbarstig en weerspannig hart” hadden. Hij voegde eraan toe: „Zij hebben niet in hun hart gezegd: ’Laten wij toch Jehovah, onze God, vrezen, die de stortregen en de herfstregen en de lenteregen geeft’ ” (Jer. 5:23, 24). Is dat geen aanwijzing dat het ontwikkelen van meer vrees en waardering voor Jehovah je kan helpen om ’de voorhuid van je hart’ te verwijderen? Zo’n gezonde vrees kan je hart gevoeliger maken voor wat God van je vraagt. 17

We kunnen met Jehovah samenwerken terwijl hij ons ’een hart geeft om hem te kennen’. Dat is wat hij beloofde te doen voor de gezalfden, met wie hij het nieuwe verbond gesloten heeft: „Ik wil mijn wet in hun binnenste leggen, en in hun hart 18

17. Hoe kan vrees voor Jehovah ons helpen een gevoeliger hart te ontwikkelen? 18. Wat beloofde Jehovah voor de gezalfden in het nieuwe verbond te doen? DEEL 1


21

´´ zal ik ze schrijven. En ik wil hun God worden en zıj zullen mijn volk worden.” Over ’hem kennen’ zegt hij verder: „Zij zullen niet meer een ieder zijn metgezel en een ieder zijn broeder leren, door te zeggen: ’Kent Jehovah!’, want zij allen zullen mij kennen, van de geringste onder hen tot zelfs de grootste onder hen (...) Want ik zal hun dwaling vergeven, en hun zonde zal ik niet meer gedenken” (Jer. 31:31-34).1 We kijken allemaal uit naar de eeuwige voordelen van het nieuwe verbond, of we nu een hemelse of een aardse hoop hebben. We moeten Jehovah willen kennen en een deel van zijn volk willen zijn. Die zegeningen kunnen we alleen ontvangen als onze zonden worden vergeven op basis van Christus’ loskoopoffer. Het feit dat we vergeving kunnen krijgen, zou een reden moeten zijn om anderen te vergeven, zelfs degenen die ons iets hebben aangedaan. Het is goed voor ons hart als we bereid zijn negatieve gevoelens te verwijderen. Zo laten we niet alleen zien dat we Jehovah willen dienen, maar ook dat we hem beter leren kennen. We zijn dan als de personen over wie Jehovah via Jeremia zei: „Gij zult mij werkelijk zoeken en mij vinden, want gij zult mij zoeken met geheel uw hart. En ik wil mij door u laten vinden” (Jer. 29:13, 14). 19

1 Het nieuwe verbond wordt besproken in hfst. 14 van het boek God spreekt tot ons via Jeremia. 19. Welk schitterende vooruitzicht hebben ware christenen? 22


DEEL 1

Wat volgt nu je „God hebt leren kennen”? ’Gij hebt God leren kennen.’ — GALATEN 4:9. WAT ZOU JE ANTWO ORDEN? Waarom is het goed om geregeld een geestelijke checklist na te lopen? Waarom moet een rijpe christen blijven groeien? Waarom moeten we nadenken over ons geloof en onze opdracht aan Jehovah?

PILOTEN van een van de meest verkochte vliegtuigen hebben ´ ´ een checklist met meer dan dertig punten die ze vo or elke vlucht moeten doorlopen. Als ze dat niet elke keer zorgvuldig doen, vergroten ze het risico op een tragisch ongeluk. Weet je welke piloten vooral wordt aangeraden die lijst af te werken? Ervaren piloten! Een geroutineerde piloot kan makkelijk nonchalant worden en bepaalde punten overslaan. 2

Net als een piloot die veiligheid belangrijk vindt, kun je een checklist gebruiken om er zeker van te zijn dat je geloof je op moeilijke momenten niet in de steek zal laten. Of je nu pas gedoopt bent of God al jaren dient, het is belangrijk je 1. Waarom moet een piloot voor vertrek een checklist afwerken? 2. Wat moeten we controleren? DEEL 1


23

geloof en je toewijding aan Jehovah God geregeld en zorgvuldig te controleren. Als dat niet gebeurt, kan dat tot een geestelijke crash leiden. De Bijbel waarschuwt ons: „Wie daarom denkt te staan, moet oppassen dat hij niet valt” (1 Kor. 10:12). ¨ 3 De christenen in Galatie moesten controleren hoe sterk hun geloof was en moesten hun geestelijke vrijheid waarderen. Door het loskoopoffer had Jezus het voor mensen die in hem geloofden mogelijk gemaakt God op een heel bijzondere manier te leren kennen: ze konden zonen van God worden! (Gal. 4:9) Om die speciale relatie te houden, moesten de Galaten de ¨ leringen afwijzen van de judaısanten, die vonden dat christenen zich aan de Wet van Mozes hoorden te houden. En dat terwijl onbesneden niet-Joden in de gemeenten nooit onder die Wet hadden gestaan! Zowel Joden als niet-Joden moesten geestelijke vorderingen maken. Ze moesten inzien dat ze niet rechtvaardig konden worden door zich aan de Wet te houden. DE EERSTE STAPPEN OM GOD TE LEREN KENNEN 4

Paulus’ raad aan de Galaten werd met een speciaal doel opgeschreven: om alle christenen te helpen de schitterende waarheid uit de Bijbel niet de rug toe te keren en niet terug te gaan naar vroegere dingen. Jehovah wilde dat de woorden van de ¨ apostel niet alleen de gemeenten in Galatie, maar al Zijn aanbidders zouden aanmoedigen om trouw te blijven. ¨ 3. Wat moesten de christenen in Galatie doen? 4, 5. Welke raad gaf Paulus aan de Galaten, en wat hebben wij eraan? 24


DEEL 1

5

Het is voor ons allemaal goed om eraan terug te denken hoe we uit geestelijke slavernij werden bevrijd en een van Jehovah’s Getuigen werden. Denk daarom eens over deze vragen na: Kun je je de stappen herinneren die je deed om voor de doop in aanmerking te komen? Weet je nog hoe je God hebt leren kennen en hoe je het vond om door hem gekend te worden en zo echte geestelijke vrijheid te krijgen? 6

We hebben in principe allemaal negen stappen gedaan. Die staan in het kader „Stappen die naar de doop leiden en helpen verder te groeien”. Als we geregeld denken aan die stappen zal dat ons de kracht geven om niet terug te gaan naar de dingen van de wereld. Net zoals een ervaren, maar voorzichtige piloot veilig kan vliegen door eerst de checklist door te nemen, zal een geestelijke checklist jou helpen Jehovah trouw te blijven dienen. ZIJ DIE DOOR GOD GEKEND WORDEN, BLIJVEN GEESTELIJK GROEIEN 7

De checklist van een piloot herinnert hem eraan dat hij ´ ´ zich vo or elke vlucht aan een vaste routine moet houden. Ook wij kunnen onszelf en de routine waar we ons sinds onze doop aan houden, geregeld controleren of onderzoeken. Pau¨ lus schreef aan Timotheus: „Blijf vasthouden aan het patroon van gezonde woorden die gij van mij hebt gehoord, met het 6. Welke checklist gaan we bespreken? 7. Welk patroon moeten we volgen, en waarom? DEEL 1


25

geloof en de liefde die in verband met Christus Jezus zijn” (2 Tim. 1:13). Die „gezonde woorden” vinden we in Gods Woord (1 Tim. 6:3). Net zoals een schets de contouren van iets aangeeft, krijgen we door het ’patroon van de waarheid’ een globaal beeld dat ons helpt te begrijpen en te doen wat Jehovah van ons vraagt. Laten we daarom de stappen die voorafgingen aan onze doop eens bekijken om erachter te komen hoe goed we het patroon van de waarheid volgen. Het eerste punt op onze checklist is kennis in ons opnemen. Daarna kunnen we geloof ontwikkelen. Maar we moeten in beide opzichten blijven groeien (2 Thess. 1:3). Voor groei is een reeks veranderingen nodig. Groeien betekent toenemen, meer worden. Dus moeten we na de doop aan onze geestelijke instelling blijven werken, zodat we niet blijven stilstaan. 8

9

We kunnen onze geestelijke groei vergelijken met de groei van een boom. Bomen kunnen enorm groot worden, vooral als het wortelstelsel heel diep en uitgestrekt is. De indrukwekkende ceders van de Libanon bijvoorbeeld hebben sterke, diepgaande wortels en kunnen net zo hoog worden als een gebouw van twaalf verdiepingen en een omtrek van wel twaalf meter hebben (Hoogl. 5:15). Na de eerste groeispurt blijft een boom groeien, maar minder zichtbaar. Elk jaar wordt de stam dikker 8, 9. (a) Waarom moeten we blijven groeien in kennis en geloof? (b) Illustreer waarom geestelijke groei belangrijk is en een proces is dat blijft doorgaan. 26


DEEL 1

en breiden de wortels zich uit, zodat de boom steviger wordt. Hetzelfde geldt voor de geestelijke groei van een christen. Als we met Bijbelstudie beginnen, groeien we misschien snel. Dan worden we gedoopt. Anderen in de gemeente kunnen onze groei duidelijk zien. We kunnen zelfs pionier worden of andere voorrechten krijgen. In de jaren erna kan het zijn dat onze geestelijke groei niet zo zichtbaar is. Toch moeten we blijven groeien in geloof en kennis „tot een volwassen man, tot de mate van wasdom die tot de volheid van de Christus behoort” (Ef. 4:13). We groeien dus als het ware van een jong plantje naar een stevige, volwassen boom, een evenwichtige christen. 10

Maar onze groei moet dan niet stoppen. We moeten onze kennis verbreden en ons geloof verdiepen. Dan zullen we steeds meer geworteld raken in Gods Woord (Spr. 12:3). Heel wat broeders en zusters hebben dat gedaan. Een broeder die al meer dan dertig jaar ouderling is, vertelt bijvoorbeeld dat hij nog steeds vorderingen maakt: „Mijn waardering voor de Bijbel is enorm gegroeid. Ik zie telkens nieuwe mogelijkheden om Bijbelse principes en wetten toe te passen. Ik geniet ook steeds meer van de velddienst.” VERSTERK JE VRIENDSCHAP MET GOD 11

Groei houdt ook in dat onze vriendschap met Jehovah, onze Vader, steeds hechter wordt. Hij wil dat we ons veilig en 10. Waarom moeten zelfs rijpe christenen groeien? 11. Hoe kunnen we Jehovah beter leren kennen? DEEL 1


27

geliefd voelen, zoals een kind zich in de armen van zijn lieve vader of moeder voelt, of zoals we ons bij een goede vriend voelen. Maar het is logisch dat je zo’n band met Jehovah niet van de ene op de andere dag krijgt. Er is tijd nodig om hem te leren kennen en van hem te gaan houden. Neem je daarom voor elke dag tijd te reserveren om in zijn Woord te lezen. En lees ook elke uitgave van De Wachttoren en Ontwaakt! en andere publicaties die we van Jehovah krijgen. 12

Vrienden van God kunnen geestelijk groeien door oprechte gebeden en goede omgang. (Lees Maleachi 3:16.) Jehovah hoort „hun smeking” (1 Petr. 3:12). Hij is een lieve vader, die luistert als we hem om hulp vragen. We moeten dus ’aanhouden in gebed’ (Rom. 12:12). Zonder Gods hulp kunnen we geen evenwichtige christen blijven. De druk van deze wereld is zo groot dat we die niet op eigen kracht kunnen weerstaan. Als we ophouden met bidden, sluiten we ons af voor de constante stroom van kracht die God ons wil geven. Ben je tevreden met de kwaliteit van je gebeden of is er ruimte voor verbetering? — Jer. 16:19. 13

Jehovah is blij met iedereen die ’bij hem zijn toevlucht zoekt’; daarom zullen we ook nadat we God hebben leren kennen, regelmatig blijven omgaan met andere vrienden van hem 12. Wat moeten we doen om door Jehovah gekend te worden? 13. Waarom is omgang met andere christenen belangrijk voor geestelijke groei? 28


DEEL 1

(Nah. 1:7). Omdat er zo veel negatieve dingen in de wereld zijn, doen we er goed aan de positieve omgang van onze broeders en zusters te zoeken. Welke voordelen heeft dat? In de gemeente vind je personen die je „tot liefde en voortreffelijke werken” aanmoedigen (Hebr. 10:24, 25). De onderlinge liefde waar Paulus over schreef, kan alleen bestaan als er een groep aanbidders is die geestverwanten zijn, een gemeente. Om die liefde te kunnen tonen, moeten we met andere christenen omgaan. Ga je regelmatig naar de vergaderingen en doe je ook mee? Om een christen te worden, moesten we berouw hebben en ons omkeren, onze zonde de rug toekeren. Maar berouw is een voortdurend proces. Omdat we onvolmaakt zijn, ligt zonde nog altijd binnen in ons op de loer, als een slang die elk moment kan aanvallen (Rom. 3:9, 10; 6:12-14). Laten we scherp blijven en onze fouten niet negeren. Gelukkig is Jehovah geduldig met ons als we oprecht ons best doen om onze zwakheden te overwinnen en te veranderen wat nodig is (Fil. 2:12; 2 Petr. 3:9). Let er daarom goed op hoe je je tijd en energie gebruikt en leef niet voor je eigen verlangens. Een zuster schrijft: „Ik ben in de waarheid opgevoed, maar ik had een ander beeld van Jehovah dan de meesten. Hij was iemand om bang voor te zijn, 14

14. Waarom kunnen we zeggen dat berouw hebben en ons omkeren voortdurende processen zijn? DEEL 1


29

en ik wist zeker dat hij nooit blij met me zou zijn.” Na een tijdje merkte ze dat ze door fouten die ze had gemaakt „geestelijk maar wat aan het aanmodderen was”. „Het kwam niet omdat ik niet van Jehovah hield,” zegt ze verder, „maar omdat ik hem niet echt kende. Na vaak en intens gebeden te hebben, begon ik te veranderen. Ik merkte dat Jehovah mij als een kind bij de hand nam, me heel geduldig over elk obstakel heen hielp en me liet zien wat ik moest doen.” 15

Gods engel zei tegen Petrus en de andere apostelen die net door een wonder uit de gevangenis waren bevrijd, dat ze over het goede nieuws moesten ’blijven spreken’ (Hand. 5:19-21). Elke week in de velddienst gaan staat dus ook op onze checklist. Jezus en zijn Vader zien ons geloof en wat we in de dienst doen (Openb. 2:19). De eerder aangehaalde ouderling zegt: „De velddienst is waar het bij ons om draait!” Denk na over je opdracht. Onze relatie met Jehovah is het belangrijkste wat we hebben. Hij kent degenen die van hem zijn. (Lees Jesaja 44:5.) Onderzoek je band met Jehovah en vraag zijn hulp om die sterk te houden. Denk ook terug aan je doop en vergeet die belangrijke datum niet. Je doop is een symbool van je opdracht, de belangrijkste beslissing van je leven. 16

15. Waar hebben Jezus en Jehovah oog voor? 16. Waarom is het goed na te denken over je opdracht aan Jehovah? 30


DEEL 1

VOLHARD EN BLIJF DICHT BIJ JEHOVAH 17

In zijn brief aan de Galaten zei Paulus dat het belangrijk was te volharden (Gal. 6:9). Ook nu moeten christenen dat doen. Je zult met problemen te maken krijgen, maar Jehovah zal je helpen. Blijf om zijn heilige geest vragen. Hij zal verdriet door vreugde vervangen, en bezorgdheid door vrede (Matth. 7:7-11). En bedenk dit: als Jehovah voor de vogels zorgt, zal hij zeker zorgen voor degenen die van hem houden en zich aan hem hebben opgedragen (Matth. 10:29-31). Met wat voor druk je ook te maken krijgt, geef het niet op. Ga nooit terug naar wat je hebt achtergelaten. Je hebt zo veel zegeningen omdat je door Jehovah gekend wordt! 18

Dus wat volgt er als je God onlangs hebt leren kennen en pas bent gedoopt? Leer Jehovah steeds beter kennen en blijf geestelijk groeien. En als je al jaren gedoopt bent, wat volgt er dan? Blijf dan ook je kennis van Jehovah verbreden en verdiepen. Laten we nooit nonchalant worden en denken dat we niet aan onze band met hem hoeven te werken. Het is belangrijk om geregeld onze geestelijke checklist na te lopen. Zo blijven we werken aan een hechte band met Jeho¨ vah, onze lieve Vader, God en Vriend. (Lees 2 Korinthi ers 13:5, 6.) 17. Waarom hebben we volharding nodig om dicht bij Jehovah te blijven? 18. Wat wil je doen, nu je „God hebt leren kennen”? DEEL 1


31

STAPPEN DIE NAAR DE DOOP LEIDEN EN HELPEN VERDER TE GROEIEN

1 Je begint met ’kennis in je op te nemen’ van Jehovah en zijn Zoon, Jezus Christus (Joh. 17:3)

2 Je geloof groeit terwijl je kennis toeneemt (Joh. 3:16)

3 Je gaat geregeld bidden tot Jehovah (Hand. 2:21) 4 Je ziet in dat geregelde omgang met geloofsgenoten belangrijk is (Hebr. 10:24, 25)

5 Je hebt berouw van je zonden (Hand. 17:30) 6 Je gaat je omkeren door met slechte gewoonten te stoppen (Hand. 3:19)

7 Je geloof motiveert je om met anderen over de waarheid te spreken (2 Kor. 4:13)

8 Je wilt je aan Jehovah opdragen om Jezus te kunnen volgen (1 Petr. 4:2)

9 Je symboliseert je opdracht door de doop (1 Petr. 3:21)

32


www.jw.org/nl wlp13 03/15- O -1

29 april 5 mei Voor hen die van Jehovah houden is er geen struikelblok mei Heb je een hart om Jehovah te kennen?

Recommend Documents